Kolesterol Nedir Ve Nasıl Tedavi Edilir?

Kolesterol nedir ve nasıl tedavi edilir?

Kolesterol, yaşam için gerekli olan hücre zarının yapısında yer alan temel yapıtaşlarındandır Kolesterol, beyin, sinirler, kalp, bağırsaklar, kaslar, karaciğer başta olmak üzere tüm vücutta yaygın olarak bulunur



Vücut kolesterolü kullanarak hormon (kortizon, seks hormonu), D vitamini ve yağları sindiren safra asitlerini üretir Bu işlemler için kanda çok az miktarda kolesterol bulunması yeterlidir Eğer kanda fazla miktarda kolesterol varsa, bu kan damarlarında birikir ve kan damarlarının sertleşmesine, daralmasına yol açar

Arteriyosklerozda damar duvarında biriken tek madde kolesterol değildir; akyuvarlar, kan pıhtısı, kalsiyum gibi maddeler de birikir Toplumda, arteriyoskleroz için damar sertliği, damar kireçlenmesi gibi ifadeler de kullanılmaktadır

Damarlar tüm vücutta yaygın olarak bulunur ve kalp, beyin, böbrek gibi organlara kan taşıyarak bu organların görev yapmasını sağlar Kolesterol, hangi organın damarında birikirse o organa ait hastalıklar ortaya çıkar Örneğin, kalbi besleyen atardamarlarda (koroner arterler) kolesterol birikimi olursa, göğüs ağrısı, kalp krizi gibi sorunlar oluşur Böbrek damarlarında kolesterol birikimi ise, yüksek tansiyon ve böbrek yetmezliğine yol açabilir

Kolesterol, yağımsı bir maddedir Normal koşullarda, yağ suyun içinde çözünmez Kolesterol de su özelliklerini taşıyan kanda normal koşullarda çözünmez Kolesterol, kanda çözünmesi ve taşınması için karaciğerde bir protein ile birleştirilir Bu kolesterol ile protein birleşimine lipoprotein adı verilir

Değişik tipte lipoproteinler vardır:

• LDL (Low Density Lipoprotein, düşük yoğunluklu lipoprotein): Kötü huylu kolesteroldür
• HDL (High Density Lipoprotein, yüksek yoğunluklu lipoprotein): İyi huylu kolesteroldür
• VLDL, IDL ve şilomikronlar

Yağ metabolizması bozukluğu olan hastaların yaptırdığı diğer bir kan incelemesi de trigliserid ölçümüdür Trigliserid de kolesterol gibi kanda çözünen bir yağdır Kan trigliserid düzeyi ile arteriyoskleroz arasındaki ilişki, kolesterol kadar belirgin değildir

Kanda kolesterol ve LDL-kolesterolün yüksek olması, hasta için risk taşır HDL-kolesterolün düşük olması da bir risktir Bu riske sahip hastalarda, kalp krizi, felç, damar tıkanması, böbrek yetmezliği gibi hastalıkların ortaya çıkma olasılığı daha fazladır

LDL-kolesterol > 130 mg/dl veya HDL-kolesterol < 35 mg/dl ise RİSK FAZLADIR
HDL-kolesterol yükseldikçe risk azalır Ortalama HDL-kolesterol düzeyi, kadında 55 mg/dl •erkekte 45 mg/dl'dir

Yüksek kolesterolün kontrol altına alınması ile yaşam süresinin uzadığı, kalp ve damar hastalıklarına bağlı ölümlerin azaldığı ve kalıcı sakatlıkların önlendiği kesin olarak gösterilmiştir Kolesterol yüksekliğine ilaveten şişmanlık, yüksek tansiyon, şeker hastalığı, sigara gibi diğer kardiyovasküler risk faktörlerinin tedavisi de planlanmalıdır

Tedavi 2 aşamada gerçekleştirilir:
1 İlaç dışı tedavi
2 İlaç tedavisi

Her hasta için tedavi farklılıklar taşır İlaç dışı tedaviler kesinlikle ihmal edilmemelidir İlaç tedavisi, kesinlikle doktor denetiminde olmalıdır

Tedavide hedef belirlenirken LDL-kolesterol düzeyinin esas alınması tercih edilir Hedef LDL-kolesterol düzeyi, hastada kalp ve damar hastalığının olup olmadığına göre değişir

A Kişide kalp ve damar hastalığı yoksa LDL-kolesterol düzeyinin 130 mg/dl'nin altına düşürülmesi yeterlidir
B Kişide kalp ve damar hastalığı varsa, hedef LDL-kolesterol düzeyi, 100 mg/dl'nin altı olmalıdır Yani kalp krizi geçirmişseniz, koroner arter daralmasına bağlı göğüs ağrınız varsa, koroner damar ameliyatı geçirmişseniz, koroner arterler balon ile genişletilmişse, beyine, böbreğe, bacaklara giden damarlarda kolesterol birikimi varsa, hedef LDL-kolesterol düzeyi, 100 mg/dl'nin altıdır

Kolesterol nedir ve nasıl tedavi edilir?

Beyin, sinirler, kalp, bağırsaklar, kaslar, karaciğer başta olmak üzere tüm vücutta yaygın olarak bulunan ve yaşam için gerekli olan bir çeşit yağdır Kolesterol vücutta hormon kortizon, seks hormonu, D vitamini ve yağları sindiren safra asitlerinin sentezlenmesinde kullanılır…

Kolesterol kan dolaşımında serbest olarak dolaşmaz Bunlar proteinlere bağlı olarak kan içinde taşınırlar Kolesterol, kanda çözünmesi ve taşınması için karaciğerde bir protein ile birleştirilir Bu kolesterol ile protein birleşimine lipoprotein adı verilir Bu lipoproteinlerin çeşitleri vardır

Düşük yoğunluklu lipoproteinler Low-Density Lipoproteins = LDL: Kan kolesterolünün yaklaşık olarak 70ini taşımaktadırlar Kan damarları duvarlarına girebilmek için yeterince küçüktürler ve damarlara zarar verirler Kötü kolesterol olarak da adlandırılırlar

Yüksek yoğunluklu lipoproteinler High-Density Lipoproteins = HDL: Vücudun kullanamadığı yağı karaciğerden safraya boşaltmak üzere taşır Kolesterolün bir cins ters naklini yaptığı için iyi kolesterol olarak adlandırılır
Eğer kanda fazla miktarda kolesterol varsa, kolesterol akyuvarlar, kan pıhtısı, kalsiyum… gibi maddelerle beraber kan damarlarının duvarlarında birikir ve kan damarlarının sertleşmesine, daralmasına ateroskleroz yol açar Halk arasında bu olay, damar sertliği ya da damar kireçlenmesi olarak bilinmektedir

Kanda kolesterol ve LDL-kolesterolün yüksek olması hastalar için yüksek risk oluşturmaktadır Ayrıca HDL-kolesterolün düşük olması da bir risktir Bu riske sahip hastalarda, kalp krizi, felç, damar tıkanıklığı, böbrek yetersizliği gibi hastalıkların ortaya çıkma olasılığı artmaktadır Türk Kardiyoloji Derneği
in araştırmalarına göre ülkemizde 9 milyon kişinin kolesterol düzeyi sınır değerlerin üzerinde bulunuyor Kalıtımsal olarak ülkemizde iyi kolesterol düzeyinin de düşük olması kalp hastalıkları açısından önemli bir risk yaratıyor Türk Kalp Çalışmasından elde edilen veriler, Türk toplumundaki erkeklerin 70inden fazlasında ve kadınların yaklaşık 50sinde HDL-kolesterolün 40 mg/dl
in altında olduğunu göstermektedir

20 yaşın üzerindeki kişilerde,
kan kolesterol düzeylerinin 200 mg/dl
in altında olması, kan LDL-kolesterol düzeylerinin 130 mg/dl
in altında olması ve kan HDL-kolesterol düzeylerinin de 40 mg/dl
in üzerinde olması istenilen değerlerdir Kolesterol > 200 mg/dl ya da LDL-kolesterol > 130 mg/dl ya da HDL-kolesterol < 40 mg/dl ise kalp damar hastalıkları RİSKİ FAZLADIR İyi kolesterol olan HDL-kolesterolün düzeylerindeki artış bu riski azaltmaktadır

Kanda kolesterolün yüksek olması, yağ metabolizması bozukluğunun olduğunu gösterir Yağ metabolizması bozukluğundan şüphe edilen bir hastada yapılması gereken işlem, kan alınarak öncelikle total kolesterol, LDL-kolesterol, HDL-kolesterol ve trigliserid düzeylerinin ölçülmesidir

Kolesterol Neden Artar?
Kanda kolesterol düzeyini etkileyen çok sayıda faktör vardır Bu faktörlerin bazıları değiştirilebilir niteliktedir

Kolesterol düzeyini etkileyen faktörler:
Kalıtımsal faktörler
Yediğimiz gıdalar
Şişmanlık
Yaşam tarzı
Yaş
Diyabet
Yüksek tansiyon
Bazı böbrek ve tiroid hastalıkları
Sigara
Stres gibi faktörler kolesterolü ve kötü kolesterolü LDL-kolesterol yükseltir

Genler: Kalıtım kolesterol seviyeleri üzerinde önemli bir etkendir Araştırmacılar aile ile ilişkili hiperkolesterolemi ve diğer ailevi kolesterol bozukluklarından dolayı tüm dünyada her yıl 10 milyon orta yaşlı insanın öldüğüne inanmaktadırlar Bu sebeple ailenin tıbbi öyküsünün bilinmesi önemlidir Ailede erken yaşlarda geçirilmiş kalp krizi veya kalp krizine bağlı ölüm öyküsü varsa koroner arter hastalığı veya yüksek kolesterol riski ailevi olarak artmaktadır

Yağlı yiyecekler: Eğer yağlı yiyecekleri çok fazla tüketiyorsanız kanınızdaki LDL seviyeleri yükselecektir Kolesterol et, peynir gibi hayvansal gıdalarda ve hazır gıdalarda çokça bulunur Bunları tükettiğinizde vücudunuz daha çok doymuş yağ ve kolesterol emer

Aşırı kilo: Ciddi derecede şişman kişilerin kanlarında kolesterol ve trigliserid miktarları oldukça yüksektir Amerikan Kalp Birliği aşırı şişmanlığı kalp-damar hastalıkları açısından büyük risk faktör olarak kabul etmektedir, çünkü aşırı şişman kişiler hareketsizdirler ve beslenme alışkanlıklarında yağlı yiyeceklerin payı çok yüksektir

Hareketsiz yaşam tarzı: Diyet kadar önemli bir risk faktörüdür İstatistikler fiziksel aktivite ile kolesterol düzeyleri arasında direkt ilişki olduğunu göstermektedir Fiziksel aktivitesi az olan kişilerde HDL-kolesterol düşük, LDL-kolesterol ise yüksektir Düzenli olarak egzersiz yapmak iyi kolesterolü artırmaktadır

Yaşlanma: Yaşın artmasıyla beraber genellikle kolesterol düzeylerinde de artış görülür Kolesterol düzeyleri 20 yaşından itibaren orta yaşlara kadar her 5 yılda bir ölçülmelidir 45 yaş ve daha üstündeki erkekler, 55 yaş ve daha üstündeki bayanlar her yıl kolesterol seviyelerini ölçtürmelidirler Erkeklerde 45 yaş ve üzerinde yüksek LDL-kolesterol düzeyleri görülme sıklığı artar Kadınlarda ise menapozu izleyen dönemlerde kolesterol seviyesinde belirgin artış görülür Ancak hormon tedavisi yapılan kadınlarda kolesterol düzeyleri azalmaktadır

Uzun Süreli Hastalıklar: Kronik hastalıklar yüksek kolesterole neden olabilirler Çalışmalar diyabet, böbrek hastalıkları, karaciğer hastalıkları ve hipotiroidi
in kandaki lipoprotein dengesini değiştirdiğini ve kardiyovasküler hastalık riskini artırdığını göstermiştir Yüksek kan basıncı hipertansiyon damar yapılarında değişiklikler oluşmasına neden olur ve kalp damar hastalıkları riskini artırır Bazı tansiyon ilaçları LDL-kolesterol ve trigliseridleri artırıp HDL-kolesterolü düşürebilir Kontrollere önem vermek gereklidir
Sigara: Sigara içenler yüksek kolesterol seviyeleri açısından risk grubundadırlar Sigara içenlerin damar duvarlarının yüzeylerinde düzensizlikler oluşur ve bu düzensiz yüzey daha çok yağ tutulumuna sebep olur Sigara içenlerde HDL-kolesterol miktarları yaklaşık olarak 15 azalmaktadır Düşük HDL-kolesterol düzeyleri ile tütünün toksik etkileri bir araya geldiğinde kalp krizi riskinin arttığı görülmektedir

Stres: Stres ve yüksek kolesterol düzeyleri arasındaki ilişki henüz kanıtlanmış değildir Stres altındaki insanların kendilerini, yiyecek, alkol ve tütün tüketimini arttırarak teselli ettikleri tahmin edilmektedir; bunun da kolesterol düzeylerini olumsuz etkilediği düşünülmektedir
Yüksek Kolesterolün Vücudumuza Verdiği Zararlar
Kanda aşırı miktarda bulunan kolesterol, yıllar içinde yavaş yavaş damarların duvarında birikmeye başlar Bu birikim sonucu damarlarda daralma, tıkanma ortaya çıkar Bu hasarlı damarların oksijen taşıdığı organlar da zarar görme eğilimindedir ve buna bağlı olarak ilgili organlarda hastalıklar ortaya çıkmaktadır Yüksek kolesterolün vücudumuza verdiği zararlar kısa sürede karşımıza çıkmazlar, aksine uzun dönemde etkilerini göstermeye başlarlar ve bazen de tedavi için geç kalınmış olabilir

Kalbi besleyen damarlar yani koroner arterlerde kolesterol birikimi, bu damarlarda tıkanma ve daralmanın sonucu, göğüs ağrısı, kalp krizi ve kalp yetersizliği gibi sorunlara neden olur Bunların sonucu, hasta koroner by-pass ameliyatı cerrahi olarak darlığın ortadan kaldırılması ya da anjiyoplasti daralmış koroner arterin balonla genişletilmesi işlemine ihtiyaç duyabilir Beyni besleyen boyun damarlarında kolesterol birikimi olması, felçlere, konuşma bozukluklarına, dengesiz yürümeye, bilinç kaybına yol açabilir Böbrek damarlarında kolesterol birikimi, yüksek tansiyon ve böbrek yetersizliğine yol açabilir Ana atardamarda yani aortta kolesterol birikimi de tehlikelidir Buradan kopan kolesterol birikintileri, daha küçük damarları tıkayarak çok değişik sorunlara yol açabilirler: Bağırsağı besleyen damarları tıkayarak bağırsak ölümüne, göz damarlarını tıkayarak körlüğe, bacak damarlarını tıkayarak kangrene yol açabilirler

Tedavi Prensipleri
Yüksek kolesterolün kontrol altına alınması ile yaşam süresinin uzadığı, kalp ve damar hastalıklarına bağlı ölümlerin azaldığı ve kalıcı sakatlıkların önlendiği kesin olarak gösterilmiştir Kolesterol yüksekliğine ilaveten şişmanlık, yüksek tansiyon, şeker hastalığı, sigara gibi diğer kardiyovasküler risk faktörlerinin tedavisi de planlanmalıdır

Tedavi iki aşamada gerçekleştirilir:
1 İlaçsız tedavi
2 İlaç tedavisi

Her hasta için farklı tedavi uygulanabilir İlaçsız tedaviler kesinlikle ihmal edilmemeli ve özenle sürdürülmelidir İlaç tedavisi, kesinlikle doktor denetiminde olmalıdır

1 İlaçsız tedaviler alışılmış yaşam düzeninin değiştirilmesi olarak da düşünülebilir Yüksek kolesterol tedavisinde hastaların önem vermeleri gereken konulardan biri ilaçsız tedavilerdir ve kesinlikle ihmal edilmemelidir İlaçsız tedavilerde yapılan ihmal, kolesterol düşürmek amacı ile kullanılan ilaçların başarısını da azaltır
İlaçsız tedavilerin başında, beslenme alışkanlığının değiştirilmesi gelir Yüksek kolesterol tedavisinin olmazsa olmaz koşuludur Vücut, gereksinimi olan kolesterolü kendisi üretebildiği için, diyetle kolesterol almaya gerek yoktur Beslenme konusunda tedavi planı, beslenme uzmanı ile birlikte yapılmalıdır Doymuş yağlardan ve kolesterolden fakir diyet seçilmelidir Sıvı yağlarda doymamış yağ daha fazladır, bu nedenle sıvı yağlar tercih edilmelidir Genel olarak sebze, meyve ve hububat tercih edilmelidir Kızartmalardan kaçınılmalı ve tercihen kırmızı et yerine beyaz et tüketilmelidir Karaciğer, böbrek ve beyin gibi kolesterolü fazla olan etlerden uzak durulmalıdır Yüksek tansiyonu bulunan hastaların tuzu azaltmaları gereklidir Gıdaların yağ ve kalori içeriklerine de dikkat edilmelidir Yağı azaltılmış peynir, süt tercih edilmelidir Diyet peynir, diyet süt kullanılsa bile bunların sınırlı miktarda tüketilmesi gerekmektedir
Sigara kesinlikle bırakılmalıdır Sigara da kolesterol yüksekliği gibi bir kardiyovasküler risk faktörüdür Sigara ayrıca, akciğer kanseri, akciğer hastalığı, beyin kanaması ve birçok kansere de zemin hazırlar
Hastada yüksek tansiyon varsa, yüksek tansiyon tedavisinde geçerli olan ilaç dışı tedaviler ihmal edilmemelidir Yüksek tansiyon ve kolesterol yüksekliğinde uygulanan ilaç dışı tedaviler birbirine benzerlik gösterir Yüksek tansiyonlu hastalarda, beslenme ile alınan tuzun da azaltılması gerekir
Şeker hastalığı kontrol altına alınmalıdır İnsülin kullanmak gerekiyorsa kaçınılmamalıdır

Şişmanlık kesinlikle kontrol altına alınmalıdır
Düzenli egzersiz HDL-kolesterolü iyi kolesterol yükseltir, LDL-kolesterolü kötü kolesterol düşürür Hastalar düzenli egzersiz yapmayı alışkanlık haline getirmelidirler Haftada en az 3 tercihen 5 kez, 30-45 dakika süre ile yürüyüş, koşu, yüzme, bisiklete binme gibi sporlar yapılmalıdır
Alkol, HDL-kolesterolü yükseltir, ancak alkolün insan sağlığı ve sosyal yaşantı üzerine çok sayıda olumsuz etkisi olduğu unutulmamalıdır Bu nedenle, alkol alımı kesinlikle sınırlandırılmalıdır İzin verilen etil alkol miktarı, erkeklerde günde 30 ml, kadınlarda günde 15 mldir

2 İlaç tedavisinde kullanılan ilaçlar, yağ metabolizmasındaki bozuklukların düzenlenmesi amacıyla geliştirilmişlerdir
Statinler: Kolesterol düşürücü tedavide uzun yıllar boyunca yapılmış çalışmalarla etkinlik ve güvenliliklerini kanıtlamış statinler çok yaygın olarak kullanılmaktadırlar Kötü kolesterolü düşürmenin ve iyi kolesterolü artırmanın yanı sıra bu ilaçlar, yüksek kolesterol düzeyleri ile ilişkili kardiyovasküler olayları da azaltmaktadırlar
Safra asidi bağlayıcı reçineler
Nikotinik asit
Fibratlar
Bu ilaçlara ne zaman başlanacağı, ne kadar süre kullanılacağı ve hedef kolesterol, LDL-kolesterol, trigliserid düzeyleri, kesinlikle doktor denetiminde olmalıdır