Amel İle İbadetin İmanla İlgisi Nedir ?

Amel İle İbadetin İmanla İlgisi Nedir ?

İslam alimlerinin büyük çoğunluğuna göre, iman; dil ile ikrar, kalp ile tasdikten ibarettir

İmam Maturidîye göre yalnız kalp ile tasdik, iman etmek için yeterlidir (bk Şerhut-Tahaviye,2/275-şamile ) Böyle bir iman kişiyi Allah katında mümin yapabilir Fakat, kişinin dünyada bir mümin olarak muamele görmesi için, diliyle de bu imanının varlığını ilan etmesi gerekir Bunun aksine, sadece diliyle ikrar edip de kalbiyle iman etmeyen kimse ise, münafık olur; dünyada mümin muamelesi görse de ahirette kâfir muamelesi görecektir Nitekim Peygamberimiz (asm) bazı münafıklara hitaben “Ey kalplerine iman girmeyen, yalnız dilleriyle iman eden topluluk!” diye buyurmuştur (krş Bakıllanî, el-İnsaf, 1/18-şamile) Kuranda da buna benzer ifadeler vardır

Malikî, Şafii ve Hanbelîlere göre, amel etmek -temel esası olmasa da- imanın tamamlayıcı bir unsurudur Bunlara göre mükemmel bir imanın tam tarifi şöyledir: Dil ile ikrar, kalp ile tasdik ve organlarla amel etmektir(bk Şerhut-Tahaviye,2/275-şamile)

Ancak, bu mezheplere göre de amel etmeyen kâfir olmaz Çünkü, amel imanın asıl parçası değil, onu kuvvetlendiren tamamlayıcı bir unsurudur Amelin imanı güçlendiren, onu tamamlayan bir unsur olduğunda şüphe yoktur Çünkü, aynı kişinin Allaha ibadet etmekle meşgul olduğu zaman dilimindeki durumu, Allaha karşı hissettiği sevgi ve saygı ile gaflet içerisinde olduğu zamandaki durumundan çok farklı olduğu tecrübe ile sabittir(bk Gazalî, el-İktisad fil-İtikad-Şamile-1/73)

Bediüzzaman Hazretleri de amel-iman ilişkisini şöyle ifade etmiştir:

“Akaidî ve imanî hükümleri kavî ve sabit kılmakla meleke haline getiren, ancak ibadettir Evet, Allah'ın emirlerini yapmaktan ve nehiylerinden sakınmaktan ibaret olan ibadetle, vicdanî ve aklî olan imanî hükümler terbiye ve takviye edilmezse, eserleri ve tesirleri zayıf kalır Bu hale, âlem-i İslâmın hâl-i hazırdaki vaziyeti şahittir"(İşaratul-İcaz, -Envar nşr İst 1994- s82)

Amel, insanın inandığı şeyleri yaşaması, dînin emrettiklerini yerine getirmesi, yasakladığı şeylerden de kaçınması demektir Amelin îman ile yakından alâkası vardır İnsan önce bir şeyi benimser, doğruluğuna inanır, sonra da o inandığı şeyi yaparak yaşar Bununla beraber amel, îmanın bir parçası değildir Yani, insan dînin emirlerini yerine getirmese ve ibâdetini yapmasa dahi, îmandan çıkmış olmaz, inancını inkâr etmiş sayılmaz; sadece günahkâr olmuş olur

Ne var ki, amel ve ibâdet, kalbdeki îmanı kuvvetlendirir, tesirini artırır, insanı kemâle ve olgunluğa ulaştırır İnsanın inancının gereğini yapmaması ise, imanın insan davranışları üzerindeki müsbet tesirinin zamanla kaybolup zayıflamasına yol açar

İnsan davranışları üzerinde îmanın tesirleri zayıfladıkça menfî duygular, kötü huylar, zararlı arzûlar, günahlar, insanın his dünyasını kaplar Bâzan bu hâl, onu küfre, yani, îmanını kaybetmeye bile götürür Çünkü işlenen herbir kötülük ve günah, dînin emirlerine zıd her bir amel ve hareket, kalbe işleyip îman nûrunu lekeler ve siyahlandırır Peygamber Efendimiz (asv) bu duruma, şu ifadeleriyle işaret buyurmuşlardır: "Bir günah işliyen kimsenin kalbinde, siyah bir leke hâsıl olur” (bk Tirmizi, Tefsiru Sûre 83, 1; İbn-i Mace, Zühd 29) Günahlar tekrarlandıkça kalbdeki siyahlık artar, îmanın nûru gitgide zayıflamaya yüz tutar Bu hâl, kalbin bütünüyle kararıp katılaşmasına, îman nûrunun tamamen sönüp kaybolmasına kadar devam eder Bunun içindir ki, "Her bir günah içinde küfre gidecek bir yol var" (bk Nursi, Lemalar, İkinci Lema) denilmiştir

Aslında ehlisünnetin itikadî yönden iki mezhebi olan Eşarîler ile Maturidîler arasında temelde bir ayrılık yoktur Her iki mezhebe göre de iman eden kimse büyük günah işlese bile dinden çıkmaz Kendi aralarındaki tartışmalarda yer alan amel-iman meselesi, imanın tarifi hususundaki nüanslar o zamanki muhalif grupları teşkil eden batıl mezheplere cevap verirken ortaya koydukları bazı detaylardan ibarettir