Esbab-I Nuzul

Esbab-ı Nuzul

FATİHA SURESİ

İbn Abbas dedi ki: “Cebrailin Rasulullaha ilk indirdiği, Ey Muhammed Euzu billahimeneş-şeytanir-racimden sonra bismillahirrahmanir-rahim de! buyurmasıdır” (İsnadı zayıftır El-Mizan: 1/231)
İbn Abbas dedi ki: “Rasulullah (sav) bismillahirrahmanir-rahim kendisine indirilinceye kadar surenin sona erdiğini bilmiyordu” (Ebu Davud, Salat: 788; Hakim, Müstedrek: 1/231)
İbn Mesud dedi ki: “Bizler bismillahirrahmanir-rahim nazil oluncaya kadar iki surenin arasını birbirinden ayırmayı bilmezdik” (Senedinde meçhul kişi var Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
İbn Ömer dedi ki: “bismillahirrahmanir-rahim her surenin evvelinde nazil oldu” (İsnadı zayıftır Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Fatiha suresi alimlerin çoğuna göre Kuranın ilk nazil olan surelerindendir Mekkede nazil olmuştur İmam Mücahide göre Medinede nazil olmuştur (Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Ebu Meysere şöyle dedi: Rasulullah ortaya çıktığında kendisine: “Ya Muhammed!” diye nida eden bir münadiyi işitti Sesi işitince korka korka yürüdü Varaka b Nevfel de kendisine dedi ki: “Nida eden sesi işittiğinde sana ne dediğini işitinceye kadar sağlamca dur”Yine Rasulullah (sav) görününce “Ya Muhammed!” diye aynı sesi işitti ve: “Emrine hazırım” buyurdu Seslenen dedi ki: “Allahtan başka hiç bir ilah olmadığına ve Muhammedin Allahın rasulü olduğuna şahidlik ederim, de” Sonra aynı ses ona fatiha suresini sonuna kadar okudu” (Mürsel hadistir Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Ali b Ebi Talib dedi ki: “Fatiha-i Kitab, Arşın altındaki bir hazineden Mekkede nazil oldu” (İsnadı zayıftır Deylemi, Firdevs: 6816, Kenzul-Ummal: 2521, Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Hüseyin b Fadl dedi ki: “Her alim yanılabilir Bu da Mücahidin yanılmasıdır Zira o bu sözde tek kalmıştır Alimler aksini söylüyorlar Fatihanın Mekkede nazil olduğuna kesin olarak hüküm verilecek delillerden biri de: “Andolsun ki Biz sana tekrarlanan yediyi ve şu Kuran-ı Azimi verdik” (Hicr: 15/87) ayeti veya Fatihadır” (İsnadı zayıftır Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Ebu Hureyre şöyle dedi: Ubeyy b Kab, kendisine Ümmül-Kuranı okuduğu esnada Rasulullah (sav) buyurdu ki: “Hayatım elinde olan Allaha yemin ederim ki Allah bunun bir mislini, ne Tevratta, ne İncilde, ne Zeburda, ne de Kuranda indirmiştir Şüphesiz o bana verilen Sebul-mesani (tekrarlanan yedi) ve büyük Kurandır” (Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
El-Hicr suresi ittifakla Mekkede nazil olmuştur Bu ayet de bu surenin içindedir Dolayısıyla Allah teala Rasulüne Mekkede bulunurken Fatihayı vermekle ihsan edip, sonra da onu Medinede indirmiştir Rasulullah fatihayı okumaksızın, namaz kılarak Medinede on küsür sene yaşadığını söylememiz mümkün değildir Bu iddia akılların kabul etmeyeceği şeyler cümlesindendir (Tirmizi, Tefsir: 3125; Hakim, Müstedrek: 2/258; Abdullah b Ahmed, Zevaidul-Müsned: 5/114, Vahidi, Esbab-ı Nüzul)

BAKARA SURESİ

İkrime dedi ki: “Medinede indirilen ilk sure Bakara suresidir” (Mürsel hadistir Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Mücahid dedi ki: “Bu surenin evvelinden ilk dört ayet müminler, onlardan sonra gelen iki ayet kafirler ve sonra gelen on üç ayet de münafıklar hakkında inmiştir” (İbn Cerir; Vahidi, Esbab-ı Nüzul; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
Abdulfettah el-Kâdi dedi ki: “Dört ayet surenin başından “وَأُوْلَئِكَ هُمْ الْمُفْلِحُونَ” kelimesine kadardır Bu, Kufe mezhebinden olmayanlara uyduğumuz takdirde böyledir Çünkü onlara göre “الم” ayet değildir Ancak Kufe mezhebine göre “الم” ayettir Buna göre dört ayet “ذَلِكَ الْكِتَابُ” dan “رَبِّهِمْ وَأُوْلَئِكَ هُمْ الْمُفْلِحُونَ” a kadar olan kısımdır Kafirler hakkında nazil olan iki ayet ise “إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا سَوَاءٌ عَلَيْهِمْ” den “وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ” e kadar olan kısımdır Münafıklar hakkında nazil olan on üç ayet ise “وَمِنْ النَّاسِ مَنْ يَقُولُ آمَنَّا بِاللَّهِ وَبِالْيَوْمِ الْآخِرِ وَمَا هُمْ بِمُؤْمِنِينَ” ayeti ile başlar ve “إِنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ” ayeti ile sona erer Kafirlerden kasdolunan inkarcılar, küfürlerini açıkça ilan edenlerdir Münafıklardan kasdolunan ise, inanmadıkları halde kendilerini inanmış gösterenlerdir”
6) Dahhak dedi ki: “Bu ayet Ebu Cehil ve onun ehli beytinden beş kişi hakkında inmiştir” Kelbi dedi ki: “Yani Yahudilerdir” (Kelbi zayıftır Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
İbn Abbas dedi ki: “Bu ayet, Medine Yahudileri hakkında inmiştir” (Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
Rebi b Enes dedi ki: “Bu iki ayet (6-7) Ahzab savaşında nazil olmuştur” (Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
14) İbn Abbas dedi ki: “Bu ayet Abdullah b Ubeyy ve arkadaşları hakkında nazil olmuştur Bu kişiler bir gün çıkıp, Rasulullahın ashabından bir grupla karşılaşmışlardı Abdullah b Ubeyy de: “Bakın bu beyinsizleri sizin başınızdan nasıl savacağım” demiş ve müteakiben gidip Ebu Bekir Sıddıkın elini tutarak ona şöyle demişti: “Teyme Oğullarının ulusu, İslamın büyüğü, mağarada Allah Rasulünün yanında bulunan iki kişinin ikincisi ve canını malını Allah yolunda cömertçe harcayan Sıddıka merhaba” Sonra Ömerin elinden tutup ona da şunları söyledi: “Adiy İbn Kab Oğullarının ulusu, hakla batılın arasını ayıran, Allahın dini hususunda taviz vermeyen, canını ve malını Rasulullah için harcayan kimse için merhaba” Sonra da Alinin elini tutup dedi ki: “Rasulullahın amcazadesi ve damadı, Rasulullahın içlerinden çıktığı Haşim oğullarının ulusu olan kişiye merhaba” Sonra dağıldılar, Abdullah arkadaşlarına dedi ki: “Gördünüz mü nasıl yaptım Siz de onları gördüğünüz zaman böyle yapın” Onlar da ona övgü yağdırdılar Müslümanlar Rasulullaha gelip bunu haber verdiler Bunun üzerine Allah teala da bu ayeti indirdi (İsnadı çok zayıftır Vahidi, Esbab-ı Nüzul; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
19) İbn Mesud dedi ki: Sahabelerden bazı kişiler şöyle demişlerdir: Medine ehlinden iki münafık Rasulullahtan kaçarak müşriklere gitti Kendilerine Yüce Allahın zikrettiği gökgürültüsü ve şimşek ile gökten boşanan şiddetli yağmur isabet etti Her yıldırım çarptıkça, yıldırımın sesi kulaklarını sağır etmesin diye parmak uçlarını kulaklarına tıkarlardı Şimşek her parıldadığında onun ışığında yürüdüler Parlamadığı zaman ise karanlıktan önlerini dahi göremedikleri için eski yerlerine gerisin geri döndüler ve: “Keşke sabaha çıksak da Muhammede gitsek ve ellerimizi onun elleri üzerine koysak” dediler Sonra da Nebinin yanına gidip müslüman oldular, ellerini onun eli üzerine koydular ve güzelce İslama dahil oldular Bu yüzden Yüce Allah bu iki münafıkın durumunu Medine Yahudilerine darb-ı mesel olarak örnek verdi Nitekim münafıklar Rasulullahın meclisinde bulundukları zaman, Rasulullahın sözünden o münafıklar üzerine bir şeyler iner ya da bir şeyi zikretmeleri sonucu kulaklarını sağır ederler diye tıpkı o iki münafığın durumu gibi parmak uçlarını kulaklarına tıkarlardı Şimşek çaktığı vakit ışığında yürüdükleri gibi malları ve çocukları arttığı, bir yeri fethettikleri ve ganimet malı elde ettikleri zaman “Muhammedin yolu doğrudur” diyerek mutlu bir şekilde İslam yolunda ilerlerler Malları ve çocukları helak olsa, onlara bir musibet isabet etse bu sefer de: “Bu, Muhammedin dini yüzünden başımıza geldi” diyerek İslamı terkedip mürted olurlar, şimşeğin kaybolması sonucu karanlıkta kalan o iki kimse gibi karanlıklar içerisinde kalırlar (Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
21) Alkame dedi ki: İçerisinde Ey insanlar! hitabının bulunduğu ayetler Mekkede nazil olmuştur İçerisinde Ey iman edenler! hitabının bulunduğu ayetler de Medinede nazil olmuştur Yani Ey insanlar! Mekke halkına, Ey iman edenler! hitabı da Medine halkınadır Bakara: 2/21-24 ayetleri Mekke müşriklerine hitap etmektedir Bakara: 2/24 ayetinde kafirlerin cezası bildirildi (Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
25) Alkame dedi ki: Bu ayet müminler hakkında nazil olmuştur Müminlerin mükafatı bildirilmiştir (Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
26) İbn Abbas dedi ki: Allah teala, münafıklar hakkında şu iki misali verdiğinde: “Onların durumu, bir ateş yakan kimsenin durumu gibidir” “Ya da gökten boşalan şiddetli yağmur gibidir” Müşrikler: “Allah darb-ı meselleri getirmekten münezzeh ve yücedir” dediler Bunun üzerine Allah bu ayeti indirdi (Vahidi, Esbab-ı Nüzul, İbn Cerir, Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul Suyuti bu rivayeti daha isabetli bulmuştur)
Hasan ve Katade dediler ki: Allah kitabında sinekle örümceği zikredip bununla müşriklere misal getirince, Yahudiler gülmüş ve: “Bu Allah kelamına benzemiyor” demişlerdi Bu yüzden Allah teala bu ayeti indirdi (Mürsel hadistir Vahidi, Esbab-ı Nüzul, Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
İbn Abbas dedi ki: Allah müşriklerin ilahlarının zaafiyetini zikredip onları örümcek ağına benzetince müşrikler şöyle dediler: “Allahın, Muhammede indirdiği Kuranda zikrettiği sineğe, örümceğe bakınız Bunlarla ne yapacakmış?” dediler Bunun üzerine Allah bu ayeti indirdi (İsnadı zayıftır Vahidi, Esbab-ı Nüzul, Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
44) İbn Abbas dedi ki: Bu ayet Medineli Yahudiler hakkında inmiştir Onlardan bir adam, karısı, annesi tarafından ve kendisiyle aralarında süt emme cihetinden yakınlık bulunan müslümanlara diyordu ki: “Üzerinde bulunduğun dinde ve Muhammedin sana emretmekte olduğu şeyde sebat et, ayrılma Zira onun işi haktır” Böylece onlar bunu insanlara emrederler, halbuki kendileri yapmazlardı (İsnadı Kelbiden dolayı zayıftır Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul, Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
45) Çoğu ilim ehline göre bu ayeti kerime, Ehl-i kitaba hitaptır Bununla beraber bütün kullar için bir edeptir Bazıları da demiştir ki: Bu hitapla müslümanlara hitap etmeğe dönülmüştür Fakat birinci söz daha kuvvetlidir (Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
62) Mücahid dedi ki: “Selman Rasulullaha kilise ashabının durumunu anlatınca buyurdu ki: “Onlar cehennemdedir” Selman dedi ki: “Bu yüzden yeryüzü bana kapkaranlık kesildi Nihayet bu ayet inince sanki üzerimden bir dağ kalktı” (Mürsel hadistir İbn Cerir: 1/256; Hakim, Müstedrek: 3/599-602; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Suddi dedi ki: “Selman Rasulullaha gelince kendi halkının ibadetlerinden ve dini yorumlarından haber vermeğe başladı ve dedi ki: “Ey Allahın Rasulü onlar namaz kılıyorlardı, oruç tutuyorlardı Sana inanıyorlardı ve senin rasul olarak gönderildiğine şahidlik ediyorlardı” Selman övmeyi bitirince Rasulullah şöyle buyurdu: “Ey Selman, onlar cehennem ehlindendir” Bunun üzerine bu ayet indi (Mürsel hadistir İbn Cerir: 1/254; İbn Ebi Hatim; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Suddi dedi ki: “Bu ayet Selman-ı Farisinin arkadaşları hakkında nazil olmuştur (İbn Cerir: 1/254; İbn Ebi Hatim; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
İbn Mesud, Rasulullahın bir grup ashabından rivayetle dedi ki: “Bu ayet Selman-ı Farisi hakkında nazil olmuştur O, Cündeysabur ahalisinin eşrafındandı Bu ayetin devamı ise Yahudiler hakkında nazil olmuştur” (Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
75) İbn Abbas ve Mukatil dediler ki: “Bu ayet Musanın, kendisiyle birlikte Allah tealaya gitmeleri için seçtiği yetmiş kiş hakkında inmiştir Bu yetmiş kişi kendisiyle Mikata (Allah ile Musanın konuştuğu yer ve zaman) gidip Allahın emir ve yasaklarına dair kelamını işitince kavimlerinin yanlarına döndüler Sadakatta olanlar işittikleri gibi ilahi emaneti hakkıyla eda ettiler İçlerinden bir grup da dediler ki: “Biz Allahın son sözünde şöyle buyurduğunu işittik: Bu şeyleri yapmağa güç yetirirseniz yapın İstemezseniz yapmayın, bir beis yok” (Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Müfessirlerin çoğuna göre bu ayet recim ayetini ve Muhammedin vasfını değiştirenler hakkında nazil olmuştur (Senedi yoktur Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
76) Mücahid dedi ki: “Rasulullah (sav) Kurayza oğullarını fethedince kalelerinin altında ayağa kalkıp şöyle dedi: “Ey Maymunların kardeşleri, ey domuzların kardeşleri, ey tağuta tapanlar!” Bunu üzerine onlar da birbirlerine dediler ki: “Bunları Muhammede kim haber verdi? Bunları ancak siz söylediniz Allahın sizlere açtığı şeyleri aleyhinizde hüccet olsun diye mi onlara haber veriyorsunuz” Bunun üzerine bu ayet nazil oldu (Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
İbn Abbas dedi ki: “Onlar müminlerle karşılaştıkları zaman İman ettik derler Dostlarının Rasulullah olduğunu söylerler Tenhada kaldıklarında ise tam tersi şeyler söylerlerdi” Bunun üzerine bu ayet nazil oldu (Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
Suddi dedi ki: “Bu ayet iman eden bazı Yahudilerin sonradan münafık oldukları ve araplardan olan bazı müminlerle kendisiyle azap olunan şeyler hakkında konuşmaları üzerine nazil olmuştur Nitekim bir kısmı diğerine: “Bizler sizden daha üstünüz ve Allah katında daha sevimliyiz” demeleri için mi azaptan Allahın sizlere açtığı şeyleri onlara bildiriyorsunuz?” demişlerdi (Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
Katade dedi ki: “Yahudiler müminleri memnun etmek için onlara yaltaklanıyorlardı Ancak başbaşa kaldıklarında da, Allahın kendilerine öğrettiği, açıkladığı ve kitabında Rasulullahın sıfatı ve rasullüğüne dair beyan ettiği şeyleri müminlere anlatmayı birbirlerine yasaklıyor ve: “Eğer bunu yaparsanız onlar bunu size karşı Rabbiniz katında delil olarak kullanırlar” diyorlardı Bunun üzerine bu ayet nazil oldu” (Abdulfettah el-Kâdi, Esbab-ı Nüzul)
79) Bu ayet, Rasulullahın sıfatını, vasfını değiştiren kimseler hakkında nazil olmuştur (Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Kelbi dedi ki: “Muhakkak onlar, Rasulullahın kendi kitaplarındaki vasfını değiştirip, düz saçlı, uzun boylu gösterdiler Halbuki o, orta boylu, buğday tenli idi Sonra da kendi arkadaşlarına dediler ki: “Ahir zamanda gönderilecek nebinin vasfına bakın Bu vasfa benzemiyor” Yahudi ve Hristiyan alimlerinin, diğer Yahudi ve Hristiyanlarda bulunmayan imtiyazları vardı İşte onlar, Rasulullahın sıfatlarını açıklamaları halinde bu saltanatları ellerinden gideceğinden korkmuşlardı da bundan dolayı değiştirmişlerdi (Senedinde Kelbi olduğu için zayıftır Ed-Dürr: 1/32; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
İbn Abbas dedi ki: “Bu ayet kitap ehli hakkında inmiştir” (Nesai; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
İbn Abbas dedi ki: “Bu ayet Yahudi hahamları hakkında inmiştir Öyle ki onlar, Rasulullahın sıfatını, gözlerinin sürmeli, saçlarının kıvırcık, yüzünün güzel olduğunu Tevratta yazılı olarak bulmuşlardı Hased ve haddi aşmaları sebebiyle bu sıfatları değiştirerek: “Bizler onun vasıflarını uzun boylu, mavi gözlü ve kısa saçlı bulduk” diyorlardı (İbn Ebi Hatim; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
80) İbn Abbas şöyle dedi: “Rasulullah (sav) Medineye geldiğinde, Yahudiler şöyle diyordu: “Şu dünyanın ömrü ancak yedi bin senedir İnsanlar cehennemde dünya günlerinden her bin sene için ahiret günlerinden bir gün kadar azab görecek Zaten o ahiret de yedi günlük olduğuna göre, demek ki azab yedi gün sonra kesilecek” Bu asılsız iddia üzerine Allah teala bu hususta o Yahudilerin delilsiz sözlerine işaret eden bu ayeti indirdi” (İbn Cerir: 1/303; Taberani, Kebir; İbn Ebi Hatim; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
İbn Abbas şöyle dedi: “Ehl-i Kitap, cehennemin iki ucu arası yürüme kırk yıl çektiğini zannedip şöyle demişlerdi: “Biz cehennemde ancak Tevratta bulup öğrendiğimiz müddet kadar azab göreceğiz Kıyamet günü olduğunda insanlar cehenneme atılacak Sakar tabakasına varıncaya kadar azab içinde yürüyecekler O Sakarda Zakkum ağacı bulunmaktadır Nihayet sayılı günlerin sonuna varmış olacaktır” Bu yüzden cehennem ehlinin bekçileri o Yahudilere diyecekler ki: “Ey Allahın düşmanları, siz ateşte ancak sayılı günler azap göreceğinizi iddia ediyordunuz İşte bakın sayı tükendi de geriye ebedilik kaldı” (Senedi kopuktur İbn Cerir: 1/302; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
İbn Abbas şöyle dedi: “Şüphesiz ki Yahudiler şöyle dedi: Bizler ancak yemini bozarak buzağıya taptığımız kırk gün azaba uğrarız bunun dışında bize azab yoktur Bunun üzerine bu ayet indi İkrime ve başkalarından da buna benzer rivayetler gelmiştir (İbn Cerir: 1/302; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
İbn Abbas dedi ki: Yahudiler (Rasulullah ve ashabına işarette bulunarak) şöyle dedi “Sonra da oradaki yerimizi bu insanlar alacaktır” Bunun üzerine Rasulullah onlara hitaben şöyle buyurdu: “Hayır, yalan söylüyorsunuz! Aksine orada ebediyyen kalacak sizlersiniz Bizler de inşaallah hiçbir zaman orada sizin yerinizi almayacağız” İşte bunun üzerine bu ayet nazil oldu” (İbn Cerir: 1/302)
89) İbn Abbas dedi ki: “Hayber Yahudileri Gatafan kabilesi ile savaşıyorlardı Ne zaman karşılaşsalar Hayber Yahudileri hezimete uğrardı Bunun için Yahudiler şu duaya sığındılar: “Allahım son zamanda bizim için çıkaracağını bize vadettiğin ümmi nebinin hakkı için onlara karşı bize yardım etmeni senden niyaz ediyoruz” Bu sefer karşılaştıkları zaman bu duayı yaptılar da Gatafan kabilesi mağlup oldu Nihayet Rasulullah gönderilince Hayber Yahudileri onu inkar ettiler Bunun üzerine bu ayet indi Yani ey Muhammed, o Yahudiler seninle Gatafana karşı fetih istiyorlardı” (Senedi yoktur Zayıftır Beyhaki; Hakim: 2/263; ed-Dürr; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Süddi dedi ki: “Araplar Yahudilere uğrarlardı da Yahudiler, onlardan eza görürlerdi Yahudiler de Tevratta Muhammedin sıfatlarını bulur da Allahtan onu nebi olarak göndermesini niyaz ediyorlardı Böylece onun duasıyla Araplara karşı savaşırlardı Muhammed kendilerine gelince onu kıskanarak inkar ettiler Dediler ki: “Rasuller, İsrailoğulları soyundan gelir İsmailoğullarından gelen şu adam da kim oluyor peki?” (Mürsel hadistir İbn Cerir: 1/326; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
İbn Abbas şöyle dedi: “Rasulullah (sav) gönderilmeden önce Yahudiler onunla Evs ve Hazrec kabilelerine karşı zafer elde etmek için Allaha dua ediyorlardı Allah (cc) Nebiyi Araplardan gönderince Yahudiler sıfatlarını bildikleri halde Nebiyi bile bile inkar ettiler Bunun üzerine Muaz b Cebel, Bişr b Berra ve Davud b Seleme onlara şöyle dedi: “Ey Yahudiler topluluğu, Allahtan korkun ve müslüman olun Şüphesiz sizler bizleri şirk içerisinde görüyor ve geleceği bildirilen, vasıflarını saydığınız nebi ile Allahtan bize karşı zafer istiyordunuz” Beni Nadir kabilesinden Sellam b Mişkem şöyle dedi: “Bizim beklediğimiz rasul bu değildir” (İbn Cerir: 1/326; İbn Ebi Hatim; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
Amr b Katade el-Ensariden rivayet olunmuştur O der ki: Bana yaşlılarımız anlattı Onlar şöyle diyorlardı: “Araplar arasında hiç kimse Rasulullahın durumunu bizden iyi bilmezdi Yanımızda yahudiler vardı Onlar kitab ehli, biz ise putperesttik Başlarına bizim tarafımızdan hoşlanmadıkları bir şey gelince: “Bir nebi gönderilecek, zamanı geldi çattı Ona tabi olup onunla birlikte Ad ve İrem kavimleri nasıl katledildiyse sizi de öyle katledeceğiz” diyorlardı Rasulullah gönderilince, bizler ona tabi olduk Yahudiler ise onu inkar ettiler Allaha yemin ederim ki bu ayet, bizler ve onlar hakkında nazil olmuştur” (İbn İshak; İbn Münzir)
94) Ebu Aliye şöyle dedi: “Yahudiler: Yahudi olmayan cennete giremez dedi Bunun üzerine bu ayet indi” (İbn Cerir; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)

YASİN SURESİ

12) Ebu Said el-Hudri dedi ki: “Seleme oğulları, Medine yakınlarında idi Burada oturan müslümanlar, Mescid-i Nebinin yakınına evlerini nakletmek istediler Bunun üzerine bu ayet indi Rasulullah onlara buyurdu ki: “Siz neden evlerinizi naklediyorsunuz? Sizin gidiş gelişiniz lehinize yazılıyor”
Ebu Said dedi ki: “Seleme oğulları evlerinin Mescide uzakoluşundan dolayı Rasulullaha şikayette bulundular Bunun üzerine Allah Teala bu ayeti indirdi Rasulullah buyurdu ki: “Evlerinizde kalın Çünkü gidiş gelişinizlehinize yazılıyor” (İsnadı çok zayıftır Hakim, Müstedrek: 2/428; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
78) Müfessirler demişlerdir ki: “Ubeyy b Halef, Rasulullaha çürümüş bir kemikle geldi ve dedi ki: “Ey Muhammed şu çürüdükten sonra, onu Allahın dirilteceğini mi sanıyorsun?” O da şöyle buyurdu: “Evet, Allah seni diriltir ve Cehenneme sokar Bunun üzerine Allah Teala bu ayetleri indirdi”
Ebu Malik dedi ki: “Ubeyy b Halef el-Cumahiyyi, elinde çürümüş bir kemikle Rasulullaha geldi ve onu iki elinin arasında ufatıp dedi ki: “Ey Muhammed, şu çürüdükten sonra Allah onu diriltir mi?” O da buyurdu ki: “Evet Allah onu diriltir ve seni öldürür Sonra cehennem ateşine sokar” Bu ayet bundan dolayı inmiştir” (Mürsel hadistir Ed-Dürr: 5/269; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)

SAD SURESİ
5) İbn Abbas dedi ki: “Ebu Talib hastalandı Kureyş başına toplandı Nebi (sav) de geldi O anda Ebu Cehil, Rasulullahı Ebu Talibe yaklaşmaktan men etmek için ayağa kalktı ve Onu Ebu Talibe şikayet etti Bunun üzerine Ebu Talib dedi ki: “Ey kardeşimin oğlu, sen kavminden ne istiyorsun?” O da buyurdu ki: “Ey amca ben, onlardan bir tek kelime istiyorum ki o kelime dolayısıyla bütün Araplar, onlara boyun eğecek, acem ise onlara cizye ödeyecek” Amcası: “Nedir o kelime?” diye sordu Rasulullah da buyurdu ki: “Lailahe illallah” Bunun üzerine dediler ki: “İlahları bir tek ilah mı yaptı?” Bunun üzerine bu ayetler indi
Müfessirler demişlerdir ki: “Ömer b Hattab müslüman olunca bu, Kureyşe pek ağır geldi ve müminler rahatladı Velid b Muğire Kureyşin büyüklerine dedi ki: “Ebu Talibe gidiniz” Onlar da ona gittiler ve dediler ki: “Sen bizim şeyhimiz, büyüğümüzsün Şu beyinsizlerin yaptığını biliyorsun Biz sana geldik ki bizimle kardeşin oğlu arasında hüküm veresin” Bunun üzerine Ebu Talib, Rasulullaha adam gönderdi ve onu çağırttı Rasulullah gelince Ebu Talib dedi ki: “Ey kardeşimin oğlu, kavmin senden itidal sahibi olmanı istiyor Kavmin her isteğine meyl etme Rasulullah buyurdu ki: “Benden ne istiyorlar?” Onlar da dediler ki: “Bizi ve ilahlarımızı diline dolamayı bırak ki biz de senin ilahını bırakalım” Rasulullah da: “Bana, kendisiyle bütün Araba sahib olacağınız ve acemin de size boyun eğebileceği bir kelime verebilir misiniz?” buyurdu Bunun üzerine Ebu Cehil dedi ki: “Babanın hayrına! Sana onun on mislini verelim” Rasulullah: “Öyleyse Lailahe illallah deyin” buyurdu Onlar bunu duyunca bundan nefret ettiler ve ayağa kalkıp şöyle dediler: “İlahları bir tek ilah mı yaptı Bu kadar mahlukatı bir tek ilah nasıl idare edebilir?” Bunun üzerine Allah Teala bu ayetleri indirdi” (Tirmizi, Tefsir: 3232, Tirmizi bu hadise hasen demiştir Nesai, Tefsir: 456; İbn Cerir: 23/79; Ahmed, Müsned: 1/227; Hakim, Müstedrek: 2/432; Suyuti, ed-Dürr: 5/295; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
ZÜMER SURESİ
9) İbn Abbas dedi ki: “Bu ayet, Ebu Bekir es-Sıddık hakkında indi” İbn Ömer dedi ki: “Osman b Affan hakkında indi” Mukatil dedi ki: “Ammar b Yasir hakkında indi” (İsnadı yoktur Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
17) İbn Zeyd dedi ki: “Bu ayet üç kişi hakkında inmiştir Onlar cahiliyye devrinde Lailahe illallah derlerdi Bu üç kişi Zeyd b Amr, Ebu Zerr el-Gıfari ve Selman-ı Farisidir” (Mürsel hadistir Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
18) İbn Abbas dedi ki: “Ebu Bekir Sıddık Rasulullaha iman etti ve onu tasdik etti Osman, Abdurrahman b Avf, Talha, Zübeyir, Said b Zeyd ve Sad b Ebi Vakkas ona soru yönelttiler, o da iman ettiğini ona haber verdi Bunun üzerine onlar da iman ettiler Onlar hakkında da bu ayet indi” Ata dedi ki: “Sözün en güzeline uyarlar” ayetinde kastedilen Ebu Bekirdir” (İsnadı yoktur Vahidi, Esbab-ı Nüzul)

22) Bu ayet, Hamza, Ali, Ebu Leheb ve oğlu hakkında inmiştir Ali ve Hamza, Allahın göğüslerini açtığı kimselerdir Ebu Leheb ve çcukları ise, Allahı anmaya karşı yürekleri katılaşmış olanlardandır O da Allah Tealanın şu sözündendir: “Allahı anmaya karşı yürekleri katılaşmış olanlara yazıklar olsun” (İsnadı yoktur Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
23) Sad dedi ki: “Rasulullaha: “Ey Allahın Rasulü, bize biraz konuşsan” dediler Bunun üzerine Allah Teala bu ayeti indirdi” (Hakim, Müstedrek: 2/345; Taberi, Tefsir: 12/90; Suyuti ed-Dürr: 4/3; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)

53) İbn Abbas dedi ki: “Bu ayet Mekke ehli hakkında indi Onlar: “Muhammed, putlara tapanların, Allahın haram kıldığı nefsi öldürenlerin mağfiret edilmeyeceklerini iddia edip dururken, biz nasıl hicret edelim ve nasıl müslüman olalım? Biz Allahtan başka ilahlara ibadet edip, Allahın haram kıldığı nefsi de öldürmedik mi? diyorlardı Bunun üzerine bu ayet indi” (İsnadı yoktur İbn Cerir: 24/10; Suyuti, ed-Dürr: 5/330; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
İbn Ömer demiştir ki: “Bu ayet Ayyaş b Rabia, Velid b Velid ve müslümanlardan bir grup kimse hakkında indi Bunlar müslüman oldular Sonra işkenceye ve eziyete tabi tutuldular Derken fitneye düştüler Biz de şöyle diyorduk: Allah bunların ebediyyen ne tevbesini ne de dine yeniden dönmelerini kabul eder” Bir grup müslüman oldu Sonra kendilerine azap ve işkence edilmesi sebebiyle dinlerini terkettiler Bunun üzerine bu ayetler indi Ömer yazı yazmayı biliyordu Ayyaş b Ebi Rabia, Velid b Velid ve bir gruba mektup yazdı Onlar da müslüman oldular ve hicret ettiler” (İsnadı yoktur Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
İbn Abbas dedi ki: “Şirk ehlinden bir grup insan, çok insan öldürdüler ve çok zina ettiler Sonra Muhammede gelip dediler ki: “Sen, güzele davet ediyorsun bize öyle bir haber bul ki, onu işlediğimiz zaman günahlarımıza keffaret olsun” Bunun üzerine bu ayet indi” (Buhari, Tefsir: 4477, 4761, Edeb: 6001, Hudud: 6811, Diyat: 6861, Tevhid: 7520, 7532; Müslim, İman: 141, 142; Ebu Davud, Talak: 2310; Tirmizi, Tefsir: 3182; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Ömer dedi ki: “Biz toplandık Ben Ayyaş b Ebi Rabia ve Hişam b As b Vail hicret için sözleşip dedik ki: “Buluşma yerimiz el-Menasil (Beni Gıfarın mikatı) olsun Sizden kim hapsolur, sözleşme yerine gelmezse arkadaşının yanına gitsin Ben ve Ayyaş sözleştiğimiz yerde olduk Fakat Hişam bu işten men olundu Fitneye düşürüldü Biz Medineye gittik ve şöyle diyorduk: “Allah bunların tevbesini kabul etmez” Bir grup insan Allahı ve Rasulünü bildiler Sonra kendilerine dünyevi bir musibet ulaşınca, bundan vazgeçtiler Allah Teala da bu ayeti bu yüzden indirdi” Ömer dedi ki: “Elimle mektup yazdım Sonra onu Hişama gönderdim Hişam dedi ki:”Bana ulaşan dürülmüş mektubu açtım Sonra dedim ki: “Allahım onu bize anlat” Sonra anladım ki, ayetler bizim hakkımızda inmiş Sonra hemen dönüp deveme bindim ve Rasulullaha iltihak ettim” (Munkatı hadistir Nafi Ömer b Hattabtan işitmemiştir Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Rivayet olunur ki, bu ayetler Hamzanın katili Vahşi hakkında inmiştir (Suyuti, ed-Dürr: 5/330; Heysemi, Mecmauz-Zevaid: 7/100; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
67) Abdullah dedi ki: “Ehl-i Kitaptan bir kişi Rasulullaha geldi ve dedi ki: “Ey Ebel-Kasım, sana da Allahın bütün yaratıkları bir parmağında, yeryüzünü bir parmağında, ağaçları bir parmağında taşıdığı tebliğ edilmiştir” Bunun üzerine Rasulullah azı dişleri görününceye kadar güldü Allah Teala da bu ayeti indirdi Bunun manası şudur: “Allah Tealanın yeryüzünü, içindekileri ve bütün mahlukatı, ağaçları kudretiyle kabzetmesi, bizden birinin birşeyi parmağıyla tutup kaldırmasından kolaydır Bu ayet, bizim anlayabilmemiz için, kendi konuşmamız esas alınarak bize hitap edilmiştir Allah Tealanın şöyle dediğini görmüyor musun?: “Kıyamet günü, yer tamamen onun avucu içindedir” Yani Allah yeri kudretiyle kabzeder” (Munkatı hadistir Buhari, Tevhid: 7415, 7451; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)

22) İbn Mesud dedi ki: “Sakiften iki kişi ve Kureyşten bir damatları veya Kureyşten iki kişi, Sakiften bir damatları bir evde bulunuyorlardı Onlardan birisi dedi ki: Allahın sözlerimizi ve fısıltılarımızı işitmesi konusundaki görüşünüz nedir? Bunun üzerine diğeri dedi ki: “Bir kısmını işitir, bir kısmını işitmez” Diğerleri dediler ki: “Eğer bir kısmını işitirse hepsini işitir” Bunun üzerine bu ayet indi” (Buhari, Tefsir: 4816-4817; Tevhid: 7521; Müslim, K Sıfatıl-Münafikun: 5/2775; Tirmizi, Tefsir: 3248 Tirmizi bu hadise hasen demiştir; Nesai, Tefsir: 488; İbn Cerir: 24/69; Ahmed, Müsned: 1/444; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Abdullah dedi ki: “Kabenin örtüsü altında gizlenmiştim Üç kişi geldi Karınları çok etli idi Kalbi anlayışları az idi Biri Kureyşli idi Yanında bulunan onun iki eniştesi de Sakifli idiler Yahut adam Sakifli, yanındaki enişteleri Kureyşli idiler Anlamadığım bir kelamla konuşuyorlardı Onların birisi dedi ki: “Allahın şu sözümüzü işittiği hususunda görüşünüz nedir?” Diğeri dedi ki: “Eğer yüksek sesle konuşursak işitir Ama sesimizi yükseltmezsek işitmez” Üçüncüsü de dedi ki: “Eğer o konuşmalardan birşey işitirse, hepsini işitmiş olur” Bu olayı Rasulullaha anlattım Bunun üzerine bu ayet ve 23 ayet nazil oldu” (Tirmizi, Tefsir: 3249; Bu hadis, hasen ve sahih hadistir; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)

30) İbn Abbas dedi ki: “Bu ayet Ebu Bekir hakkında nazil oldu Şöyle ki müşrikler: “Rabbimiz Allah, melekler ise kızlarıdır” dediler Allahtan başkasına taptıklarına: “Bunlar Allah katında şefaatçilerimizdir” dediler de doğru istikamette olmadılar Yahudiler: “Rabbimiz Allah, Uzeyir Allahın oğlu, Muhammed Rasul değildir” dediler de onlar da doğru istikamette olmadılar Ebu Bekir ise: “Rabbimiz Allah, Onun birliğine kimse ortak olamaz Muhammed Onun kulu ve Rasulüdür” dedi Sonra dosdoğru oldu” (İsnadı yoktur Vahidi, Esbab-ı Nüzul)

ŞURA SURESİ

23) İbn Abbas dedi ki: “Rasulullah Medineye geldiği zaman ona çok acılar isabet ediyordu Musibet ve haklar Elinde de bunları karşılayacak bir genişlik yoktu Ensar şöyle dedi: “Bu adam Allah Tealanın size hediyesidir O, sizin kardeşinizin oğludur Ona birçok haklar musibetler isabet ediyor Onun da elinde bunları karşılayabilecek bir genişliği yoktur Kendisine zararı olmayan malları toplayın ve ona isabet eden zararlara karşılık, ona yardım maksadıyla topladıklarınızı ona götürün” Onlar da böyle yaptılar ve sonra ona götürüp dediler ki: “Ey Allahın Rasulü, sen bizim kardeşimizin oğlusun Allah senin elinle bize hediye etti Sana nöbetleşe birçok hukuki işler ve musibetler isabet ediyor Senin yanında onları karşılayacak bir genişlik de yoktur Biz, mallarımızdan birşey toplamayı senin için uygun gördük ve onları sana getirdik Sana ulaşan musibetlere karşı sana yardımcı olur” Bunun üzerine bu ayet indi” (İsnadı yoktur Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Katade dedi ki: “Müşrikler toplantı yerlerinde toplandılar ve sirbirlerine şöyle dediler: “Verdiklerine karşılık ücret istediğini görmüyor musunuz? Bunun üzerine Allah Teala bu ayeti indirdi” (Mürsel hadistir Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
27) Bu ayet Suffa ehlinden zenginlik ve bolluk temenni eden bir grup hakında indi
Habbab b Eret dedi ki: “Bu ayet bizim hakkımızda indi Biz Kureyza ve Nadirin mallarına baktık ve onu temenni ettik Allah Teala da bu ayetleri indirdi” (İsnadı yoktur Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Amr b Hureys dedi ki: “Bu ayet Suffa Ashabı hakkında inmiştir Onlar şöyle diyorlardı Keşke bizim de dünyalığımız olsaydı” Ve bu vesileyle de dünyayı temenni ediyorlardı” (el-İsabe: 2/537; Heysemi, Mecmauz-Zevaid: 7/104; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
51) Yahudiler, Nebiye şöyle diyorlardı: “Sen rasulsen neden Musanın Allah ile konuşması ve Ona bakması gibi Onunla konuşmuyor ve Ona bakmıyorsun? Sen böyle yapmadıkça sana iman etmeyiz” Rasulullah da onlara şöyle buyurdu: “Musa, Allahı görmedi” Bunun üzerine Allah Teala bu ayeti indirdi” (İsnadı yoktur Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
ZUHRUF
57) İbn Abbas dedi ki: Nebi (sav) Kureyşe şöyle buyurdu: “Ey Kureyş, Allahtan başka ibadet edilen hiçbir şeyde hayır yoktur” Onlar da dediler ki: “Sen İsanın bir nebi ve halis bir kul olduğuna inanır mısın? Eğer dediğin gibi ise o kendi kavminin ilahları gibidir” Bunun üzerine Allah Teala bu ayeti indirdi” (İsnadı zayftır İbn Hibban el-Mecruhin 3/39da Ebu Yahya ile ilgili malumat vermiştir Heysemi, Mecmauz-Zevaid: 7/104; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)

DUHAN

49) Katade dedi ki: “Bu ayet Allah düşmanı Ebu Cehil hakkında indi O şöyle demişti: “Muhammed beni tehdit mi ediyor? Vallahi ben, iki dağ arasındaki insanların en güçlüsüyüm” (Mürsel hadistir Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
İkrime dedi ki: “Nebi (sav) Ebu Cehil ile karşılaştı Ebu Cehil ona dedi ki: “Sen de bilirsin ki ben, çöl ehlini meneden birisiyim, ben güçlüyüm ve şerefliyim”
Allah Ebu Cehili Bedir Gününde öldürdü, perişan etti ve kendi sözüyle onu ayıplayıp onun hakkında bu ayeti indirdi (İsnadı zayıftır Vahidi, Esbab-ı Nüzul)

CASİYE

14) İbn Abbas dedi ki: “Bu ayet özellikle Ömer b Hattabtan affı istiyor ve Allahın ceza vereceği günleri ummayanları kasdediliyor Onlar başta Abdullah b Ubeyy ve diğerleri Onlar, Beni Mustalik Gazvesinde, kendisine el-Müreysi denilen bir kuyunun başında konakladılar Abdullah kölesini suya gönderdi Köle geç kaldı Gelince Abdullah köleye dedi ki: “Seni kim hapsetti?” O da: “Beni, Ömerin kölesi geciktirdi Kuyunun ağzına oturdu, kimseyi oraya bırakmadı Nebinin ve Ebu Bekirin kırbalarını doldurdu Sonra kendi efendisinin kırbasını doldurdu” Bunun üzerine Abdullah dedi ki: “Bizimle, bunların misali, “Besle köpeği, yesin seni” denilmesine benzer” Onun bu sözü Ömere ulaşınca Ömer, kılıcını çekti ve ona doğru yöneldi Allah Teala da bu ayeti indirdi” (İsnadı yoktur Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
İbn Abbas dedi ki: “Kim Allaha güzel bir şekilde borç verirse” ayeti inince ismine Nehhas denilen Medineli bir yahudi: “Muhammedin Rabbi ihtiyaç sahibi oldu” Dedi Ömer bu sözü işitince kılıcını çekti ve o adamı aramak üzere dışarı çıktı Cebrail Rasulullaha geldi ve dedi ki: “Rabbin sana diyor ki: “İman edenlere Ahirette cezayı ummayanları affetmelerini söyle” Ve bil ki Ömer kılıcını çekti, o yahudiyi aramaya çıktı Bunun üzerine Rasulullah Ömeri aramaya başladı Ömer gelince: “Ey Ömer, kılıcını bırak” buyurdu Ömer: “Doğru söyledin, ey Allahın Rasulü Şehadet ederim ki, Allah seni hak ile gönderdi” dedi Rasulullah buyurdu ki: “Rabbin şöyle diyor” dedi ve bu ayeti okudu Ömer dedi ki: “Hiç şüphesiz Rabbin seni hak ile gönderdi Yüzünde gadab gözükmez” (İsnadı zayıftır Vahidi, Esbab-ı Nüzul)

AHKAF

9) İbn Abbas dedi ki: “Nebinin ashabına ulaşan belalar şiddetlenince Nebi (sav) rüyasında hurması, ağacı ve suyu bol bir yere hicret ettiğini gördü Bu rüyayı ashabına anlattı Onlar da bununla müjdelendiler ve orada müşriklerin ezasından ve üzüntüden kurtulacaklarını umdular Sonra onlar bir müddet böylece kaldılar Rüyada anlatılanı göremediler ve dediler ki: “Ey Allahın Rasulü, rüyada gördüğün yere ne zaman hicret edeceksin?” Rasulullah sustu ve Allah Teala bu ayeti indirdi Yani rüyada gördüğüm yere gidecek miyim yoksa gitmeyecek miyim? Ben de bilmiyorum Sonra şöyle buyurdu: “Bu, rüyamda gördüğüm bir şeydir Ben, ancak kendime vahyolunan şeye tabi olurum” (Kelbiden dolayı isnadı zayıftir Vahid, Esbab-ı Nüzul)
15) İbn Abbas dedi ki: “Bu ayet Ebu Bekir Sıddık hakkında inmiştir Rasulullah yirmi yaşında bir genç, o da on sekiz yaşında bir genç iken arkadaş oldular Onlar beraberce Şama ticaret için gittiler Sidre denilen bir ağacın altında konakladılar Rasulullah ağacın bir gölgesinde oturdu Ebu Bekir burada bulunan bir rahibin yanına kadar yürüdü Rahib ona dinden sual etti Sonra Ebu Bekire ağacın gölgesindeki adamın kim olduğunu sordu O da cevaben: “O, Muhammed b Abdullah b Abdul-Muttalibdir” Dedi Rahib dedi ki: “Vallahi o nebidir Meryem oğlu İsadan sonra o ağacın altında, Allahın nebisi olan Muhammedden başkası gönderilmedi” Bunun üzerine Ebu Bekirin kalbine yakin bir tasdik fikri düştü Gerek seferlerinde gerekse huzurunda Rasulullahtan hiç ayrılmıyordu Rasulullah kırk, Ebu Bekir otuz sekiz yaşına bastığında, Muhammedin nebiliği haber verildi Ebu Bekir derhal müslüman oldu ve onu tasdik etti Kırk yaşına gelince Neml: 27/19 ayetini okudu” (İsnadı yoktur Suyuti, ed-Dürr: 6/41; Vahid, Esbab-ı Nüzul)

FETİH SURESİ

Mervan b Hakem dedi ki: “Fetih suresi Mekke ile Medine arasında Hudeybiye olayı hakkında indi Bu sure başından sonuna kadar bu vesileyle inmiştir” (Tirmizi Tefsir: 3263; Vahid, Esbab-ı Nüzul)
1) Enes dedi ki: “Hudeybiye gazvesinden döndüğümüzde bizimle ibadetlerimiz arasına bir tatsızlık girdi Sanki biz hüzünle şiddetli elem arasındaydık Bunun üzerine Allah Teala bu ayeti indirdi Rasulullah buyurdu ki: “Allah bana bir ayet indirdi O ayet bana dünyadan ve dünyada bulunan her şeyden daha sevimlidir” (Müslim, Cihad ve Siyer: 96/1786; Vahid, Esbab-ı Nüzul)
2) İbn Abbas dedi ki: “Yahudiler: “Ben bana ne yapılacağını bilmiyorum” ayeti inince Nebiye ve müslümanlara sövüp dediler ki: “Ne yaptığını bilmeyen bir adama nasıl uyalım?” Bu söz Rasulullaha çok ağır geldi Allah Teala da bu ayeti indirdi” (İsnadı yoktur Vahid, Esbab-ı Nüzul)
5) Enes dedi ki: “Bu surenin ilk ayetleri inince Rasulullahın ashabı dedi ki: “Ey Allahın Rasulü, Allahın sana verdiği kutlu olsun Bizim için birşey yok mu? Bunun üzerine Allah Teala bu ayeti indirdi” (Müslim, Cihad ve Siyer: 97/1786; Vahid, Esbab-ı Nüzul)
Enes dedi ki: “Bu surenin ilk ayetleri Nebiye Hudeybiyeden dönüşte indirildi Ashabını hüzün almıştı Onlarla ibadetleri arasına perde çekildi Hudeybiyede kunban kestiler Bu ayet indiği zaman ashabına buyurdu ki: “Bana, dünya ve içindekilerden daha hayırlı bir ayet indi” Nebi (sav) o ayeti ashabına okuyunca kavminhden bir adam dedi ki: “Ey Allah7ın Rasulü, kutlu olsun Allah sana ne yapacağını beyan etti Ya bize ne yapacak?” Bunun üzerine Allah Teala bu ayeti indirdi” (Müslim, Cihad ve Siyer: 97/1786; Vahid, Esbab-ı Nüzul)
24) Enes dedi ki: “Mekke ehlinden seksen kişi silahlı olarak Tenim dağından Rasulullah üzerine indiler Rasulullahın ve ashabının gaflet anını gözetliyorlardı Esirler aldılar ve sonra serbest bıraktılar Allah Teala da bu ayeti bu sebepten dolayı indirdi” (Müslim, Cihad ve Siyer: 133/1808; Ebu Davud, Cihad: 2688; Tirmizi, Tefsir: 3264; Nesai, Tefsir: 530; Ahmed, Müsned: 3/120, 124, 290; Vahid, Esbab-ı Nüzul)
Abdullah b Muğfel el-Müzeni dedi ki: “Biz Hudeybiyede Rasulullah ile beraber, Allah tealanın Kuranda “ağacın kökü” dediği yerde iken, birden üzerimize seksen kadar silahlı genç geliverdi Yüzümüze atılıverdiler Rasulullah onlara beddua etti Allah onların görmelerini aldı Biz üsteledik ve onları yakaladık Rasulullah onlara buyurdu ki: “Siz Uhud zamanı gibi mi geldiniz? Uhud da size bir emniyet verildi mi?” Dediler ki: “Allahım, hayır” Rasulullah onları yollarına serbest bıraktı Allah Teala da bu ayeti indirdi” (Senedsizdir Nesai, Tefsir: 531; Ahmed, Müsned: 4/87; Hakim, Müstedrek: 2/460-461; Vahid, Esbab-ı Nüzul)

HUCURAT SURESİ

1) İbn Zübeyir dedi ki: “Temimoğullarından bir cemaat Rasulullaha geldi Ebu Bekir onlara: “El-Kaka b Mabedi emir tayin edin” Dedi Ömer de el-Akra b Habisi tayin etmesini istedi Bunun üzerine Ebu Bekir: “Sen, ancak bana muhalefet etmeyi istedin” Dedi O da: “Hayır Ben, sana muhalefet etmedim” Dedi Bunun üzerine münakaşaya başladılar ve seslerini yükselttiler Bu ayet bundan dolayı indi” (Buhari, Megazi: 4367; Tefsir: 4845, 4847; Tirmizi, Tefsir: 3266; Nesai, Tefsir: 534; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
2) Bu ayet Sabit b Kays b Şemmas hakkında nazil oldu Kulağı ağır işitiyordu Yüksek sesli idi Birisiyle konuştuğunda sesini yükseltirdi Çoğu kere Rasulullah ile konuşurken ona eziyet verirdi Bunun üzerine Allah teala bu ayeti indirdi
Sabit Kays dedi ki: “Ben, sesimi Nebinin sesinden daha fazla yükseltiyorum Öyleyse ben cehennem ehlindenim Bu söz Rasulullaha duyurulunca Rasulullah buyurdu ki: “O, cennet ehlindendir” (Müslim, İman: 188/119, Buhari, Menakıb: 3613; Tefsir: 4846; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
İbn Ebi Müleyke şöyle dedi: “İki münakaşacı az kaldı ki helak olacaklardı Ebu Bekir ile Ömer Rasulullahın yanında seslerini çok yükselttiler Temim oğullarından bir topluluk Rasulullaha geldiğinde onlardan birisi, el-Akra b Habisi işaret etti, diğeri de başka bir şahsı işaret etti Bunun üzerine Ebu Bekir, Ömere: “Sen benim düşünceme muhalefet ediyorsun” dedi Ömer de: “Hayır, muhalefet etmedim” dedi Bu mesele üzerine her ikisi de seslerini yükselttiler Allah teala da bu ayeti indirdi” İbn Zübeyir dedi ki: “Rasulullahın ne dediğini anlamak istemedikçe sesini artık yükseltmiyordu” (Buhari, Tefsir: 4845; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
3) İbn Abbas dedi ki: “Bu ayet nazil olunca, Ebubekir Rasulullah ile yüksek sesle konuşmamaya yemin etti Ancak hafif sesle konuşuyordu Bunun üzerine Allah teala bu ayeti indirdi” (İsnadı yoktur; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Bu ayet inince Ebu Bekir şöyle dedi: “Allahın Rasulü ile yüksek sesle konuşmamaya yemin ettim Ancak alçak sesle konuşabilirim” (Bu hadisin senedinde bulunan Hüseyin metruktur Yahya ise hadisin hırsızlığıyla itham edilmiştir Hadisin bulunduğu kaynak: Hakim, Müstedrek: 3/74; Heysemi, Mecmauz-Zevaid: 7/108; Suyuti, ed-Dürr: 6/84; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
4) Zeyd b Erkam dedi ki: “İnsanlardan bir gurup Nebiye geldi Rasulullah kendi odasında iken ona: “Ya Muhammed, ya Muhammed!” diye bağırdılar Bunun üzerine Allah Teala bu ayeti indirdi” (Taberani, el-Kebir: 5/210; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Muhammed b İshak ve diğer bazı kimseler şöyle dedi: “Bu ayet Beni Temim hakkında indi Onlardan bir topluluk Rasulullaha geldiler Mescide girip Rasulullahın odalarının arkasından: “Bizim yanımıza gel Eğer biz medhedersek, bu bir süstür Eğer zemmedersek bu da lekedir” dediler Onların bu bağrışmaları Rasulullaha eziyet verdi Rasulullah onların yanına geldi Onlar da: “Ey Muhammed, seninle aramızda övünmeye geldik” dediler Bunun üzerine onların hakkında bu ayet nazil oldu Gelenlerin arasında el-Akra b Habis, Uyeyne b Hısn, ez-Zibrikan b Bedr ve Kays b Asım da vardı” (İsnadı yoktur Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Cabir b Abdullah dedi ki: “Temim oğulları, Rasulullaha geldiler ve kapının önünde : “Ey Muhammed, yanımıza gel Zira bizim medhimiz süs, zemmimiz lekedir” diye bağırdılar Rasulullah onların bu sözlerini işitti ve yanlarına gelerek şöyle buyurdu: “Ancak Allahın medhi zinet, zemmi lekedir” Onlar da şöyle dediler: “Biz, Temimoğullarından bir topluluğuz Şairlerimizi ve hatiplerimizi getirdik ki, seninle övüşelim” Bunun üzerine Rasulullah buyurdu ki: “Ben şiirle gönderilmedim İftiharlaşmakla da emrolunmadım Ama isterseniz buyurun Bunun üzerine ez-Zibirkan kendi aralarındaki gençlerden bir gence dedi ki: “Kalk senin ve kavminin faziletini anlat” O da kalktı ve: “Bizi mahlukatın en hayırlısı kılan, kendilerini istediğimiz şekilde kullanabileceğimiz malları bize veren Allaha hamd olsun Biz, yeryüzü halkının en hayırlılarındanız Yeryüzü ehlinin adet, mal ve silah bakımından en fazla olanlarındanız Bu sözümüzü Yadırgayan, sözümüzden daha güzel bir fiil getirsin” dedi Bunun üzerine Rasulullah, Sabit b Kays b Şemmasa: “Kalk ona cevap ver” dedi O da kalkıp şöyle dedi: “Allaha hamd ederim Allahtan başka ilah olmadığına şehadet ederim O, tektir ve ortağı yoktur Muhammedin, Allahın kulu ve rasulü olduğuna şehadet ederim” Amme oğullarından muhacir olanları çağırdı –ki onlar yüzleri çok güzel ve insanların en ağır başlıları idiler- Onlar da bu davete icabet ettiler Bizi, kendi dinine yardımcı kılan Allaha hamd olsun Biz, insanlarla Allahtan başka ilah yoktur, deyinceye kadar savaşırız Şehadet kelimesini söyleyen bizden canını ve malını kurtarmış olur Kim bu hususta diretirse, onu öldürürüz Onun Allaha rağmen hareketi bize çok kolaydır Bizim sözümüz budur Allahtan benim, bütün mümin erkek ve kadınların affını dilerim” Ez-Zibirkan b Bedr, gençlerden birine: “Kalk ve falan beyitleri oku O beyitlerde kendinin ve kavminin faziletini zikret” dedi Genç ayağa kalktı ve şu beyitleri okudu:
“Biz öyle değerli kimseleriz ki, bize dokunacak hiçbir kabile yoktur
Reisler bizdedir Bolluk bizdedir
Biz, bütün insanları, korkudan emin olmadıkları bir zamanda yağlı develerden yedirir içiririz
Bir şeyden çekindiğimizde, bizim için hiç kimse kaçınamaz
İşte biz, iftihar esnasında sesimizi böyle yüceltiriz”
Bunun üzerine Rasulullah Hassan b Sabite adam gönderdi Elçi ona gittiğinde Hassan dedi ki: “Ben onun yanında bulunduğumda benden bunu taleb etmiyor” Elçi dedi ki: “Temim oğulları şair ve hatiplerini getirdiler Rasulullah Sabit b Kaysa emretti de o da onlara cevab verdi Onların şairleri konuşmaya başlayınca, sana, beni gönderdi ki ona cevab veresin” Hasan geldi Rasulullah ona cavab vermesi için emretti Hasan dedi ki: “Ey Allahın Rasulü, ona emret de bana ne dediğini duyursun” Bunun üzerine o şahıs şiirini tekrar etti Hasan da ona şu şiirle cevab verdi:
“Biz, badiyede yaşayan, hazırda bulunan kimsenin arzusunun tersine Allahın Rasulüne ve dinine yardım ettik
Biz, ölümün zikri askerler arasında misk gibi yayılırken, harbin en şiddetli yerinde ölümün içine dalmadık mı?
Biz, zırha bürünen kimselerin başını vurup da baskın olan kahredici Gassanın aslından gelen bir soyu da kendimize nisbet etmemiş miydik?
Eğer Allahtan utanmasam, birçok kalabalığa üstün gelerek, onlara üstünlük taslayarak derdik ki: “Yok mu bir övünen? Gelsin de onunla övüşelim”
O halde bizim dirilerimiz çakıl taşına basıp geçenlerin en hayırlılarıdır Ölülerimiz de kabirlerde yatanların en hayırlılarıdır”
Bunun üzerine el-Akra b Habis ayağa kalktı ve şöyle dedi: “Vallahi ben öyle bir işi için geldim ki, bunlar o iş için gelmemişlerdir Ben bir şiir söyledim sen onu dinle (Hassan veya Rasulullah) dedi ki: “Haydi buyur” El-Akra da onu okumaya başladı:
“Biz size insanlar bizim üstünlüğümüzü bilsinler diye geldik Şereflerin zikredildiği yerde, bizimle övüşmeye girildiğinde
Biz her toplulukta insanların reisleriyiz Şu Hicaz diyarında Darim oğulları gibisi de yoktur
Tıhame toprağında ve Necidde, her ganimet ve bollukta ganimetin dörtte biri bizim olur”
Rasulullah buyurdu ki: “Ey Hasan, kalk ona cevap ver” Hasan ayağa kalktı ve şöyle dedi:
“Ey Darim oğulları, övünmeyin Zira sizin övünmeniz ulvi hasletlerin yad edilmesi yanında çirkinliğe dönüşür
Bize karşı acaip bir halde övünüyorsunuz Halbuki sizler bir çocuk bakıcısı ile bir hizmetçinin arasından çıkıp gelmiş çobanlarımızsınız
Şeref ve ululuktan elde edebileceğiniz en üstün şey, şerefli kimselerin anılmasından sonra, bizi takip etmenizdir (Meclislerde bizim alice- naplığımızın yadından sonra, sıranın size gelmesi bile sizin için büyük şereftir
Eğer siz kanlarınızı ve mallarınızı, taksim yerlerinde bizlere taksim etmenize engel olmak için geldiyseniz (canınızı, malınızı kurtarmak istiyorsanız) o halde Allaha hiçbir şeyi ortak koşmayın ve müslüman olun Rasulullahın yanında Darim ile de övünmeyin Aksi halde Kabenin Rabbine yemin olsun ki, ellerimiz kan dökücü keskin kılıçları başlarınızın üzerine doğru eğdirecektir”
Bu sözler üzerine Akra b Habis ayağa kalkıp şöyle dedi: “Muhammed gerçekten bahtiyar bir kimsedir Kendisine her hatibimiz konuştu Fakat onların hatibinin sözleri daha güzeldi Bizim şairimiz de konuştu Fakat onların şairi daha iyi şiir inşad ediyordu” Bu sözlerin ardından Akra b Habis Rasulullaha yaklaşıp: “Şahitlik ederim ki Allahtan başka hiçbir ilah yoktur Yine şahitlik ederim ki sen gerçekten Allahın Rasulüsün” dedi Rasulullah ona: “Şu andaki İslami halinden önceki halin artık sana zarar veremez” buyurdu Sonra Rasulullah onlara bağışta bulunup elbise giydirdi Müteakiben Rasulullahın yanında sesler yükseldi Çok fazla ileri geri konuşmalar oldu Bunun üzerine Allah teala bu ayetleri indirdi” (İsnadı zayıftır Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
6) Bu ayet Velid b Ukbe b Ebi Muayt hakkında inmiştir Rasulullah onu, zekat memuru olarak Beni Mustalık kabilesine göndermişti Bu zatla o kabile arasında cahiliyye dönemine ait bir düşmanlık vardı Kabile onun geldiğini duyunca, Allah Tealaya ve Onun Rasulüne tazimen Velid b Ukbeyi kabul ettiler Onun haberini dilden dile uçurdular Derken şeytan onların kendisini öldüreceklerini vesveseledi Velid de onlardan korkup, aynı yoldan geriye Rasulullahın yanına döndü ve: “Mustalık oğulları, sadakalarını vermediler Beni de öldürmek istediler” dedi Bu söz üzerine Rasulullah gazaba gelip, onlara savaş açmaya niyet etti Velidin geri dönüş haberi o kavmin kulağına gitti Müteakiben Rasulullaha geldiler ve: “Senin elçinin geldiği haberini duyduk ve onu karşılayıp ikram etmek ve Allah7ın hakkı olan zekattan yanımızda bulunanları kendisine ödemek üzere yola çıktık Fakat onun geri döndüğü haberi ortaya çıktı Bu yüzden senin bize gazab ettiğine dair ona gelen bir mektubun, onu geldiği yoldan geri çevirdiğinden korktuk Biz, Allahın ve Onun elçisinin gazabından Allaha sığınırız” dediler Bunun üzerine Allah Teala bu ayeti indirdi Ayette kasdolunan kişi Velid b Ukbedir” (Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Haris b Dırar dedi ki: “Rasulullahın huzuruna vardım Beni İslama davet etti Ben de İslamda girip ikrarda bulundum Beni zekat vermeye çağırdı Ben de kabul ettim ve dedi ki: “Ey Allahın Rasulü, kavmime döneyim de onları İslama ve zekat borcunu ödemeye davet edeyim Kim bana icabet ederse onun zekatını toplayayım Zekatı da sana getireyim” Haris b Dırar kendisine icabet edenlerden zekatı toplayıp, Rasulullahın kendisine elçi göndermek istediği vakit gelince elçi, Haristen uzak kalıp görünmedi ve yanına gelmedi Bunun üzerine Haris, Allahın ve Rasulünün bir gazabına uğradığını sandı Derhal kavminin ulularını topladı ve onlara şöyle dedi: “Rasulullah yanımda bulunan zekatı almak için bana bir elçi göndermek üzere benim için bir vakit tayin etmişti Allahın Rasulü tarafından sözüne ihtilaf etme diye bir şey beklenemez ve ben Rasulullahın elçisinin ancak bir kızgınlıktan dolayı alıkonduğu görüşündeyim Haydi şimdi kalkın, yola çıkıp Rasulullaha gidelim” Rasulullah da Velid b Ukbeyi, Harisin toplayıp yanında bulundurduğu zekatı almak için Harise göndermişti Velid yola koyulup, sonunda yolun bir kısmına varmıştı ki korkuya kapılıp geri döndü Rasulullaha gelip: “Ey Allahın Rasulü, Haris zekatı bana vermeyip, beni öldürmek istedi” dedi Bunun üzerine Rasulullah Harise gitmek üzere derhal yola bir heyet koydu Haris de arkadaşlarıyla beraber çıkageldi Heyet tam Medineden ayrılmak üzereyken, Haris onları karşıladı Böylece Haris onlarla karşılaştı Heyet: “İşte Haris” dedi Haris onlara yetişince: “Kime gönderildiniz?” diye sordu Onlar da: “Sana” dediler Haris: “Niçin?” diye sordu Onlar da: “Rasulullah Velid b Ukbeyi sana göndermişti Velid de Rasulullaha dönüp, senin ona zekat vermeyip, onu öldürmek istediğini söyledi” Dediler Haris: “Hayır, Muhammedi hak rasul gönderene yemin ederim ki onu ne gördüm, ne de o bana

geldi” dedi Nihayet Haris, Rasulullahın huzuruna girince Rasulullah: “Zekatı vermedin, elçimi de öldürmek istedin öyle mi?” diye sordu Haris: “Hayır, seni hak nebi olarak gönderene yemin ederim ki onu ne gördüm, ne de o bana geldi Gelmemin sebebi de ancak senin elçin benden uzak kaldığı esnada Allah ve Rasulünün bir gazabı olacağından korkmamdı” dedi Bunun üzerine bu ayetler indi” (Ahmed, Müsned: 4/279; Taberani, Mucem-i Kebir: 3/274; Heysemi, Mecmauz-Zevaid: 7/109; Suyuti, ed-Dürr: 6/87; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
9) Enes dedi ki: “Dedim ki: “Ey Allahın Rasulü, Abdullah b Ubeyye gitseniz” Bu söz üzerine Rasulullah Abdullaha gitmek üzere yola koyuldu Bir merkebe bindi Müslümanlar da beraber yola çıkıp yürümeye başladılar Abdullah b Ubeyy “Sebiha” denilen bir yerde bulunuyordu Rasulullah onun yanına gelince, İbn Ubeyy eliyle burnunu tutarak: “Git başımdan Vallahi merkebinin kokusu beni gerçekten rahatsız etti” dedi Bunun üzerine Ensardan bir kişi (Abdullah b Revaha): “Vallahi Rasulullahın merkebinin kokusu senden daha hoştur” dedi Abdullaha kendi kavminden olan birisi kızdı Derken o ikisinden her birinin adamları diğerine kızdı Böylece aralarında değnekli, yumruklu ayakkabılı bir kavga oldu İşte bize gelen bilgiye göre Hucurat: 49/9 ayeti onlar hakkında indirildi” (Buhari, Sulh: 2691; Müslim, Cihad ve Siyer: 117/1799; İbn Cerir: 26/81; Beyhaki, Sünen: 8/172; Suyuti, ed-Dürr: 6/90; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
11) Hucurat: 49/11 ayeti, Sabit b Kays b Şemmas hakkında nazil olmuştur Bu zatın kulaklarında ağırlık vardı Rasulullahın yanına gelince ona yer verirlerdi ki Rasulullahın tam yanına otursun da böylece Rasulullahın konuştuğunu işitebilsin Yine böyle bir gün bu zat geldi İnsanlar yerlerini almışlardı bile Bu zat insanların omuzlarından aşa aşa ilerliyor ve bir taraftan da: “Yer verin yer verin” diyordu Bunun üzerine bir adam ona: “Oturacak bir yer buldun otur” dedi Sabit te kızgın bir vaziyette oturdu ve aynı adama bir göz işareti yaptı da: “Bu adam da kim?” diye sordu O kişi: “Ben falan kimseyim” dedi Sabit de: “Falan kadının oğlusun öyle mi?” diyerek cahiliyye döneminde iken o kadını ayıpladığı bir şeyle o kişinin annesini mevzu bahis etti Adam bu söz üzerine utandığı için başını öne eğdi Allah teala da bu ayeti bu sebepten dolayı indirdi” (Senedi yoktur Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Bu ayet Rasulullahın, Ümmü Seleme ile alay eden iki hanımı hakkında nazil olmuştur Ümmü Seleme iki taraftan böğrüne “Sebeniyye” denilen beyaz bir şal bağlar, bir ucunu arka tarafından sarkıtırdı Böylece yürürken onun peşinden sürüklerdi Aişe de Hafsaya şöyle demişti: “Şunun arkasından sürüklediği şeye bak, sanki köpeğin dili” İşte bu söz Aişenin alay etmesiydi” (Senedi yoktur Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Enes de bu ayetin Rasulullahın, Ümmü Selemeyi kısa boylu olmakla ayıplayan hanımları hakkında indiğini söylemiştir (Senedi yoktur Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
İbn Abbas dedi ki: “Safiyye binti Huyay b Ahtab, Rasulullaha gelip dedi ki: “Ey Allahın Rasulü, kadınlar: “Ey Yahudilerin kızı yahudi kadın!” diyerek beni ayıplıyorlar” Rasulullah bunun üzerine şöyle buyurdu: “Sen de: “Benim babam Harundur, amcam Musadır, eşim de Muhammeddir” deseydin ya!” Bunun üzerine Allah teala da bu ayeti indirdi” (Senedi yoktur Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Dahhak babasından ve amcasından şunları nakletti: “Rasulullah yanımıza geldi Bu arada bir adam, bir adamı kötü bir lakapla çağırmaya başladı Bunun üzerine: “Ey Allahın Rasulü, o lakap o adamın hoşuna gitmiyor” denildi Bunun üzerine bu ayet indirildi” (Ebu Davud, Edeb: 4962; Tirmizi, Tefsir: 3268; Nesai, Tefsir: 536; İbn Mace, Edeb: 3741; Ahmed, Müsned: 4/260; Suyuti, ed-Dürr: 6/91; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
12) İbn Abbas dedi ki “Bu ayet, kendisine mescidde yer vermeyen bir kişiye: “Falan kadının oğlu musun?” diyen Sabit b Kays hakkında inmiştir Sabitin o sözü üzerine Rasulullah: “Falanca kadının ismini anan kimdir?” diye sordu Sabit ayağa kalkarak: “Benim ey Allahın Rasulü” dedi Rasulullah: “Bak şu topluluğun yüzlerine” buyurdu Sabit de baktı Rasulullah: “Ne gördün ey Sabit?” buyurdu Sabit:
“Beyaz, kızıl, siyah renkler gördüm” dedi Rasulullah şöyle buyurdu: “O halde sen onları ancak din ve takva hususunda üstün görebilirsin” İşte bu yüzden Allah Teala Hucurat: 49/12 ayetini indirdi” (Senedi yoktur Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Mukatil dedi ki: “Mekkenin fethi günü Rasulullah Bilale emir buyurdu da, Bilal Kabenin üstünde ezan okudu Bunun üzerine Attab b Esid b Ebil-İs şöyle dedi: “Allaha hamdolsun ki babamın canını aldı da bu günü görmedi” Haris b Hişam da: “Muhammed şu siyah kargadan başka bir müezzin bulamamış mı?” dedi Süheyl b Amr da: “Göğün Rabbinin rasulüne haber vereceğinden korktuğum bir şeyi söylemiyorum” demişti Derken Cebrail, Rasulullaha gelip müşriklerin bu söylediklerini haber verdi Rasulullah da onları çağırarak söyledikleri şeyleri kendilerine haber verdi Onlar da bunu itiraf ettiler İşte Allah Teala bu ayeti indirerek, soysopla, mal çokluğu ile övüşmekten ve fakirleri aşağılamaktan onları men etti” (Mürsel hadistir Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Müleyke dedi ki: “Mekke fetholunduğu gün Bilal, Kabenin üstüne tırmanarak ezan okudu Bunu gören bazı insanlar: “Ey Allahın kulları, şu siyah köle mi Kabenin üzerinde ezan okuyor?” Bazısı da: “Allah şu adama buğzetse onu değiştirir” Demişlerdi Bunun üzerine Allah Teala bu ayeti indirdi” (Mürsel hadistir Ed-Dürr: 6/97; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Yezid b Şecere dedi ki: “Rasulullah bir gün Medine pazarlarından birisine uğramıştı Bir de baktı ki siyah bir köle satılığa çıkarılmış “Kim artırırsa ona satılacak” diye bağırılıyordu Köle de şöyle diyordu: “Kim beni satın alacaksa bir şartla satın alsın” Ona: “Şartın nedir?” diye soruldu O da: “Beni satın alan adam Rasulullahın arkasında beş vakit namaz kılmaktan beni men etmeyecek” dedi Nihayet adamın biri onu bu şarta binaen satın aldı Rasulullah bu köleyi her farz namazda görüyordu Derken bir gün onu göremedi Sahibine: “Köle nerede kaldı?” diye sordu Adam: “Hukkaya tutuldu ey Allahın Rasulü” dedi Rasulullah ashabına: “Kalkın ona geçmiş olsuna gidelim” buyurdu Ashab da Rasulullah ile birlikte kalkıp o köleyi ziyarete gittiler Günlerden sonra Rasulullah kölenin sahibine: “Kölenin durumu nasıl?” diye sordu Adam: “Ey Allahın Rasulü, köle aynen eski durumunda” dedi Rasulullah kalkıp kölenin yanına girdi Köle, eski şiddetli hummanın içindeydi Derken bu hal üzere ruhunu teslim etti Rasulullahın ashabı bu işin heybetinden etkilenmişti Muhacir şöyle dedi: “Biz, yurtlarımızı, mallarımızı, ailemizi terkettik Buna rağmen bizden hiçbir kimse ne hayatında ne de hastalığında ne de ölümünde şu kölenin gördüğü gibi bir iltifat görmemiştir Ensar ise şunları söyledi: “Biz, Rasulullahı yurt sahibi yaptık Ona yardım ettik Mallarımızı ona ortak ettik Buna rağmen zenci bir köleyi bize tercih etti” Bunun üzerine Allah Teala bu ayeti indirdi Bu ayetin tefsiri şu demektir: “Sizler bir babanın, bir annenin çocuklarısınız” Böylece Allah Teala onlara: “Şüphesiz Allah katında sizin en değerliniz takvaca en üstün olanınızdır” ayetiyle de takvanın üstünlüğünü göstermiş oldu” (Senedi yoktur Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
14) Bu ayet, Beni Esed b Huzeyme kabilesinden bazı bedeviler hakkında inmiştir Bunlar bir kıtlık senesi Medineye gelip Rasulullahın huzuruna çıktılar da Kelime-i Şehadet getirip zahiren müslüman oldular Fakat kalpten mümin olmamışlardı Bunlar Medine yollarını insan pisliği atarak bozuyorlar ve fiyatları fahiş bir şekilde yükseltiyorlardı Rasululaha da şöyle diyorlardı: “Sana dünyalıkları ve çoluk çocuğu getirdik Falan kabileler gibi seninle savaşmadık, sadaka verdik” Böylece Rasulullaha minnet ediyorlar, müslümanlıklarını onun başına kakıyorlardı Allah teala da onlar hakkında bu ayeti indirdi” (Senedi yoktur Vahidi, Esbab-ı Nüzul)

KAAF SURESİ

38) Hasan ve Katade dediler ki: “Yahudiler şöyle demişlerdir: “Allah, mahlukatı altı günde yarattı, yedinci gün –cumartesi günü- istirahat etti” Yahudiler bu güne istirahat günü ismi verirler Bundan dolayı Allah Teala bu ayeti indirdi” (Mürsel hadistir Vahidi, Esbab-ı Nüzul)

İbn Abbas dedi ki: “Yahudiler Rasulullaha gelip göklerin ve yerin yaratılışından sordular Nebi (sav) buyurdu ki: “Allah, yeri Pazar ve Pazartesi günleri, dağları ve dağlardaki faydalı şeyleri salı günü, çarşamba günü ağaçları ve suyu, perşembe günü gökleri, Cuma günü ise yıldızları, güneşi ve ayı yarattı” Yahudiler: “Sonra ne oldu ya Muhammed?” dediler Buyurdu ki: “Sonra da Arşa istiva etti” Yahudiler dediler ki: “Eğer sözü tamamladıysan, gerçekten isabet ettin Demek ki bundan sonra istirahat etti” Bunun üzerine Rasulullah çok şiddetli gazaba geldi de bu ayetler nazil oldu” (Senedi zayıftır Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
İbn Abbas dedi ki: “Şüphesiz Yahudiler bir gün Rasulullaha gelip gökyüzü ve yeryüzünün yaratılışı hakkında soru sordular Nebi (sav) şöyle buyurdu: “Yüce Allah pazar ve pazartesi günü yeryüzünü, salı günü dağları ve içindeki faydalı şeyleri, çarşamba günü ağaçları, suları, madenleri, ovaları, perşembe günü semayı, cuma günü yıldızları, güneşi, ayı ve melekleri yaratmıştır Bunları tam –Onun tesbit ettiği- üç saat kala yaratmıştır İlk saatinde ölen kimselerin ölüm ecellerini, ikinci saatinde de insanlara fayda ve zararı dokunan afetlerin hepsini, üçüncü saatte de Ademi yaratmış, ona cennette mesken vermiş ve İblise kendisine secde etmesini emretmiş, son saatte de onu cennetten çıkartmıştır” buyurdu Yahudiler: “Sonra neyi ey Muhammed!?” dediler O da: “Sonra da Arşa istiva etti” diye buyurdu Onlar: “Şayet tamamlamış olsaydın isabet edecektin” dediler ve devamla: “Sonra da istirahat etti” dediler Bu sözleri üzerine Rasulullah çok sinirlendi ve bu ayet nazil oldu” (Sahih hadis Hakim; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
45) İbn Abbas dedi ki: “Bazı kimseler Rasulullaha: Bizi bir korkutsan! dediler Bunun üzerine bu ayet nazil oldu” (İbn Cerir; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
Bu hadisin bir benzerini Amr b Kaysdan mürsel olarak rivayet edilmiştir (İbn Cerir; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
19) Hasan b Muhammed b Hanefiyye dedi ki: “Rasulullah bir seriyye göndermişti Bu seriyye çarpışma sonucu bir çok ganimet elde etmişti Yanlarından geçen bir kavim de bu ganimetlere şahid olmuş ve bunlardan istemişlerdi Bunun üzerine bu ayet nazil oldu” (İbn Cerir; İbn Ebi Hatim; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
55) Ali dedi ki: “Zariyat: 51/54 ayeti inince, bizler Nebinin bizden yüz çevirmekle emrolunduğu için helak olacağımızdan korktuk Sonra bu ayet nazil oldu, bundan sonra da içimiz ferahla doldu” (İbn Meni; İbn Rahaveyh; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
Katade dedi ki: “Zariyat: 51/54 ayeti inince bu Rasulullahın ashabına oldukça ağır geldi, vahyin kesildiğini, azabın yaklaştığını sanmışlardı Bunun üzerine bu ayet nazil oldu” (İbn Cerir; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
30) İbn Abbas dedi ki: “Kureyş kabilesi Nebiye karşı Darun-Nedvede toplandıkları zaman onlardan birisi: “Onu ölüm gelene dek iple bağlayalım ve tıpkı önceki helak olan Züheyir ve Nabiğa adlı şairler gibi o da helak olsun Çünkü o da onlar gibi şairdir Bunun üzerine bu ayet nazil oldu” (İbn Cerir; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)

NECM

32) Sabit b Harisi Ensariden şöyle haber verdi: “Yahudiler küçük çocukları helak olduğunda: O, sıddıktır” derlerdi Bu haber Rasulullaha ulaşınca buyurdu ki: “Yahudiler yalan söylemiştir Allah Tealanın annesinin karnında yarattığı hiçbir nefis bulunmaz ki, o ya şaki veya said olmasın Bunu da ancak Allah bilir” Allah teala da o esnada bu ayeti indirdi” (Senedi zayıftır; Vahidi, Esbab-ı Nüzul; Taberani; İbn Münzir; İbn Ebi Hatim; (İbn Cerir; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
33) İbn Abbas, Suddi, Kelbi ve Müseyyeb b Şerih dediler ki: “Bu ayet Osman b Affan hakkında nazil oldu O, hayır hususunda tasadduk eder, harcardı Bunun üzerine onun süt kardeşi Abdullah b Ebi Serh: “Bu yaptığın nedir? Neredeyse hiçbir şeyin kalmayacak” dedi Osman da: “Benim çok günahım ve hatalarım var Dolayısıyla bu yaptığımla Allah tealanın benden hoşnut olmasını taleb edip Onun affını umuyorum” dedi Abdullah da ona dedi ki: “Deveni yüküyle beraber bana ver Senin namına bütün günahlarını ben taşıyayım” Osman da deveyi ona verdi ve buna şahit getirdi Sadakadan yapmış olduğu bazı şeyleri men etti Bunun üzerine Allah teala bu ayeti indirdi Bundan dolayı Osman bu işin en güzeline döndü ve güzel yaptı” (Senedi yoktur Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Mücahid ve İbn Zeyd dediler ki: “Bu ayet Velid b Muğire hakkında nazil oldu Bu zat Rasulullahın dinine tabi oldu Bu sebeple bazı müşrikler onu ayıplayıp dediler ki: “Büyüklerin dinini niçin terkedip, onlara sapık deyip, cehennemlik olduklarını iddia ettin?” O da: “Ben, Allahın azabından korktum” dedi Bunun üzerine müşriklerden bazısı malından kendisine birazcık verip tekrar şirke dönmesi halinde Allah Tealanın azabını onun namına yükleneceğine dair ona kefil oldu O da kendisini kınayana, kefil olduğu şeyin bir kısmını verdi Sonra cimrilik yapıp, men etti Allah teala da bu ayeti indirdi” (Mürsel hadistir Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
İkrime dedi ki: “Nebi (sav) bir gün gazveye çıkmış idi Bir adam da kendisi için bir binek istiyordu Ancak kendisini dışarıya çıkaracak bir bineği bulamadı Bir süre sonra arkadaşı ile karşılaşınca ona: “Bana bir şeyler ver” dedi O da: “Günahlarımı yüklenecek bir şey üzere sana kiraya veriyorum” dedi O da: “Evet” deyince Yüce Allah bu ayetleri indirdi” (İbn Ebi Hatim; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
Derrac bin Ebil-Mesh dedi ki: “Savaşmak için bir seriyye yola çıktı Bunun üzerine bir adam gelip Rasulullahdan kendisini bindireceği bir binek istedi Nebi (sav) de: “Seni bindirecek bir bineğim yok” diye buyurdu Adam da hüzün ile geri döndü Yolda bineği olan bir adamın yanından geçti, halinden şikayette bulundu Adam da: “Seni bindirmeme izin ver Böylece orduya sevaplarınla yetişirsin” dedi O da: “Evet” dedi ve bindi Bunun üzerine bu ayetler nazil oldu” (Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
İbn Zeyd dedi ki: “Bu, müslüman olmuş bir adamdır” denildiğinde o şahsı ayıplayanlar “Yoksa sen atalarının dinini mi bıraktın da sapıttın Yoksa onların ateşte olduklarını mı söylüyorsun” dediler O da: “Ben Allahın azabından korkuyorum” diye cevap verdi Birisi: “Bana sana gelecek bütün azapları taşıyabileceğim bir şey ver, ondan bir şey versin” dedi O da: “Benim için artır Böylece de ondan bir şey artırana dek zorlaşı verir Ve kendisine şahitlik edecek bir yazı yazdı Bunun üzerine onun hakkında bu ayetler nazil oldu” (İbn Cerir; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
43) Aişe (ra) dedi ki: “Rasulullah gülen bir topluluğa uğradı da buyurdu ki: “Eğer siz, benim bildiğimi bilseniz çok ağlar, az gülerdiniz” Bu sebeple Cibril kendisine gelip bu ayeti indirdi Rasulullah şöyle buyurdu: “Kırk adım atmamıştım ki, Cibril bana rastladı da dedi ki: “Şu kimselere git ve onlara Allah azze ve cellenin şöyle buyurduğunu söyle: “Doğrusu, güldüren de ağlatan da Odur” (Suyuti bu hadisi ed-Dürr isimli eserinde İbn Merdeveyhe nisbet etmiştir Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
61) İbn Abbas dedi ki: “Rasulullah namazı huşu ile kılardı Müşrikler onun yanından geçtiklerinde oynayıp eğlenirlerdi Bunun üzerine bu ayet nazil oldu” (İbn Ebi Hatim; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
KAMER SURESİ
1) Abdullah b Mesud dedi ki: “Ay, Rasulullahın zamanında ikiye bölündü Kureyş dedi ki: “Bu İbn Ebi Kebşenin sizi büyülediği bir sihirdir İsterseniz yolculara bir sorun” Yolculara sordular Onlar da: “Evet Ayın ikiye ayrıldığını gördük” dediler Bunun üzerine Allah teala bu ayeti indirdi” (İbn Cerir: 27/50; Buhari, Menakıb: 3636, 3871; Tefsir: 4864, 4865; Vahidi, Esbab-ı Nüzul; (Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
Enes b Malik dedi ki: “Mekke ehli Nebiden bir mucize istemişti O da Mekkde –Allahın izniyle- ayı ikiye ayırmıştı” (Tirmizi; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
45) İbn Abbas dedi ki: “Müşrikler Bedir gününde Biz çokuz, kazanacak olanlar da biziz demeleri üzerine bu ayet nazil oldu” (İbn Cerir; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
47) Ebu Hureyre dedi ki: “Kureyş, kader konusunda münakaşa etti Nihayet Allah teala bu ayetleri inzal etti” (Müslim, Kader: 19/2656; Tirmizi, Kader: 2157; Tefsir: 3290; İbn Mace, Mukaddime: 83; Vahidi, Esbab-ı Nüzul; (İbn Cerir; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
Ebu Umame el-Bahili dedi ki: “Bu ayet kaderciler hakkında nazil olmuştur” (Senedi cidden zayıftır Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Ata dedi ki: “Necranlı Eskaf, Rasulullaha geldi ve dedi ki: “Ey Muhammed, sen isyanların, denizlerin, göklerin, hasılı bütün işlerin bir kader çizgisinde akıp gittiğini iddia ediyorsun Ama masiyetlere gelince bu olmaz” Rasulullah: “Siz Allahın düşmanlarısınız” buyurdu Bunun üzerine Allah teala bu ayeti indirdi” (Senedi zayıftır Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
İbn Ebi Zürare el-Ensari babasından şunu haber verdi: “Rasulullah bu ayeti okuyup şöyle buyurdu: “Bu ayet, bu ümmetin sonunda gelecek ve Allahın kaderi hakkında yalan konuşacak kimseler hakkında inmiştir” (Taberani, Mucemul-Kebir: 5/276; Heysemi, Mecmauz-Zevaid: 7/117; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Bukeyr b Useyd babasından şunu haber verdi: “Ben şunu derken Muhammed b Kabın yanındaydım: “Siz, beni kader hususunda dalıp giderken gördüğünüzde beni bağlayın Zira ben bir deliyimdir Hayatım elinde olan Allaha yemin ederim ki bu ayetler onlar hakkında inmiştir Sonra da Kamer: 54/47-49 ayetlerini okudu” (Mürsel hadistir Vahidi, Esbab-ı Nüzul)

RAHMAN

46) Ata dedi ki: “Ebu Bekir es-Sıddık bir günü kıyamet gününü, mizanı, cennet ve cehennemi düşünmüş, tefekkür etmiş ve bunu zikretmiş idi Bunların üzerine şöyle dedi: “Kendimi bu yeşilliklerden bir yeşil olarak ve bir hayvanın gelip beni yemesi olarak düşündüm ve ben de yaratılmadım” Bunun üzerine bu ayet nazil oldu” (İbn Ebi Hatim; Ebu Şeyh Kitabul-Azame; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
İbn Şüzeb dedi ki: “Bu ayet Ebu Bekir Sıddık hakkında nazil olmuştur” (İbn Ebi Hatim; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)

VAKIA

28) Ebul-Aliye ve Dahhak dediler ki: “Müslümanlar Vecce –bu Taifte bulunan bol otlu bir vadidir- bakıtlar da, o vadinin kiraz ağaçları onların çok hoşuna gitti ve şöyle dediler: “Keşke bizim de böyle ağaçlarımız olsaydı!” Bunun üzerine Allah teala bu ayeti indirdi” (Mürsel hadistir Vahidi, Esbab-ı Nüzul; Beyhaki, Bas; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
Ata ve Mücahid dedi ki: “Taif ehli kendileri için himaye olunan tatlı vadiyi istedikleri zaman –nitekim çok hoş ve güzel bir vadidir- insanların: “Cennette filan filan güzellikte bir vadi vardır dediklerini duyunca “Keşke bizim de şu zikredilen vadi gibi bir vadimiz ols” Dediler Bunun üzerine bu ayet nazil oldu” (Said b Mansur, Sünen; Beyhaki, Bas; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
39) Ebu Hureyre dedi ki: “Rahman 55/13-14 ayeti inince bu müslümanlara ağır geldi Bundan dolayı bu ayetler indi” (Ahmed; İbn Münzir; İbn Ebi Hatim; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
Urve ve Ruveym dedi ki: “Allah teala Rahman: 55/13-14 ayetlerini indirince Ömer ağladı ve şöyle dedi: “Ey Allahın Rasulü, bisz sana iman ettik ve seni tasdik ettik Halbuki bütün bunlarla beraber bizden ancak az bir grup kurtuluyor” İşte bu sebeple Allah teala bu ayetleri indirdi Bunun üzerine Rasulullah Ömeri çağırıp buyurdu ki: “Ey Hattab oğlu Ömer senin dediğin şey hususunda Allah vahiy indirdi de, evvelkilerden çok, sonrakilerden de çok bir grubu cennet ehli kıldı” Bunun üzerine Ömer dedi ki: “Rabbimizden razı olduk, rasulümüzü de tasdik ederiz” Rasulullah da: “Ademden bize kadar bir çokluk, benden Kıyamet gününe kadar da bir çokluk vardır Bu çokluğu ancak “Lailahe illallah” diyen kimselerden siyah deve çobanları tamamlayacaktır” buyurdu” (Mürsel hadistir Vahidi, Esbab-ı Nüzul; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul; İbn Asakir, Dımeşk Tarihi)
75) İbn Abbas dedi ki: “Rasulullah devrinde insanlara yağmur yağdı Rasulullah buyurdu ki: “İnsanlardan bazısı şükreden, bazısı da inkar edenlerdendir” Bazıları dediler ki: “Bu, Allah tealanın verdiği bir rahmettir” Bazısı da dediler ki: “Şu şu yıldızların düşmesi doğru çıktı” dedi Bunun üzerine bu ayetler nazil oldu” (Müslim, iman: 73/127; Taberani, Mucemul-Kebir: 12/198; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Rivayet olundu ki, Rasulullah bir sefere çıktı da bir konakta konakladılar Bu esnada onlara susuzluk isabet etti Yanlarında hiç su yoktu Bu durumu Rasulullaha söylediler O da şöyle buyurdu: “Bana haber verin bakayım Eğer ben, sizin için dua etsem, siz de yağmurla sulansanız, belki dersiniz ki: “Şu yağmur, şu yıldız sebebiyle bizi suladı” Onlar da dediler ki: “Ey Allahın Rasulü, bu yıldızlardan bahsedilecek bir vakit değildir” Bunun üzerine Rasulullah iki rekat namaz kıldı ve Allah Tealaya dua etti Derken bir rüzgar çıktı Arkasından da bir bulut ve müteakiben yağmura tutuldular Öyle ki vadiler su ile doldu Su kaplarını doldurdular Sonra Rasulullah Kabını suya daldıran bir adama uğradı Adam şöyle diyordu: “Biz, falan yıldız sayesinde sulandık” “Bu, Allahın rızkındandır” da demiyordu Allah teala işte bu sebepten dolayı bu ayeti indirdi” (Senedi yoktur; ed-Dürr: 6/162; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Ebu Hureyre dedi ki: Rasulullah buyurdu ki: “Rabbinizin ne dediğini görmediniz mi? Allah teala buyurdu ki: “Ben kullarıma hiçbir nimet ihsan etmem ki ona küfreden bir grup olmasın Derler ki: “Yıldızlar şöyle yaptı, yıldızlar böyle yaptı” (Müslim, iman: 72/126; Nesai, el-Mücteba, K İstiska: 3/164; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Ebu Hirze dedi ki: “Bu ayetler Tebük Gazvesinde bir ensarlı adam hakkında nazil olmuştur Öyle ki onlar bir bölgeye inmişlerdi Rasulullah onlara, oranın suyundan taşımamalarını emretti, sonra da gitti Başka bir bölgeye geldiklerinde yanlarında suyun olmamasından dolayı durumu Nebiye şikayet ettiler Bunun üzerine Nebi ayağa kalktı, iki rekat namaz kıldı sonra da dua etti Bu isteği üzerine Yüce Allah bir bulut parçası gönderdi ve onlara yağmur yağdırdı Sonra Ensardan birisi kavminden birisini münafıklıkla itham etti ve: “Yazıklar olsun sana! Görmüyor musun Nebinin duasını Bunun için Allah bize semadan yağmur yağdırttı” dedi O da: “Filanca yıldızdan dolayı bize yağmur yağdı” dedi” (Ebu Hatim; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)

HADİD

10) Muhammed b Fudayl dedi ki: “Bu ayet Ebu Bekir Sıddık hakkında nazil olmuştur İbn Ömer dedi ki: “Rasulullah oturuyordu Yanında Ebu Bekir bulunuyordu Ebu Bekirin sırtında bir aba vardı Göğüs kısmı yırtık idi Bu esnada Cibril gökten inip, Allahtan Ebu Bekire selam getirdi ve dedi ki: “Ey Muhammed bana ne oluyor ki, Ebu Bekiri üzerinde göğüs kısmı yırtılmış bir aba ile görüyorum?” Rasulullah da: “Ey Cibril, o malını fetihten önce bana harcadı!” buyurdu Cebrail de dedi ki: “Öyleyse Allah Tealadan ona selam söyle ve ona de ki: “Rabbin senin için şöyle buyuruyor: “Şu fakirlik halinde sen benden razı mısın yoksa kızgın mısın?” Rasulullah Ebu Bekire dönüp: “Ey Ebu Bekir bu Cibrildir Allah Tealadan sana selam getiriyor Allah teala senin için buyuruyor ki: “Şu fakirlik halinde sen benden razı mısın yoksa kızgın mısın?” Bunun üzerine Ebu Bekir dedi ki: “Rabbime mi kızacak mışım? Ben Rabbimden razıyım, ben Rabbimden razıyım” (Senedi zayıftır Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
16) Kelbi ve Mukatil dediler ki: “Bu ayet hicretten bir yıl sonra münafıklar hakkında inmiştir Onlar bir gün Selman-ı Farisiye sual ederek: “Bize Tevratta olanlardan anlat Zira onda çok acaip şeyler vardır” dediler Bunun üzerine bu ayet nazil oldu Başkaları da müminler hakkında indiğini söylemişlerdir” (Kelbi zayıftır Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Sad dedi ki: Kuran Rasulullaha indirildi de, o da onu insanlara bir zaman okumuştu Bunun üzerine insanlar da: “Ey Allahın Rasulü, bize biraz da kıssalardan anlatsan” dediler Allah Teala Yusuf: 12/3 ayetini indirdi Rasulullah bu ayeti bir müddet onlara okudu Bu sefer de: “Ey Allahın Rasulü, bize biraz konuşsan” dediler Bunun üzerine Allah Teala: “Allah sözlerin en güzelini indirdi” ayetini indirdi Bunların her birisi Kuran ile emrolunuyorlardı Bu sefer insanlar: “Ey Allahın Rasulü, bize biraz öğüt versen” dediler de Allah teala bu ayeti indirdi” (Hakim, Müstedrek: 2/345; Taberi, Tefsir: 12/90; Suyuti, ed-Dürr: 4/3; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Suddi, Kasımdan rivayetle dedi ki: “Rasulullahın ashabı (dünyaya) biraz meyledip gevşeyince, “Ya Rasulallah, bize bir şeyler anlat!” derlerdi Bunun üzerine Allah: “Biz sana kıssaların en güzelini anlatıyoruz” ayetini indirdi Sonra da ashab yine meyledince “Ya Rasulallah, bize bir şeyler anlat!” derlerdi Bunun üzerine Allah bu ayeti indirdi” (Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
Süfyan, Ameşden rivayetle dedi ki: “Rasulullahın ashabı Medineye gelince, zorluktan sonra elde ettikleri rahatlık sebebiyle önceden kazandıkları bazı şeyleri kaybetmeye başladılar Bunun üzerine Allah bu ayeti indirdi” (İbn Mubarek, Zühd; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
Abdulaziz bin Ravad dedi ki: “Nebinin ashabının arasında mizah ile gülme ortaya çıkınca bu ayet nazil oldu” (İbn Ebi Şeybe, Musannef; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
Mukatil b Hayyan dedi ki: “Nebinin ashabı mizahdan bazı şeylere kapılınca Yüce Allah bu ayeti indirdi” (İbn Ebi Hatim; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
28) İbn Abbas dedi ki: “Necaşinin ashabından kırk kişi Nebiye geldiler ve kendisi ile beraber Uhuda katıldılar Savaş sırasında kendilerine bir çok yaralar peyda olmasına rağmen onlardan ölen olmadı Müminlerin ihtiyaçlarını görünce dediler ki: “Ya Rasulallah! Bizler zengin kimseleriz Bizlere izin ver de mallarımızı müslümanlara bağışlayalım” Bunun üzerine onlar hakkında Allah: “Kendisinden önce kitap vermiş olduklarımızdan bazıları da ona iman etmişlerdir” ayetlerini indirdi Bu ayetler nazil olunca “Ey müslümanlar topluluğu! Bizden her kim kitabınıza iman ederse ona iki ecir, her kim de kitabınıza iman etmezse sizin ecirleriniz gibi bir ecir vardır” dediler Bunun üzerine bu ayet nazil oldu” (Bilinmeyen bir senedle Taberani, Evsat; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
Mukatil dedi ki: “Sabrettikleri ölçüde onlara ecirleri iki kat verilecektir” ayeti inince Kitap ehlinden iman edenler, Nebinin ashabına direk koşuverdiler ve: “Bize iki, size de bir ecir vardır” dediler Bu da ashaba ağır gelince Yüce Allah bu ayeti indirdi Böylece müminlere de tıpkı Kitap ehlinden iman edenler gibi iki ecir kılınmış oldu” (İbn Ebi Hatim; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
29) Katade dedi ki: “Rahmetinden iki pay verir” ayeti kitap ehlinin müslümanlara haseti sonucunda inmiştir Bundan dolayı Yüce Allah Kitap ehli hakkında bu ayeti indirdi” (İbn Cerir; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
Mücahid dedi ki: “Yahudiler dedi ki: “İçimizden elleri ve ayakları kesecek bir nebinin çıkacağı yakındır” Dediler Nebi (sav) Araplardan çıkınca inkar ettiler ve Yüce Allah bu ayeti indirdi Yani Nübüvvet lutfunu bilmeleri” (İbn Münzir; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)

MÜCADELE SURESİ

1) Aişe şöyle dedi: “İşitmesi her şeyi kuşatan Allah ne yücedir! Şüphesiz ben Havle binti Salebenin konuşmasını dinliyordum da, sözünün bazısı bana gizli kalıyordu O, kocasını (Evs b Samit) Rasulullaha şikayet ederek şöyle diyordu: “Ey Allahın Rasulü, gençliğim elimden gitti Karnımı o kocama serdim Nihayet yaşım geçip, çocuğum kesilince bana zıharda bulundu Ey Allahım durumumu sana havale ediyorum” Kadın çok beklememişti ki Cebrail bu ayeti indirdi” (Buhari, Tevhid: 7386; Nesai, Talak: 6/168; Tefsir: 590; İbn Mace, Mukaddime: 188; Talak: 2063; Hakim, Müstedrek: 2/481; Vahidi, Esbab-ı Nüzul; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
Aişe dedi ki: “Bütün sesleri istisnasız işiten Allaha hamd olsun Mücadele eden kadın gelip Rasulullahla konuşmuştu Ben o esnada evin bir kenarında bulunuyor, kadının ne dediğini anlayamıyordum Nihayet Allah teala bu ayeti indirdi” (Buhari, Tevhid: 7386; Nesai, Talak: 6/168; Tefsir: 590; İbn Mace, Mukaddime: 188; Talak: 2063; Hakim, Müstedrek: 2/481; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
2) Enes b Malik dedi ki: Evs b Samit, karısı Huveyle b Salebeye zıharda bulundu dakadın bunu Rasulullaha şikayet etti ve dedi ki: “Yaşlanıp da kemiğim incelince kocam bana zıharda bulundu” İşte bu yüzden Allah teala bu ayeti indirdi Bunun üzerine Rasulullah Evse: “Bir köle azad et!” buyurdu Evs: “Benim buna gücüm yetmez” dedi Bu sefer Rasulullah: “Birbiri ardına iki ay oruç tut” buyurdu Evs: “Ama ben bir günde iki öğün yemeği atlattığımda gücüm zayıflar” dedi Rasulullah: “O halde altmış miskini doyur” buyurdu Evs: “Ben ancak senin tarafından bana ulaşacak bir yardım bekliyorum” dedi Bunun üzerine Rasulullah ona onbeş salık (50 kilo) yiyecek yardımında bulundu Ta ki Allah çok mal verinceye kadar Allah Rahimdir İnsanlar onun yanında bunun bir mislini görürlerdi İşte bu, altmış fakire mahsustu” (İsnadı zayıftır Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Abdullah b Selam dedi ki: “Huveyle binti Salebe bana şunları anlattı: “Huveyle, Ubade b Samitin kardeşi olan Evs b Samitin nikahı altında idi Evs b Samit bir gün yanıma girip bana bir şey söyledi Sanki o, o gün biraz sıkıntılıydı Ben de ona karşılık verdim O da kızıp: “Sen bana anamın sırtı gibi ol” dedi Sonra da çıkıp kavminin toplandığı yere gitti Sonra tekrar bana dönüp, benden murad almak istedi Ben de ondan kaçındım Bunun üzerine bana sert davrandı Ben de ona sert davrandım Derken kadının zayıf erkeğe üstün geldiği şekilde ben de ona üstün geldim ve dedim ki: “Hayır, Huveylenin nefsi elinde bulunan Allaha yemin ederim ki Allah teala benim ve senin hakkında hükmünü verinceye kadar bana yaklaşmayacaksın”Sonra karşılaştığım bu durumu şikayet etmek üzere Rasulullaha geldim Buyurdu ki: “O, senin hem kocan hem de amcanın oğludur Allahtan kork da ona güzel bir şekilde arkadaşlıkta bulun” Nihayet ben çok beklememiştim ki bu mevzuya dair Kuran ayetleri indi Nihayet ayet keffaret kısmına gelince, Rasulullah bana: “O kocana söyle de bir köle azad etsin” buyurdu Ben de: “Ey Allahın Rasulü, vallahi onun yanında azad edeceği hiçbir köle yoktur” dedim Rasulullah: “O halde ardı ardına iki ay oruç tutmasını söyle” buyurdu Ben de dedim ki: “Ey Allahın Rasulü, vallahi o, oruç tutmaya gücü yetmeyen yaşlı bir kimsedir” Rasulullah: “O halde altmış miskini yedirsin” buyurdu Ben de: “Ey Allahın Rasulü, vallahi onun yanında yedireceği hiçbir şeyi yoktur” dedim Bunun üzerine Rasulullah buyurdu ki: “Bilakiz otuz salık (90 kg) ağırlığında bir hurma yardımında bulunacağız” Ben de dedim ki: “O halde ben de başka bir ark (30 sa) ile yardımda bulunayım Rasulullah da: “Güzel söyledin Haydi onu tasadduk et” buyurdu” (Ahmed, Müsned: 6/410; Beyhaki, Sünen-i Kübra: 7/389; Ebu Davud, Talak: 2214, 2215; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)

8) İbn Abbas ve Mücahid dediler ki: “Bu ayet Yahudiler ve münafıklar hakkında inmiştir Kendi aralarında müminlerden ayrı gizli gizli konuşurlar, sonra müminlere bakıp gözleriyle işaretleşirlerdi Müminler onların bu fısıltı hallerini görünce derlerdi ki: “Biz onları ancak sefere çıkan seriyyeler içerisindeki akrabalarımızdan ve kardeşlerimizden yana kendilerine katl veya ölüm veya bir musibet yahut da bir hezimet haberi erişip de, kalplerine tesir ederek onları mahzun eder bir halde görüyoruz” Onların akrabaları ve arkadaşları savaştan dönünceye kadar bu hal üzere devam ederlerdi Nihayet bu fısıltı uzayıp çoğalınca Müminler Rasulullaha şikayette bulundular Bunun üzerine Rasulullah onlara müslümanlardan ayrı olarak kendi aralarında gizli gizli konuşmamalarını emretti Fakat buna rağmen onlar, bu işten vazgeçmediler ve fısıldaşmalarına yeniden döndüler Allah teala da bu ayeti indirdi” (Senedi yoktur Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Mukatil b Hayyan dedi ki: “Nebi (sav) ile Yahudiler arasında bir muvadea bulunmaktaydı Sahabelerden birisi onların yanından geçtiği zaman aralarında oturup fısıldaşmaya başlarlardı Müminler de onların kendisini öldürme veya kerih görecekleri başka bir şey hakkında fısıldaşdıklarını zannederdi Bunun üzerine Nebi (sav) onları fısıldaşmaktan menetti Bunun üzerine bu ayet nazil oldu” (İbn Ebi Hatim; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
Abdullah b Amr dedi ki: “Yahudiler Rasulullaha: “Es-Samu aleykum” derlerdi Sonra da içlerinden: “Söylediklerimizden dolayı Allah bize azab etmeli değil miydi?” dediler Bunun üzerine bu ayet nazil oldu” Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
Aişe dedi ki: “Yahudilerden bir grup Rasulullaha gelip: “Es-Samu aleyke ya ebel-Kasım: Ölüm üzerine olsun ey Kasımın babası!” dediler Ben de dedim ki: “Ölüm size olsun ve Allah size böyle yaptı da” Rasulullah (sav) buyurdu ki: “Sus ey Aişe Zira Allah çirkin sözü ve onu işittirmeyi sevmez” Dedim ki: “Ey Allahın Rasulü, ne dediklerini görmedin mi?” O da: “Benim de onların söylediklerini Ve aleykum: Sizin üzerinize olsun! diyerek onlara çevirdiğimi görmedin mi?” buyurdu İşte bu ayet bu konuda nazil oldu” (Müslim: 11/2165; Nesai, Tefsir: 591; İbn Mace: 3698; Buhari: 6927; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Enes b Malik dedi ki: “Yahudinin biri Rasulullaha gelip: “Es-samu aleyke” dedi Bunun üzerine orada bulunan topluluk da, bu sözü ona iade ettiler Rasulullah da: “Onun ne dediğini anlıyor musunuz?” buyurdu Ashab da: “Allah ve Rasulü daha iyi bilir Ama selam verdi ey Allahın rasulü” dedi Rasulullah da: “Hayır öyle değil, fakat şöyle şöyle dedi Gidin onu bana getirin” buyurdu Onlar da gidip adamı kendisine geri getirdiler Rasulullah: “Es-samu aleykum” dedin değil mi?” buyurdu O da: “Evet” dedi Bunun üzerine Rasulullah şöyle buyurdu: “Ehl-i Kitaptan biri size selam verdiğinde siz de: “ve aleykum” deyiniz” Yani istediğin şey sana olsun demektir Bunun üzerine Allah teala bu ayeti indirdi” (Tirmizi, Tefsir: 3301; Buhari: 2926; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
10) Katade dedi ki: “Münafıklar, kendi aralarında fısıldaşmaktaydılar Bu durum müminlere ağır gelmekte ve onları öfkelendirmekte idi Bunun üzerine Allah bu ayeti indirdi” (İbn Cerir; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
11) Mukatil dedi ki: “Rasulullah sofrada bulunuyordu Yer de dar idi O gün de Cuma idi Rasulullah Muhacirlerden ve Ensardan olan Bedir ehline ikramda bulunuyordu Bedir Ehlinden bir grup insan geldi Bunlar meclise gelmekte gecikmişlerdi Rasulullahın etrafına kendilerine yer açılmasını bekleyerek ayakları üzerine dikilmişlerdi Fakat meclistekiler onlara yer açmamışlardı Bu durum Rasulullahın çok ağırına gitti Etrafında Bedir ehlinden olmayanlara: “Kalk falanca, falanca sen de kalk” buyurdu Bunun üzerine meclisten Rasulullahın önünde dikilen Bedir ehli kadar ayağa kalktılar Bu durum yeniden kaldıranlara çok ağır geldi Rasulullah da onların yüzlerindeki bu hoşnutsuzluğu anladı Münafıklar Rasulullaha: “Siz arkadaşınızın (Muhammedin) insanlar arasında adaleti gözettiğini iddia etmiyor muydunuz? Oysa Allaha yemin olsun ki şu kişiler arasında adil davranmadı Bir grup mecliste yerlerini aldılar ve Nebilerine onlardan daha yavaş davrananları oturttu” Allah teala da bu ayeti indirdi” (Mürsel hadistir Ed-Dürr: 6/184; Vahidi, Esbab-ı Nüzul) 12) Mukatil b Hayyanın rivayetine göre bu ayet, zenginler hakkında nazil olmuştur Bunlar Rasulullaha gelirler, onunla çokça başbaşa kalırlar ve böylece meclislerde fakirlere galebe çalarlardı Nihayet onların bu uzun oturmaları ve başbaşa konuşmalarını Rasulullah hoş karşılamadı Bunun üzerine Allah teala bu ayeti indirerek, Rasulullah ile başbaşa konuşma esnasında emir buyurdu Fakat fakirlere gelince, onlara verecek birşey bulamadılar Zenginler ise cimrilik ettiler ve bu durum Rasulullahın ashabına zor geldi Nihayet ruhsat ayeti indi” (Mürsel hadistir Ed-Dürr: 6/184; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Ali b Ebi Talib şöyle dedi: “Şüphesiz Allahın kitabında bir ayet var ki benden önce hiçbir kimse onunla amel etmemiştir Benden sonra da hiç kimse onunla amel etmeyecektir Bu ayet Mücadele: 58/12 ayetidir Benim bir dinarım vardı Onu bir kaç dirheme sattım Böylece Rasulullah ile başbaşa her konuşmamda bir dirhem sadaka veriyordum Nihayet para bitti ve bu ayet Mücadele: 58/13 ayetiyle nesholundu” (Hakim, Müstedrek: 2/482; Suyuti, ed-Dürr: 6/184; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
14) Süddi ve Mukatilin rivayetlerine göre bu ayet, münafık olah Abdullah b Nebtel hakkında inmiştir Bu adam Rasulullahın meclislerine iştirak eder Onun sözünü Yahudilere ulaştırırdı Rasulullah odalarının birinde iken şöyle buyurmuştu: “Şimdi sizin yanınıza kalbi zorba bir kimsenin kalbi gibi olan ve şeytanın gözleriyle nazar eden birisi girecek” Derken Abdullah b Nebtel içeri girdi Bu adam mavi gözlü idi Rasulullah bu adama: “Sen ve arkadaşlarınız neye binaen bana sövüyorsunuz?” diye soru sordu Bu adam da böyle bir şey yapmadığına dair Allaha yemin etti Rasulullah kendisine: “Yaptın” buyurdu Bunun üzerine gidip arkadaşlarını alıp getirdi ve bunlar Rasulullaha sövmediklerine dair yemin ettiler Bunun üzerine Allah teala bu ayetleri indirdi” (Mürsel hadistir Ed-Dürr: 6/184; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
18) İbn Abbas dedi ki: “Rasulullah odalarının birisinde gölgeleniyordu Yanında müslümanlardan bir gurup bulunuyordu Gölge yavaş yavaş çekiliyordu Rasulullah ashabına buyurdu ki: “Dikkat edin, size şeytanın gözleriyle bakan bir insan gelecek O geldiğinde onunla konuşmayın” Derken mavi gözlü bir adam geldi Rasulullah onu çağırıp konuştu ve buyurdu ki: “Sen, falan ve falan kimseler neye istinaden bana sövüyorsunuz?” Rasulullah bunu deyip o kimseleri isimleriyle bir bir saydı Bunu müteakip adam gidip o kişileri çağırdı Onlar gelip Allaha yemin edip, Rasulullaha özür beyanında bulundular Bunun üzerine Allah teala bu ayeti indirdi” (Ahmed, Müsned: 1/240; Hakim, Müstedrek: 2/482; Taberani Mucemul-Kebir: 12/7; Heysemi, Mecmauz-zevaid: 7/122; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
22) İbn Cüreyhin bildirdiğine göre, Ebu Kuhafe Rasulullaha sövdü Bunun üzerine Ebu Bekir kendisine şiddetli bir tokat indirince Ebu Kuhafe yere düştü Bu haber Rasulullaha ulaştırılınca O Ebu Bekire dedi ki: “Sen bunu cidden yaptın mı?” O da: “Evet” dedi Rasulullah da: “Ona karşı haddi aşma!” buyurdu Ebu Bekir de dedi ki: “Vallahi kılıç yanımda bulunsaydı, elbette onu öldürürdüm” Bunun üzerine Allah teala bu ayeti indirdi (Mürsel hadistir Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
İbn Mesuddan rivayet olunduğuna göre bu ayet, Uhud günü babası Abdullah b Cerrahı öldüren Ebu Ubeyde b Cerrah ve Ebu Bekir hakkında nazil olmuştur Ebu Bekir Bedir günü oğlunu mübarezeye davet etti ve dedi ki: “Ey Allahın Rasulü, beni bırak Cenneti kazanan ilk topluluk içinde olayım” Rasulullah ona buyurdu ki: “Sen bizi kendi nefsinle metalandır ey Ebu Bekir Bilmez misin ki sen benim yanımda kulağım ve gözüm mesabesindesin” (Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Bu ayet Uhud günü kardeşi Ubeyd b Umeyri öldüren Musab b Umeyr, Bedir günü dayısı As b Hişam b Muğireyi öldüren Ömer, bir de Bedir günü Rabianın iki oğlu Utbe ve Şeybe ile Velid b Utbeyi öldüren Ali, Hamza ve Ubeyde hakkında nazil olmuştur” (Senedi yoktur Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
HAŞR

5) Allah Rasulü, Beni Nadra indiği vakit, onların kalelerini muhafaza altına aldı ve onların hurma ağaçlarını kesmeyi ve yakmayı emretti Bunun üzerine Allah düşmanları sabırsızlaştılar ve şöyle dediler: “Sulhu istediğini sen iddia ettin Meyve ağacını ve hurma ağacını kesenin sulhu nasıl olur? Sen iddia ettiğini buldun mu? O (Kuran) sana inip dururken yeryüzünde fesad ha?” Bu Rasulullaha çok ağır geldi Müslümanlar onların sözlerinden dolayı üzüntüye düştüler ve bunun bozgunculuk olacağı korkusuna kapıldılar Bu meselede ihtilafa düştüler Onların bazısı şöyle dedi: “Kesmeyiniz Çünkü Allah onlardan bizi faydalandırmıştır” Bir kısmı da: “Kesiniz” dedi Bunun üzerine Allah teala, kesmeyin diyenleri tasdik ederek, kesenlerin de helal işlediklerini bildirerek bu ayeti indirdi” (Bu hadis hasen ve gariptir Tirmizi, Tefsir: 3303; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
İbn Ömer dedi ki: “Allahın Rasulü, Nadrın hurmalıklarını yaktı ve kesti Orası ekilmeyen bir arazidir Bunun üzerine Allah teala bu ayeti indirdi” (Buhari, Megazi: 4031; Tefsir: 4884; Müslim, Cihad: 29/1746; Ebu Davud, Cihad: 2615; Tirmizi, Siyer: 1552; Nesai, Tefsir: 593; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
İbn Ömer dedi ki: “Allahın Rasulü, Nadrın hurmalıklarını yaktı ve kesti Orası ekilmeyen bir arazidir O yer hakkında Hassan şöyle diyor: “Beni Lüeyyin saadeti üzerine çöktü Büveyreye devam eden bir yangın” Bunun üzerine o yer hakkında bu ayet nazil oldu” (Buhari, Cihad: 3021; Müslim, Cihad: 30/1746; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
İbn Abbas dedi ki: “Bir Yahudi Rasulullaha geldi ve dedi ki: Ben ayakta duruyorum ve namaz kılıyorum Rasulullah da buyurdu ki: “Allah senin bu şekilde namaz kılmanı takdir buyurmuştur” Yahudi bu sefer: “Ben oturuyorum” dedi Rasulullah buyurdu ki: “Allah oturmanı takdir buyurmuştur” Yahudi dedi ki: “Ben şu ağacın başında durup onu kesiyorum” Rasulullah da: “Allah senin o ağacı kesmeni takdir etmiştir” buyurdu Cibril geldi ve şöyle dedi: “Sen, İbrahimin kavmine karşı hüccetini ortaya koyduğu gibi hüccetini ortaya koydun” Bunun üzerine Allah teala bu ayeti indirdi” (Suyuti, ed-Dürr: 6/188; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
6) Müfessirler, bu ayetin Beni Nadr hakkında indiğini söylemiştir Rasulullah Medineye geldiğinde, Beni Nadr Rasulullah ile savaşma konusunda anlaşma yaptı Rasulullah da onların bu teklifini kabul etti Rasulullah Bedir savaşını yaptı ve müşriklere galip geldi Beni Nadr dedi ki: “Vallahi bu, Tevratta vasfını bulduğumuz nebidir Onun görüşüne dönünüz” Rasulullah Uhud savaşını yaptı ve müslümanlar da yenilince, Beni Nadr anlaşmayı bozdu Rasulullaha ve müslümanlara olan düşmanlıklarını açığa vurdular Rasulullah onların etrafını kuşattı ve Medineden sürülmeleri karşılığında, onlarla anlaşma yaptı” (Ebu Davud, Harac ve İmare: 3004; Suyuti, ed-Dürr: 6/189; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
İbn Kab b Malikten, o da Rasulullahın ashabının birisinden şunu rivayet etti: “Bedir vakasından sonra Kureyş kafirleri Yahudilere mektup gönderdiler: “Sizler kuleleri ve halkaları olan kimselersiniz Siz, bizim ashabımızla mutlaka savaşacak veya şöyle şöyle yapacaksınız Bizimle sizin hanımlarınıza hizmet edenler –halhallar- arasına bir engel girmesin” Onların mektubu Yahudilere ulaşınca, Beni Nadr anlaşmayı bozmak üzere toplandılar Rasulullaha elçi gönderdiler Elçi: “Ashabından bize otuz kişi gönder Bizim de alimlerimizden otuz kişi yola çıksın Bizimle bulunduğumuz yerin yarısında buluşsunlar Senden gelen haberi dinlesinler Eğer seni tasdik eder ve sana inanırlarsa, bizim hepimiz sana inanırız” Rasulullah otuz ashabıyla birlikte yola çıktı Yahudiler de kendi alimlerinden otuz kişi gönderdiler Mübareze edilecek yerde karşı karşıya geldiklerinde, Yahudiler birbirlerine: “Onunla nasıl başedebilirsiniz? Onunla beraber, kendisinden önce ölümü seven otuz ashabı var” Rasulullaha elçi gönderdiler ve dediler ki: “Altmış kişiyiz Biz nasıl anlaşacağız? Sen ashabından üç kişi çıkar, biz de alimlerimizden üç kişi çıkaralım Eğer onlar sana iman ederlerse biz de sana iman eder ve seni tasdik ederiz” Rasulullah ashabından üç kişi ile birlikte çıktı Yahudiler de üç kişi çıkardılar Hançerlerini kuşandılar Rasulullahı

Öldürmek istediler Beni Nadrdan nasihatçı bir kadın, kardeşine haber gönderdi –O Ensardan bir müslümandı- O kadın kardeşine Beni Nadrın Rasulullah ile olan anlaşmayı bozmaya niyetli olduklarını haber verdi Kadının kardeşi de süratle haberi Rasulullaha ulaştırmak için yola çıktı Onların haberini gizlice Rasulullaha bildirdi Rasulullah geri döndü Sabah olunca onların üzerine ordu gönderdi Onları muhasara altına aldı ve onlara savaş açtı Bu hal, onlar az bir deve almaları ve halkayı terketmeleri karşılığı sürgün oluncaya kadar devam etti Halka bir silahtı Onlar evlerini harap ediyorlar ve kendilerine yarayabilecek odunları alıyorlardı Bunun üzerine Allah teala bu ayeti indirdi” (Ebu Davud, Harac ve İmare: 3004; Suyuti, ed-Dürr: 6/189; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
9) Yezid b Esam dedi ki: “Ensar şöyle dedi: “Ey Allahın Rasulü, arazimizi muhacir kardeşlerimizle aramızda taksim et” O da: “Hayır Ama onlar sizin sıkıntılarınıza mani olunlar, siz de meyveleri onlarla aranızda taksim edin Arazi sizin arazinizdir” buyurdu Onlar da dediler ki: “Biz razı olduk” Bunun üzerine Allah teala bu ayeti indirdi” (Mürsel hadistir Ed-Dürr: 6/195; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Ebu Hureyre dedi ki: “Rasulullah ehl-i Sufadan birisini, Ensardan biriyle gönderdi Ensarlı olan onu evine götürdü ve hanımına dedi ki: “Bir şey var mı?” O da: “Hayır, sadece çocukların azığı var” dedi O da hanımına: “Çocukları uyut Onlar uyuyunca çocukların yemeğini getir Yemeği koyduğunda lambayı söndür” dedi O da dediği gibi yaptı Ensar, önünde bulunan yemeği misafirine taksim etti Sabahleyin Rasulullaha gitti Rasulullah buyurdu ki: “Yaptığınız işten dolayı sema ehli bile harete düştü” Bunun üzerine bu ayet nazil oldu” (Buhari, Menakib: 3798; Tefsir: 4889; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Abdullah b Ömer dedi ki: “Rasulullahın ashabından bir adama bir koyun başı hediye edildi O adam dedi ki: “Falanca adam ve ehlü iyali buna benden daha çok muhtaçtır” Ve onu o adama gönderdi Bu minval üzere koyunun başı ihtiyaçlı yedi ev arasında dolaştı durdu Böylece ilk adama geri döndü Bunun üzerine bu ayet indi” (Senedi zayıftır Hakim, Müstedrek: 2/484; Suyuti, ed-Dürr: 6/195; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)

MÜMTEHİNE SURESİ

1) Müfessirler şöyle dediler: “Bu ayet Hatıb b Ebi Beltea hakkında indi Ebu Amr b Sayfi b Haşim b Abdi Menafın azadlı kölesi Sare Mekkeden Medineye geldi Rasulullah da Mekkenin fethine hazırlanıyordu Rasulullah Sareye buyurdu ki: “Müslüman olarak mı geldin?” O da: “Hayır” dedi Rasulullah: “O zaman seni getiren şey nedir?” buyurdu O da: “Sizinle aynı aileden, aynı aşiretteniz ve azadlı köleyiz Çok şiddetle ihtiyaçlıyım Durumumu size arzediyorum ki bana bir şeyler veresiniz ve beni giydiresiniz” dedi Rasulullah ona buyurdu ki: “Senin Mekkeli gençler arasındaki yerin nedir?” –Kadın şarkıcı idi- O da: “Bedir vakasından sonra benden bir talepte bulunulmadı” dedi Rasulullah Abdulmuttalib oğulları ile Muttalib oğullarını ona bir şeyler vermeye teşvik etti Onlar da ona bir şeyler verdiler, onu giydirdiler ve yolcu ettiler Bu arada Hatıb b Ebi Beltea o kadına geldi Kendisine Mekkelilere verilmek üzere bir mektup verdi Bu mektubun ulaştırılması karşılığında da kadına on dinar verdi Mektupta şöyle yazıyordu “Allahın Rasulü sizi istiyor Ondan kendinizi koruyun” Sare yola çıktı Cibril gelip, Hatıbın yaptığını Rasulullaha haber verdi Rasulullah da Ali, Ammar, Zübeyr, Talha, Mikdat b el-Esved ve Ebu Mersedi kadının peşine gönderdi Bunların hepsi atlı idiler Rasulullah onlara buyurdu ki: “Hah bahçesine kadar gidiniz Orada bir kadın vardır O kadında Hatıbın müşriklere yazdığı mektup var Onu elinden alınız ve kendisini yoluna salıveriniz Eğer vermezse boynunu vurunuz” Onlar yola çıktılar ve bu mekandan ona ulaştılar Ona dediler ki: “Mektup nerede?” O da yanında mektup bulunmadığına dair yemin etti Eşyalarını aradılar fakat birşey bulamadılar Geri dönmeye niyetlendiler Ali dedi ki: “Allaha yemin olsun ki Rasulullah bize yalan söylemedi Biz inkar etmeyiz” Kılıcını çekti ve kadına dedi ki: “Mektubu çıkar, aksi halde seni soyundurur ve boynunu vururum” Dedi İşin ciddiyetini gören kadın mektubu örgüsünün arasından çıkardı O, mektubu saçlarının arasına saklamıştı Kadını yoluna saldılar Mektupla Rasulullaha döndüler Rasulullah Hatıba adam gönderdi Hatıb gelince mektubu gösterdi ve “Beni tanıyor musun?” diye sordu O da: “Evet” dedi Rasulullah: “Seni bu yaptığına zorlayan nedir?” diye sordu O da: “Ey Allahın Rasulü, vallahi ben, müslüman olduğum günden beri hiç inkar etmedim ve ihlasımda da seni hiç aldatmadım Müşrik akrabalarımdan ayrıldığım günden beri de onları hiç sevmedim Fakat muhacirlerden hiç kimse yoktur ki Mekkede bulunan aşiretine dokunacak bir kötülüğü men edecek bir kimsesi bulunmasın Onların arasında en garibi benim Oradaki ailem de ortada kalmıştır Ehlimden korktum İstedim ki onların yanında bir desteğim olsun Ve bildim ki, Allah onların üzerine bir şiddet indirecek Benim mektubum da onları hiçbir şekilde azaptan korumaz” Rasulullah onu doğruladı ve özrünü kabul etti Bunun üzerine bu ayet indirildi” (Buhari, Cihad: 3007; Megazi: 4274; Tefsir: 4890; Müslim, Fedailus-sahabe: 161/2494; Ebu Davud, Cihad: 2650; Tirmizi, Tefsir: 3305; Nesai, Tefsir: 605; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Ubeydullah b Rafi şöyle dedi: “Alinin şöyle dediğini işittim: “Rasulullah beni, Zübeyri, Mikdadı gönderdi ve dedi ki: “Hah bahçesine kadar gidin Orada yanında mektup bulunan bir kadın var” Biz hemen yola çıktık Atlarımızı birbirleriyle yarıştırıyorduk Bir de baktık ki kadına ulaşmışız Kadına: “Mektubu çıkar” dedik Kadın: “Bende mektup yok” dedi Ona mektubu kesinlikle çıkarmasını söyledik Aksi halde elbiselerini soyacağımızı duyurduk O da saç örgülerinin iplerinin arasından mektubu çıkardı Biz onu Rasulullaha getirdik O mektupta şunlar vardı: “Hatıb b Ebi Belteadan Mekkede bulunan müşriklerden bir grup insana, Rasulullahın bazı işlerini haber veriyor” Rasulullah buyurdu ki: “Ey Hatıb bu nedir?” Hatıb: “O hususta benim hakkımda acele etme Ben Kureyşle bitişik olan bir adamım Ama ben onlardan değilim Muhacirlerden her birinin Kureyşte akrabaları var Onlar oradaki adamlarını koruyor Benimse Mekkede bir yakınım yoktur İstedim ki bu yok olan imkanımla oradaki akrabalarım üzerinde bir elim bulunsun Vallahi ben dinimi şikayet eden bir fiil işlemedim İslamdan sonra küfre de rıza göstermedim Rasulullah da: “Doğru söyledi” buyurdu Ömer dedi ki: “Bırak
Beni ey Allahın Rasulü, şu münafığın boynunu vurayım” Rasulullah buyurdu ki: “O Bedirde bulundu Ne biliyorsun belki deAllah, Bedir Ehline baktı ve onlara şöyle dedi: “İstediğinizi yapın Ben sizi affettim” Bunun üzerine bu ayet indi” (Buhari, Cihad: 3007; Megazi: 4274; Tefsir: 4890; Müslim, Fedailus-sahabe: 161/2494; Ebu Davud, Cihad: 2650; Tirmizi, Tefsir: 3305; Nesai, Tefsir: 605; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
6) Allah müminlere diyor ki: “İbrahim ve onunla beraber olanlarda –nebilerden ve velilerden- müşriklerden akrabası olanların uyması gereken örnekler vardır” Bu ayet indiği zaman müminler müşrik akrabalarına düşmanlık ettiler ve onlara karşı düşmanlıklarını açığa vurup onlardan uzak durdular Allah teala müminlerin bu husustaki düşmanlıklarını şiddetli buldu ve Mümtehine: 60/7 ayetini indirdi Sonra bu onlardan çoğunun müslüman olmasını sağladı Onlarla kardeş ve dost oldular Birbirleriyle karıştılar, birbirleriyle nikahlandılar Rasululah da Ebu Süfyan b Harbin kızı Ümmü Habibe ile evlendi Ebu Süfyan onlara yumuşak davrandı Bu durum kendisine ulaşınca o zaman henüz müşrik olan Ebu Süfyan Rasulullah hakkında şöyle dedi: “Bu atın burnu yere sürtülmez” (Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Abdullah b Zübeyir, babasından şunu rivayet etti: “Kuteyle b Abdul-uzza, Ebu Bekirin kızı Esmaya hediyeler ikram etti Bunlar keler, yağ ve peynir idi O, bu hediyeleri kabul etmedi ve evine de onu sokmadı Aişe bu durumu Rasulullaha sordu: Rasulullah da Mümtehine: 60/8 ayetini okudu Bunun üzerine Esma hediyeleri kabul etti ve onu evine soktu” (Hakim, Müstedrek: 2/485; Heysemi, Mecmauz-zevaid: 7/123; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
10) İbn Abbas dedi ki: “Mekke müşrikleri Hudeybiye senesinde Rasulullah ile şöyle bir anlaşma yaptılar: “Mekkeden birisi Rasulullaha gelirse onu geri gönderecek fakat onun ashabından birisi Mekkeye gelirse, o Mekkede kalacak” Böyle bir anlaşmayı yazdılar ve onu imzaladılar Bu anlaşmadan sonra, Subeya binti el-Haris el-Eslemiye Medineye geldi Ardından da kocası geldi Ama o kafir idi Şöyle dedi: “Ey Muhammed, hanımımı bana geri ver Çünkü sen bizden sana gidecek olanları geri verme şartını kabul etmiştin Bu anlaşmanın daha mürekkebi bile kurumadı” (Senedi yoktur Suyuti, ed-Dürr: 6/205; Buhari, eş-Şurut: 2711, 2712; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Zühri dedi ki: “Urve b Zübeyrin yanına vardım Mümtehine: 60/10 ayetinden sordu Şöyle yazdı: Rasulullah Kureyşle Hudeybiyede şöyle anlaştı: “Velisinden izin almaksızın kendisine gelenleri geri çevirecek” Kadınlar hicret edince, oünların geri çevirilmesine Allah razı olmadı Gelen kadınlar imtihan edilecekler, İslama rağbet ederek geldikleri anlaşılanlar geri çevrilmeyecekler Ancak ayrıldıkları kocalarına mihirlerini verecekler Çünkü hanımlarından ayrı düşen müslümanlara mihirleri iade edilmiyordu” Allahın aranızdaki hükmü budur: “Kadınları yanınızda tutmak ve erkekleri geri çevirmektir” (Mürsel hadistir Suyuti, ed-Dürr: 6/206; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)

13) Bu ayet fakir müslümanlardan bir gurup hakkında inmiştir Müslümanların haberlerini Yahudilere ulaştırıyorlar ve bundan dolayı onların mahsullerinden, meyvelerinden faydalanıyorlardı Allah teala bu ayetle onları bu işten nehyetti (Vahidi, Esbab-ı Nüzul)

SAF SURESİ

1) Abdullah b Sellam dedi ki: “Rasulullahın ashabından bir grupla oturuyor ve aramızda konuşuyorduk Birbirimize: “Acaba hangi ameli işleyince o amel Allaha daha sevimli olur?” diye soruyorduk Bunun üzerine bu ayet nazil oldu” (Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
2) Müfessirler demişlerdir ki: “Müslümanlar şöyle diyorlardı: “Eğer Allah katında hangi amelin daha sevimli olduğunu bilsek, mallarımızla ve canlarımızla o işi bolca yapardık” Allah teala hangi işin kendi nezdinde daha sevimli olduğunu bildirmek için bu ayeti indirdi Uhudda imtihan olundular ve gerisin geri kaçtılar Allah teala da Saf: 61/3 ayetini indirdi” (Musannıf bu hadisin aslının olmadığını söyledi İbn Cerir: 28/55; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)

CUMUA

11) Cabir b Abdullah dedi ki: “Rasulullah Cuma günü hutbe okurken, Şamdan dönen bir kafile geldi On kişi hariç herkes Mescidden çıkıp kafileye gitti Bunun üzerine Allah teala bu ayeti indirdi” (Buhari, Cuma: 936; Buyu: 2058, 2064; Tefsir: 4899; Müslim, Cuma: 36/863; Tirmizi, Tefsir: 3311 Tirmizi bu hadis için hasen ve sahihtir, dedi; Nesai, Tefsir: 613; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Cabir b Abdullah dedi ki: “Rasulullah ile beraber Cumada idik Yiyecek taşıyan bir kafile geldi On iki kişi hariç herkes mescidden çıkıp kafilenin yanına gitti Bunun üzerine Cuma ayeti indi” (Buhari, Cuma: 936; Buyu: 2058, 2064; Tefsir: 4899; Müslim, Cuma: 36/863; Tirmizi, Tefsir: 3311 Tirmizi bu hadis için hasen ve sahihtir, dedi; Nesai, Tefsir: 613; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Müfessirler şöyle dediler: “Medine halkına açlık ve pahalılık isabet etti Dıhye b Halife el-Kelbi, bir ticaretle Şama döndü Onun dönüşünü halka duyurmak için davul çalındı O anda Rasululah da Cuma hutbesini veriyordu Herkes çıkıp gitti Mescidde sadece on iki kişi kaldı Ebu Bekir ve Ömer de bu on iki kişi arasında idi Bunun üzerine Allah teala bu ayeti indirdi Rasulullah da buyurdu ki: “Eğer hepiniz onlara tabi olup gitseydiniz ve sizden hiç biriniz burada kalmasaydı üzerinize bir vadi dolusu ateş, sel gibi gelirdi” (Suyuti, ed-Dürr: 6/221; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)

MÜNAFİKUN SURESİ

7) Zeyd b Erkam dedi ki: “Biz, Rasulullah ile bir gazvede idik Bizimle beraber bedevilerden bir grup insan da vardı Suya koşuyorduk, bedevi bizi geçiyordu Bir bedevi arkadaşlarını geçti Havuzu su doldurdu ve etrafını taşlarla çevirdi Üzerine de arkadaşları gelinceye kadar deri örttü Bu sırada Ensardan birisi geldi ve devesinin yularını su içmesi için salıverdi Bedevi onun böyle yapmasına karşı çıktı Ensardan olan, taşlardan birini çekti çıkardı ve aradan suyu akıttı Bunun üzerine bedevi bir odun parçası aldı Ensarlı olanın kafasına vurdu ve onu yaraladı Ensarlı da münafıkların reisi Abdullah b Übeyye geldi ve durumu ona haber verdi O adam Übeyyin arakadaşlarındandı Bunun üzerine İbn Übeyy kızdı ve şöyle dedi: “Rasulullahın yanındakilere infakta bulunmayın ki dağılıp gitsinler” Sonra arakadaşlarına şöyle dedi: “Medineye döndüğümüzde izzetli olan zelil olanı oradan çıkarsın” Bunun üzerine Zeyd b Erkam dedi ki: “Ben, amcamın atının arkasında bulunduğum sırada Abdullah b Übeyyin söylediklerini duydum ve amcama söyledim Amcam yürüdü ve Rasulullaha durumu haber verdi Rasulullah da İbn Übeyye elçi gönderdi O gelip yemin etti ve dediklerini inkar edip özür diledi Rasulullah onun sözlerini tasdik etti ve beni yalanladı Bunun üzerine amcam bana geldi ve şöyle dedi: “Sen Rasulullahın sana kızmasını ve müslümanların seni yalanlamasını istedin” Bunun üzerine ben son derece üzüldüm Bir aralık ben Rasulullah ile beraber yürüyordum O sırada Rasulullah bana geldi ve kulağımı hafifçe çekip yüzüme tebessüm etti Dünyalar benim olsaydı bu kadar sevinmezdim Sabah olunca Rasulullah bu ayetleri okudu”
Bazı müfessirler ve siyerciler demişlerdir ki: “Rasululah Beni Mustalik gazvesinde bulundu ve onların sularından birinin başında konakladı Oraya Müreysi denilir Suyun başına bir takım kimseler geldiler Ömer b Hattab ile beraberinde Beni Gıfardan bir işçi geldi Onun adına Cehcah b Said deniliyordu Atının yularını çekiyordu Bu sırada Cehcah ile Sinan el-Cüheni (Hazrec oğullarının yeminli dostu idi) suyun başında biraz sıkıştılar ve birbirlerine vuruştular Bu sırada Cüheni: “Ey ensarlılar!” diye bağırdı Cehcah da: “Ey muhacirler!” diye bağırdı Muhacirlerden Cual denilen fakir birisi Cehcaha yardım etti Bunun üzerine İbn Ubeyy şöyle dedi: “Sen çirkin bir insansın Benim şöyle yapacağım şeye mani olan nedir?” Bunun üzerine Cual, Abdullaha karşı kötü şeyler söyledi Abdullah da dedi ki: “Senin anlaşmalı olduğu kimseyle anlaşmanı bozduracağım Bundan başka şeylerle de seni bıkıntıya sokacağım” Abdullah kızıp: “Yemin ederim ki onlarla bizim mislimiz şöyle demeye benzer: Besle köpeğini yesin seniBen Allaha yemin ederim ki biz Medineye döndüğümüzde izzetli olanlar zelil olanları oradan çıkaracaktır” dedi -İzzetliyle kendisini, zelillikle Rasulullahı kastetmişti- Sonra orada bulunan kavmine
döndü ve şöyle dedi: “Siz bu işi kendi kendinize yaptınız Şehirlerimizi onlara peşkeş çektiniz, mallarınızı bölüp onlara verdiniz Yemin ederim ki Cual ve arkadaşlarına yiyecek birşey vermezseniz, onlar boynunuza binmezlerdi Onların sizin beldenizden gitmeleri yakındır Muhammedin etrafından dağılıp gidinceye kadar onlara birşey vermeyin” Bu sırada Zeyd b Erkam orada idi ve onun dediklerini duydu da şöyle dedi: “Allaha yemin ederim ki, zelil de fakir de, kavmince buğzedilen de sensin Muhammed ise Allahın verdiği izzet ve müslümanların sevgisine mazhar olmuştur Allaha yemin olsun ki bu sözlerinden sonra artık seni sevmem” Abdullah: “Sus” dedi Ben o arada oynuyordum
Zeyd b Erkam Rasulullaha gitti Ömer b Hattab da orada idi Ömer dedi ki: “Bırak ey Allahın Rasulü, şunun boynunu vurayım” Rasulullah buyurdu ki: “O zaman Medinede bu iş çok ses getirir” Ömer: “Ey Allahın Rasulü, eğer muhacirlerden birinin hoş görmüyorsan, Sad b Ubade veya Muhammed b Mesleme yahut Ubade b Bişre emret öldürsünler” dedi Rasulullah da: “Bu takdirde halk: Muhammed ashabını öldürüyor! diye söylenir” buyurdu Rasulullah İbn Übeyyi çağırdı O da geldi Rasulullah ona: “Bana ulaşan şu sözlerin sahibi sen misin?” buyurdu Abdullah dedi ki: “Sana Kitabı indiren Allaha yemin ederim ki ben bir şey söylemedim Zeyd yalan söylüyor” Abdullah kavmi arasında şerefli ve büyük insan sayılırdı Ensardan orada bulunan biri dedi ki: “O bizim büyüğümüzdür Onun aleyhine olan, Ensarlı çoluk çocuğun sözlerine inanma Belki de onun sözlerini tam anlayamamış, karıştırmıştır” Rasulullah da onun özrünü kabul etti Ensarda Zeydi kınayanlar ve yalanlayanlar çoğaldı Bunun üzerine amcası ona dedi ki: “Rasulullah ve müslümanların seni yalanlamalarını ve sana günah nisbet etmelerini sen istedin” Zeyd, Rasulullahın yanına yaklaşmaya utandı Rasulullah geri dönüp giderken Useyd b Hudayrla karşılaştı Useyd ona: “Abdullahın dediği sana ulaşmadı mı? Rasulullah da ne demiş?” dedi Medineye dönünce izzetlilerin zelilleri çıkaracağını zannetti Useyd dedi ki: “Ey Allahın Rasulü, seni de mi çıkaracaklar? Yemin ederim ki istersen Sen onu çıkarırsın Yemin ederim ki zelil odur Sen azizsin” Sonra şöyle dedi: “Ona merhamet et Allaha yemin ederim ki seni Allah Medineye getirdiğinde onun kavmi, onu teveccüh için boynuna inciler diziyorlardı O senin ondan mülk aldığını görüyor”
Abdullah b Übeyyin oğlu Abdullaha, babasının durumu hakkındaki haber ulaşınca, Rasulullaha geldi ve şöyle dedi: “Bana ulaşan habere göre, babamdan sana ulaşan eziyetten dolayı, onun öldürülmesini istiyormuşsun Eğer sen onu yapacak birini arıyorsan, emir buyur onun başını sana getireyim Allaha yemin ederim ki Hazrec kabilesinde ona ve babasına benden daha çok iyilik eden yoktur Ben korkuyorum ki babamın öldürülmesi işini benden başkasına veresin Abdullah b Übeyyi öldüren adamın insanlar arasında dolaşması da bana ağır gelir Ben de tutar onu öldürürüm ve böylece kafire karşılık mümini öldürmüş olurum Böylece ateşe girerim” Bunun üzerine Rasulullah buyurdu ki: “Bizimle babanız arasındaki dostluk iyidir Bundan sonra da iyi olacaktır”
Rasulullah Medineye geldiğinde Zeyd b Erkam dedi ki: “Ben, üzüntümden ve utancımdan dolayı evimde uzak oturdum Allah teala beni tasdik, Abdullah b Ubeyyi de yalanlama hususunda Munafikun suresini indirdi Bu sure inince Rasulullah Zeydin kulağının hakkını verdi (işittiğini tasdik etti) Buyurdu ki: “Ey Zeyd Allah seni tasdik etti ve senin kulağının hakkını verdi”
Bu arada Abdullah b Ubeyy, Medine yakınlarına gelmişti ve şehre girmek istiyordu Oğlu Abdullah da geldi Devesini Medine yollarının toplandığı yere çökertti Oğlu gelince Abdullah b Ubeyy dedi ki: “Senin arkandaki nedir? Yazıklar olsun sana? Oğlu da cevaben dedi ki: “Hayır vallahi Rasulullah izin vermedikçe seni Medineye katiyyen sokmayacağım Bugün izzetlinin ve zelil olanın kim olduğunu bilesin” Abdullah b Ubeyy oğlunun kendisine yaptığını Rasulullaha şikayet etti Rasulullah ona yolu açması ve onu bırakması için haber gönderdi Bunun üzerine Abdullah b Ubeyy oğlunun kendisine yaptığını Rasulullaha şikayet etti Rasulullah ona yolu açması ve onu bırakması için haber gönderdi Bunun üzerine Abdullah b Ubeyyin oğlu dedi ki: “Dikkat et Rasulullahın emri geldi Ne güzel oldu” Abdullah b Ubeyy de Medineye girdi Bu sure indiği zaman İbn Ubeyin yalanı ortaya çıktı Kendisine: “Ey Eba Hubab, bu sure senin hakkında indi Ne kadar şiddetli bir şey Rasulullaha git affını iste” O bundan başını çevirdi Bu konuyla ilgili ayet Munafikun: 63/5 ayetidir” (Tirmizi, Tefsir: 2313; Tirmizi bu hadise hasen ve sahih dedi Buhari, Tefsir: 4900-4904; Müslim, Münafıkların sıfatları ve ahkamı: 1/2772; Nesai, Tefsir: 617; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)

TEĞABUN SURESİ

14) İbn Abbas dedi ki: “Bir adam müslüman oldu ve hicret etmek istedi Onun hicretine ailesi ve çocukları karşı koydular ve dediler ki: “Allah aşkına senin, aileni, aşiretini bırakıp, çoluk çocuksuz ve malsız Medineye gitmen uygun değildir” Gidenlerin bir kısmı onların köleleri idiler Bir kısmı da kalıyor ve hicret etmiyorlardı” (Tirmizi, Tefsir: 3317; Hakim, Müstedrek: 2/490; Taberani, Kebir: 1/275; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
İsmail b Ebi Halid dedi ki: “Birisi müslüman olduğunda, ailesi ve çocukları onu ayıplıyordu Bu ayet de bu sebepten dolayı indi” (Mürsel hadistir Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
İbn Abbas dedi ki: “Bunlar ev halkı tarafından, hicretten men edilen kimselerdir Bunlar hicret ettiklerinde, insanlar dinde fakih olduklarını gördüler Bundan dolayı kendilerini hicretten alıkoyanları muaheze etmeye niyetlendiler Bunun üzerine allah teala bu ayeti indirdi” (Tirmizi, Tefsir: 3317; Hakim, Müstedrek: 2/490; Taberani, Kebir: 1/275; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)

TALAK SURESİ

1) Katade, Enesten rivayet ederek dedi ki: “Rasulullah Hafsayı boşadı Allah teala da bu ayeti indirdi ve Ona denildi ki: “Ona dön çünkü o gündüzün çok oruç tutan ve geceleyin çok namaz kılandır O, senin hanımlarından ve cennetteki kadınlarından birisidir” (Suyuti, ed-Dürr: 6/229; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Suddi şöyle dedi: “Bu ayet Abdullah b Ömer hakkında indi Abdullah, hanımı hayızlı iken onu boşadı Rasulullah ona geri dönmesini ve hayızdan temizleninceye kadar onu nikahı altında tutmasını emretti Sonra yeni bir hayız olur Temizlendiğinde cinsi münasebette bulunmadan onu boşar Çünkü iddet Allahın kendisiyle emrettiği şekilde olur” (Mürsel hadistir Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Nafi dedi ki “İbn Ömer, hanımı hayızlı iken bir defa boşamış, Rasulullah da ona dönmesini, o temizleninceye kadar onu nikahı altında tutmasını emretmiştir Hanımı kendi yanında iken ikinci bir hayız olmasını ve bu hayzından temizleninceye kadar ona mühlet vermesini, temizlendikten sonra onunla cinsi münasebette bulunmadan boşamak isterse, boşamasını istemiş İşte Allah teala kadınları boşama hususundaki emrettiği iddet bundan ibarettir” (Buhari, Talak: 5332; Müslim, Talak: 1471; Ebu Davud, Talak: 2180; İbn Mace, Talak: 2019; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
2) Bu ayet Avf b Malik el-Eşcai hakkında inmiştir Müşrikler onun oğlunu esir aldılar O da Rasulullaha geldi ve halini ona şikayet edip dedi ki: “Düşman oğlumu esir aldı Annesi sabırsızlanıyor Bana ne emir buyurursun?” Rasulullah buyurdu ki: “Allahtan kork ve sabret Sana ve hanımına Lahavle vela kuvvete illa billahi sözünü çokça demenizi emrediyorum” O da bunun üzerine evine döndü ve hanımına dedi ki: “Rasulullah san ve bana Lahavle vela kuvvete illa billahi sözünü çokça söylememizi emretti” Hanımı: “Bize emrettiği şey ne güzeldir?” dedi Ve ikisi de bu sözü çokça söylemeye başladılar Düşman onun oğlundan gafil oldu O da onların koyunlarını sürdü, babasına getirdi Koyunlar tam dört bin tane idi Bu ayet de bundan dolayı indi” (Hakim, Müstedrek: 2/492; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Cabir b Abdullah dedi ki: “Bu ayet çok şecaatli olan birisi hakkında inmiştir O adam fakir idi ve elinde malı yoktu Çoluk çocuğu fazla idi Rasulullaha geldi ve Ondan bir şeyler istedi O da: “Allahtan kork ve sabırlı ol” buyurdu Adam evine döndü Evinde dediler ki: “Rasulullah sana ne verdi?” O da: “Birşey vermedi “Allahtan kork ve sabırlı ol” buyurdu” dedi Az bir zaman geçmişti ki adamın oğlu bir koyunla geldi Düşman onu yakalamıştı Adam Rasulullaha geldi O koyunun durumundan sordu O koyunun durumundan sordu O koyunun haberini bildirdi Rasulullah da: “O artık senindir” buyurdu (Hakim, Müstedrek: 2/492; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
4) Mukatil dedi ki: “Bu ayet nazil olunca Hallad b Numan b Kays el-Ensari dedi ki: “Ey Allahın Rasulü, hayız olmayan, hayızdan kesilen ve hamile olan kadının iddeti ne kadardır?” Bunun üzerine Allah teala bu ayeti indirdi” (Mürsel hadistir; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Ebu Osman Amr b Salim dedi ki: “Bakara suresindeki kadınların iddetleriyle ilgili ayet indiği vakit Ubeyy b Kab dedi ki: “Ey Allahın Rasulü, Medinenin kadınları Hakkında söz söylenmeyen hiçbir kadın kalmadı diyorlar” Rasulullah: “O nasıl oluyor?” buyurdu Ubeyy b Kab dedi ki: “Yaşı küçük olanlar, büyükler ve hamileler” Bunun üzerine bu ayet nazil oldu” (Hakim, Müstedrek: 2/492, 493; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)

TAHRİM SURESİ

1) Ömer (ra) dedi ki: “Rasulullahın oğlunun annesi olan Mariye ile, Hafsanın evinde cinsi münasebette bulundu Hafsa Rasulullah ile Mariyeyi kendi evinde buldu Dedi ki: “Onu benim evime niçin soktun? Hanımlarının arasında bunu bana neden yaptın? Benim sana olan sevgimden mi yaptın?” Rasulullah ona: “Sen bunu Aişeye söyleme Eğer Mariyeye bir daha yaklaşırsam, o bana haram olsun” buyurdu Hafsa dedi ki: “O, senin cariyen olduğu halde sana nasıl haram olur?” Rasulullah ona yaklaşmamaya yemin etti ve Hafsaya buyurdu ki: “Bunu kimseye söyleme” Hafsa bu konuyu Aişeye söyledi Rasululah da kadınlarına bir ay yaklaşmamak üzere yemin etti ve onlardan yirmi dokuz gece uzak kaldı Allah teala da bu ayeti indirdi” (Bu hadisin senedindeki Abdullah b Şebih zayıflıkla itham olunmuştur İbn Hibbah, el-Mecruhin: 2/47; İbn Cerir: 21/100; Suyuti, ed-Dür: 6/239; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Aişe dedi ki: “Rasulullah helva ile balı severdi İkindi namazından çıkınca hanımlarının yanına uğrardı Ömerin kızı Hafsanın yanına girdi Diğer hanımlarının yanında durduğundan orada daha çok kaldı Bunun sebebini öğrenmek istedim ve bunu sordum Bana: “Ona akrabalarımdan bir kadın küçük bir çömlek bal hediye etti Hafsa da o baldan şerbet yaptı Rasulullaha içirdi” denildi Ben de: “Vallahi bunun için bir hile yaparım” dedim Bunun üzerine Zema kızı Sevdeye şöyle dedim: “Biraz sonra Rasulullah sana gelir Yaklaştığında: “Ey Allahın Rasulü, meğafir mi yediniz?” dersin O da sana: “Hayır” der Bunun üzerine sen de: “Ya sizden bana gelen bu koku nedir?” diye sorarsın O da sana tabii: “Hafsa bal şerbeti içirmişti” Diyecektir Sen de: “Öyleyse o balın arısı onu Urfud ağacından toplamıştır” dersin Bana geldiğinde ben de böyle diyeceğim Safiyeye sen de böyle söyle”
Olayın cereyan tarzını Aişe şöyle anlatıyor: “Sevde dedi ki: “Vallahi çok geçmedi Rasulullah kapının önünde durdu” Ey Aişe, senden korktuğumdan bana emrettiğin sözü hemen Rasulullaha söylemeye azmettim Rasulullah Sevdeye yaklaşınca: “Ey Allahın Rasulü, megafir mi yediniz?” demiş, o da: “Hayır” cevabını vermiş Sevde: “Sizden bana gelen bu koku nedir?” demiş, Rasulullah da: “Hafsa bal şerbeti içmişti” buyurmuş Sevde: “O balı arı Urfud ağacından toplamıştır” Demiş Rasulullah benim odama dönüp geldiğinde, ben de böyle söyledim Safiyeye gittiğinde, o da öyle söylemişti Sonra Rasulullah dönüp Hafsanın nöbetinde yanına vardığında, Hafsa: “Ey Allahın Rasulü, size bal şerbetinden içireyim mi? dediğinde Rasulullah: “Hayır, o bana lazım değil” buyurdu Sevde bana: “Vallahi biz Rasulullaha haram ettik” diyordu Ben de ona: “Sus” dedim” (Buhari, Talak: 5226; Müslim, Talak: 21 Mükerrer/1474; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
İbn Ebi Müleyke dedi ki: “Sevde binti Zemanın Yemende bulunan dayıları, ona bal hediye etmişlerdi Rasulullah Zemanın sırası olmadığı günde onun evine gitti ve bu baldan yedi Hafsa ile Aişe Rasulullahın diğer hanımlarına karşılık, iki kardeş gibi birbirlerine davranırlardı Bunlardan biri diğerine dedi ki: “Bunun neden olduğunu tahmin edebiliyor musun? Rasulullah gün sırası Sevdede olmadığı halde, ona gidip, bu baldan yemeyi itiyat haline getirdi Rasulullah sana geldiğinde burnunu tut O: “Sende ne var?” dediğinde sen de: “Ne olduğunu bilmediğim bir koku buluyorum” dersin O bana geldiğinde, ben de aynısını yaparım”
Rasulullah onlardan birinin evine girdiğinde, hanımı burnunu tuttu O da: “Senin neyin var?” diye sordu Hanımı da: “Sende bir koku buluyorum” Bu kokunun da meğafirden başka bir şey olmadığını tahmin ediyorum” Dedi Rasulullah onun temiz kokuya karşılık böyle bir koku almasını hayretle karşıladı Sonra diğer hanımının yanına gitti O da aynı şeyi yaptı Rasulullah diğer hanımının da aynı şeyi söylediğini bildirdi Buyurdu ki: “Bu koku bana Sevdenin evinde başlamıştır Vallahi ben onu bir daha yemem”
İbn Müleyke dedi ki: “İbn Abbas bu ayetin bu yüzden başladığını söyledi” (Taberani, el-Kebir: 11/117; Heysemi, Mecmauz-Zevaid: 7/127; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)

4) İbn Abbas dedi ki: “Hafsa, Aişenin gününde, İbrahimin annesiyle beraber buldu ve dedi ki: “Onu muhakkak duyuracağım Rasulullah buyurdu ki: “Eğer ona bir daha yaklaşırsam bana haram olsun” Hafsa yine de bu durumu Aişeye haber verdi Allah bu durumu ve Hafsanın söylediklerinin bir kısmını Rasulüne bildirdi Bunun üzerine Hafsa Rasulullaha dedi ki: “Sana bunları kim haber verdi?” O da buyurdu ki: “Bana, herşeyi bilen ve herşeyden haberdar olan Allah haber verdi” (Talak: 66/3) Rasulullah bir ay boyunca hanımlarıyla buluşmamaya yemin etti Bunun üzerine Allah teala da bu ayeti indirdi” (Hadisin senedindeki Abdullah b Şebib zayıflıkla itham olunmuştur Mecruhin: 2/47; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
13) İbn Abbas dedi ki: “Bu ayet müşrikler hakkında inmiştir Müşrikler Rasulullahı dillerine dolayıp duruyorlardı Cebrail müşriklerin dillerine doladıklarını ve söylediklerini Rasulullaha haber verdi Bunun üzerine birbirlerine: “Sözlerinizi gizli söyleyin ki Muhammedin ilahı işitmesin!” dediler Bunun üzerine bu ayet indi” (İsnadı yoktur Vahidi, Esbab-ı Nüzul)

KALEM

2) İbn Cüreyc dedi ki: “Müşrikler Rasulullaha mecnun, deli, şeytan diyorlardı Bunun üzerine bu ayet indi” (İbn Münzir; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
4) Aişe (ra) dedi ki: “Rasulullahtan daha güzel huylu birisi yoktu Sahabeden ve ehli beytten birisi Onu çağırınca O “Buyurun” diye karşılık verirdi Bundan dolayı Allah teala bu ayeti indirdi” (Seneddeki Hüseyin b Ulvan tenkide uğramıştır El-Mecruhin: 1/244; Vahidi, Esbab-ı Nüzul; Ebu Nuaym, Delail; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
10) Suddi dedi ki: “Bu ayetler Ahnes b Şüreyk hakkında inmiştir” (İbn Ebi Hatim; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
Kelbi de bunun benzerini tahric etmiştir (İbn Münzir; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
Mücahid dedi ki: “Bu ayetler Esved b Abdi Yağus hakkında inmiştir” (İbn Ebi Hatim; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
13) İbn Abbas dedi ki: “Bu ayet Rasulullaha inince, bu kimsenin Kureyşten kulağı koyunun kulağı gibi kesik bir kimse hakkında indiğini anladık” (İbn Cerir; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
17) İbn Cüreyc dedi ki: “Ebu Cehil Bedir günü dedi ki: “Onları yakalayın ve esir edin, onlardan hiç kimseyi öldürmeyin” Bunun üzerine bu ayet indi Ebu Cehil kendi kudretiyle Cenneti elde edeceğine inandığı gibi bahçe sahipleri de kudretleri sayesinde bahçeyi devşireceklerine inanıyorlardı (İbn Ebi Hatim; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
51) Kafirler Rasulullaha göz değdirerek onu nazarlamak istedikleri zaman bu ayet indi Kureyşten bir grup Rasulullaha baktı ve şöyle dediler: “Bunun gibisini ve bunun hüccetinin benzerini görmedik” Beni Esedden göz değdiren birisi vardı Bu adam semiz bir deve veya semiz bir ineği yürürken gördüğünde, ona bir göz atar ve şöyle derdi: “Ey cariye bize bir kab ve dirhem getir de, şunun etinden alalım” Böyle deyince yürüyen hayvan çok geçmeden ölürdü ve dolayısıyla kesilmiş olurdu” (Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Kelbi şöyle dedi: “Arabdan bir adam vardı İki veya üç gün birşey yemeden kalırdı Sonra çadırının kenarından başını kaldırır oradan geçen koyun sürüsüne şöyle derdi: “Bugün bundan daha güzel bir deve veya koyun yayılmamıştır” Sonra az bir şey yürümeden o koyun veya deve topluluğundan bir grup yere yıkılırdı İşte kafirler bu adamdan Rasulullaha nazar vermesini ve koyun sürüsüne yaptığını, yapmasını istediler Allah teala da Rasulünü korudu ve bu ayeti indirdi” (Kelbi yalancılıkla itham edilmiştir Vahidi, Esbab-ı Nüzul)

HAKKA

12) Büreydeden Rasulullah Ali b Ebi Talibe şöyle dedi: “Umulur ki, Allah sana yaklaşmamı, senden uzaklaşmamamı, sana öğretmemi ve senin ezberlemeni bana emreder Ve Allah için senin ezberlemen haktır” Bunun üzerine Allah bu ayeti indirdi (Senedi zayıftır İbn Cerir 29/36; Ebu Nuaym, Hilye: 1/67; Vahidi, Esbab-ı Nüzul; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)

MEARİC

1) İbn Abbas ve Suddi dedi ki: “Bu ayet Nadr b El-Haris hakkında indi O şöyle demişti: “Ey Allah, eğer bu senin tarafından gelmiş hak bir azab ise bize gökten taş yağdır” O bu sözü ile nefsine davet etti ve azabı istedi Onun istediği Bedir Gününde başına geldi (istediği azab indirildi) yakalanarak öldürüldü” (İbn Ebi Hatim; Nesai, Tefsir: 640; Vahidi, Esbab-ı Nüzul; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
2) Hasan dedi ki: “İstekte bulunan biri, gerçekleşecek olan azabı istedi” Ayeti inince bazı insanlar: “Kimin hakkında?” diye sordu Bunun üzerine bu ayet indi” (İbn Münzir; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
38) Müfessirler şöyle dediler: “Müşrikler Rasulullahın etrafında toplanıyor, dnu dinliyor fakat ondan faydalanmıyorlardı Bilakis Onu yalanlıyor ve alay ederek şöyle diyorlardı: “Eğer şunlar Cennete girecekse, biz onlardan evvel oraya gireriz Ve orada onlara verilenden fazlası bizim olur” Bunun üzerine Allah teala da bu ayeti indirdi (Senedi yoktur Vahidi, Esbab-ı Nüzul)

CİNN SURESİ

1) İbn Abbas şöyle dedi: “Rasulullah cinlere Kuran okumadığı gibi onları görmedi de Lakin o bir gurup ashabı ile birlikte Ukaz panayırına gitmek için yola çıktı Bu esnada şeytanların gökten haber almaları yasaklanmış, bilgi almak isteyenler de şihab adlı göktaşları ile kovalanıyorlardı Bundan dolayı kavimlerine geri döndüler ve: “Bu yeni zuhur eden bir şey sebebi ile olmalı, arzın doğusunu ve batısını dolaşın, bu engel hakkında bir haber getirin” dediler ve yola çıktılar Bunlardan Tıhame tarafına giden bir grup, yolda ashabı ile birlikte sabah namazı kılmakta olan Rasulullaha Nahle denilen yerde rastladı Kuranı Kerimin tilavetini duyunca durup kulak kabarttılar “Bizimle semavi haber arasına engel olan şey işte bu!” deyip kavimlerine döndüler ve dediler ki: Gerçekten biz hayranlık uyandıran bir Kuran dinledik Bunun üzerine Allah bu ayeti indirdi” (Buhari; Tirmizi; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
Sehl b Abdullah dedi ki: “Ben Ad diyarında bir nahiyede bulunuyordum Taşlarla oyulmuş bir şehir idi Ortasında da büyükçe taştan yapılmış bir kasır duvar vardı Tavanı ise delik delik idi Buralarda cinler barınıyordu Ben de bir gözatmak için içeriye girdim Karşımda yaşlı, uzun boylu, Kabeye doğru namaz kılan, üzerinde sade, yumuşak bir cübbesi olan ihtiyar adam gördüm Boyunun uzunluğuna olan hayretim cübbesindeki sadelik ve şeffaflığa duyduğum hayretten daha fazla değildi Ben gidip ona selam verdim O da selamımı aldı ve: “Bedenler giysiler ile ölçülmez Bedenleri ancak günahların ruhları ve oburluğun yiyecekleri kaplar Şüphesiz bu cübbe yedi yüz senedir bende var Bununla ben İsayı ve Muhammedi karşıladım ve ikisine de iman ettim” dedi Ben de bunun üzerine ona: “Sen kimsin?” diye sordum O da: “Ben hakkında Cin suresi inen kimseyim” dedi (İbn Cevzi Safvetus-Safve; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
6) Kırdem b Ebi Said el-Ensari dedi ki: “Ben babamla birlikte bir ihtiyaçtan dolayı Medineye çıktım Bu, Rasulullahın ilk defa Mekkede zikrolunduğu zaman idi Bizi de koyunların çobanı gecelemek için ağırlamıştı Gece yarılayınca bir kurt gelip koyunlardan bir yavruyu kapınca çoban ona sövmeye başladı O da: “Ya Amir el-Vadi! Ben senin komşunum” Dedi Bu esnada göremediğimiz bir münadi: “Ne de hızlı onu gönderdi?” diye nida etti Bunun üzerine kaçırılan yavru fırlar bir şekilde koyunların arasına girdi Bundan dolayı da Allah Mekkede Rasulüne bu ayeti indirdi” (Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
İbn Saidin Ebu Reca el-Atariden –ki kendisi Temimlidir- şöyle dedi: “Rasulullah nebi olarak gönderildiği zaman ben aileme bakıyor ve ihtiyaçlarını gideriyor idim Nebi (sav) gönderilince kaçarak yola çıktık ve bir yerin düz bir arazisine geliverdik Bizler o yerde akşamlayınca büyüğümüz bize: “Bizler bu vadinin azizine gecenin cinlerinden sığınırız” dedi Biz de: “Bu kimdir?” dedik O da: “Bu adamın yolu Lailahe illallah Muhammedun Rasulullaha şehadet etmektir Kim ikrar ederse kanı ve malı emin olur Bunun üzerine geri döndük ve İslama girdik” dedi Ebu Reca dedi ki: “Bu ayetin benim ve arkadaşlarım hakkında nazil olduğunu anladım” (Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
Said b Cübeyir dedi ki: “Rafi b Amir denilen Beni Temimli birisi İslamın başlangıcını şöyle anlattı: “Ben çokça sık kumlu toprağı olan bir yerde seyahat ederken birden uyku bastırdı ve bineğimden indim, devemi çöktürdüm ve uyudum Bu uykumdan önce de: “Cinlerden bu vadinin yücesine sığınırım” diye sığınma duası yapmıştım Uykumda bir adamın gelip devemden bir şeyler çalacağını, elindeki bıçağı devemini boynuna sürttüğünü gördüm ve korkuyla derhal sıçradım Sağıma soluma baktım, ancak bir şey göremedim Kendi kendime bu bir düş idi, dedim Sonra yine uykuya daldım ve yine uykumda buna benzer bir rüya daha gördüm Bu rüyamda da devemi muzdarip bir halde gördüm Derhal uyandım, bir de gördüm ki rüyamdaki genç elinde bir bıçak ile duruyor, yaşlı bir adam ise onu bu kötü işinden engellemeye çalışıyor İkisi benim yanımda tartışa dururken üç tane yabani öküz geliverdi ve bunun üzerine yaşlı adam genç olana: “Haydi al bunlardan birisini hangisini istersen o öküzü bu devenin yerine al, şu insanın devesini öldürme!” dedi Bundan sonra genç ayağa kalktı

Öküzü alıp gitti Sonra da ben o yaşlı adama gidince adam bana: “Ey falanca! Bundan sonra herhangi bir vadiye gireceğin vakit bu vadinin dehşetinden korktuğunda: “Muhammedin Rabbine bu vadinin şerrinden sığınırım!” de Böyle demenle sana bir cin zarar veremeyecek ve onun emri de batıl olmaktadır” dedi Ben de ona: “Bu Muhammed kimdir?” dedim “Arap olan bir nebi! Ne sadece batıda ve ne de sadece doğuda Pazartesi günü nebi olarak gönderilmiştir” dedi Ben de: “Nerede kalıyor?” dedim O da: “Hurmalıklar diyarı Yesribde” Dedi Ben de bunun üzerine sabah vaktine doğru deveme bindim ve yola koyuldum Nihayet Medineye geldim Oraya varınca Rasulullah beni gördü ben de başımdan geçenleri ona anlatmadan o bana anlattı ve beni İslama çağırdı ben de müslüman oldum” Said b Cübeyir dedi ki: “Bizler bu ayetin onun hakkında nazil olduğunu bilirdik” (Haraiti, Kitabu Havatiful-can; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
16) Mukatil dedi ki: “Bu ayet yedi sene üzerlerine yağmur yağmayan Kureyş kafirleri hakkında nazil olmuştur” (Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
18) İbn Abbas dedi ki: “Cinler: Ya Rasulallah! Bize izin ver de bizler de senin mescitlerinde seninle birlikte namazlara şahitlik edip kılalım Bunun üzerine Allah bu ayeti indirdi” (İbn Ebi Hatim; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
Said b Cübeyir dedi ki: “Bizler senden görünmez iken mescide gelmemize ne dersin? Ya da biz senden görünmez iken seninle birlikte namaza şahitlik etmeye ne dersin?” dediler Bundan dolayı bu ayet indi” (İbn Cerir; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
22) Hadrami dedi ki: “Cinler eşrafından bir cin şöyle dedi: “Muhammed ancak Allahtan kendini kurtarmayı istiyor, ben de onu kurtaracağım” Bunun üzerine Allah bu ayeti indirdi” (İbn Cerir; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)

MÜZZEMMİL SURESİ

1) Cabir dedi ki: “Kureyş kabilesi Darun-Nedvede toplanıp: “Muhammede insanların kaçacağı bir isim takın” Dediler Bazıları “Kahin” deyince, öbürleri: “O kahin değildir” Dediler Onlar bu sefer: “Delidir” Deyince, öbürleri: “O, deli değildir” Dediler “Sihirbazdır” Dediler Öbürleri de: “Sihirbaz değildir” Dediler Durum Nebiye (sav) ulaşınca elbisesine bürünüp örtündü Cibril de gelip ona bu ayeti okudu” (Bezzar; vehimli bir senedle Taberani; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
İbrahim en-Nehai dedi ki: “Bu ayet bir latifede bulunurken nazil olmuştur” (Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
2) Aişe dedi ki: “Bu ayet inince bir sene boyunca ayakları şişinceye kadar kıyamda durdular Bundan dolayı “Kurandan kolayınıza geleni okuyun!” (Müzzemmil: 73/20) ayeti nazil oldu” (Hakim; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)

MÜDDESSİR SURESİ

Vahyin kesilmesinden sonra ilk nazil olan sure Müddessir suresidir
Yahya b Ebi Kesir dedi ki: “Ebu Selem b Abdurrahmana önce Kuranın hangi suresinin indirildiğini sordum O da: “Müddessir suresi” dedi “Peki Alak suresi ne oluyor?” dedim O dedi ki: “Ben de Cabir b Abdullah el-Ensariye Kurandan hangi kısmın önce indirildiğini sordum O da “Müddessir” dedi Dedim ki: “Alak suresi değil mi?” Cabir de dedi ki: “Rasulullahın bize anlattığını ben de size anlatayım: Rasulullah (sav) şöyle buyurdu: “Bir ay kadar Hira dağında kaldım Sonra bir ayı tamamlayınca aşağı indim Vadiyi ortalamıştım ki, bana seslenildi Bunun üzerine önüme, arkama, sağıma ve soluma baktım, hiç kimseyi göremedim Sonra tekrar bana seslenildi Başımı yukarı kaldırdım, bir de ne göreyim O (Cebrail) semada Arş üzerinde duruyor Eve geldim ve dedim ki: Beni örtün, beni örtün! Üzerime su döktüler Allah teala da bu ayeti indirdi” (Buhari, Bedul-Vahy: 4; Bedul-Halk: 3238; Tefsir: 4922-4926 ve 4954; Edeb: 6214; Müslim, İman: 257/161; Tirmizi, Tefsir: 3325; Vahidi, Esbab-ı Nüzul; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
İbn Abbas dedi ki: “Velid b Muğire bir gün Kureyş için yemek yaptırmıştı Yemek yedikleri zaman Velid onlara dedi ki: “Bu adam (Muhammed) hakkında ne diyorsunuz?” Bazıları: “Sihirbaz” dediler Ötekileri de: “O, sihirbaz değildir” dediler Bunun üzerine onlar: “Kahindir” dediler Ötekileri de: “Kahin de değildir” dediler Onlar: “Şairdir” dediler Öbürleri de: “Şair de olamaz” dediler Onlar da: “Büyülenmiş” Dediler Bu haber Rasulullahın kulağına ulaşınca hüzünlendi ve başını sokup örtünmeye başladı Allah da bu surenin ilk yedi ayetini indirdi” (Taberani zayıf senedle; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
11) İbn Abbas şöyle dedi: “Velid b Muğire Rasulullaha geldi Rasulullah da ona Kuran okudu ve o sanki yumuşadı Bu durumdan Ebu Cehil haberdar oldu Velide dedi ki: “Amca kavmin senin için mal toplayıp sana vermek istiyor Sen ise Muhammede gidip Onun tarafıyla temasta bulunuyorsun” Velid: “Kureyş bilir ki benim malım çoktur” dedi Ebu Cehil de: “Onu inkar ettiğine ve Ondan hoşlanmadığına dair bir söz söyle, bu söz kavmine ulaşır” dedi O da dedi ki: “Ne söyleyeyim? Vallahi bilirsiniz ki aranızda benden daha iyi şiir söyleyen yoktur Recezi ve kaideleri de benden daha iyi bilen yoktur Vallahi onun söyledikleri bunlara benzemiyor Vallahi onun sözlerinde bir tatlılık ve tazelik var Onun sözlerinin üstü bol meyve, altı bol su verir O yücedir, ondan yüce yoktur” Ebu Cehil dedi ki: “Sen, onun hakkında birşey söylemedikçe kavmin senden razı olmayacak” Velid dedi ki: “Beni rahat bırak Onun hakkında düşüneyim” Daha sonra da: “Bu ancak başkasından öğrenilen bir sihirdir” dedi Bunun üzerine Allah teala bu ayetleri indirdi (Sahih hadis, Hakim, Müstedrek: 2/506; Suyuti, ed-Dürr: 6/282; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
İbn Cerir ve İbn Ebi Hatim de bunun benzerini başka bir yolla tahric etmiştir (Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
18) Mücahid dedi ki: “Velid b Muğire Rasulullah ve Ebu Bekir ile beraber oluyordu Kureyş onun müslüman olduğunu zannetti Bunun üzerine Ebu Cehil Velide dedi ki: “Kureyş, senin Muhammede ve İbn Ebi Kuhafeye gittiğini ve onların da sana yemek yedirdiğini zannediyor” Velid Kureyşe şöyle dedi: “Siz, şerefli ve akıllı insanlarsınız, Muhammedi deli zannediyorsunuz Onun hiç deliliğini gördünüz mü?” Onlar da: “Hayır!” dediler Velid: “Siz Muhammedi kahin zannediyorsunuz Onun hiç kehanette bulunduğunu gördünüz mü?” diye sordu Onlar da: “Hayır!” dediler Velid: “Siz onu şair zannediyorsunuz Onun hiç şiir söylediğini gördünüz mü?” dedi Onlar: “Hayır!” dediler Velid bu sefer: “Siz onu yalancı zannediyorsunuz Onun hiç yalanını tecrübe ettiniz mi?” diye sordu Onlar: “Hayır!” dediler Bunun üzerine Kureyş Velide dedi ki: “O nedir?” (Velid düşündü, sonra baktı, sonra yüzünü çevirdi) ve dedi ki: “O, ancak bir sihirbazdırOnun söyledikleri de sihirden başka bir şey değildir” Bunun üzerine bu ayetler indi (Hakim, Müstedrek: 2/506; Suyuti, ed-Dürr: 6/282; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
30) Berra dedi ki: “Yahudilerden bir gurup, Nebinin ashabından olan bazı kimselere cehennemin bekçilerinden sordular Sahabeler de bunu Rasulullaha gelip sordular Bunun üzerine bu ayet nazil oldu” (İbn Ebi Hatim; Beyhaki, Bas; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
31) İbn İshak dedi ki: “Bir gün Ebu Cehil: “Ey Kureyş topluluğu! Muhammed sizleri cehennemde azablandıracak olan Allahın askerlerinin ondokuz olduğunu sanmaktadır Halbuki siz insanlar arasında en fazla olan kimselersiniz Hiç sizden yüz kişi onlardan bir kişiye karşı acze düşer mi?” dedi Bunun üzerine Allah bu ayeti indirdi” Bunun benzerini Katadeden de tahric etmiştir” (Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
Süddi dedi ki: “Bu ayet inince Kureyşden Ebul-Eşed diye çağrılan bir adam: “Ey Kureyş topluluğu! Ondokuz (melek) sakın sizi endişeye düşürmesin Ben sağ omuzumla on tanesini, sol omuzumla da dokuz tanesini hallederim, onları sizden alıkoyarım” Dedi Bunun üzerine bu ayet nazil oldu” (Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)

52) Süddi dedi ki: “Bazıları dedi ki: “Şayet Muhammed doğru söylüyorsa o zaman bizden her birimizin başının altında ateşten kurtulduğumuza ve emniyette olduğumuza dair bir sahife bulup versin” dediler Bunun üzerine bu ayet nazil oldu” (İbn Münzir; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)

KIYAME SURESİ

3) Bu ayet Adiy b Rabia hakkında inmiştir O Nebiye geldi ve şöyle dedi: “Bana Kıyamet gününden, nasıl olacağından, Kıyametin halinden, durumundan bahset Onun hali, durumu nasıldır?” Nebi de ona bu husustaki yeterli bilgiyi verdi Adiy b Rabia şöyle dedi: “Bu günü gözümle görsem bile seni tasdik etmem ey Muhammed, ona iman etmem Allah şu kemikleri bir araya toplayabilir mi?” Bunun üzerine Allah teala bu ayeti indirdi (Senedi yoktur Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
16) İbn Abbas dedi ki: “Rasulullaha vahiy indiği zaman onu ezberlemek için dilini hareket ettirirdi Bunun üzerine Allah bu ayeti indirdi” (Buhari; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
34) İbn Abbas dedi ki: “Müddessir: 74/30 ayeti inince Ebu Cehil Kureyşe dedi ki: “Analarınız ölesice! Bir davar çocuğunun oğlu sizlere cehennemin bekçilerinin on dokuz olduğunu söylüyor Halbuki siz sayı bakımından ondan daha çokcasınız Yoksa sizden on kişi bir tane cehennem bekçisini acze uğratamayacak mı?” dedi Bundan dolayı Allah teala Rasulüne bu ayeti indirdi ki Ebu Cehile okusun” (İbn Cerir; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
Said b Cübeyir İbn Abbasa: “Bu ayet Rasulullah tarafından mı yoksa Allah tarafından mı söylenmiştir?” diye sordu İbn Abbas dedi ki: “Rasulullah tarafından söylenmiş, sonra da Allah ayeti indirmiştir” (Nesai; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)

İNSAN SURESİ

8) İbn Abbas dedi ki: “Ali b Ebi Talib, bir geceliğine biraz arpa karşılığında, bir hurma bostanını sulamak üzere kendisini ücretlendirmişti Sabah olunca arpayı aldı ve onun üçte birini ekmek yapıp yemek için öğüttü Ekmeğin pişmesi tamamlanınca bir fakir geldi Pişen ekmeği çıkarıp ona verdiler Sonra arpadan artakalan kısmın ikinci üçte birini öğüttü ve pişirdiler Bu sefer bir yetim geldi Onlardan yiyecek istedi Onlar da pişirdiklerini ona yedirdiler Sonra arpadan geriye kalan kısmı öğüttü Pişirilme işi tamamlanınca müşriklerden bir esir geldi Pişirilen ekmeği ona yedirdiler ve günlerini böylece geçirdiler Bunun üzerine bu ayetler nazil oldu” (Senedi yoktur İbn Merdiveyh ed-Dürr: 6/299da zikretmiştir Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
İbn Cerir dedi ki: “Rasulullah müslümanları esir almazdı Bu ayet şirk ehlini esir almanın caizliğini bildirmek için inmiştir Rasulullah onlara iyi mumaele yapmayı tavsiye ederdi” (İbn Münzir; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
20) İkrime dedi ki: “Nebi (sav) ceridden bir hasır üzerinde oturur bir vaziyette bulunduğu bir sırada Ömer b Hattab kendisine çıkageldi Rasulullahın sırtında hasırda uzandığı için hasırın izi belli olmuştu Ömer (ra) bunu görünce ağlamaya başladı Nebi (sav) “Niçin ağlıyorsun?” dedi Ömer: “Kisra ve mülkünü, Hürmüz ve mülkünü, Habeş sahibi ile mülkünü hatırlayıp düşündüm de Sen Allahın Rasulüsün ve çakıl taşlı hasırda oturuyorsun!” dedi Bunun üzerine Rasulullah şöyle buyurdu: “İstemez misin ki dünya onların, ahiret ise bizim olsun!?” Bunun üzerine bu ayet nazil oldu” (Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
24) Katade dedi ki: “Ebu Cehil dedi ki: “Muhammedi namaz kılarken görürsem boynuna toprak atacağım” Bunun üzerine bu ayet nazil oldu” (Abdurrezzak; İbn Cerir; İbn Münzir; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)

MÜRSELAT

48) Mücahid dedi ki: “Bu ayet Sakif kabilesi hakkında nazil olmuştur” (İbn Münzir; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)

NEBE

1) Hasan dedi ki: “Nebi (sav) gönderilmeye başlayınca müşrikler kendi aralarında konuşmaya başladılar Bunun üzerine bu ayet indi” (İbn Cerir, İbn Ebi Hatim, Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
12) Muhammed b Kab dedi ki: “(Naziat: 79/10-11) ayeti nazil olunca Kureyş kafirleri: “Şayet biz öldükten sonra diriltilirsek o zaman hüsrana uğrarız” dediler Bunun üzerine bu ayet nazil oldu” (Said b Mansur; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
42) Aişe dedi ki: “Rasulullaha kıyametten soruldu Sonunda bu ayetler nazil oldu” (Hakim; İbn Cerir; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
İbn Abbas dedi ki: “Mekke müşrikleri dalga geçerek Rasulullahtan kıyametin ne zaman kopacağını sordu Bunun üzerine bu ayetler nazil oldu” (İbn Ebi Hatim, Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
43) Tarık b Şihab dedi ki: “Rasulullaha çokça kıyamet hakkında sorarlardı Bunun üzerine bu ayetler nazil oldu” (Taberani; İbn Cerir; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
İbn Ebi Hatim de bunun benzerini Urveden tahric etmiştir (Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)

ABESE

1) Bu zat İbn Ümm-i Mektumdur Bu mesele şöyle olmuştur: “Nebi (sav) Utbe b Rabia, Ebu Cehil b Hişam, Abbas b Abdulmuttalib, Ubeyy ve Ümeyye b Halef ile konuşuyor, onları Allaha davet edip, onların müslüman olmalarını umuyordu Bu arada İbn Ümm-i Mektum Rasulullaha geldi Ama olduğu için Rasulullahın başkalarıyla meşgul olduğunu bilmiyordu Birkaç defa: “Ey Allahın Rasulü, Allahın sana öğrettiğinden bana da öğret” dedi Bu isteğini tekrarlıyordu Sözünü kestiği için Rasulullahın yüzünde hoşnutsuzluk alameti belirdi Rasulullah kendi kendine şöyle dedi: “Şu Kureyşin ileri gelenleri şöyle derler: Ona uyanlar ancak körlerdir, sefil kimselerdir ve kölelerdir” Bundan dolayı Rasulullah yüzünü kırıştırdı ve İbn Ümmü Mektuma sırtını çevirip, kendileriyle konuştuğu kimselere yönünü çevirdi Bunun üzerine Allah teala bu ayetleri indirdi Bu olaydan sonra Rasulullah ona ikram ederdi ve her gördüğünde şöyle derdi: “Merhaba kendisinden dolayı Rabbimin beni azarladığı kimse!” (Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Aişe (ra) şöyle dedi: “Bu ayetler, ama olan İbn Ümm-i Mektum hakkında nazil oldu O, Rasulullaha geldi ve şöyle dedi: “Ey Allahın Rasulü, beni irşad et” O esnada Rasulullahın yanında müşriklerin büyüklerinden bazı şahıslar vardı Rasulullah İbn Ümm-i Mektuma sırtını döndü, diğerlerine yüzünü çevirdi Bundan dolayı bu ayet indi” (Tirmizi: 3331 Garib bir hadistir Hakim, Müstedrek: 2/514 Hadis sahihtir Bu hadise mürsel hadistir diyenler de olmuştur Vahidi, Esbab-ı Nüzul; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
Ebu Yala da bunun benzerini Enesden tahric etmiştir (Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
İkrime dedi ki: “Bu ayet, Utbe b Ebi Lehebin: Yıldızın Rabbini inkar ettim demesi üzerine nazil olmuştur” (İbn Münzir; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)

TEKVİR

37) Enes b Malikden: “Aişe Nebiye: “Bizler çıplaklar olarak mı haşrolacağız?” diye sordu O da: “Evet” buyurdu Aişe: “Yani iki çirkin yer göründüğü halde mi?” dedi Bu ayet de bu sebepten dolayı inmiştir” (Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
29) Süleyman b Musa şöyle dedi: “Allah teala Tekvir: 81/28 ayetini indirince Ebu Cehil şöyle dedi: “Bu, bizim bileceğimiz iştir İstersek istikametimizi düzeltiriz, istemezsek düzeltmeyiz” Bunun üzerine Allah teala bu ayeti indirdi” (Mürsel hadistir İbn Cerir; İbn Ebi Hatim; İbn Münzir; Vahidi, Esbab-ı Nüzul; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
İbn Ebi Hatim de bunun benzerini Ebu Hureyreden tahric etmiştir (Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)

İNFİTAR SURESİ

6) İkrime dedi ki: “Bu ayetUbeyy b Halef hakkında nazil olmuştur” (İbn Ebi Hatim; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)

MUTAFFİFİN

1) İbn Abbas dedi ki: “Nebi (sav) Medineye ayak bastığında, Medine halkı ölçme bakımından insanların en kötüsü idi Bundan dolayı Allah teala bu ayetleri indirdi” (Nesai, Tefsir: 674; İbn Mace, Ticaret: 2223; Hakim, Müstedrek: 2/33; Vahidi, Esbab-ı Nüzul; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
Kurazi şöyle dedi: “Medinede ölçme ve tartıda hile yapan bazı tüccarlar vardı Onların alış-verişleri kumara benzerdi: Münabeze, Mülamese ve Muhatara Bunun üzerine Allah teala bu ayetleri indirdi Rasulullah da çarşıya çıktı ve bu ayetleri okudu” (Mürsel hadistir Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Süddi şöyle dedi: “Rasulullah Medineye ayak bastığında orada Ebu Cüheyne adında bir adam vardı Onda iki tane ölçek vardı Ölçeğin birisiyle verirdi, diğeriyle alırdı Bu ayet de bu sebepten dolayı inmiştir” (Mürsel hadistir Vahidi, Esbab-ı Nüzul)

TARIK

1) Bu ayetler Ebu Talib hakkında inmiştir O, Rasulullaha geldi ve ona biraz ekmekle biraz da süt verdi Rasulullah oturarak getirilenleri yerken bir yıldız kaydı ve yıldızın aktığı yer ateş oldu Ebu Talib bundan korktu ve: “Bu nedir?” diye sordu Rasulullah buyurdu ki: “Bu, kendisiyle şeytanların vurulduğu bir yıldızdır ve o Allahın ayetlerinden bir ayettir” Ebu Talib hayret etti Bunun üzerine Allah teala bu ayetleri indirdi” (Senedi yoktur Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
5) İkrime dedi ki: “Bu ayet, Ebul-Eşed hakkında inmiştir Bir sefer serzenişte bulunarak şöyle dedi: “Ey Kureyş topluluğu, kim beni Muhammedden kurtaracaksa ona şu şu var Şüphesiz Muhammed cehennem bekçilerinin on dokuz tane olduğunu söylüyor Ben ise on tanesini tek başıma dokuz tanesini de sizin yardımınızla hallederim” dedi (İbn Ebi Hatim; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)

ALA SURESİ

6) İbn Abbas dedi ki: “Nebiye Cebrail vahiy getirdiği zaman Nebi (sav) vahyin başını okumadan Cebrail gitmezdi Bunu da unutmaktan korktuğu için yapmaktaydı” Bunun üzerine Allah teala bu ayeti indirdi” (Hadisin isnadında Cüveybir vardır Kendisi gerçekten zayıf birisidir Taberani; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)

ĞAŞİYE SURESİ

17) Katade dedi ki: “Yüce Allah cenettekileri vasıflayınca delalet ehli kimseler bundan dolayı gıpta ettiler Allah da bu ayeti indirdi” (Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)

BELED

27) Büreyde dedi ki: “Bu ayet Hamza hakkında inmiştir” (İbn Ebi Hatim; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
İbn Abas dedi ki: “Rasululah (sav): Her kim Rume kuyusunu satın alır ve bunu azaptan kurtulma vesilesi yaparak vakfederse, Allah da onu bağışlar Bunun üzerine kuyuyu Osman (ra) satın aldı Sonra da ona: “Bu kuyu ile insanlara su dağıtmayı ister misin?” diye buyurdu O da: “Evet” Dedi Bundan dolayı da Allah Osman hakkında bu ayeti indirdi” (Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)

LEYL SURESİ

1) İbn Abbas dedi ki: “Hurma ağacı olan birisi vardı O hurma ağacının dalları, çoluk çocuğu bulunan bir adamın evine doğru uzanıyordu Hurma sahibi evine geldiğinde, hurma ağacına çıkar ve hurmadan almak isterdi Çok kere hurma dökülürdü ve o fakirin çocukları da bunu alırlardı Adam da hurma ağacından iner, hurmaları fakirin çocuklarının elinden alırdı Eğer hurmayı çocuklardan birisinin ağzında bulursa, parmağını ağzına sokar ve hurmayı çıkarırdı Fakir adam bu durumu Nebiye şikayet etti ve hurma sahibinden kendisine ulaşan eza ve cefayı haber verdi Nebi: “Sen git!” buyurdu Rasulullah hurma sahibiyle karşılaştı ve şöyle buyurdu: “Dalları falancanın evinde bulunan hurmanı bana ver, onun yerine cennette sana bir hurmalık verilir” Hurma sahibi: “O bana verilmiştir Benim daha çok hurmalarım var Cennette meyveleri bundan daha hoşuma giden hurmalıklar yoktur” dedi Sonra adam gitti Rasulullahtan bu sözü işiten başka bir adam Rasulullah ile karşılaştı ve şöyle dedi: “Ey Allahın Rasulü, o adama verdiğini bana da verir misin? Yani o hurmalığı alırsam cennette bana da bir hurmalık verir misin?” dedi Rasulullah: “Evet” buyurdu Bu şahıs gitti, hurmalığın sahibiyle pazarlık etti “Sen bu hurmalığa karşılık Muhammedin cennette bana bir hurmalık vereceğini anladın mı?” dedi Bu sefer diğeri şöyle dedi: “Onun hurmaları benim hoşuma gidiyor” O da: “Onu satmak ister misin?” diye sordu Hurma sahibi: “Hayır, bana verileceğini zannedemediğim bir şeye karşılık ancak onu verebilirim” dedi Alıcı: “Peki, o zaman bizden ne istersin?” dedi O da: “Kırk hurma isterim” dedi Müşteri ona: “Çok istedin Bahçene düşen bir hurmana karşılık kırk hurma istiyorsun” dedi Satıcı sustu Alıcı: “Sana kırk hurmalık veriyorum” dedi Satıcı: “Eğer doğru söylüyorsan bana şahit getir” dedi Satıcı oradan geçen bir grup insanı davet etti Ona kırk hurmalık vereceğine dair onları şahit tuttu Sonra Rasulullaha gitti ve şöyle dedi: “Ey Allahın Rasulü, hurmalık artık benim mülkümdür Senin tasarrufun altındadır” Bunun üzerine Rasulullah evin sahibine gitti ve ona şöyle dedi: “Hurma senin ve evlatlarınındır” Bunun üzerine Allah teala bu ayetleri indirdi (Vahidi, Esbab-ı Nüzul; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul; İbn Kesir, bu çok garib bir rivayettir, demiş)
İbn İshak, Abdullahtan şunu rivayet etmiştir: “Ebu Bekir, Bilali Ümeyye b Haleften on altına satın aldı ve serbest bıraktı Bunun üzerine Allah teala ilk dört ayeti indirdi Yani Ebu Bekirin çalışması başka, Ümeyyeninki başkadır” (Suyuti, ed-Dürr: 6/358; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
5) Ali (ra) şöyle dedi: Rasulullah buyurdu ki: “Sizden hiçbir kimse yoktur ki onun cennetteki veya cehennemdeki yeri yazılmış olmasın” Sahabeler dediler ki: “Ey Allahın Rasulü, biz tevekkül etmeyelim mi?” Buyurdu ki: “Amel ediniz Zira herkes yaratıldığı şeye müyesserdir (onunla amel edecektir)” Sonra bu ayetleri okudu” (Buhari, Cenaiz: 1362, Tefsir: 4945, Edeb: 6217, Kader: 6605, Tevhid: 7552, Müslim, Kader: 6, 7/2647; Ebu Davud, Sünnet: 4694; Tirmizi, Kader: 2136; Nesai: 698, 699; İbnMace: 78; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Abdullah, ailesinden birinden rivayet etti: “Ebu Kuhafe oğlu Ebu Bekre şöyle dedi: “Oğulcağızım görüyorsun ki sen zayıf bir köleyi satın alıp salıveriyorsun Eğer sen kuvvetli kimseleri hürriyetine kavuştursaydın, seni düşmanlarından korurlar ve senin önünde dikilirlerdi” Ebu Bekir de: “Babacığım ben, isteyeceğimi ancak Allahtan istiyorum” dedi Bunun üzerine bu ayetler indi” (Hakim, Müstedrek: 2/525; Vahidi, Esbab-ı Nüzul; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
İbn Zübeyr minberdeyken onu işiten kimse şöyle dediğini söylüyor: “Ebu Bekir zayıf köleleri satın alıp salıveriyordu Babası Ebu Bekre dedi ki: “Oğlum keşke sen, sırtını koruyacak kimseleri satın alıp da salıversen” O da dedi ki: “Ben sırtımın müdafasını murad etmiyorum Bunun üzerine bu ayetler indi (Senedi yoktur Bezzar; Vahidi, Esbab-ı Nüzul; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
Urve dedi ki: “Ebu Bekir yedi kölesini sırf Allahın rızasını elde etmek, azabından kurtulmak için azad etmiştir Bunun üzerine bu ayetler onun hakkında inmiştir” (İbn Ebi Hatim; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)

19) İbn Abbas dedi ki: “Bilal müslüman olunca putlara gidip üzerlerine bevletti O Abdullah b Cudanın kölesi idi Bunun üzerine müşrikler Bilalin yaptığını ona şikayet ettiler O da onu müşriklere teslim etti ve putları için yüz deve kestiler Onlar da Bilali yakalayıp kızgın taşlar üzerine yatırıp kendisine işkence etmeye başladılar O ise: “Allah bir, Allah bir” diyordu Bu esnada Rasulullah ona uğrayıp:
“Allah bir, Allah bir demen seni kurtaracaktır” buyurdu Sonra Rasulullah Bilalin Allah yolunda işkence edilişini Ebu Bekire haber verdi Ebu Bekir de bir batman altın yüklenip, gidip onu bu altın karşılığında satın aldı Bunun üzerine müşrikler dediler ki: “Ebu Bekir bu işi ancak Bilalin kuvvetli bir adam oluşuna karşılık böyle yaptı” Bunun üzerine bu ayetler indi (Senedi yoktur Vahidi, Esbab-ı Nüzul)

DUHA SURESİ

1) Cündüb şöyle dedi: Rasulullah hastalanmıştı Bir veya iki gece namaza kalkmamıştı Kureyşten bir kadın Rasulullaha şöyle dedi: “Şeytanın seni terkettiğini görüyorum” Bunun üzerine Allah teala bu ayetleri indirdi” (Buhari, Cihad: 2802; Edeb: 6146; Müslim, Cihad ve Siyer: 112, 113/1796; Tirmizi, Tefsir: 3345; Taberani, el-Kebir: 2/173; Vahidi, Esbab-ı Nüzul; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
Zeyd b Erkam dedi ki: “Rasulullah günlerce beklediği halde Cebrail vahiy getirmemişti Ebu Lehebin karısı Ümmü Cemil: Arkadaşının seni terkettiğini ve sana darıldığını görüyorum” dedi Bunun üzerine bu ayetler indi” (Hakim; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
Hişam b Urve babasından şunu haber verdi: “Cebrail Rasulullaha vahiy getirmekte gecikti de bundan dolayı Rasulullah çok korktu ve endişe etti Bunun üzerine Hatice Rasulullaha: “Senin bu şikayetlenmeni, sızlanmanı gördüğünden dolayı Rabbin sana darıldı” Bunun üzerine Allah teala bu ayetleri indirdi” (Mürsel hadistir Hakim, Müstedrek: 2/610, 611; Vahidi, Esbab-ı Nüzul; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
Hafız İbn Hacer: “Ümmü Cemil ve Haticeden gelenler hakkında açık olan bunu söylemiş olduklarıdır Ancak Ümmü Cemil bunu dalga geçerek söylemiş, Hatice (ra) ise üzülerek söylemiştir” demiştir (Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
Hafs b Said el-Kureşi dedi ki: “Bana annem anlattı O da annesi Havleden –Havle Rasulullahın hizmetçisi idi- işitmişti Bir gün eve bir köpek yavrusu girdi ve orada öldü Rasulullah günlerce bekledi Kendisine vahiy gelmiyordu Buyurdu ki: “Ey Havle, benim evime ne oldu ki Cebrail evime gelmiyor?” Havle: “Ben evi temizlesem, hazırlasam” dedim Evi hazırladım, temizledim, süpürge ile sedirin altını süpürdüm Bir de baktım ki sedirin altında ağır bir şey var Onu sedirin altından çıkarıncaya kadar uğraştım Bir de ne göreyim Ölü bir köpek yavrusu Onu oradan aldım ve duvarın arkasına attım Rasulullah sakalı titreyerek geldi Vahiy geldiği zaman onu bir titreme alıverirdi Buyurdu ki: “Ey Havle beni ört” Bunun üzerine Allah teala bu ayetleri indirdi” (Suyuti, ed-Dürr: 6/361; Heysemi Mecmauz-zevaid: 7/138; Taberani; İbn Ebi Şeybe, Müsned; Vahidi, Esbab-ı Nüzul; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
Hafız İbn Hacer: “Bu kıssa meşhurdurAncak iniş sebebinin bu oluşu gariptirHatta sahihdeki rivayetlerce şaz ve merduttur” demiştir (Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
4) İbn Abbas dedi ki: “Rasulullah kendisinden sonra ümmetine müyesser olacak fetihleri gördü Bundan dolayı çok sevindi Allah teala da bu ayetleri indirdi Allah kendisine cennette bin adet, mercanla inciden yapılmış köşk verdi O köşkün toprağı misktendir Her bir köşkte onun için gerekli olan –bunlar ister zevceler bakımından olsun, isterse hizmetçiler bakımından olsun- şeyler vardır” (İsnadı hasendir Hakim, Müstedrek: 2/526, Taberani; Beyhaki, Delail; Vahidi, Esbab-ı Nüzul; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
6) İbn Abbastan Rasulullah (sav) şöyle buyurdu: “Ben Rabbimden çok şeyler istedim, hatta istemediğim şeyi de istedim Dedim ki: “Ey Rabbim, Sen benden önceki rasullerden bazısına rüzgarı hizmetçi kıldın –Burada Davudun oğlu Süleymanı zikretti- Bazısı da ölüleri diriltiyordu –Burada Meryem oğlu İsayı zikretti- İşte onlardan bazılarına şunu verdin, bazılarına şunu verdin” Allah buyurdu ki: “Bir yetim iken, seni bulup da barındırmadı mı?” Dedim ki: “Evet Ya Rabbi!” Cenab-ı hak buyurdu ki: “Ve seni yol bilmez iken, doğru yola yöneltip iletmedi mi?” Dedim ki: “Evet Ya Rabbi!” Cenab-ı hak buyurdu ki: “Bir yoksul iken seni bulup zengin etmedi mi? Dedim ki: “Evet Ya Rabbi!” Cenab-ı hak buyurdu ki: “Biz senin göğsünü yarıp-genişletmedik mi? Yükünü üzerinden indirip atmadık mı?” Dedim ki: “Evet Ya Rabbi!” (Senedi hasendir Taberani el-Kebir: 11/455; Beyhaki, ed-Delail: 7/63; Heysemi, Mecmauz-zevaid: 8/253; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)

İNŞİRAH SURESİ

6) Bu ayet müslümanları fakirlikleri sebebiyle ayıplayan müşrikler hakkında nazil olmuştur (Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
Hasan dedi ki: “Bu ayet indiği zaman Rasulullah şöyle buyurdu: “Müjde olsun sizlere! Sizlere kolaylık geldi Artık zorluk asla iki kolaylığa galip gelemez” (İbn Cerir; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)

TİN SURESİ

5) İbn Abbas bu ayet hakkında dedi ki: “Bunlar Rasulullahın zamanında ömürleri en rezil bir hale gelen kimseler hakkında inmiştir Akılları gittiği zaman onların durumu Rasulullaha sorulunca Allah onların akıllarının gitmeden evvelki hallerinin geçerli olduğunu, ecirlerinin boşa gitmediğini söylemiştir” (İbn Cerir; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)

ALAK SURESİ

Aişe şöyle dedi: “Rasulullaha gelen ilk vahiy, uykuda sadık rüya ile olmuştur O hiçbir rüya görmezdi ki, sabah aydınlığı gibi olmasın Sonra yalnızlık kendisine sevdirildi İbadet etmek üzere Hira dağına giderdi Ve o bunun için azık hazırlardı Nihayet Hira mağarasında iken, hak olan vahiy ona geldi Melek ona gelince: “Oku!” dedi Rasulullah dedi ki: “Ben de ona: Okuma bilmem dedim Melek bunun üzerine beni tuttu ve takatim kesilinceye kadar sıkıverdi Sonra beni salıverip, tekrar Oku! dedi Ben de: Ben okuyamam dedim Tekrar beni tuttu ve ikinci kez takatim kesilinceye kadar sıkıverdi Sonra beni bırakarak Oku! dedi Ben de yine Okuyamam dedim O yine beni tuttu Üçüncü kez takatim kesilinceye kadar sıktı ve salıverdi Sonra bu surenin ilk beş ayetini indirdi Rasulullahı titreme alarak bu ayetlerle geri döndü ve nihayet Haticenin yanına geldi, şöyle dedi: “Beni örtün” Onlar da kendisini örttüler Korku kendisinden gidince dedi ki: “Ya Hatice, bana ne oluyor?” ve olanları Haticeye anlattı “Kendimden korktum” dedi Hatice de kendisine dedi ki: “Hayır kendini ferah tut, vallahi Allah seni asla rüsvay etmeyecektir Zira sen akrabayı gözetir, sözü doğru söyler, meşakkati yüklenir, misafiri ağırlar, hak yolunda nevbet nevbet gelen musibetlere karşı insanlara yardım edersin” (Buhari, Tefsir: 4956; Müslim, İman: 142, 160, 253; Hakim, Müstedrek: 3/183; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Aişe dedi ki: “Kurandan ilk inen Alak: 96/1 ayeti kerimesidir” (Sahih hadistir Hakim, Müstedrek: 2/529; Beyhaki, Delailun-nübüvve: 2/155; ed-Dürr: 6/368; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Hasan dedi ki: “Kurandan ilk nazil olan Bismillahir-Rahmanir-Rahimdir İşte Mekkede Kurandan ilk nazil olan budur İlk nazil olan sure de Alak suresidir” (Mürsel hadistir Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Muhammed b Abbad b Cafer el-Mahzumi dedi ki: “Alimlerden birisinin şöyle dediğini işittim: “Allahın Rasulüne ilk indirdiği Alak suresinin ilk beş ayetidir” Dediler ki: “Hirada bulunduğu günde Rasulullaha ilk nazil olunanlar işte bunlardır Bundan sonra Allahın dilediği kadar diğerleri nazil oldu” (Bu eser Aişenin Hakimde geçen hadisiyle aynı görüşü paylaşıyor Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Hüseyin b Ali dedi ki: “Rasulullaha Mekkede ilk inen sure Alak suresidir Son inen sure ise Müminun veya Ankebut suresidir Medinede ilk inen sure Mutaffifin, son inen sure ise Tevbe suresidir Rasulullahın Mekkede ilk ilan ettiği sure Necm suresidir Cehennem

ehline en çetin gelen ayet: “Haydi tadın bakayım Zira size azaptan başka hiçbir şey artırmayız” ayetidir Kuranda Allahı birleyen ehl-i tevhid için en fazla ümit verici ayet “Şüphesiz Allah kendisine ortak koşulmasını asla bağışlamaz Bundan başkasını dilediği kimse için bağışlar” (Nisa: 4/116) ayetidir Rasulullaha en son inen ayet “Allaha dönürüleceğiniz bir günden sakının!” (Bakara: 2/281) ayetidir (Mürsel hadistir Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
6) Ebu Hureyre dedi ki: “Ebu Cehil, müşriklere hitaben: “Muhammed sizin yanınızda toprağa secde mi ediyor?” dedi “Evet” dediler Ebu Cehil dedi ki: “Lat ve Uzzaya yemin olsun ki, Muhammedi böyle yaparken görürsem boynuna toprak atacağım ve yüzünü toprağa gömeceğim” dedi Bunun üzerine bu ayet indi (İbn Münzir; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
9) İbn Abbas dedi ki: “Rasulullah namaz kıldığı zaman Ebu Cehil ona engel olurdu Bunun üzerine bu ayetler nazil oldu” (İbn Cerir; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
17) Bu ayetler Ebu Cehil hakkında nazil olmuştur İbn Abbas dedi ki: “Rasulullah namaz kılıyordu Ebu Cehil geldi ve dedi ki: “Ben seni bundan men etmemiş miydim?” Rasulullah ona döndü ve ona sert bir mukabelede bulundu Bunun üzerine Ebu Cehil: “Vallahi sen bilirsin ki çoğunluk benden yanadır” dedi Bunun üzerine Allah teala bu ayetleri indirdi Vallahi eğer o arkadaşlarını çağırsaydı, Allahın zebanileri onu yakalayacaklardı” (Tirmizi, Tefsir: 3349 Tirmizi bu hadisin hasen, garib ve sahih olduğunu söylemiştir Nesai, Tefsir: 704; Ahmed b Hanbel, Müsned: 1/256; Vahidi, Esbab-ı Nüzul; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)

KADR SURESİ

1) Hasan b Ali dedi ki: “Nebiye kendi minberi üzerinde Beni Ümeyye gösterildiği zaman bunu hoş karşılamadı Bunun üzerine Kevser ve Kadr sureleri indi Öyleki bunlar nebinin Beni Ümeyyeden, herşeyden daha öncelikli olduğunu göstermektedir” (Tirmizi; Hakim; İbn Cerir; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
Kasım el-Haddani dedi ki: “Biz bir de saydık ki bu bin ay olmakta ne artmakta ne de eksilmektedir” Tirmizi, bu gariptir, demiş Müzni ve İbn Kesir ise gerçekten bu münkerdir, demiştir
3) Mücahid dedi ki: Nebi (sav) İsrailoğullarından silahlanıp da tam bin ay Allah yolunda gündüz cihad eden, gece sabaha kadar namaz kılan bir adamı zikretti Bundan dolayı müslümanlar hayretler içerisinde kaldılar Bunun üzerine Allah teala bu ayetleri indirdi Nebi (sav) buyurdu ki: “Yani Kadir gecesi, silah kuşanıp cihad eden adamın bin ayından daha hayırlıdır” (Mürsel hadistir İbn Cerir; İbn Ebi Hatim; Suyuti, ed-Dürr: 6/371; Vahidi, Esbab-ı Nüzul; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)

ZİLZAL SURESİ

1) Bu ayet indiğinde Ebu Bekir oturuyordu Ağlamaya başladı Rasulullah ona buyurdu ki: “Seni ağlatan şey nedir ey Ebu Bekir?” O da dedi ki: “Beni ağlatan bu suredir Rasulullah: “Eğer siz hata yapmayıp, günah işlemeseydiniz, Allah sizden sonra hata yapan ve günah işleyen bir ümmet yaratırdı Sonra onlara mağfiret edilirdi” buyurdu (Bu hadisin senedinde bulunan Huyey b Abdullahın sika ve zayıflığı hakkında ihtilaf edilmiştir Fakat senetteki diğer raviler hakkında sıhhatlidirler, ifadesi kullanılmıştır Heysemi, Mecmauz-zevaid: 7/141; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
7) Mukatil şöyle dedi: “Bu ayetler iki kişi hakkında inmiştir Onlardan her birisine bir dilenci gelirdi O da o dilenciye, hurma, parça ekmek ve ceviz verip şöyle derdi: “Bu da bir şey mi ki, biz verdiğimiz şey üzerine ücretleniriz ve biz de bunu severiz” Diğer bir adam da az bir günahı önemsemez hafif görürdü Yalan, gıybet ve harama bakmak gibi Sonra şöyle derdi: “Bundan bana bir günah hasıl olmaz Allah ateş ancak büyük günahlara vadetmiştir” Bunun üzerine Allah bu ayetleri az bir hayra teşvik için indirdi Zira o yakında çok olur Ve bir de azımsanan günahtan sakındırmak için indirdi Zira o yakında çok olur (Mürsel hadistir Vahidi, Esbab-ı Nüzul)

Said b Cübeyr dedi ki: “İnsan: 76/8 ayeti inince müslümanlar birşey infak edecekleri zaman onu az da olsa geciktirmeden verirlerdi Öte yandan bazı kimseler de yalan, göz zinası, gıybet vs gibi günahlar konusunda kınanmadıklarını zannederlerdi “Allah, ancak büyük günah işleyenlere ateşi vaad etmiştir” derlerdi Bunun üzerine bu ayetler indi” (İbn Ebi Hatim; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)

ADİYAT SURESİ

1) Mukatil dedi ki: “Rasulullah (sav) Kinane oğullarından bir kabileye bir seriyye gönderdi Seriyyenin başına el-Münzir b Amr el-Ensariyi komutan tayin etmişti Onlardan bir müddet haber gelmedi Bunun üzerine münafıklar dediler ki: “Onların hepsi öldürüldüler” Allah teala seriyyeden haber verdi ve bu ayeti indirdi” (Mürsel hadistir Vahidi, Esbab-ı Nüzul)

İbn Abbas dedi ki: “Rasulullah atlı bir grup gönderdi de onlardan bir ay geçtiği halde bir haber gelmedi Bunun üzerine bu ayet indi Yani burun delikleriyle soluyarak koşan atlara yemin ederim, demektir” (Senedi zayıftır Bezzar; İbn Ebi Hatim; Hakim; Heysemi Mecmauz-zevaid: 7/142; Vahidi, Esbab-ı Nüzul; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)

TEKASÜR SURESİ

Mukatil ve Kelbi şöyle dedi: “Bu sure Kureyşten iki kabile hakkında indi Abdi Menaf ve Sehm oğulları Bu iki kabile arasında anlaşmazlık, münakaşa vardı Hangisinde efendi ve şerefliler çok diye her iki tarafın efendilerini ve şereflilerini saydılar Abd-i Menaf oğulları: “Biz, efendiler bakımından daha çoğuz ve güç bakımından da daha güçlüyüz, sayı bakımından daha fazlayız” dediler Sehm oğulları da aynı şeyleri söylediler Fakat Abd-i Menaf oğulları daha fazla geldiler Sonra dediler ki: “Ölülerimizi de sayalım” Nihayet ölüleri ziyaret ettiler ve ölülerini saydılar Bu sefer de Sehm oğulları fazla geldiler Çünkü onlar cahiliyye devrinde sayı bakımından daha çok idiler” Bu ayet de bu sebepten dolayı indirildi” (Mürsel hadistir İbn Ebi Hatim; Vahidi, Esbab-ı Nüzul; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
Katade şöyle dedi: “Bu sure Yahudiler hakkında inmiştir Yahudiler dedi ki: “Biz falan oğullarından daha fazlayız Falan oğulları da falan oğullarından daha çoktur” Böylece onları bu çoklukla ilgili iddialaşma ölünceye kadar meşgul etti ve sapıklık da ölünceye kadar bu hal devam etti” (Mürsel hadistir Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Ali dedi ki: “Biz kabir azabı hakkında şüphe ederdik Nihayet bu sure indi Yani kabir azabı hakkında yakında bileceksiniz” (İbn Cerir, Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)

HÜMEZE SURESİ

Osman b Ömer dedi ki: “Bu ayet Ubeyy b Halef hakkında inmiştir” (İbn Ebi Hatim; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
Suddi dedi ki: “Bu ayet Ahnes b Şüreyk hakkında inmiştir” (Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
Rikka ehlinden birisi dedi ki: “Bu ayet Amir b el-Cüheni hakkında inmiştir” (İbn Cerir; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
İbn İshak dedi ki: Ümeyye b Halef, Rasulullahı görünce yüzüne karşı alay eder, arkadan da çekiştirirdi Bunun üzerine bu ayet indi” Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)

FİL SURESİ

Bu sure, Fil Ashabının kıssası, Kabeyi tahrib etme niyetleri, Allah tealanın onlara ne yaptığı, beytinden nasıl geri çevirdiği ve onların nasıl helak oldukları hakkında inmiştir Bu bilinen bir şeydir (Vahidi, Esbab-ı Nüzul)

KUREYŞ SURESİ

Bu sure, Kureyş ve Allahın Kureyşe minneti hakkında inmiştir (Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Ümmü Hani b Ebi Talibden Rasulullah (sav) şöyle buyurdu: “Allah teala Kureyşi yedi özellikle üstün kıldı Bu yedi özellik Kureyşten önce hiç kimseye verilmediği gibi, daha sonra da hiç kimseye verilmeyecektir Zira hilafet onlarda kalacak, hacılara su verme onlarda kalacak, nübüvvet onlardadır-ki ben de o kabileden birisiyim- Fil ashabına karşı onlara yardım olundu Ve onlar yedi yıl Allah tealaya ibadet ettiler Onlardan başka hiç kimse böyle yapmadı Ve onlar hakkında bir sure inmiştir ki, bu surede onlardan başkasının ismi zikredilmedi” (Senedi zayıftır Hakim, Müstedrek: 2/536, Taberani, el-Kebir: 24/409; Suyuti, ed-Dürr: 6/396; Vahidi, Esbab-ı Nüzul; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)

MAUN SURESİ

Mukatil ve Kelbi şöyle dedi: “Bu sure As b Vail es-Sehmi hakkında inmiştir” (Mürsel hadistir Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
İbn Cüreyc dedi ki: “Ebu Süfyan b Harb her hafta iki tane deve keserdi Ona bir yetim geldi ve ondan bir şey istedi O da değnekle yetimi kovdu Bunun üzerine Allah teala bu ayetleri indirdi” (Mürsel hadistir Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
İbn Abbas dedi ki: “Bu sure namazlarında müminleri görünce riya yapan, gittikleri zaman da namazlarını terkeden, en ufak bir iyiliği dahi olsa meneden kimseler hakkında inmiştir” (İbn Münzir; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)

KEVSER SURESİ

İbn Abbas dedi ki: “Bu sure As b Vail hakkında inmiştir Rasulullah mescidden çıkarken o da mescide giriyordu Sehm oğulları kapısında karşılaştı ve konuştular Kureyşin ileri gelenlerinden bir grup da mescitte oturuyorlardı As b Vail mescide girince: “Konuştuğun adam kimdi?” diye sordular O da: “Şu soyu kesik!” deyip Rasulullahı kastetti Bu olaydan önce Rasulullahın Haticeden dünyaya gelen oğlu Abdullah vefat etmişti Onlar oğlu olmayan kimseye bu tabiri kullanırlardı Bunun üzerine Allah teala bu sureyi indirdi (Senedi yoktur Suyuti, ed-Dürr: 6/401; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Yezid b Ruman şöyle dedi: “Rasulullahın ismi anıldığında As b Vail şöyle derdi: Bırakın onu, o, soyu kesiğin birisidir Onun devamı yoktur Eğer ölürse onun zikri de kesilir ve siz de ondan kurtulursunuz” Bunun üzerine Allah teala bu sureyi indirdi” (Mürsel hadistir Vahidi, Esbab-ı Nüzul) İbn Abbas şöyle dedi: “As b Vail Muhammede uğrayarak şöyle derdi “Ben seni kınıyorum Zira sen erkeklerden soyu kesik bir insansın” Bunun üzerine Allah teala bu sureyi indirdi” (İbn Cerir: 30/212; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
İbn Abbas dedi ki: “Kab b Eşref Mekkeye gelince Kureyş ona: “Sen onların efendisisin Görmüyor musun kavminin içindeki bu soyu kesiği! Kendi kendini bizden üstün sanmakta Halbuki biz hacılara bakan, onları gözeten ve su dağıtan kimseleriz” dedi O da: “Siz onlardan daha hayırlısınız” dedi Bunun üzerine bu sure nazil oldu” (Bezzar, sahih isnadla; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
İkrime dedi ki: “Nebiye (sav) vahiy inince Kureyş: “Muhammed bizden soyunu yitirdi” dedi Bunun üzerine bu sure nazil oldu” (İbn Münzir; İbn Ebi Şeybe, Musannef; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
Suddi dedi ki: “Kureyş kabilesi bir adamın erkek oğlu öldüğü zaman: “Filancanın soyu kesildi” derlerdi Nebinin oğlu ölünce As b Vail: “Muhammedin soyu kesildi” dedi ve bu sure nazil oldu (İbn Ebi Hatim; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
Muhammed b Ali dedi ki: “O çocuğun ismi, Kasımdır” (Beyhaki, Delail; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
Mücahid dedi ki: “Bu sure As b Vail hakkında nazil olmuştur Nitekim kendisi: “Muhammedin soyu kesildi” demişti (Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul) Ebu Eyyub dedi ki: “Rasulullahın oğlu İbrahim vefat edince müşrikler aralarında koşuşturarak: “Şüphesiz bu çocuk bu gece soyu kestirtti” dediler Bunun üzerine bu sure indi” (Taberani zayıf senedle; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
Said b Cübeyir dedi ki: “Bu sure Hudeybiye günü Nebinin yanına Cibrilin gelip: “Kurban kes ve geri dön” demesi üzerine indi Bunun üzerine Rasulullah ayağa kalktı, fıtır ve kurban hutbesi okudu, sonra da iki rekat namaz kıldı, sonra da kurbanlık hayvanlara yönelip kurban kesti” (Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul Suyuti dedi ki: Bunda gerçekten bir gariplik söz konusudur)
Şemre b Atıyye dedi ki: “Ukbe b Ebi Muayt, nebinin bir oğlu kalmadığını öğrenince: “Onun soyu kesiktir” dedi Bundan dolayı bu sure indi” (Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)

İbn Cüreyc dedi ki: “Nebinin oğlu İbrahim vefat edince Kureyş: “Muhammedin soyu kesildi” dediler ve Nebiye buğzettiler Bunun üzerine Rasulullahı teselli etmek için bu sure indi” (Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)

KAFİRUN SURESİ

Bu sure Kureyşten bir topluluk hakkında nazil olmuştur Onlar: “Ey Muhammed, gel sen bizim dinimize tabi ol Biz de senin dinine tabi olalım Bir yıl sen bizim ilahlarımıza ibadet et, bir yıl da biz senin ilahına ibadet edelim Eğer tanrılarımıza ibadet etmek suretiyle bir hayra ulaşırsan, bize iştirak edersin Biz de bundan bir zevk duyarız Yok eğer biz senin tanrına ibadet eder, senin elinle bir hayra ulaşırsak, sana iştirak ederiz Bundan da sen zevk duyarsın” dediler Rasulullah buyurdu ki: “Kendisinden başkasını Allaha şirk koşmaktan Allaha sığınırım” Bunun üzerine Allah teala bu surenin tamamını indirdi Rasulullah erkenden Mescid-i Harama gitti Mescid Kureyşlilerle dolu idi Bu sureyi sonuna kadar onlara okudu Bu yüzden Kureyşliler ümitsizliğe düştüler (Suyuti, ed-Dürr: 6/404; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
İbn Abbas dedi ki: Kureyş kabilesi Rasulullaha mal vermeyi, böylece Mekkenin en zengin adamı olmasını vaad etmişler, aynı zamanda onu kadınlarla evlendirme vaadinde de bulunmuşlardı Rasulullaha şöyle dediler: “Bunları sana vereceğiz ya Muhammed! Ancak ilahlarımıza sövmeyi bırak, onlar hakkında kötü konuşma Şayet yapmazsan, gel ilahlarımıza bir yıl ibadet et” dediler Nebi (sav) de : “Bir bakayım Rabbim bana neyi emredecek?” dedi Allah bu sureyi ve: “Ey cahiller, Allahtan başkasına ibadet etmemi mi bana emrediyorsunuz?” ayetini indirdi (Taberani; İbn Ebi Hatim; Suyuti, Esbab-ı Nüzul) İbn Münzir de bunun benzerini İbn Cüreycden nakletmiştir (Suyuti, Esbab-ı Nüzul) Said b Meyna dedi ki: “Velid b Muğire, As b Vail, Esved b Muttalib ve Ümeyye b Halef Rasulullahla karşılaşıp: “Ey Muhammed, haydi gel, taptıklarımıza tap ve biz de taptıklarımıza tapmaya devam edelim Böylece sen de bize bu konuda iştirak etmiş olursun” dediler Bunun üzerine bu sure nazil oldu (İibn Ebi Hatim, Suyuti, Esbab-ı Nüzul)

NASR SURESİ

Bu sure, Nebinin Huneyn Gazvesinde indi Nebi (sav) bu surenin inişinden sonra iki sene daha yaşadı (Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
İbn Abbas dedi ki: “Rasulullah, Huneyn Gazvesinden geldiğinde, Allah teala bu sureyi indirdi Rasulullah buyurdu ki: “Ey Ali b Ebi Talib, ey Fatıma, şüphesiz Allahın yardımı ve fethi geldi Ben insanların Allahın dinine bölük bölük girdiğini gördüm Rabbimi hamd ile tesbih ederim Çünkü O tevbeleri çokça kabul edendir” (Zayıf hadistir Suyuti, ed-Dürr: 6/407; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Zühri dedi ki: “Rasulullah fetih yılı Mekkeye girdiği zaman Halid b Velidi Kureyş müşrikleriyle Mekkenin alt taraflarında savaşması için gönderdi Allahın yardımıyla onları yendiler Sonunda Allahın dinine girdiler, fetih gerçekleşti Allah da bu ayeti indirdi” (Abdurrezzak, Musannef; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)

TEBBET SURESİ

İbn Abbas dedi ki: “Rasulullah bir gün Safa tepesine çıktı ve: “Ey Sabahah, koşun ey Kureyş topluluğu!” diye nida etti Bunun üzerine Kureyş toplandı ve: “Ne istiyorsun? Ne haberin var?” dediler O da: “Ben size sabah akşam düşman baskısına uğrayacağınızı haber verecek olsam beni tasdik eder misiniz?” diye sordu Onlar: “Evet” dediler Rasulullah buyurdu ki: “Ben sizi önünüzdeki şiddetli azabtan sakındıran biriyim” Bunun üzerine Ebu Leheb: “Seni helak olasıca Bizi bunun için mi topladın?” dedi Allah teala da bu sureyi indirdi” (Buhari, Cenaiz: 1394, Menakıb: 3525, Tefsir: 4801, Müslim, İman: 355, 356 Tirmizi, Tefsir: 3363, Nesai, Tefsir: 734; Vahidi, Esbab-ı Nüzul; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
İbn Abbas şöyle dedi: “Rasulullah ayağa kalktı ve şöyle dedi: “Ey Galib oğulları, ey Mürre oğulları, ey Kilab oğulları, ey Kusayy oğulları, ey Abd-i Menaf oğulları! Ben, siz lailahe illallah demedikçe size Allahtan gelecek bir zararı ne önleyebilirim, ne de dünyadan bir nasip sağlayabilirim” Bunun üzerine Ebu Leheb: “Helak olasıca bizi bunun için mi buraya topladın?” dedi Allah teala da bu sureyi indirdi” (Zayıf hadistir Çünkü senetteki Kelbi yalancılıkla itham edilmiştir Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
İbn Abbas dedi ki: “En yakın akarabalarını uyar!” (Şuara: 2/214) ayeti inince Rasulullah Safa tepesine geldi ve Onun üzerine çıktı Sonra şöyle seslendi: “Ya Sabahah, ey Kureyş topluluğu!” Bunun üzerine insanlar toplandı Daveti duyanlardan bazısı geliyor, bazısı da yerine adam gönderiyordu Rasulullah buyurdu ki: “Ey Abdul-Muttalib oğulları, ey Fihr oğulları, ey Lüey oğulları! Eğer ben size şu dağın eteğinden atlıların çıkacağını ve onların size zarar vereceklerini haber versem beni tasdik eder misiniz?” Onlar da: “Evet” dediler Rasulullah: “Öyleyse ben sizi önünüzdeki şiddetli azabtan sakındıran birisiyim” buyurdu Bunun üzerine Ebu Leheb: “Helak olasıca Bizi davetin bunun için miydi?” dedi Allah teala da bu sureyi indirdi” (Buhari, Cenaiz: 1394, Menakıb: 3525, Tefsir: 4801, Müslim, İman: 355, 356 Tirmizi, Tefsir: 3363, Nesai, Tefsir: 734; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Yezid b Zeyd denilen Hemdanlı bir adam dedi ki: “Ebu Lehebin karısı Nebinin yoluna diken parçaları koyardı Bundan dolayı bu sure indi” (İbn Cerir; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
İbn Münzir de İkrimeden buna benzer olarak rivayet etmiştir (Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)

İHLAS SURESİ

Katade, Dahhak ve Mukatil şöyle dedi: “Yahudilerden bir grup insan Rasulullaha gelip dediler ki: “Rabbini bize tanıt, Allah Tevratta kendi sıfatını, durumunu bildirdi O, nasıl bir şeydir? Cinsi nedir? Altından mıdır yoksa bakırdan veya gümüşten midir? O, yer ve içer mi? Dünya Ona kimden kaldı? Onun varisi kimdir? Bunun üzerine Allah teala bu sureyi indirdi İnen bu sure, Allah tealanın hususi nisbesidir” (Senedi zayıftır Tirmizi: 3364; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)

Ubeyy b Kab dedi ki: “Müşrikler Rasulullaha şöyle dediler: “Rabbini bize tanıt” Bunun üzerine Allah teala bu sureyi indirdi Samed, Hiçbir şeye muhtaç olmayan, herşeyin kendisine muhtaç olduğu varlıktır Allah doğmaya ve doğrulmaya ihtiyacı olmayandır Çünkü doğrulan birşey ölecek demektir Ölecek kimseye de varis olunacak demektir Allah teala ne ölür, ne de kimse ona varis olur Hiçbir şey Ona ne benzer olabilir ve ne de denk olabilir” (Senedi zayıftır Tirmizi: 3364; Vahidi, Esbab-ı Nüzul; Suyuti, Esbab-ı Nüzul)

Cabir dedi ki: “Rasulullaha: “Ey Allahın Rasulü, Rabbini bize anlat!” demeleri üzerine Allah teala bu sureyi indirdi” (Bu hadisin senedindeki İsmail b Mücahid, doğru bir kimse olmakla beraber, isnad esnasında hata yapabilirmiş El-Mecruhin: 3/10; İbn Cerir: 30/321, Suyuti, ed-Dürr: 6/410; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Cabir b Abdullah, bu surenin Mekkede nazil olduğunu söylemiştir (Taberani; İbn Cerir; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
İbn Abbas dedi ki: “İçlerinde Kab b Eşref ve Huyey b Ahtabın da bulunduğu bazı yahudiler Rasulullaha gelip: “Ya Muhammed! Seni gönderen Rabbini bize vasfet!” dediler Bunun üzerine bu sure indi” (İbn Ebi Hatim; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
İbn Cerir bunu Katadeden de tahric etmiştir İbn Münzir bunun benzerini Said b Cübeyirden de tahric etmiştir Kendisi bu ayetin Medinede indiğine dair delil getirmiştir
İbn Ceririn Ebu Aliyeden yaptığı tahrice göre dedi ki: Katade dedi ki: “Hizipler Rasulullaha dediler ki: “Bize Rabbini vasfet!” Bunun üzerine Cebrail bu sureyi getirdi” (Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
Ubey hadisinde müşriklerin soru sorması bu surenin Medinede indiğini göstermektedir Tıpkı İbn Abbas hadisinin işaret ettiği gibi Böylelikle iki hadis arasında bir zıtlık bulunmamış olur Ancak Kitabul-Azame adlı eserde Ebu Şeyhin İbane yoluyla Enesden yaptığı tahrice göre şöyle demiştir: “Hayber Yahudileri Rasulullaha gelip: “Ya Ebel-Kasım! Allah melekleri hicab nurundan yaratmış, Ademi yoğrulmuş çamurdan ve İblisi de kızgın ateşten, göğü dumandan, yeryüzünü suyun köpüğünden yaratmıştır Dolayısıyla bizlere Rabbinden haber ver!” dediler Nebi de cevap vermedi Cibril bu sureyi indirdi” (Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)

FELAK VE NAS SURELERİ

Müfessirler demişlerdir ki: Rasulullaha hizmet eden yahudi bir çocuk vardı Yahudiler ona yaklaştılar ve ondan Rasulullahın baş tarağını ve tarağın dişlerinden bir miktar alıncaya kadar ayrılmadılar O da onları aldı ve onlara verdi Onlar da Rasulullaha sihir yaptılar Yahudi Lebid b Asam bu işi üzerine aldı Sonra adına Zervan denilen Beni Zurayk kuyusunda o sihri gizledi Bu sebeple Rasulullah hastalandı Başının saçları yayıldı ve saçıldı Bu, altı ay devam etti Hanımları ona gidiyolar, fakat o, hanımlarına gitmiyordu Rasulullah erimeye başladı Başına geleni de bilmiyordu Birgün uyurken ansızın ona iki melek geldi Birisi baş tarafına, diğeri de ayak tarafına oturdu Baş tarafına oturan dedi ki: “Bu adama ne oluyor?” Diğeri de: “Tubbe yapıldı” dedi Öbürü: “Tubbe nedir?” diye sordu Diğeri de : “Sihirdir” dedi Öbürü: “Ona kim sihir yapmış?” dedi Diğeri: “Yahudi Lebid b Asam” diye cevap verdi Sordu ki: “Ne ile sihir yapmış?” O da: “Saç tarağıyla” dedi “O nerededir?” diye sordu Diğeri: “Zirvan kuyusunda su çekilirken ayak basılan taşın altında hurma çiçeğinin kabuğuna sarılı” dedi Rasulullah uyandı ve buyurdu ki: “Ey Aişe, anladın mı? Allah teala bana hastalığımı haber verdi” Sonra Ali, Zübeyr ve Ammar b Yasiri gönderdi Bu kuyunun suyunu boşalttılar Sanki su, bekletilmiş üzüm gibiydi Sonra taşı kaldırdılar ve hurma çiçeğini kabuğuna çıkardılar Bir de baktılar ki, Rasulullahın tarağı ile tarağının dişleri ve bir de o hurma çiçeğinin kabuğunda kendisinde on bir düğüm bulunan bağlanmış ve iğne ile birbirine geçirilip batırılmış bir ip var Bunun üzerine Allah teala muavizeteyn surelerini indirdi Rasulullah her bir ayeti okudukça bir düğüm çözüldü Rasulullah rahatladı Son düğümler de çözülünce Rasulullah sanki bağlandığı bir ip etrafından çözülmüş gibi rahatladı Cebrail şöyle demeye başladı: “Seni Allahın adıyla tedavi ediyorum Sana eziyet veren her şeyden, hased edenden, nazar edenden, Allah sana şifa versin” Bunun üzerine dediler ki: “Ey Allahın Rasulü, habisin başını yaralım mı? Onu öldürelim mi?” Rasulullah buyurdu ki: “Allah bana şifa verdi İnsanlara şer dağıtmayı hoş görmem” Bu davranış da Rasulullahın hilmindendir” (Buhari, Tıbb: 5766; Müslim, Selam: 44/2189; Beyhaki, Delailun-nübüvve; Vahidi, Esbab-ı Nüzul; Suyuti, Esbab-ı Nüzul Lübab-ı Nükul)
Aişe dedi ki: “Rasulullaha sihir yapıldı O, öyle bir hale geldi ki yapmadığı halde birşey yapmış vehmine kapıldı” Aişe diyor ki: “Bir gün benim yanımdayken Allaha dua etti ve Onu çağırdı Sonra dedi ki: “Ey Aişe hissettin mi?Allah kendisinden istediğimi bana verdi” Ben de dedim ki: “Nedir o ey Allahın rasulü?” Buyurdu ki: “Bana iki melek geldi”dedi ve yukarıdaki şeyleri anlattı” (Buhari, Tıbb: 5766; Müslim, Selam: 44/2189; Vahidi, Esbab-ı Nüzul)
Enes b Malik dedi ki: “Bir yahudi Rasulullaha bir şeyler yaptı Bundan dolayı da ona çokça acı isabet etti Sahabeler onun yanına gelince ona bir şeylerin olduğunu anladılar Cibril de kendisine Muavizeteyni indirdi Rasulullah bu ikisi ile Allaha sığındı Bundan sonra da ashabına sıhhatli olarak çıkmış oldu