Kurtuluş Savaşı Güney Cephesi (Türk - Fransız Cephesi)

Tarih: Mayıs 1920 - Ekim 1921
Sonuç: Ankara Anlaşması ile Fransızların çekilmesi
Taraflar:

• Fransa ve Ermeni Lejyonu
• Kuvayi Milliye

Kumandanlar

• Henri Gouraud
• Şahin Bey

Türk-Fransız Cephesi veya Güney Cephesi Kurtuluş Savaşı Milli kuvvetlerin Fransız lejyoner birliklerine (Fransız, Cezayir ve Ermeni askerlerinden oluşan) karşı verdikleri savaşı kapsamaktadır
Ermeni Lejyonu



Mondros Ateşkes Antlaşması'ndan sonra İngilizler Antep, Maraş ve Urfa'yı; Fransızlar da Adana, Mersin ve Osmaniye'yi işgal etmişlerdi
15 Eylül 1920'de iki ülke arasında yapılan bir anlaşmayla, ortadoğu bölgesi'ni aralarında manda yönetimleri altında paylaşılırken, Antep, Maraş ve Urfa da İngilizlerden Fransızlara geçmiştir Fransızlar, 30 Ekim 1920'de Maraş ve Urfa'yı 5 Kasım 1920'de Antep'i İngilizlerden devralmışlardır
Birinci Dünya Savaşı, İngiltere, Fransa, Rusya ve İtalya devletleri arasında gizli antlaşmalar yapılmıştır Fransızlar Sykes-Picot Antlaşması ile Suriye’den başka bütün Güney Anadolu’yu alacaklardı Böylece Anadolu’da, İskenderun ve Mersin limanları ile Ergani bakır madenleri ve Kilikya (Çukurova) pamuk tarlaları Fransızlar’a bırakılıyordu Fakat, İngilizler Musul petrollerini ellerinden kaçırmak niyetinde değillerdi Bunun için işgal edecekleri Antep, Maraş ve Urfa illerini koz olarak tutmak kararı ile yaptıkları sözleşmenin uygulanması yönünde harekete geçtiler
Fransa ile İngiltere 15 Eylül 1919’da ikili bir antlaşma yaparak Ortadoğu’yu nasıl paylaşacaklarını belirlediler Irak ve Filistin İngiliz Mandası, Suriye, Lübnan da Fransız Mandası altına sokuldu Antep, Maraş, Urfa da el değiştirerek Fransa’ya geçti İngiltere işgal ettikleri yerler ile Çukurova’yı Fransızlar’a bırakarak aralarındaki anlaşmaya ters hareketle Musul bölgesini (Petrol Bölgesi) işgal ettiler Musul bölgesinin işgali, Fransızlarla aralarının açılmasına sebep oldu
Koloni olarak tasarladıkları yerlere Suriye ve Mısır’dan getirdikleri Ermenileri yerleştirmeye başladılar Ermenilerin bu bölgede örgütlenerek Fransaya bağlı bir koloni yaratma amacını görmektedirler Bu devletin ismi Kilikya Devleti olarak adlandırılmaktaydı

Çatışmalar
Mondros Ateşkes Andlaşması’nın koşullarına aykırı olarak İngilizler Musul, İskenderun, Kilis, Antep, Maraş ve Urfa’yı işgal ettiler Fransızlar ise Adana, Mersin ve Osmaniye’yi işgal ettiler Buna karşın savunma hatları oluşturuldu:

• Ermeni saldırılarına karşı başlayan direniş hareketlerine, Sivas Kongresi’nde bu yöre için Kuvayı Milliye kurulmasına karar verilerek, halkın da katılımı sağlanmıştır
• Maraş’ta, Sütçü İmam’ın önderliğini yaptığı mücadeleye tüm Maraş halkı katıldı Maraş’ta tutunamayan düşman şehri terk etmek zorunda kaldı (12 Şubat 1920) Maraş adı TBMM kararı ile 1973’te Kahramanmaraş olarak değiştirildi
• Urfa şehrinde Ali Saip (Ursavaş) Bey tarafından teşkilatlandırılan Türk direnişi başarıyla sonuçlandı Fransızlar 11 Nisan 1920’de şehri boşalttılar Urfa’ya TBMM kararı ile 1984 yılında Şanlıurfa adı verildi
• Antep halkı 1 Nisan 1920’de Fransızlara karşı ayaklandı Teğmen Mehmet Sait’in ‘Şahin’ takma adıyla Kuvayı Milliye Komutanlığına atanması halkı daha da örgütlü bir güç haline getirdi Hiçbir yerden yardım alamayan Anteplilerin Fransızlara karşı direnişi yaklaşık 1 yıl sürdü Antep şehri, tüm olanaksızlıkları yaşadıktan ve altı bin şehit verdikten sonra onurundan taviz vermeden 9 Şubat 1921’de teslim olmak zorunda kaldı TBMM Antep’in direnişini ödüllendirmek için kente ‘Gazi’ unvanı vererek adını Gaziantep olarak değiştirdi
• Fransızlar halkın direnişleri sonucunda askeri harekatlarını durdurduktan sonra Sakarya Zaferi’nin arkasından TBMM ile Ankara Antlaşması’nı yaptılar ve işgal ettikleri yerleri boşalttılar

Kurtuluş Savaşı Güney Cephesi
Vikipedi, özgür ansiklopedi Maraş SavunmasıFransız işgalinin İngiliz işgalinden daha katı olması, Ermenilerle işbirliği yapılması ve bunların yaptığı zulümlere göz yumulması bölgede Fransızlara karşı sert bir tepkinin doğmasına yol açmıştır Bu tepki üzerine Fransızlar, Ocak 1920'de Maraş'taki asker sayılarını arttırmışlardır
Getirilen bu yeni birlikler daha yolda iken yapılan saldırılarla yıpratılmaya başlanmıştı Kentte kalabilmek için kuvvetlerini devamlı olarak takviye eden Fransızlar, halkın tahammül edemeyeceği taktiğe başvurmaya başlamışlardır Kaledeki Türk Bayrağı'nı indirmeleri, sokaklarda kadınlara yaptıkları terbiyesizlikleri ve suçsuz kişileri katletmeleri tepkileri arttırmıştır
Rıdvan Hoca'nın"kalesinde bayrağı dalgalanmayan ülkede cuma namazı kılınamaz" sözleri halkı Fransızlara karşı toplu isyana sevk etmiştir Büyük bir kent savaşı başlatan Türk halkı elinde yeterince cephane olmamasına rağmen, modern silahlarla donatılmış Fransız birliklerine karşı kahramanca çarpışmıştır Mustafa Kemal Paşa'nın yayınladığı bir bildiri ile de moral bulmuşlardır Suriye'de de saldırılara maruz kalan Fransızlar, zor durumda kalmışlar ve İngilizler aracılığıyla Temsil Heyeti'ne müracaat etmişlerdir Mustafa Kemal Paşa verdiği cevapta "Fransız birliklerinin işgal ettikleri yerleri boşaltmalarını" istemiş ve diğer Fransız işgal bölgelerindeki halkı da isyana sevk etmiştir Bu sırada Maraş'ı terketmeye karar veren Fransızlar 11 Şubat 1920'de şehri boşaltmışlardır
I Dünya Savaşı’nin sonlarına doğru Müttefiklerinin yenilmesi üzerine, Osmanlı İmparatorluğu 30 Ekim 1918'de imzalanan Mondros Mütarekesi ile Anadolu'nun birçok yeri gibi Maraş'ta işgal altına girmesi ile işgal güçlerine karşı 11 Şubat 1920'de başlayan savunma 5 Mart 1920 tarihinde işgalin ortadan kalkması ile sonuçlanmıştır

İngiliz Koloni Yönetimi
Maraş önce, İngiliz kuvvetleri tarafından 23 Şubat 1919’da işgal edildi 8,5 ay süren İngiliz işgali sırasında pek kayda değer bir olay cereyan etmedi Bunun da en büyük nedeni işgal kuvvetleri arasında çok sayıda Cezayir’li, Tunus'lu ve Hint’li Müslüman askerlerin bulunmasıydı Ancak şehirde bulunan bazı Ermeniler bundan rahatsızlık duyuyorlardı İşgal Komutanlıklarına yaptıkları başvuru neticesinde 29 Ekim 1919'da İngiliz işgali sona erdi Şehir bu defa da Fransız kuvvetlerinin işgali altına girdi Fransız kuvvetlerinin şehre girişleri bazı Ermeniler tarafından büyük bir coşku ve taşkınlıkla karşılandı Bu durum yerli Maraş halkını çok rahatsız etti Şehir içten içe kaynamaya başladı…

Çatışmaların Başlaması
Fransızlar'ın şehrin kalesindeki Türk Bayrağını indirmeleri, suçsuz kişileri öldürmeleri, Maraş ileri gelenlerini tutuklamaları tepkileri artırdı Ulu Camii İmamı Rıdvan Hoca'nın, "Kalesinde bayrağı dalgalanmayan ülkede cuma namazı kılınmaz" sözü, halkı Fransızlar'a karşı harekete geçirdi İşgal güçlerinin şehirde yaptığı taşkınlıklar tam bir terör havası estirir Olaylar bir türlü durmak bilmez 27 Kasım 1919 gecesi Ermenilerin ileri gelenlerinden Hırlakyan'ın evinde işgal komutanının şerefine bir balo tertiplenir Balo da Komutanın dansa davet ettiği genç Ermeni kızı "Sizinle dans etmekten mazurum Çünkü kendimi esarette hissediyorum Kale de Türk Bayrağı dalgalandığı sürece, sizinle dans edemem!" diyerek teklifini red eder Bunun üzerine askerlerine derhal emir veren Komutan, Kaledeki Türk Bayrağını indirtir
28 Kasım 1919 Cuma günü Maraş'ın kara sabahıdır Yatağından kalkan Maraş'lılar, asırlardan beri Kale burcunda dalgalanan Şanlı Bayraklarını göremezler Bu olay şehri infiale sürükler Savcı - Avukat Mehmet Ali Kısakürek derhal kaleme sarılarak "Alem-i İslam'a Hitap" beyannamesini yazarak şehrin muhtelif yerlerine dağıttırır Halkı Bayrağın indirilmesine tepki göstermeye davet eder Bir Milletinin İstiklaline son verilmesi anlamına gelen Bayrağının indirilmesi karşısında Maraş'lılar sesiz kalmazlar ve Cuma namazı vakti Ulu Cami’de halk toplanır Ezan Okunduktan sonra, Cami'de toplanan halk "Bayraksız Namaz kılınmaz" diye bağırır O esnada Cami İmamı "Aziz Cemaat, Kalesinde düşman bayrağı dalgalanan bir Millet Hürriyet'ini kaybetmiş sayılır Hürriyet olmayan bir yerde Cuma namazı kılmak caiz değildir" diyerek dağıtılan beyannamenin doğuru olduğunu tasdik eder Bunun üzerine Maraş’lılar topluca Kaleye hücum ederek, indirilen Bayrağı yeniden Kale burçlarına diker ve Cuma namazı orada eda edilir
Bayrak olayının ardından şehir adım adım savaşa sürüklenir Aslanbey Başkanlığında kurulan Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, her mahallede kurularak faaliyete geçer
20 ve 3 Kolordudan subayların gelişi ve Mustafa Kemal'in Ankara'dan yayınladığı bildiriler neticesinde Maraş Halkı 11 Şubat 1920'de mücadeleye başladı 72 gün süren mücadele sonunda Fransızlar yenilgiye uğratılır ve şehir Fransızlar'dan temizlenir
Bir taraftan da Gazi Mustafa Kemal Atatürk ile temasa geçerek direniş hazırlığına başlanır 21 Ocak 1920 günü Şehir Harp'i başlar 22 gün ve gece süren bir Mücadeleden sonra Maraş’lılar 7 den 70'e silaha sarılarak tek yürek tek bilek halinde bütün mevcudiyetini ortaya koyar Sonunda kendisini yok etmek isteyen düşmanı yerli işbirlikçileri ile birlikte mağlup ederek, büyük bir zafere imzasını atar Bu uğurda pek çok evladını Şehit verir Maraş'ın düşman istilasından kurtulması, Türk Kurtuluş Savaşı'nın da ilk hareketini teşkil eder Maraş’lılar, daha o tarihte "Kendini Kurtaran Şehir" unvanı ile anılmaya başlamakla birlikte, çevre illerinde yardımına koşarak Milli dayanışmanın en güzel örneklerini verir

Urfa Savunması
Güneyde Fransızlara karşı başarılı savaşların yapıldığı Urfa'dır Ekim 1919'da İngilizlerden sonra Urfa'ya giren Fransızlar burada da Maraş'takine benzer uygulamalarda bulunmuşlardır Bununla yetinmeyerek, Haçlı Seferleri sırasında kurulun Urfa Haçlı Kontluğu'na kadar geriye giden bir takım haklar ileri sürmüşlerdir
Ali Saip Bey'in jandarma komutanı olarak atanmasından sonra yapılan çalışmalarla 3 bin kişilik bir kuvvet meydana getirildi Hacı Mustafa Hacıkamiloğlu başkanlığında oluşturulan Kuva-i Milliye ordusu 7 Şubat 1920'de şehirdeki Fransız komutana bir ültimatom vererek 24 saat içinde Urfa'yı boşaltmalarını istedi Fransız komutanın zaman kazanmaya yönelik cevabı ve devreye İngilizleri sokarak Osmanlı Hükumetine baskı yapmaya kalkışmaları üzerine 8-9 Şubat gecesi Fransızlara karşı taarruza geçildi Çarpışmalar 10 Nisan'a kadar devam etti Bu tarihte Fransızlar, birliklerinin yarısını kaybetmiş olarak Urfa'yı terk ettiler
Maraş ve Urfa'da yapılan kent savaşlarıyla Fransızların yenilgiye uğratılması bölge halkına moral vermiştir Ermeni faaliyetlerinin en yoğun olarak görüldüğü Antep'te de Fransızların Ermenileri kullanmaları,Akyol Câmi'ndeki Türk Bayrağını indirmeleri ve kadınların çarşaflarına saldırmaları halkı Fransızlara karşı savaşmaya yöneltmiştir Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyetinin şubesinin açılması, Üsteğmen Salih'in "Şahin" takma adıyla buraya gönderilmesi ve buradaki Kuva-i Milliye Komutanlığı'na atanması tepkiyi örgütlü hale getirmiştir
Maraş'ta savaşan Fransız birliklerine yardıma giden askerlerin yol üzerindeki köylerde halka kötü davranmaları ve mallarını yağmalamaları üzerine halk, kendilerinden silah ve sayıca çok üstün olan Fransız ve Ermenilere karşı saldırıya geçti Bu arada Mart 1920'de Antep'e karşı büyük bir saldırı başlatan Fransızlara karşı Şahin Bey savaşmış ve şehit olmuştur Şahin Bey'den sonra bölgeye Kılıç Ali Bey gönderilmiştir Antep halkı 1921 yılına kadar kentini savunmuştur Bu arada Fransızlardan gelen teklif üzerine kısa süreli bir ateşkes yapılmış fakat bu ateşkes yine Fransızlar tarafından bozulmuştur Tekrar başlayan savaşta bölge halkı direnmeye devam etmiştir bu direniş TBMM tarafından Antep'e "GAZİ" unvanı verilmiştir

Antep Savunması
Tarih: Mart 1920 - 9 Şubat 1921
Sonuç: Fransa'nın zaferi
Taraflar

• Fransa
• Kuvay-ı Milliye

Fransızlar'ın teşvik ve desteğiyle şehirde bir Ermeni Polis Örgütü oluşturuldu Akyol Camii'ne asılan Türk Bayrağı indirildi ve kadınlara saldırılarda bulunuldu Annesinin başörtüsünü açmak isteyen Fransız askeri kıyafeti giyen bir Ermeni komitacısını döven Mehmet Kamil Fransız askerleri tarafından şehit edilince Şehit Kamil'in cenaze töreninde halk galeyana geldi Bu durum üzerine, Ankara'dan Adana'ya gelen Umum Kuvva-i Milliye Komutanı Ali Fuat Paşa tarafından Kuvayı Milliye Teşkilatı kuruldu ve Üsteğmen Mehmet Said Şahin, Şahin Bey adıyla Kuvva-ı Milliye Komutanlığına getirildi Şehir 27 bölgeye ayrıldı
Antepliler, Ermeni kıtalarının şehirden çıkarılması, Türk idaresine Fransızlar'ın karışmaması şeklindeki taleplerini Fransızlara bildirdiler Fransızlar bu notayı reddettiler Mart 1920'de 8000 piyade, 200 süvari ve l topçu ile 16 makineli tüfekten oluşan bir kuvvetle Antep'e saldırdılar Şahin Bey ve grubu büyük bir direnç gösterdiler Şahin Bey'in şehit olmasından sonra Mustafa Kemal Paşa'nın emriyle Kılıç Ali Bey bölge sorumluluğuna getirildi

Antep'in Düşmesi
1 Nisan 1920'de Fransız taarruzları yeniden başladı 1921 yılına kadar mücadeleyi sürdüren Antep halkı, 6317 kayıp verdi ve 9 Şubat 1921'de Fransız kuvvetleriyle savaşacak cephesi, yiyeceği olmadığından ve salgın hastalıklarından da başlamasından da dolayı şehir Fransız kuvvetlerine teslim oldu 9 Şubat 1921'de Antep'in teslimiyle Fransız Ordusuna esir düşen Türkler