Topkapı Sarayı'nın Altı Tarih Kaynıyor

Sarayın birinci avlusunda yer alan gecekonduların atıklarıyla ''çöplük'' haline gelen mekanın ilk yapımı yapımı 4 yüzyıla dayanan ve Aya İrini Kilisesi'yle organik bağı bulunan ''Piskoposluk Sarayı'' olduğu ortaya çıktı

Ayasofya ile Aya İrini arasında kalan tarihi saray eski karakol binasının arkasındaki gecekondular ve bunların atıklarıyla zaman içinde harap hale gelmiş ve ''çöplük''e dönüşmüştü Ancak Sur-u Sultani çevresini düzenlemek için harekete geçen Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay'ın emriyle alan geçen yıl temizlenmeye başlanmıştı

İstanbul Üniversitesi Güzel Sanatlar Bölümü Öğretim Üyesi Dr Ferudun Özgümüş'ün kazı başkanlığında yürütülen temizleme çalışmaları sonucunda daha önce bir hastaneye ait olduğu tahmin edilen ancak bazı akademisyenlerce piskoposluk sarayı olabileceği belirtilen bu tarihi yapı gün yüzüne çıktı Kazı Başkanı Özgümüş iki aylık hummalı çalışmalar neticesinde burasının Aya İrini ile organik bağlantısı bulunan bir ''Piskoposluk Sarayı'' olduğunu kesinleştirdi

Özgümüş yapının İstanbul'un başkent olmasıyla beraber ilk defa 4 yüzyılda yapıldığının tahmin edildiğini söyledi

ÇALIŞMALAR YAINLANMADI
Bu tarihi yapıda ilk olarak 1940'lı yıllarda ''çok bilimsel olmayan yöntemlerle'' o dönemki Ayasofya Müze Müdürü Muzaffer Ramazanoğlu'nun kazı yaptığını ve burayı Sampson Hastanesi olarak düşündüğünü ancak çalışmalarını yayımlamadığını anlatan Özgümüş daha sonra Ferudun Dirimtekin'in Ramazanoğlu'nun yaptığı kazıları bir dergide yayımladığını dile getirdi

Dr Özgümüş ''Ondan sonra da kimse buraya dokunmamış Ramazanoğlu'nun kazı alanında açtığı çukur da yıllar içinde lağım ve çöple dolmuş etrafına gecekondular yapılmış Bunlar bütün pisliklerini oraya akıtmışlar ve orada zaman içinde bir orman oluşmuş kalıntıların üzeri dolmuştu'' dedi

AYA İRİNİ İLE ORGANİK BAĞI VAR
Kendilerinin çalışması sonucunda buranın ''Piskoposluk Sarayı'' olduğunun kesinleştiğini dikkat çeken Özgümüş şunları kaydetti:

''Burası Sampson Hastanesi olarak biliniyordu ama öyle bir şey değil Burası kesinlikle bir Piskoposluk Sarayı Çünkü yanındaki Aya İrini Kilisesi de bir piskoposluk kilisesidir ve Ayasofya ile birlikte bir bütün olarak düşünülmüştür Bizim kalıntılarımızın da Aya İrini ile organik bağı gözüküyor ortaya çıkıyor Buranın Piskoposluk Sarayı olduğu çok belli Çok eski bir kalıntı''

Bahsedilen Sampson Hastanesi'nin ise Sur-u Sultani'nin dışında kalan bir yerde olduğunu tahmin ettiklerini belirten Özgümüş ''Turing Misafirevi denilen bir otelin altında bir takım kalıntılar var Soğukçeşme sokakta bir sarnıç var Herhalde bunlardan biri hastane binası'' dedi

Piskoposluk Sarayı'ndaki kalıntıların da 4 yüzyıldan 15 yüzyıla kadar farklılıklar gösterdiğini anlatan Özgümüş bu yapının 15 yüzyıla kadar kullanıldığını o nedenle kalıntıların farklı devirler gösterdiğini söyledi

OSMANLI'DA ARSLAN HANE OLMUŞ
Kazı Başkanı Özgümüş Topkapı Sarayı'nın bu kalıntıların üzerine yapıldığını belirterek ''Bu yapının Topkapı Sarayı ile bir bağlantısı yok Hatta sarayın etrafını çeviren Sur-u Sultani'nin duvarları Piskoposluk Sarayı'nın tam ortasından geçiyor'' dedi

Surun dışında kalan bölümlerin bazı oteller tarafından restore edilerek korunduğunu ifade eden Özgümüş şöyle konuştu:

''Ama sarayın birinci avlusunda kalan bu kısım (benim tahminlerime göre) saray binaları darphane ve sur yapılırken doldurulmuş Çünkü elimizdeki eski gravürlerde şu an kazı yaptığımız alan dümdüz görünüyor kalıntı yok Osmanlılar vaktinde bir dönem odun ambarı bir dönem arslan hane olarak kullanılmış Hatta odun tartılan dev kantarları bulduk''

Özgümüş Bakan Günay'ın buranın tekrar ortaya çıkarılmasına ön ayak olduğunu vurgulayarak şunları kaydetti:

''Sayın Bakan buranın görüntüsünden rahatsızdı ben de konuyu kendisine anlattım Kendisi de bu kazıları yürütmemize izin verdi Bakan beyin gayretiyle ortaya çıkmıştır bunlar çünkü burası yıllardan bu yana öylece duruyordu Ama tabii çok destek geldi Buradaki 28 kişilik ekip gönüllü çalışıyor öğle yemeğimizi Feriye Restoran veriyor Maddi olarak da bakanlığın yanında Gür Yapı İstanbul Rehberler Odası ve Fest Turizm destek verdi Tüm bu desteklerin devam etmesi halinde buradaki kazıları gelecek yıl tamamlamayı planlıyoruz''

SARAYIN ALTI ARTEMİS TAPINAĞI
Buradaki tarihin Piskoposluk Sarayı'nın da ötesine geçtiğini düşündüklerini ifade eden Özgümüş sözlerini şöyle sürdürdü:

''Bu tapınağa aittir demiyorum ama eski Yunan dönemine ait sütun gövdesi ile Tunç çağına ait malzemeler de elimize geçti Enteresan bir yer Tam Akrapolis'in tepesi Byzantion iken İstanbul'un Akropolis'iydi burası Topkapı Sarayı zaten bu Akropolis'in üzerine yapılmıştır Birçok tapınak vardı burada Belki de bizim kazdığımız saray ile Aya İrini bir tapınak üzerine yapılmış olabilir Artemis Lisizonos (Kemer Gevşeten) tapınağı üzerine yapılmıştı Çünkü Artemis burası başkent olmadan önce şehrin koruyucu tanrıcası idi Hristiyanlık öncesi Pagan döneminde nişanlanan genç kızlar bellerine kırmızı şerit takıp bu tapınağa geliyorlardı Bu şeridi burada gevşetiyorlardı Böylece evlendiklerinde ağrısız doğum yapacaklarına inanıyorlardı İnşallah bu yapıların altında bu tapınağı da bulacağız

Ayrıca Byzantion sikkelerinde ay-yıldızdaki gibi hilal var Artemis'ten önce de burada Thrako Frig kavimlerinin geldiğini bazı kaynaklardan biliyoruz Bu yüzden buraya bu gelen kavimlerle birlikte 'Kibele kültü' de gelmiş olabilir Özellikle Artemis tapınağının burada yani Aya İrini Kilisesinin altında olması buranın aynı zamanda Artemis'in öncülü olan 'mater kibele (Frigler'de dağın annesi anlamında)' ile alakalı bir yer olduğunu düşündürüyor Zaten yeni kapı kazılarında ele geçen bazı buluntularda bu kavimlerin bu şehir Byzantion olmadan çok önceleri bile burada bulunduklarını göstermektedir Biz burada onlara dair kalıntılara da ulaşılabiliriz''

Dr Ferudun Özgümüş bunun çok önemli bir kazı olduğuna dikkati çekerek ''İstanbul'da antik Bizans'ı kazmak çok heyecan verici Dünyanın en önemli Akropolis'inde çalışıyoruz Atina da önemli ama hiçbir zaman bir imparatorluk başkenti olmadı'' diye konuştu