Çepni Boyu

Çepni boyu, Oğuz Kağan Destanı'na göre Oğuzların 24 boyundan biri ve Kaşgarlı Mahmud'a göre yirmi iki Oğuz bölüğünden Divân-ı Lügati't-Türk'de; "Yirmibirincisi: "جآپنِ Çepni"lerdir Belgeleri şudur : [1] şeklinde tanımladığı bir Oğuz boyudurBoyun genel özelliği Asi, atılgan,Cesur, Mert ve savaşcı olmalarıdır

Günümüzde Rumeli ve Anadolu'da yaşayan Oğuz/Türkmen boylarından biridirKaradeniz bölgesindekiler çoğunlukla sunni olmakla birlikte,alevi olan gruplarada rastlanır ProfDrIrene Melikoff, Hacı Bektaşi Veli hazretlerinin ve onun İlk müridlerinden olan Kadıncıkana ve Abdal Musa'nın da Çepni Olduğunu yazar(BakKırklar'ın Cem'inde isimli eseri)

Ayrıca ProfDrFaruk Sümer Oğuzlar/Türkmenler isimli eserinde Çepnilerin, Hacı Bektaşi Veli'nin müridlerinden olduklarını ve Anadolu'nun değişik yerlerinde yaşadıklarını, Giresun, Gümüşhane ,Ordu, Trabzon, Bayburt olmak üzere Karadeniz Bölgesi'nde yoğun olarak yaşayan Çepnilerin ise çoğunlukla Sünni olduğunu,ancak vaktinde Alevi olan gruplarında Sünnileştiğini yazar

Anadolu'ya gelmeden önce Türkistan ve Horasan'da öbür boylarla birlikte yaşayan Çepniler, Selçuklular'a katılıp Anadolu'ya geldiler Başta Karadeniz olmak üzere Anadolu'nun Türkleşmesinde önemli rol oynadılar 1515 yılındaki tahrir defterlerine göre Şimdiki Giresun ve civarındaki iller Vilayeti Çepni isimli bir idari bölge olarak gösterilmiştir (BakProfFaruk Sümer'in Oguzlar/Türkmenler isimli eseri)

Vilayet-nameye göre Kırşehirin Suluca Kara-Hüyük köyüne gelen Hacı Bektaş-ı Veli'nin ilk müridleri Çepni'den idilerBu husus aynı zamanda bu boyun mensuplarından mühim bir kısmının niçin Kızıl-Baş olduğunu izah edebilir Çepni'lerin mühim bir kısmı 1240 daki Baba İshak Türkmenleri'nin isyanına katılmıştırBakAbdülbaki Gölpınarlı

Tarihte Çepni Boyu

Oğuz,Türkmen Çepni boyu, Üçoklar kolundan (sol kolundan) Oğuz Kağan'ın oğlu Gök Han'ın soyundan geldikleri kabul edilir Çepniler, Doğu Karadeniz'in Türkleşmesinde önemli bir rol oynamışlardır Çepniler; 1071'de Anadolu'nun, 1277 yılından itibaren de Sinop'tan Trabzon'a kadar olan Karadeniz Bölgesi'nin fethedilmesinde başta Güvenç Abdal hazretleri olmak üzere çok aktif görevler üstlendiler 1277 yılında Sinop'a saldıran Rum Pontus İmparatorluğu'nun ordusunu bozguna uğrattılar Güvenç Abdal hazretlerinin makamı Gümüşhane,Kürtün, Güvendi yaylasında bulunur

Vilayet-nameye göre Kırşehir'in Suluca Kara-höyük köyüne gelen Hacı Bektaş-ı Veli'nin İlk müridleri arasında Çepni'lerdende oymaklar bulunuyordu Çepniler'rin mühim bir kısmı 1240 yılındaki Babba İshak Türkmenlerinin İsyanlarına katılmışlardır Cebnilerin mühim bir kısmın 1277 yılında Sinop Yöresinde yaşadığı görülüyor 1404 yılında Timur a giden İspanyol elçisi Clavijo Ordu ve Giresun'un 10000 kişilik bir Çepni kuvvetine Sahip Hacı Emir beyin oğlu Hacı Süleyman beyin elinde olduğunu yazar

"Çepni" kelimesi düşmanla savaşan,mert,yiğit,asi,cesur anlamında kullanılmıştır Çepni boyunun özelliği "nerde yağu görse orda savaşır" olarak anlatılmaktadır Onların haksızlıklara karşı gelen ve savaşçı karakterleri, önemlerini günümüze yansıtacak kalıcı sanatsal ürünler meydana getirmelerini engellemiştir Çepniler'e ait kabileler, değişik tarihlerde farklı cephelerde savaşmışlar ve ordu ile gittikleri bölgelere yerleşmişler Savaşlarda nüfusları azalmıştır

Türkmen,Safevi İmparatoru Şah İsmail'in şahsi muhafızlarının Çepnilerden olduğu gibi Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün de özel muhafızlarının Giresunlu Topal Osman ve diğer Çepnilerden olması ilginç bir tesadüf olup , Bu durum bu boyun daima Cesur,mert ve Güvenilir olduğunun en çarpıcı örneğidir

Rumeli ve Balkanlar'da Çepniler

Osmanlı devleti kurulmadan önce Sarı Saltuk ve İzzeddin Keykavusla birlikte Deliorman ve Dobruca bölgelerine geçen Türkmenler Çepni boyundandır Deliorman ve Dobrucadaki bu Çepniler hem yerel Kıpçak ve Peçenek halklarıyla hem de daha sonra gelen diğer Türkmen boylarıyla karışmışlar ve Çepnililik bilincini yitirmişlerdir Ancak Çepni inancı olan Bektaşi'liği devam ettirmektedirlerBirçoğu'da Batı Anadolu'ya geri göçerek bugünkü Batı Anadolu Çepnilerini oluşturmuştur Dobruca'da bulunan Türkler kendilerinin Türkmen olduklarını ve inanç önderlerinin Sarı Saltuk olduğunu söyleyerek bu gün bile Camilerde ve Tekkelerde onun adına dualar ederler

Romanya ve Moldovadaki İzzeddin Keykavus taraftarı bir grup Çepni ise Hristiyanlığa geçmiştir Keykavustan dolayı bu Çepnilere Gagavuz dendiği ileri sürülür İlginç olanı Gagavuz Türklerinin Giresun ağzıyla konuşutuğu tespit edilmiştir Örnegin geçen sene yerine Giresun ağzında kullanılan Bıldır kelimesi kullanılır daha bunun gibi bir çok örnek kelime bulunmaktadır

Kurtuluş Savaşı

Rum ve Ermeni Çetecilere karşı savaşıp doğu Karadenizde asayişi sağlamışlardır Atatürk 19 Mayıs 1919 da Samsun'a çıktığında Giresun Çepnilerinden olan Topal Osman Ağa ve arkadaşlarını milli mücadeleye davet etmiş ve Kazım Karabekir'in de tavsiyesiyle de kendisine Giresun Çepnilerinden oluşan bir muhafız kıtası seçmiştir Topal Osman ve Giresun Çepnileri bu şerefli görevi başarıyla yerine getirmiş ve Cumhuriyetin ilanına kadar Atatürk'ün en yakın silahlı unsurları olmuşlardır

Sivas kongresinden sonra Atatürk'e karşı Padişah yanlısı muhalefet artınca Kazım Karabekir Topal Osman ve arkadaşlarından oluşan Muhafız kıtasının sayısının artırılmasını ve Atatürk'e karşı olan muhalefetin kuvvetle bastırılmasını emretmiştir Şöhreti belli Çepni muhafızları gören muhalefet sinmek zorunda kalmıştır Giresun'lu Çepnilerden oluşan MKemal Atatürk'ün muhafız kıtası bugunkü TBMM deki muhafız bölügünün ve Cumhurbaşkanlığı muhafız alayının temelini oluşturur Kurtuluş savaşı esnasında TBMM deki localarında oturan Giresunlu Muhafızların yerinde bugün askeri erkan oturur

Günümüz

Giresun ili ve yöresi Vilayet-i Çepni olarak tarihte anılmaktadır Kürtün, Ordu, Mesudiye, Gürgentepe, Koyulhisar, Canik, Giresun, Beşikdüzü, Şalpazarı'nda yoğun olarak Çepni boyları yaşamaktadır Bu bölgedeki Çepnilerin önemli çoğunluğu Sünnîdir , ancak Alevi olanlarda hatırı sayılır sayıdadır Ayrıca önceleri Alevi olup da, Osmanlılar vaktinde sunniliğe geçen gruplarda vardır Bugün bile Rize ve Trabzon'da Çebi, Çep soyadı ile anılan kalabalık sülaleler vardır ve bunlar Çepni Oğuzlarından olduğu ileri sürülmektedir Öte yandan; Gümüşhane, Giresun, Dereli, Espiye, başta olmak üzere bir çok yüksek köyde Alevi Islam inancına bağlı Çepniler yaşamaya ve geleneklerini sürdürmeye devam etmektedir Batı Karadeniz'de Kastamonu'nun Tosya ilçesinde "Çepni" adında bu boydan gelen insanların yaşadığı köyde bulunmaktadırKaradeniz Çepnileri makamı, Gümüşhane Kürtün,Güvendi yaylasında bulunan Güvenç Abdal Ocağına bağlıdırlar

Çepniler ayrıca; Ege bölgesinde Çanakkale, Manisa, İzmir; Marmara'da Balıkesir'de yaşarlar Ayrıca Sivas, Gaziantep'te de Çepni köyleri vardır Çanakkale, Balıkesir, İzmir, Manisa ve Gaziantep çepnilerinin tamamı alevidir Çanakkale Küçükkuyu'da bulunan Büyük Çetmi ve Küçük Çetmi köylerinin ve civar köylerin halkının önemli bir bölümü Çepni Kökenlidir

Orta Anadolu'da Amasya, Çorum,Ordu Tokat gibi bölgelerde de Alevi Çepni grupları vardır Detaylı bilgi için (bakAnkara Üniversitesi Hacı Baktaşi Veli Araştırma Ensütüsü)

Kaynak: Wikipedia