Hilim Ve Müsamaha..

Hilim ve müsamaha

Hilim, kendi şahsına karşı hatâ işleyen kimseler için bile kalbinde bir soğukluk beslememek, sabır ve tahammül sâhibi olmaktır

Allâh Teâlânın sevdiği husûsiyetlerden olan biri hilim (yumuşak huyluluk), gazap sıfatının zıddıdır Hilmin zıddı olan sertlik ve katılık, insanları inciten, korkup nefret etmelerine ve dağılıp gitmelerine yol açan kötü bir huydur Bu sebeple hilim, Peygamberlerin sıfatlarından biridir Halîm, yâni yumuşak huylu olmayan bir kimse Peygamberlik gibi mühim bir vazîfeyi îfâ edemez Nitekim bu husûsu kitaplarından öğrenen bâzı yahûdî âlimler, Efendimizin hilim sıfatını tecrübe etmişler, Ondaki engin hilim okyanusunu görünce de îmâna gelmişlerdir Allâh Teâlâ buyurur:

“(Rasûlüm!) O vakit, Allâhtan bir rahmet ile onlara yumuşak davrandın! Şâyet Sen kaba ve katı yürekli olsaydın, hiç şüphesiz, etrafından dağılıp giderlerdi Şu hâlde onları affet; bağışlanmaları için duâ et; (yapacağın bir) iş hakkında onlarla istişâre et! Kararını verdiğin zaman da artık Allâha tevekkül et! Muhakkak ki Allâh, kendisine tevekkül edenleri sever” (Âl-i İmrân, 159)

İslâm, ifrat ve tefrite düşmeden îtidâle dayalı bir üslûp gözetmeyi, bilhassa insan eğitimi ve tebliğ gibi hizmetlerde aslî bir düstur olarak kabûl etmiştir Bu düstur da hiç şüphesiz, “hilim” ile gerçekleşebilir

Cenâb-ı Hak, “el-Halîm”, yâni hilm sâhibi olduğunu bildirir İnsan neslinin en mülâyimi olan Allâh Rasûlünün154 bütün meclisleri de; hilim, ilim, hayâ, sabır, tevekkül ve emânet gibi fazîletlerin cârî ve hâkim olduğu bir mahal idi

Allâh Rasûlü -sallâllâhu aleyhi ve sellem-, hilm ve müsâmaha üslûbunun, hayâtın her safhasında yaşanmasını arzu ederdi Nitekim bu güzel ahlâkın ticâret hayâtında da yaşanmasının fazîletine dâir şöyle buyurmuştur:

“Satışta, alışta ve borcunu istemekte kolaylık gösteren kimseye, Allâh Teâlâ rahmet etsin” (Buhârî, Büyû, 16; İbn-i Mâce, Ticârât, 28)

Yine Rasûlullâh -sallâllâhu aleyhi ve sellem- şöyle buyurmuştur:

“İnsanlara borç para veren bir adam vardı Hizmetçisine şöyle derdi:

«–Darda kalmış bir fakire vardığında onu affediver; umulur ki Allâh da bizim günahlarımızı affeder»

Nihâyet o kişi Allâha kavuştu ve Allâh Teâlâ onu affetti” (Buhârî, Enbiyâ, 54; Müslim, Müsâkât, 31; Buhârî, Büyû 18)

Diğer bir hadîs-i şerîfte de şöyle buyrulur:

“Sıkıntıda olanlara ve borçlulara vâde veren (veya alacağından vazgeçen) kişiyi, Allâh Teâlâ, hiçbir gölgenin olmadığı günde kendi gölgesinde gölgelendirir (onu korur)” (Müslim, Zühd, 74)

Fakat borç verenlerin bu fazîletli hâline mukâbil, borç alanların da bu müsâmahakâr davranışı istismâr etmemesi îcâb eder Zîrâ borç husûsu o kadar mühimdir ki, Allâh Rasûlü, namazı kılınmak üzere bir cenâze getirildiği zaman ilk olarak; “Borcu var mıydı?” diye sorardı Varsa borcunu ödettirir, sonra namazını kılar, şâyet borcu ödenmez ise namazını kılmaz idi

Diğer taraftan, Peygamber Efendimiz -aleyhissalâtü vesselâm-, yeni müslüman olan, dini yeterince öğrenme fırsatı bulamayan kimselere karşı da dâimâ müsâmahalı davranmıştır Bu bakımdan hilim ve müsâmaha, nebevî ahlâk ile ahlâklanmış olan evliyâullâhın ve sâlih müminlerin en mühim vasıflarındandır

Rasûlullâh -sallâllâhu aleyhi ve sellem-, Abdülkaysoğullarından Eşecce:

“Sende Allâhın sevdiği iki husûsiyet vardır: Hilim (yumuşak huyluluk) ve teennî (ihtiyatkârlık)” buyurmuştur (Müslim, Îmân, 25, 26)

Lokmân Hakîm şöyle der:

“Evlâdım! Üç şey, üç şeyle bilinir: Hilim, gazap ânında; şecaat, harp meydanında; kardeşlik ise, ihtiyaç ânında”

Bütün hasletler gibi hilim ve müsâmahanın da bir ölçüsü vardır Yumuşak huylu olmak için zulme boyun eğmek veya ilâhî kanunların ihlâline müsâmaha ile yaklaşmak aslâ doğru bir tavır değildir Hilm-i himârî (merkep uysallığı) denilen böylesi bir davranış, kötü kimselerin kötülük yapma arzusunu ve cesâretini artıracağından, son derece yanlış bir tavırdır