Jeodezi Nedir?

Jeodezi Nedir?

Dünyanın şekli ve ölçüleri ile ilgilenen bilim dalıdır

Modern Jeodezi Çalışmaları

Dünyânın şekli ve büyüklüğünün tâyini jeodezi ilmi açısından geometri konusuna girer Geometri yanında yer çekiminin de rolü büyüktür Dünyâ tam bir küre olarak kabul edilirse, yarıçapı 6371023 m civârında ortaya çıkar Eğer daha gerçekçi olarak dönel elipsoit olarak kabul edilirse, iki asal ekseni mevcuttur Büyük eksende yarıçap 6378160 m, küçük eksende yarıçap 6356774 mdir Bu değerler milletlerarası jeodezi birliğinin 1967de yayınladığı değerlerdir

Dünyânın şeklini târif eden en güzel geometrik şekil geoiddir Geoid, dünyâ yerçekimi sahası dengeli potansiyel düzeyinin okyanus yüzeyi ile çakıştığı en uygun şekle denir (Dengeli potansiyel yüzeyi, yerçekim kuvvetleri ile dünyânın dönüş kuvvetinin birbirine eşit olduğu noktalardır) Karaların bulunduğu kıtalarda dünyâ kütlesi okyanuslardakine nazaran daha fazla olduğu için yerçekim sahası kıtalarda büyüktür Elipsoidden farklı olarak karaların bulunduğu kısımlarda şekil şişkindir İdeal bir elipsoid ile geoid arasında okyanuslarda ± 1 m; karalarda ortalama ± 100 m fark vardır

Geometrik Jeodezi

Geometrik jeodezi, jeodezi ile ilgili problemlerin doğrudan doğruya geometrik usullerle çözümüdür Hesaplamaları yapmadan önce özel âletlerle ölçü yapılır Yatay ve dikey açılar, çok hassas bir şekilde teodolit ile ölçülür Mesâfe, elektronik mesafe ölçen cihazlarla ölçülür Yatay mesafeler, üçgenleme metodu ile ölçülerek üçgenin diğer kenarları hesapla bulunur

Fiziksel Jeodezi

Fiziksel jeodezi, dünyânın çekim kuvvetini esas alarak yeryüzünün elipsoit yapısının muhtelif noktalarındaki düzlük ve yüksekliklerinin ölçülerek bulunması metodlarıyla ilgilidir Mutlak çekim kuvvetlerinin ölçülmesi çok zordur Dünyânın belirli noktalarında bu ölçümler yapılabilir Kaide olarak ölçümler sarkaçlar ile veya serbest düşme deneyleri ile yapılır

İkinci Dünyâ Savaşı sıralarında yerçekimi kuvvetini ölçebilen statik gravimetre cihazı geliştirilmiştir Bu cihaz hem pratik, hem de hassas ölçüm yapacak özelliktedir Böylece çok noktada alınan ölçülerle dünya geoid yapısının ideal elipsoid yapısından farkı kolaylıkla bulunabilmektedir

Astronomik Jeodezi

Astronomik jeodezi, gerçek yön jeodezisidir Yâni, dünyânın herhangi bir noktasının dik doğrultusunu ekvator ve Greenwichden geçen sıfır boylam düzlemine göre konumu esas alınır Bu yön, o noktanın astronomik enlem ve boylamı olarak ifade edilir

Astronomik ve jeodezik koordinatlar arasındaki fark dikey sapması olarak târif edilir ki, bu jeodezik koordinatlardaki elipsoidin o noktadaki eğimlerini verir Bu eğimlerden geoit haritaları sayısal ve grafik olarak çizilir Şu ana kadar dünyânın Kuzey Amerika, Avrupa ve Hindistan bölgelerini içine alan geoit haritaları çizilmiştir

Uydu Jeodezisi

Uydu aracılığıyla yapılan jeodezik çalışmalar çok yeni olmakla beraber en sıhhatli neticeleri vermektedir

Uydu dünyâ etrafında dünyâ üzerindeki noktalara göre hareketsizmiş gibi kalması için sekiz km saniye hızla döner İncelemeler geometrik ve yerçekimi kuvvetleri ile uydu ve mahallî (lokal) istasyonlar arasında yapılır

Uydular mesâfeleri ya fotoğraflarla veya laser ışınlarıyla tesbit ederler Uzaydan çekilen fotoğraflarda kırılma etkisi az olur Yerçekim kuvvetleri uydu aracılığı ile daha hassas tesbit edilebilir Dünyânın geoit yapısının elipsoidinden farkları 10 m, hata ile haritalanabilecek şekilde uydu ile ölçülebilmektedir