Türkçe Kısaltmalar Nelerdir?

Türkçe Kısaltmalar Nelerdir?

Kısaltma; bir kelime, terim veya özel adın, içerdiği harflerden biri veya birkaçı ile daha kısa olarak ifade edilmesi ve simgeleştirilmesidir Kısaltmalarla ilgili kurallar şunlardır:

1 Kuruluş, kitap, dergi ve yön adlarının kısaltmaları genellikle her kelimenin ilk harfinin büyük olarak yazılmasıyla yapılır: TBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi), TDK (Türk Dil Kurumu), ABD (Amerika Birleşik Devletleri); KB (Kutadgu Bilig); TD (Türk Dili), TK (Türk Kültürü), TDED (Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi); B (batı), D (doğu), G (güney), K (kuzey); GB (güneybatı), GD (güneydoğu), KB (kuzeybatı), KD (kuzeydoğu)
Ancak bazen kelimelerin, özellikle son kelimenin birkaç harfinin kısaltmaya alındığı da görülür Bazen de aradaki kelimelerden hiç harf alınmadığı olur Bu tür kısaltmalarda, kısaltmanın akılda kalabilmesi için yeni bir kelime oluşturma amacı güdülür: BOTAŞ (Boru Hatları ile Petrol Taşıma Anonim Şirketi), İLESAM (İlim ve Edebiyat Eseri Sahipleri Meslek Birliği), TÖMER (Türkçe Öğretim Merkezi)
Gelenekleşmiş olan TC (Türkiye Cumhuriyeti) ve T (Türkçe) kısaltmalarının dışında büyük harflerle yapılan kısaltmalarda nokta kullanılmaz

2 Element ve ölçülerin uluslararası kısaltmaları kabul edilmiştir: C (karbon), Ca (kalsiyum), Fe (demir); m (metre), mm (milimetre), cm (santimetre), km (kilometre), g (gram), kg (kilogram), l (litre), hl (hektolitre), mg (miligram), m² (metre kare), cm² (santimetre kare)

3 Kuruluş, kitap, dergi ve yön adlarıyla element ve ölçülerin dışında kalan kelime veya kelime gruplarının kısaltılmasında, ilk harfle birlikte kelimeyi oluşturan temel harfler dikkate alınır Kısaltılan kelime veya kelime grubu; özel ad, unvan veya rütbe ise ilk harf büyük; cins isim ise ilk harf küçük olur: Alm (Almanca), İng (İngilizce), Kocatepe Mah (Kocatepe Mahallesi), Güniz Sok (Güniz Sokağı), Prof (Profesör), Dr (Doktor), Av (Avukat), Alb (Albay), Gen (General); is (isim), sf (sıfat), hzl (hazırlayan), çev (çeviren), ed (edebiyat), fiz (fizik), kim (kimya)

* * *

Küçük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde kelimenin okunuşu esas alınır: cm'yi, kg'dan, mm'den, YKrun Büyük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde ise kısalt­manın son harfinin okunuşu esas alınır: BDT'ye, TDKden, THY'de, TRT'den, YTLnin Ancak kısaltması büyük harflerle yapıldığı hâlde bir kelime gibi okunan kısaltmalara getirilen eklerde kısaltmanın okunuşu esas alınır: ASELSAN'da, BOTAŞ'ın, NATO'dan, UNESCO'ya
Sonunda nokta bulunan kısaltmalar kesmeyle ayrılmaz Bu tür kı­saltmalarda ek, noktadan sonra ve kelimenin okunuşuna uygun olarak yazılır: Almdan, İngyi, vbleri
Tonsuz (sert) ünsüzle biten kısaltmalar, ek aldıkları zaman oku­nuşta tonsuz ses tonlulaştırılmaz: AGİK'in (AGİĞ'in değil), CMUK'un (CMUĞ'un değil), RTÜK'e (RTÜĞ'e değil), TÜBİTAK'ın (TÜBİTAĞ'ın değil)
Ancak birlik kelimesiyle yapılan kısaltmalarda söyleyişte k'nin yumuşatılması normaldir: ÇUKOBİRLİK'e (söylenişi ÇUKOBİRLİĞE), FİSKOBİRLİK'in (söylenişi FİSKOBİRLİĞİN)

A Harfiyle Başlayan Kısaltmalar

A
Alay

AA
Anadolu Ajansı

AAFSE
Güney Avrupa Müttefik Hava Kuvvetleri (Allied Air Forces Southern Europe)

AAM
Atatürk Araştırma Merkezi

AB
Avrupa Birliği

ABD
Amerika Birleşik Devletleri

ABS
Motorlu taşıtlarda fren sistemi (Antilock Braking System)

ADSL
Asimetrik sayısal abone hattı (Asymmetric Digital Subscriber Line)

AET
Avrupa Ekonomik Topluluğu

AFP
Fransız Basın Ajansı (Agence France Press)

Age
Adı geçen eser

AGİK
Avrupa Güvenlik ve İş Birliği Konferansı

AGİT
Avrupa Güvenlik ve İş Birliği Teşkilatı

agm
Adı geçen makale

agy
Adı geçen yayın

AI
Uluslararası Af Teşkilatı (Amnesty International)

AID
Uluslararası Kalkınma Ajansı (Agency for International Development)

AIDS
Edinilmiş bağışıklık yetersizliği belirtisi (Acquired immune deficiency syndrome)

AİHM
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi

AİHS
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi

AK
Avrupa Konseyi

AKBİL
Akıllı bilet

AKDTYK
Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu

AKM
Atatürk Kültür Merkezi

AKPM
Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi

AKUT
Arama Kurtarma Teşkilatı

Alb
Albay

Alm
Almanca

anat
Anatomi

ant
Antropoloji

AO
Anonim ortaklık

AOÇ
Atatürk Orman Çiftliği

AÖF
Açıköğretim Fakültesi

AP
ABD Haber Ajansı (Associated Press)

APS
Acele Posta Servisi

Apt
Apartman, apartmanı

Ar
Arapça

ARGE
Araştırma geliştirme

Arş Gör
Araştırma Görevlisi

ark
Arkeoloji

As
Asker, askerî, askerlik

Asb
Astsubay

ASELSAN
Askerî Elektronik Sanayii

As İz
Askerî İnzibat

ASKİ
Ankara Su ve Kanalizasyon İdaresi

ASO
Ankara Sanayi Odası

AST
Ankara Sanat Tiyatrosu

astr
Astronomi

astrol
Astroloji

AŞ
Anonim şirket

AŞTİ
Ankara Şehirler Arası Terminal İşletmesi

AT
Avrupa Topluluğu

Atğm
Asteğmen

atm
Atmosfer

ATO
Ankara Ticaret Odası

AÜ
Anadolu Üniversitesi, Ankara Üniversitesi, Atatürk Üniversitesi

Av
Avukat

B Harfiyle Başlayan Kısaltmalar

B
Batı, bay

BAE
Birleşik Arap Emirlikleri

bağ
Bağlaç

BAĞ-KUR
Esnaf ve Sanatkârlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumu

BBC
İngiliz Radyo Televizyon Kurumu (British Broadcasting Corporation)

BCG
Verem aşısı (Bacillus Calmette Guèrin)

Bçvş
Başçavuş

BDDK
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu

BDT
Bağımsız Devletler Topluluğu

BE
Büyükelçi

belgeç
Belgegeçer (faks)

bitb
Bitki bilimi

biy
Biyoloji

bk
Bakınız

Bl
Bölük

bl
Bilişim

BM
Birleşmiş Milletler

Bn
Bayan

Bnb
Binbaşı

bot
Botanik

BOTAŞ
Boru Hatları ile Petrol Taşıma Anonim Şirketi

Böl
Bölüm

bs
Baskı, basım

Bşk
Başkan, başkanlık, başkanı, başkanlığı

BUE
Avrupa Birliği Bankası (Bank of Union European)

Bul
Bulvar, bulvarı

Bulg
Bulgarca

BÜ
Boğaziçi Üniversitesi

C ve Ç Harfiyle Başlayan Kısaltmalar

C
Cilt

Cad
Cadde, caddesi

CAEC
Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi (Consultative Assembly of European Council)

cal
Kalori

CAO
Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (Civil Aviation Organization)

CC
Konsolosluk birimi (Corps Consulaire)

CD
Kordiplomatik (Corps Diplomatique)

CDH
Avrupa İnsan Hakları Adalet Divanı (Cour Europeenne des Droits de lHomme)

CE
Avrupa Konseyi (Council of Europe)

CENTO
Merkezî Antlaşma Örgütü (Central Treaty Organization)

CIA
ABD Merkezî Haber Alma Teşkilatı (Central Intelligence Agency)

CIF
Maliyet-sigorta-navlun (cost, insurance, freight)

CIOS
Uluslararası Bilimsel Organizasyon Konseyi (Conseil International pour lOrganisation Scientifique)

CIP
Taşıma ve sigorta bedeli ödenmiş olarak teslim

CIP
Ticaretle uğraşan önemli kişiler (Commercially ******ant Person)

cm
Santimetre

CMUK
Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu

CNRS
Ulusal Bilimsel Araştırma Merkezi (Centre National de la Recherche Scientifique)

coğ
Coğrafya

COMECON
Doğu Bloku Ülkeleri Karşılıklı Ekonomik Yardım Konseyi (Council for Mutual Economic Asistance)

cos
Kosinüs

CSO
Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası

Cum Bşk
Cumhurbaşkanı, Cumhurbaşkanlığı

CÜ
Cumhuriyet Üniversitesi

çev
Çeviren

ÇS
Çimento Sanayisi

ÇUKOBİRLİK
Çukurova Pamuk Tarım Satış Kooperatifleri Birliği

ÇÜ
Çankaya Üniversitesi, Çukurova Üniversitesi

Çvş
Çavuş

D Harfiyle Başlayan Kısaltmalar

D
Doğu

dal
Dekalitre

dam
Dekametre

DAP
Doğu Anadolu Projesi

db
Dil bilimi

dbl
Dil bilgisi

DDT
Böcek öldürücü (Dichloro-diphenol-trichloro-ethane)

DDY
Devlet Deniz Yolları

DEÜ
Dokuz Eylül Üniversitesi

dg
Desigram

DGM
Devlet Güvenlik Mahkemesi

DGS
Dikey Geçiş Sınavı

DHMİ
Devlet Hava Meydanları İşletmesi

DİE
Devlet İstatistik Enstitüsü

dk
Dakika

dl
Desilitre

DLH
Demiryollar Limanlar ve Hava Meydanları İnşaatı Genel Müdürlüğü

dm
Desimetre

DMO
Devlet Malzeme Ofisi

DNA
Deoksirübo nükleik asit

Doç
Doçent

doğ
Doğum tarihi

DPT
Devlet Planlama Teşkilatı

Dr
Doktor

drl
Derleyen

DSİ
Devlet Su İşleri

DSÖ
Dünya Sağlık Örgütü

DT
Devlet Tiyatroları

DTCF
Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi

DTÖ
Dünya Ticaret Örgütü

DÜ
Dicle Üniversitesi

Dz Kuv
Deniz Kuvvetleri

Dz Kuv K
Deniz Kuvvetleri Komutanı, Komutanlığı

dzl
Düzenleyen

E Harfiyle Başlayan Kısaltmalar

EAC
Avrupa İş Birliği Örgütü (European Association for Cooperation)

EAT
Eski Anadolu Türkçesi

EBU
Avrupa Yayın Birliği (European Broadcasting Union)

Ecz
Eczacı

ed
Edebiyat, editör

EEG
Beyin akım grafiği (Elektroensefalogram)

EFT
Elektronik fon transferi

EFTA
Avrupa Serbest Ticaret Bölgesi/Birliği (European Free Trade Area/Association)

EGO
Elektrik, Gaz, Otobüs İşletmeleri (Ankara Belediyesi)

EİEİ
Elektrik İşleri Etüt İdaresi

EKG
Kalp akım grafiği (Elektrokardiyogram)

ekon
Ekonomi

EMG
Kas akım grafiği (Electromyographie)

EMK
Elektromotor kuvvet

Ens
Enstitü, enstitüsü

EPA
Avrupa Parlamenterler Örgütü (European Parliamentary Association)

EPDK
Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu

ERDEMİR
Ereğli Demir Çelik Fabrikaları

Erm
Ermenice

ESA
Avrupa Uzay Ajansı (European Space Agency)

ESHOT
Elektrik, Su, Hava Gazı, Otobüs, Tramvay İşletmeleri (İzmir Belediyesi)

ET
Eski Türkçe

EÜ
Ege Üniversitesi

F Harfiyle Başlayan Kısaltmalar

F
Fiyat, fiyatı

f
Fiil

Fak
Fakülte

FAO
BM Gıda ve Tarım Teşkilatı (Food and Agriculture Organization)

Far
Farsça

FBI
ABD Federal Araştırma Bürosu (Federal Bureau of Investigation)

fel
Felsefe

FIBA
Uluslararası Basketbol Federasyonu (Fédération Internationale de Basketball Association)

FIDE
Uluslararası Satranç Federasyonu (Fédération Internationale des Échecs)

FIFA
Uluslararası Futbol Federasyonu (Fédération Internationale de Football Association)

FILA
Uluslararası Amatör Güreş Federasyonu (Fédération Internationale des Luttes Associées)

FIR
Uçuş hattı düzenlemesi (Flight Information Region)

fil
Filoloji, filolojisi

FİSKOBİRLİK
Fındık Tarım Satış Kooperatifleri Birliği

fiz
Fizik

fizy
Fizyoloji

FKB
Fizik, kimya, biyoloji

FM
Frekans modülasyonu (Frequency Modulation)

Fr
Fransızca

FÜ
Fırat Üniversitesi

G Harfiyle Başlayan Kısaltmalar

G
Güney

g
Gram

GAP
Güneydoğu Anadolu Projesi

GATA
Gülhane Askerî Tıp Akademisi

GAZÜ
Gaziantep Üniversitesi

GB
Bilgisayarda bellek birimi (Gigabyte)

GB
Güneybatı

GB
Gümrük Birliği

GD
Güneydoğu

Gen
General

geom
Geometri

gn
Genel

Gnkur
Genelkurmay

GOÜ
Gazi Osmanpaşa Üniversitesi

Gön
Gönderen

gr
Gramer

Grt
Groston

GSM
Mobil cep telefonu (Global System for Mobile Communications)

GSMH
Gayrisafi millî hasıla

GSYH
Gayrisafi yurt içi hasıla

GÜ
Gazi Üniversitesi

H Harfiyle Başlayan Kısaltmalar

H
Hicri

HA
Harp Akademisi

HABITAT
Birleşmiş Milletler İnsan Yerleşimleri Konferansı (Centre for Human Settlements)

HAVAŞ
Hava Alanları ve Yer Hizmetleri Genel Müdürlüğü

HDD
Ana bellek sürücüsü (Hard Disk Drive)

hek
Hekimlik, hekim, hekimi

HIV
AIDS hastalığına neden olan virüs (Human Immunodeficiency Virus)

hl
Hektolitre

hlk
Halk ağzı

hm
Hektometre

HMUK
Hukuk Muhakemeleri Usulü Kanunu

HO
Harp Okulu

Hst
Hastane, hastanesi

Hs Uzm
Hesap Uzmanı

huk
Hukuk

HÜ
Hacettepe Üniversitesi

Hv Kuv
Hava Kuvvetleri

Hv Kuv K
Hava Kuvvetleri Komutanı, Komutanlığı

Hz
Hazret

Hz
Hizmet, hizmette

hzl
Hazırlayan

Hz öz
Hizmete özel

I ve İ Harfiyle Başlayan Kısaltmalar

IAAF
Uluslararası Amatör Atletizm Federasyonu (International Amateur Athletic Federation)

IAEA
Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (International Atomic Energy Agency)

IATA
Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği (International Air Transport Association)

ICAO
Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (International Civil Aviation Organization)

ICJ
Uluslararası Adalet Divanı (International Court of Justice)

ICRC
Uluslararası Kızılhaç Komitesi (International Committee of the Red Cross)

IDA
Uluslararası Kalkınma Bankası (International Development Association)

IDB
İslam Kalkınma Bankası (Islamic Development Bank)

ILO
Uluslararası Çalışma Teşkilatı (International Labor Organization)

IMF
Uluslararası Para Fonu (International Monetary Fund)

INTERPOL
Uluslararası Cinayet Polisi Komisyonu (International Criminal Police Commission)

IOC
Uluslararası Olimpiyat Komitesi (International Olympic Committee)

IPI
Uluslararası Basın Enstitüsü (International Press Institute)

IRO
Uluslararası Mülteci Teşkilatı (International Refugee Organization)

ISBN
Uluslararası standart kitap numarası (International Standard Book Number)

ISMN
Uluslararası standart müzik numarası (International Standard Music Number)

ISO
Uluslararası Standartlar Örgütü (International Organization for Standardization)

ISSN
Uluslararası standart dizi numarası (International Standard Serial Number)

ITO
Birleşmiş Milletler Uluslararası Ticaret Birliği (International Trade Organization)

İbr
İbranice

İETT
İstanbul Elektrik, Tünel, Tramvay İşletmesi

İKÖ
İslam Konferansı Örgütü

İMKB
İstanbul Menkul Kıymetler Borsası

İng
İngilizce

is
İsim

İSDEMİR
İskenderun Demir Çelik Fabrikaları

İSKİ
İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi

İSO
İstanbul Sanayi Odası

İsp
İspanyolca

İŞKUR
Türkiye İş Kurumu

işl
İşleyen

İŞOT
İstanbul Şehirler Arası Otobüs Terminali

İt
İtalyanca

İTB
İstanbul Ticaret Borsası

İTO
İstanbul Ticaret Odası

İTÜ
İstanbul Teknik Üniversitesi

İÜ
İstanbul Üniversitesi

İZTB
İzmir Ticaret Borsası

İZTO
İzmir Ticaret Odası

J Harfiyle Başlayan Kısaltmalar

J
Jandarma

JAL
Japon Hava Yolları (Japan Airlines)

Jap
Japonca

jeol
Jeoloji

JGK
Jandarma Genel Komutanlığı

K Harfiyle Başlayan Kısaltmalar

K
Kuzey

K
Komutan, komutanlığı

KARDEMİR
Karabük Demir Çelik Fabrikaları

KB
Kuzeybatı

KBB
Kulak, Burun, Boğaz

KD
Kuzeydoğu

KDV
Katma değer vergisi

KEİ
Karadeniz Ekonomik İş Birliği

kg
Kilogram

KGB
Sovyet Gizli Haber Alma Teşkilatı (Komitet Gossudarrstvennoi Bezopastnosti)

KHK
Kanun hükmünde kararname

KİK
Kamu İhale Kurumu

kim
Kimya

KİT
Kamu İktisadi Teşekkülü

KKK
Kara Kuvvetleri Komutanlığı

KKTC
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti

km
Kilometre

KMS
Kurumlar İçi Merkezî Eleme Sınavı

KOBİ
Küçük ve Orta Boy (Ölçekli) İşletme

KOİ
Kamu Ortaklığı İdaresi

koor
Koordinasyon

Kor
Kolordu

Kora
Koramiral

Korg
Korgeneral

KOSGEB
Küçük ve Orta Ölçekli Sanayiyi Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı

KPDS
Kamu Personeli Yabancı Dil Tespit Sınavı

krş
Karşılaştırınız

KTÜ
Karadeniz Teknik Üniversitesi

Kur
Kurmay

Kur Bşk
Kurmay Başkanı, Başkanlığı

KÜ
Kırıkkale Üniversitesi

L Harfiyle Başlayan Kısaltmalar

l
Litre

Lat
Latince

LCV
Lütfen cevap veriniz

LES
Lisansüstü Eğitim Giriş Sınavı

LİBOR
Londra bankaları gecelik faiz oranı

LP
Uzunçalar (Long play)

LPG
Sıvılaştırılmış Petrol Gazı (Liquified Petroleum Gas)

Ltd
Limitet

M ve N Harfiyle Başlayan Kısaltmalar

M
Miladi

m
Metre

Mac
Macarca

Mah
Mahalle, mahallesi

Mah
Mahkeme, mahkemesi

man
Mantık

mat
Matematik

MB
Bilgisayarda bellek birimi (Megabyte)

Md
Müdür, müdürlük, müdürlüğü

MEB
Millî Eğitim Bakanlığı

mec
Mecaz

MGK
Millî Güvenlik Kurulu

mim
Mimarlık

min
Mineraloji

MİT
Millî İstihbarat Teşkilatı

MK
Medeni Kanun

MKE
Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu

MKS
Metre-Kilogram-Saat

MKYK
Merkez Karar Yönetim Kurulu

mm
Milimetre

MOSSAD
İsrail Gizli Haber Alma Örgütü

MÖ
Milattan önce

MPİ
Millî Piyango İdaresi Genel Müdürlüğü

MPM
Millî Prodüktivite Merkezi

MS
Milattan sonra

MSÜ
Mimar Sinan Üniversitesi

MTA
Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü

MÜ
Marmara Üniversitesi, Muğla Üniversitesi

Müh
Mühendis, mühendisi, mühendislik

Mür
Müracaat

müz

MYK
Merkez Yönetim Kurulu

NASA
Amerikan Ulusal Havacılık ve Uzay Araştırmaları Merkezi (National Aeronautics and Space Administration)

NATO
Kuzey Atlantik Antlaşması Teşkilatı (North Atlantic Treaty Organization)

NOTAM
Havacılar ve denizciler için uyarı bildirimi (Notice to Airmen)

Nö
Nöbet, nöbetçi

Nö Sb
Nöbetçi subayı

Nu
Numara

O ve Ö Harfiyle Başlayan Kısaltmalar

OAPEC
Petrol İhraç Eden Arap Ülkeleri Örgütü

ODTÜ
Orta Doğu Teknik Üniversitesi

OECD
Ekonomik İş Birliği ve Kalkınma Teşkilatı (Organization for Economic Cooperation and Development)

Okt
Okutman

Onb
Onbaşı

OPEC
Petrol İhraç Eden Ülkeler Teşkilatı (Organization of Petroleum Exporting Countries)

Opr
Operatör

Or
Ordu

Ora
Oramiral

Ord
Ordinaryüs

Org
Orgeneral

Ort
Ortaklık, ortakları, ortaklığı

OSB
Organize Sanayi Bölgesi

Osm T
Osmanlı Türkçesi

OYAK
Ordu Yardımlaşma Kurumu

ÖİB
Özelleştirme İdaresi Başkanlığı

öl
Ölüm tarihi

ör
Örnek

ÖSS
Öğrenci Seçme Sınavı

ÖSYM
Öğrenci Seçme Yerleştirme Merkezi

ÖTV
Özel tüketim vergisi

ÖYK
Özelleştirme Yüksek Kurulu

ÖYS
Öğrenci Yerleştirme Sınavı

öz
Özel