Kanser Türlerinde Kullanılan Tarama Yöntemleri

Kanserde erken teşhisin hayat kurtardığı herkesin malumu Teknolojik yenilikler, tarama programları ve erken tanının da etkisiyle gelişmiş ülkelerde kanserde iyileşme oranları yüzde 55-60ları buluyor



Kanser dünyada ikinci ölüm nedeni Akciğer, mide, karaciğer, kolon ve meme kanserleri her geçen yıl diğer daha fazla ölüme neden oluyor Kadınlar ve erkekler arasında ise farklı kanser tipleri sıklık gösteriyor Kadınlarda yüksek mortalite oranına neden olan kanser tipleri meme, akciğer, mide, kolorektal ve servikal kanser olarak sıralanıyor Erkeklerde ise akciğer, mide, karaciğer, kolorektal ve yemek borusu kanseri daha fazla görülüyor

Tıbbi Onkoloji Uzmanı Prof Dr Necdet Üskent, gelişmiş ülkelerde erken teşhisle kanserde yüzde 55-60 oranlarında tam iyileşme sağlandığını belirtiyor ve Türkiyedeki durumu şöyle özetliyor: “Ülkemizde de yetişmiş insan gücü, yeni teknolojiler ve doğru uygulamalarla önemli yol alınmakla birlikte, bu oran çok daha düşüktür Gelişmiş ülkelerle aramızdaki en önemli fark, hastalığın daha geç evrelerde fark edilmesidir Toplumsal eğitim ile insanların erken tanıya yönelik alışkanlıkları elde etmesi tabloyu olumlu anlamda büyük ölçüde değiştirecektir”

ÖLÜMLERİN YÜZDE 30U DEĞİŞTİRİLEBİLİR NEDENLERDEN KAYNAKLI
Kanser nedeniyle yaşanan ölümlerin yüzde 30u beden kitle indeksinin yüksek olması, düşük meyve ve sebze alımı, fiziksel aktivite azlığı, sigara ve alkol kullanımı gibi düzeltilebilecek 5 davranıştan kaynaklanıyor Sigara kullanımı, global kanser ölümlerinin yüzde 22sini oluştururken, global akciğer kanseri ölümlerinde ise yüzde 71 oranla, kansere neden olan risk faktörlerinin başında geliyor Dünya genelinde kanser nedeniyle ölenlerin sayısının artması bekleniyor ve 2030 yılında ölümlerin yılda 131 milyonu bulacağı tahmin ediliyor

Erken tanı için düzenli kanser taraması yaptırmak öneriliyor Kanser taramalarının, erken tanının hastalık kontrolünde ve sağ kalımda etkili olduğu kanserlerde ön plana çıkması gerektiğini söyleyen Prof Dr Üskent kanser türlerinde kullanılan tarama yöntemlerini ise şöyle anlatıyor:

Meme kanseri taraması: Meme kanserinin erken tanısında en önemli yöntem mamografidir Yapılan çalışmalar, 50 yaşın üstünde yıllık mamografi yaptırarak ve kendi kendini muayene yöntemi ile ölüm oranlarının yüzde 20-30 arasında azaldığını gösteriyor Eğer ailede özellikle birinci derece akrabalarda çok genç yaşlarda meme kanseri görülmüş ise mamografik taramalar ultrason desteğinde 30-35 yaşlara kaydırılmalı Mamografinin her yıl tekrarlanması gerekir

Rahim ağzı (serviks) kanseri: Tüm kadınlar, cinsel yaşama başladıkları yaştan itibaren her yıl Pap smear testine tabi olmalıdır Cinsel yaşamın başlaması ile HPV (Human Papilloma Virus) enfeksiyonu riski de artıyor HPV, serviks kanserinde bugün bilinen en önemli etiyolojik faktör 30 yaşına kadar, üst üste 3 normal test geçirenlerde taramalar her 2-3 yılda bir azaltılabilir Taramalar, 70 yaşında sonlandırılır HPV için aşı çalışmaları da başlatıldı Kolay, ucuz ve ağrısız olması nedeniyle en çok uygulanan tarama testidir

Kolorektal kanser: Kolorektal kanser taramalarında büyük abdestte gizli kan saptanması en ucuz ve kolay bir yöntemdir Yılda bir kez yapılan test ile kolorektal kanser ölüm oranlarında yüzde 30 azalma sağlanabiliyor Ancak yanlış pozitivitesi yüksektir Büyük abdestte gizli kan (GGK) pozitif olan olguların ancak yüzde 2-10unda kanser saptanır Yüzde 20-30unda ise iyi huylu polipler bulunur Birinci derecede akrabalarında kolon veya rektum kanseri olanlarla, ülseratif kolitli hastalarda ve daha önce adenömatöz polip saptanan hastalarda her yıl kolonoskopi, normal bireylerde ise 50 yaş üstünde her 3-5 yılda bir kolonoskopi yapılması uygun olur

Prostat kanseri: Prostat kanseri için en sık önerilen tarama testleri, Prostat Spesifik Antijen (PSA) ve rektal muayenedir PSAnın kolay uygulanabilir bir test olması nedeniyle, Avrupa ve ABDde prostat kanseri yılda en fazla teşhis edilen kanser sırasına yükselmiş durumda PSA ölçümleri ile henüz hastalık belirtisi göstermeyen pek çok prostat kanserine erken tanı konması mümkün Ancak bunların birçoğu sağlığı gerçek olarak tehdit etmeden çok yavaş seyrederek tedavi gerektirmezken, agresif seyredenlerin çoğunun tanı konduğunda iyileşme şansı ise pek bulunmuyor

Over kanseri: Over kanseri için ileri sürülen tarama testleri, pelvik muayene, transvajinal ultrason ve serum Ca-125 testleridir Pelvik muayene over kanserinden ölüm oranlarını azaltacak kadar duyarlı bir test değil Transvajinal ultrason ve Ca-125 testleri ile yapılan bilimsel çalışmalar ise henüz sonlanmamıştır

Akciğer kanseri: Akciğer kanseri taramasında, akciğer filmi, bilgisayarlı tomografi ve balgam sitolojisi erken tanı amaçlı kullanılmıştır Spiral BTler tanıyı daha erken evrelere getirmekle birlikte, yanlış pozitif bulgular nedeniyle sağkalım üzerine etkileri tartışmalıdır

Mide ve özafagus kanseri: Mide kanserlerinde ve lenfomalarında Helicobacter pylori ve Helicobacter felis bakterilerine yönelik olarak yapılan tedavinin kanser gelişimini önlediği bilimsel çalışmalarda gösterilmiştir Reflü özafajitler sonucu gelişen Barrett Özafagusunun erken saptanması ve tedavisi (endoskopik,cerrahi veya fotodinamik olarak) özafagus kanserlerinin en azından bir kısmının gelişmesini engelleyebiliyor