Radyasyonun İnsan Vücduna Etkileri

Radyasyonun insan vücduna etkileri

Japonyadaki reaktör patlamalarıyla meydana gelen sızıntı tüm dünyada radyasyon korkusuna yol açtı Peki radyasyon insan vücudunda nasıl bir seyir izler, hangi organı ne kadar etkiler, kısa ve uzun vadede yarattığı sonuçlar neler? Doç Dr Şefik İğdem Ntvmsnbcye anlattı

Japonyayı sallayan 8,9 şiddetindeki depremden sonra Fukuşima Nükleer Santralindeki reaktör patlamaları ve radyasyon sızıntısı akıllara bir kez daha Çernobil faciasını ve radyasyonun canlılar üzerindeki etkisini getirdi 20 yüzyılın en büyük nükleer kazası olan Çernobil reaktör kazası, Nisan 1986da Ukrayna'nın Kiev bölgesine bağlı Çernobil kentinde meydana geldi ve yıkıcı sonuçlar doğurdu

Çernobil kazasından sonra çok sayıda insan ilk birkaç saat içinde yüksek dozda radyoaktif iyodine maruz kaldı Radyoaktif iyodinin neden olduğu en önemli sağlık sorunlarından biri, çocukluk çağı tiroit kanserleri Zaten kazadan sonraki ilk aylarda, radyoaktif iyodin düzeyi yüksek sütlerden içen çocuklar, yüksek radyasyon dozları aldı ve 2002 yılına kadar bu grup içinde 4000den fazla tiroit kanseri teşhis edildi

DNAYI ÖLÜME YÖNLENDİRİYOR
Radyasyonun sağlık üzerindeki etkilerini anlatan İstanbul Bilim Üniversitesinden Radyasyon Onkoloğu Doç Dr Şefik İğdem, radyoaktif maddelerin vücuttaki en temel hedefinin DNA olduğunu belirtti Doç İğdem, radyasyonun insan vücudundaki seyri, kısa ve uzun vadedeki sonuçları hakkında şunları söyledi:

“Radyasyon, DNA üzerinde tamiri zor kırıklar meydana getirerek DNAnın replikasyonunu yani çift sarmallı DNA'nın kendini kopyalaması işlemini engelliyor Böylece hücre bölünemiyor veya bölünmeye çalıştığı zaman ölüme doğru yönlendiriliyor Bu konudaki bir başka senaryo ise hücrede meydana gelen DNA kırığının, bir hata olarak bir sonraki nesle aktarılmasıdır Bu aktarılma sonucunda mutant, yani bozulmuş ve hasarlı hücreler bir şekilde diğer hücrelerin kontrolünden kurtularak yeni bir kanserizasyona yol açar

ŞİKAYETLER 10 DAKİKA SONRA BAŞLIYOR
İnsan vücudu bir nükleer kaza sonucu radyasyona maruz kalırsa, maruz kaldığı radyasyon miktarıyla doğru orantılı şikayetler ortaya çıkıyor Fakat önce maruz kalınan doz ne olursa olsun bir prodromal dönem yaşanıyor Tüm vücudun radyasyona maruz kalmasından 5-10 dakika sonra prodromal dönem denilen ve iştahsızlık, bulantı, kusma ve yorulma ile giden şikayetler görülüyor

BELİRTİLER BİRKAÇ GÜN SÜREBİLİYOR
Maruz kalınan doz ne kadar yüksek ise bu şikayetler o kadar çabuk ortaya çıkıyor ve bir o kadar şiddetli oluyor Diğer erken belirtiler de buna eşlik edebiliyor Bu belirtiler; ishal, kramplar, ateş, baş ağrısı, sıvı kaybı, dehidratasyon ve sonunda hipotansiyon, yani tansiyonun anormal derecede düşmesidir Bu dönem birkaç saat veya birkaç gün sürebiliyor

LATENT DÖNEM ÖLÜMLE SONUÇLANIYOR
Bu dönemin ardından latent dönem başlıyor Hastanın kendini çok iyi hissettiği ve yaklaşık bir hafta süren bu latent dönemden sonra maruz kalınan doza bağlı olarak hematopoetik, (kan yapımına yönelik), gastrointestinal (sindirim), serebrovasküler (kalp-damar) sisteminin çökmesi üzerine ölüm gelişiyor

ETKİLERİ YILLAR SONRA ÇIKIYOR VE KANSER YAPIYOR
Radyoaktif maddeler vücutta tüm organları etkiler ama özellikle hızlı çoğalan hücreler radyasyona hemen cevap verirler Örneğin deride kızarıklık, ülserasyon, üreme hücrelerinde sterilizasyon, gözde katarakt, saçlı deride saç dökülmesi, bağırsaklarda ishal ve bulantı bu reaksiyonlara birer örnektir Bazı hücrelerde radyasyona geç cevap verirler Beyin, omurilik gibi dokularda onarım çok zor olur Radyasyonun geç etkileri ise seneler sonra ortaya çıkar İkincil kanserler buna en güzel örnektir

ÇERNOBİL TİROİT KANSERİNİ YÜZDE YÜZ ARTIRDI
Çernobil kazasından dört yıl sonra tiroit kanserlerinde 100 kat artış gözlendi, yani tiroit kanserleri yüzde yüz arttı Kaza sonrası çok sayıda insan ilk birkaç saat içinde yüksek dozda radyoaktif iyodine maruz kaldı Bu madde en çok tiroit kanserine yol açar Çünkü radyoaktif iyodin, soluyan insanın akciğerlerinden kana karışır Sonrada gidip gırtlağın önündeki tiroit bezinin içinde birikir Burada yaptığı aşırı ışınlama da kansere sebep olur

ÇERNOBİLZEDELER KANSER RİSKİ ALTINDA YAŞIYOR
Çernobil kazasında ortama karışan radyoaktif gazlar nedeniyle santraldeki 237 çalışan yüksek risk altına girdi Bunlardan 140ında daha sonra akut radyasyon sendromu belirtileri gözlendi Bunların 60ında cilde bağlı sendromlar görüldü ve 28 kişi bu nedenlerle öldü Radyasyona bağlı hemotopoetik sendrom ve kemik iliği yetersizliğinden ölenler de oldu Ayrıca kurtulanlarda cilt lezyonları, katarakt, kısırlık, Hashimoto tiroiditi gibi hastalıklar da oldu Tabii ki Çernobil kazasında radyasyona maruz kalan bütün insanlar kan hastalığına bağlı bir kanser gelişme riski altındadırlar”