Kanser Hakkında Her Şey

Kanser nedir, nasıl oluşur, çevresel mi kalıtsal faktörler mi tetikleyicidir, günlük yaşamdaki hangi yanlışlar kansere ortam hazırlar, neden öldürücüdür, kemoterapi-radyoterapi iyileştirir mi, kanserde erken teşhis olur mu, mamografi ne zaman çektirmek gerek, prostat kanserini gösteren test var mı, kanserden korunmak mümkün mü, neden artıyor ve şekeri sever mi? Tüm bu soruları yaptığı açıklamalarla tabuları yıkan İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof Dr Ahmet Aydın'a sorduk ve sizler için A'dan Z'ye Kanser Dosyası'nı hazırladık

Her geçen gün artan kanser tür ve vakaları, yaş sınırının gittikçe gençleşmesi bu hastalığı hepimiz için korkulu bir rüya haline getirdi Peki nedir bu illet, bu illetten kurtulmak, korunmak mümkün mü, çaresi var mı?

Hayatımızı sürdürebilmemiz için hücrelerimizin sürekli yenilenmesi yani bölünüp çoğalması gerekir Yaşam süresini dolduran hücreler vücuttan atılır, yenileri oluşur Bu denge genlerimizin kontrolü altındadır Bazı genler hücrelerin bölünüp çoğalmasını sağlarken bazıları da aşırı hücre üremesini dizginler

KANSER NASIL OLUŞUR?

Çocukluk çağı dışında yaşlanan hücrelerle yeni yapılanlar hemen hemen birbirine eşittir Yani mekanizma açısından bakarsak kanser, aşırı hücre üremesinin dizginlenememesine, yani yıkımdan çok yapım olmasına verilen addır
Beslenme, hava kirliliği, radyasyon, sigara, çevre kirliliği, gıda katkı maddeleri ve çeşitli toksinlerin yaptığı hasar gen fonksiyonlarını bozduğu (mütasyon)için hücreler aşırı şekilde ürer Hücrelerin aşırı şekilde üremesini dizginleyen genler ise aktiviteleri azaldığı ya da bu aşırılıklarla baş edemediği için kanser oluşur

Yiyeceklerimiz ya da diğer çevresel faktörlerde bulunan kanser ajanları DNA'larımıza bağlanarak hasara uğratır Hasar kritik düzeye ulaşınca da normal hücreler kanserli hücreler haline dönüşür Sağlıklı bir insan vücudunda bulunan DNA onarım enzimleri ve diğer gen koruyucu mekanizmaları 24 saat içinde hasarın yüzde 90'ını temizler Her insan hücresinde günde yaklaşık 10 bin mütasyon olur Eğer DNA onarım enzimleri yoksa ya da yetersiz çalışıyorlarsa bu mütasyonlar hızla kansere yol açar

* Hücrelerin DNA onarım kapasiteleri sınırlıdır; sonsuz değildir Bu nedenle gen koruyucu mekanizmalar son derece önemlidir Genlerin korunmasındaki en önemli faktör ise onları besleyen besin maddeleri ve vitaminlerdir

KANSERDEKİ HIZLI ARTIŞIN NEDENİ KALITSAL MI, ÇEVRESEL FAKTÖRLER Mİ?

Kanser tüm dünyada en çok ölüme neden olan ikinci hastalık grubu (ilki kalp-damar hastalıkları) ABD'de 1900 yılında yüzde 3 olan kanserden ölüm oranı, 2000'de yüzde 24'e çıkmış Yani ABD'de yüzyılda kanserden ölüm oranı 8 kat artmış Bazı uzmanlar kanserdeki artışı yaşam süresinin uzamasına bağlasa da bu yanlış bir inanıştır Çünkü aynı zaman içinde 65 yaşın üzerindekilerin total nüfusa oranı yüzde 4'ten yüzde 12'ye çıkmış Yani üç kat artmış; sekize karşı üç kat Demek ki kanserin artmasının temel nedeni yaşlı nüfusun artışı değil Kanserin gelişimdeki hızlı artışta kalıtsal faktörlerin rolü de fazla değil Kanser coğrafyaya göre de değişiyor Tıbbi imkânların son derece az olduğu gelişmekte olan ülkelerde çok az kanser var Fakat burada yaşayan insanların gelişmiş ülkelere göç ettikten bir iki yıl sonra kanser sıklığı artıyor Bu durum kanserin, genetik nedenlerden çok çevresel nedenlere bağlı olduğunu ve bunun önlenebileceğini düşündürüyor Çünkü akraba evliliklerinde aşırı bir artış olmadıkça genetik hastalıkların artması da mümkün değil

KANSER NEDEN ÖLDÜRÜCÜ?

Kanserlerin yaklaşık yüzde 80'inde neden bellidir Vakaların yarısından fazlasını akciğer, kalın bağırsak, meme ve prostat kanserleri oluşturuyor Akciğer kanseri beslenmeyle de ilgisi olmasına rağmen daha çok sigara tüketimi ile ilişkilidir Kalın bağırsak, meme ve prostat kanserleri ise daha çok beslenmeye bağlıdır AIDS, Ebstein-Barr virüsü (öpücük hastalığı) ve B hepatiti virüsü gibi enfeksiyonlar da başlıca kanser nedenleri arasında yer alır Bu hastalıklar da sağlıklı beslenen insanlarda nadiren görülür Bu arada önemli nedenler arasında radyasyon, elektromanyetik dalgalar, tarım ilaçları, gıda katkı maddeleri, GDO'lu yiyecekler, ağır metaller ve diğer kimyasal toksinler fiziksel ve kimyasal zararlılar başı çekmektedir

KEMOTERAPİ VE RADYOTERAPİ TÜMÖRÜN BÜYÜMESİNİ ENGELLEYEBİLİR Mİ?

Kemoterapi ve radyoterapi tümörün büyümesini azaltabilir ama her zaman tümörü yok edemez Yok etse bile tümörün tekrarlama olasılığı vardır Kemoterapi, radyoterapi ve cerrahiden oluşan klasik kanser tedavisinin etkinliği birçok organ tümöründe artık plato çizmeye başladı Artık tedavi başarısında hissedilir bir artış olmuyor Ayrıca standart tedavi sırasında akut bir toksisite oluşması da önemli bir risktir Bu nedenle klasik tedavinin toksisitesini azaltacak ve tümör eritici etkisini artıracak araçlar kanser tedavisinin başarısını artırabilecektir İşte makro besinler, vitaminler, mineraller ve flavonoidler bu araçların başında gelmektedir

ERKEN TEŞHİR TEDBİRLERİ NELERDİR?

Her kanser için söz konusu olmasa da bazı kanserlerde erken teşhis için bazı tedbirlere başvuruluyor 40 yaşına gelmiş bir kadının her yıl mamografi yaptırması önerilir Ama bu kadar sık alınan radyasyonun da kansere davetiye çıkarttığını unutmamak lazım En iyisi kadınların ayda en az bir kere kendi memelerini elle yoklamalarıdır Tabii ki bir kitle ele geliyorsa o zaman mamografi mutlaka yapılmalıdır Kalın bağırsak kanserleri için dışkılamadaki değişiklikler önemli İshal, kabızlık, dışkıda kan görülürse kolonoskopi yapmak şarttır Kolonoskopinin bir zararı da yoktur

PROSTAT KANSERİNİ GÖSTEREN BİR TEST VAR MI?

Prostat kanserlerinin çok büyük bir bölümü (%99) ölüme yol açmıyor, hastayla beraber mezara kadar sesi sedası çıkmıyor Buna gizli prostat kanseri denir Hatta bunların çoğunda parmakla yapılan muayenede de bir kitle ele gelmez Başka nedenlerle ölmüş erkeklerin otopsilerinde Prostat Spesifik Antijen (PSA) testi bu gizli kanseri gösterebilir Fakat bu testi yaptırmanın handikapı da vardır Yüzde 99 oranla size hiçbir zararı olmayacak bir hastalığı tespiti, sizi ve hekiminizi lüzumsuz yere telaşa sevk edebilir Gereksiz ve hayatınızı tehlikeye atabilecek tedavilerin yapılmasına yol açabilir

Aslında erken teşhis için harcadığımız emeğin yarısını erken korunmaya harcasak, kanseri azaltabiliriz

KANSERDE NEDEN ARTIŞ VAR?

Bence iki temel neden var; 1 Beslenmede yapılan hatalar, 2 Toksinler Son yarım yüzyılda piyasaya 80000 kimyasal maddenin girdiğini düşünürseniz sorunun büyüklüğünü anlayabilirsiniz

KANSER NEDEN EN ÇOK ŞEKERİ SEVER?

Son yıllarda beslenme düzenimizdeki en olumsuz değişim rafine şeker ve unlu gıdaların aşırı bir şekilde tüketilmesidir Örneğin İngiltere'de 1815'te 5 kg civarında olan kişi başına yıllık çay şekeri tüketimi 1970'te 50kg'ın üzerine çıkmış Daha sonraki yıllarda un ve şeker tüketimi çılgınca artmaya devam etmiş Örneğin 1970-2000 yılları arasında ABD vatandaşlar önceki yıllara oranla yılda 100 litre daha fazla şekerli meşrubat tüketmişler Unlu, şekerli gıdaları aşırı tüketmek birçok hastalığın temel nedenidir Kanser de bunların başında geliyor!

Aşırı şeker tüketimi ile kanser arasındaki ilişki iki kez Nobel Tıp Ödülü alan (1931 ve 1944) Alman Otto Warburg tarafından ortaya koyuldu Warburg kanser hücrelerinin sağlıklı hücrelerden farklı bir metabolizması olduğunu göstermiştir Vücudun normal hücreleri, enerjileri için hem oksijenli (aerobik), hem de oksijensiz (anaerobik) metabolizma yollarını kullanırlarken kanser hücreleri sadece oksijensiz (anaerobik) metabolizma yolunu kullanabilir
Vücut, kanseri beslemeye çalışırken sürekli kapasitesinin üstünde çalışır Eğer sevdiği besini (yani şekeri) vermezseniz kanser açlıktan ölmeye başlar Bu nedenle kanser hücreleri şekeri kuru bir süngerin suyu emmesi gibi emer Kanser hücreleri sağlıklı hücrelere göre 3-5 kat daha fazla şeker kullanır

Bildiğimiz gibi onkologlar bazı kanser metastazlarını (sıçrama) saptamak için PET taramaları yapar Bunun için hastaya damardan radyoaktif bir madde ile işaretlenmiş glükoz verilir! Çünkü işaretlenmiş glükoz molekülünün öncelikle gideceği yer kanser dokusudur Fakat onkologların çoğu nedense bu bilgiyi hastalarından gizler! Şeker kanser yapar' diyen hekimlere de şarlatan gözü ile bakılır

Şekerin tek zararı kanser dokusunu beslemesi değil Aşırı un ve şeker tüketimi insülin direncine (metabolik sendrom) yani hiperinsülinizme yol açar Hiperinsülinizm, insüline benzer büyüme faktörü (IGF-1) düzeyini artırır Serbest IGF-1 hemen hemen bütün dokularda hücre üremesini kontrolsüz bir şekilde artırarak kansere neden olur Normal tartılılarla kıyaslandığında vücut kitle endeksi 40'ın üzerinde olanlarda, yüzde 50-60 oranında daha fazla kanser görülmektedir Sadece son 10 yılda Türkiye'deki şişmanlık iki kat arttı Kanserdeki artıştan sorumlu olan faktörlerin başında da şişmanlık gelir

TEDAVİDE C VİTAMİNİNİN YARARI VAR MIDIR?

Bilindiği gibi her kronik hastada C vitamini düzeyleri düşüktür Fakat kanserli hastalarda bu oran çok daha düşüktür Çünkü kanser hücreleri C vitaminini tıpkı bir vantuz gibi içlerine çeker ve vücudun zaten az olan C vitamini depolarını iyice tüketir Peki kanser hücreleri C vitaminini severler mi? Aslında hayır Ama onu glükoz zannederler Çünkü C vitamininin molekül yapısı glükoza çok benzer Bu nedenle kanser hücreleri C vitaminini glükoz zannederek içlerine çeker Yani eğer kanda çok yüksek miktarda askorbik asit varsa kanserli dokuya geçen C vitamini miktarı da artar

NELERE DİKKAT EDİLMELİ?

Günlük hayatımızda bazı tedbirler alırsak kanserlerin en az üçte ikisi önlenebilir:

*Un ve şekerden kaçınarak insülin direncini yenin
*Hiçbir şekilde tatlandırıcı ve tatlandırıcı içeren 'light' hafif yiyecek ve içecek tüketmeyin
*Katkı maddesi ilave edilmiş, paketlenmiş gıdaları yemeyin
*Bol taze sebze ve meyve yiyin
*Yeterli omega-3 alın Ayçiçeği, mısır, kanola, soya, pamuk ve margarin gibi yağları diyetinizden çıkartın Bunların yerine zeytinyağı ve doğal hayvani yağları (tereyağı, kaymak, iç yağı ve kuyruk yağı) yiyin
*Kefir, ekşiyebilen yoğurt, turşu, sirke, nar ekşisi ve boza gibi probiyotiklerden zengin gıdalarla beslenin Bu gıdaların fabrikasyon değil, doğal yöntemlerle üretilmiş olmasına özen gösterin
*Özgür dolaşan hayvanların etini ve yumurtasını yiyin
*Pastörize sütlerden mümkün olduğunca kaçının Kutu sütü tüketmeyin Mümkünse mandıra sütü kullanın Süt yerine süt ürünlerini (yoğurt, peynir) tercih edin
*Günde iki diş sarımsak ve/veya 1 baş kuru soğan tüketin
*Günde 1-2 tatlı kaşığı zerdeçal tozu tüketin
*Yeşil ve siyah çay tüketin (şekersiz)
*Stresten uzak durun
*İyi uyuyun
*Çevresel toksin ve sigaradan uzak durun
*D vitamini düzeylerinizi yükseltmek için dengeli bir şekilde güneşlenin ya da D vitamini takviyesi alın
*Yeteri derecede egzersiz yapın
*Aşırı alkol kullanmayın
*İşlenmiş soya ürünü yemeyin
*Yemekleri geleneksel yöntemler (buğulama, buharda pişirme) ile pişirin Turbo fırınlar da kullanılabilir
*Hızlı pişirme yöntemleri (mikrodalga gibi) besin kayıplarına yol açar; ayrıca kanserojen olabilirler
*Daha çok toprak (güveç), cam ya da kalaylı bakır kapları tercih edin Emaye ve çelik tencere daha sonraki tercihlerdir Teflon ve alüminyumu ise kesinlikle kullanmayın Yemeklerinizi ve içeceklerinizi plastik kaplarda muhafaza etmeyin