Varisten Korunmanın Yolu

Vücudumuzdaki kan akışı büyük bir uyumla sağlanıyor Ancak bazen bir yerde oluşan bozukluk kanın yolunu şaşırmasına neden olabiliyor Bacaklardaki kanın kalbe gidişi sırasında kapakçıkların iyi çalışmaması ve geri gelmesi damarların içindeki kan basıncını artırıyor Artan kan basıncı da damar yapısını bozarak varis oluşumuna neden oluyor Hem kadınlarda hem de erkeklerde ortaya çıkabilen varisler ağrı, yanma, ayak bileklerinin şişmesi, kaşınma ve yorgunluk hissinin yaşanmasına yol açıyor Bu gibi belirtiler yaşayan kişilerin mutlaka tedavi olması gerekiyor Ayrıca günlük bazı özel kurallar dikkate alınarak varisten korunmak da mümkün olabiliyor Kalp ve Damar Cerrahisi Uzmanı Dr Selim Tansal, varisten korunmanın yolları hakkında şu bilgileri veriyor:

1- Fırsat buldukça bacaklarınıza soğuk su uygulayın
Soğuk su toplardamarların büzülmesine neden olup, kanın daha çabuk kalbe dönmesini sağlıyor Böylece toplardamar rahatlıyor Banyoyu mümkün olduğu kadar ılık suyla yapın Ayrıca duş veya banyodan çıkmadan önce ayak bileğinden başlayarak kasıklara kadar soğuk su uygulayın Gün içerisinde fırsat buldukça ayak bileğinizden diz üstüne kadar soğuk suyla duş alın

2- Güneş altında değil denizde vakit geçirin
Bacakları kuma gömmek ve direkt güneş ışınlarına maruz kalmak damarların genişlemesine ve içlerinde kanın birikmesine neden oluyor Bu nedenle daha çok gölgede dinlenin ve mümkün olduğu kadar deniz içinde vakit geçirin Suda hareket etmek toplardamarların çok daha kolay boşalmasını ve bacakların rahatlamasını sağlıyor

3- Dar kıyafetlerden kaçının
Karın içi basıncını artıran kıyafetleri asla giymeyin Korse giymektense özellikle kaçının Dar giysiler bacaklardan kalbe dönmeye çalışan kanın rahat akmasını engelliyor ve bu akış yönünü daraltıyor Bu nedenle bol kıyafetleri tercih edin

4- Kemerinizi çok sıkmayın
Pantolon ve eteklerinizin bel kısmını fazla sıkmayın ve çok dar kemerler kullanmayın Diz üstü taytlar, slip, iç çamaşırları, dar pantolonlar ve benzeri giysiler de baskı yaptıkları bölgenin altında kan toplamasına neden olup, zaman içerisinde varislere yol açabiliyor

5- Babet ayakkabılardan uzak durun
Ayak bileği ve baldır kaslarının düzenli ve ritmik çalışmasını kısıtlamayacak ayakkabıları tercih edin Ayakkabınız mutlaka 2 ile 3 cm topuklu olmalı ve asla dümdüz olmamalı

6- Yemeklerinizde aşırı baharat kullanmayın
Yanlış beslenme varis gelişiminde etkili olabiliyor Bu nedenle beslenmenize dikkat edin ve sık aralıklarla az miktarlarda yemek yiyin Öğünlerinizde sebze ağırlıklı ve bol lifli yiyeceklere yer verin Aşırı baharatlı, mayalı gıdalar, lifçe fakir yiyecekler, kahve, alkol ve sigaradan uzak durun

7- Günde 2 litre su için
Su içmek hem kanın akışını hem de vücutta biriken atık maddelerin atılımını kolaylaştırıyor Bu nedenle günde en az iki litre su için

8- Her yarım saatte bir 15 adım atın
Ayakta veya oturarak uzun süre hareketsiz kalmak, varis oluşumunu tetikliyor Eğer mesleğiniz gereği sabit durmanız gerekiyorsa bacaklarınızı düzenli olarak hareket ettirerek kaslar yardımıyla kanın bacaklarda göllenmesini engellemeniz şart Oturma süreniz yarım saati geçtiğinde 10-15 adım kadar yürüyüş yapmanız ayak ve bacaktaki dolaşımı düzenliyor Bacak bacak üstüne atma, bağdaş kurarak ya da çömelerek oturma gibi hareketlerden mutlaka kaçının

9- Uyurken ayaklarınız 10 cm yukarıda olsun
Geceleri uyurken yer çekiminden faydalanarak ayak ve bacaktaki birikmiş kan vücuda geri yönlendirilebiliyor Bunun için ayakların kalp seviyesinden birkaç santim yüksek olması yeterli Yatağın ayakucu kısmının altına 10 santimlik yükselti koyun Yatakta geçirilen tüm süre boyunca ayakucundaki yükselti toplardamar kan akımını tamamen zahmetsiz bir şekilde yerçekiminin etkisiyle kalbe yönlendiriyor Günün üçte birinin uykuda geçtiği düşünüldüğünde gece boyunca mükemmel bir tedavi almış olursunuz

10- Tempolu yürüyün ya da bisiklete binin
Ayak bileği ve baldırdaki ritmi hareketler kanın dönüşünü kolaylaştırıyor ve baldır kaslarını dolayısıyla da bacak pompasını güçlendiriyor Bu esnada yapılan derin nefes alıp verme gibi solunum egzersizi de kanın dönüşünü kolaylaştırıyor Her gün en az iki defa 20 dakika yürüyüş yapın veya bisiklete binin

Varis kelimesi, Latincede kıvrımlı anlamına gelen varix kelimesinden türetilmiştir

VARİSLERİN NEDENLERİ NELERDİR ?

Kalbimiz kasıldığı zaman atardamarlar taze kanı tüm vücuttaki dokulara iletirler, venler bu dokulardaki kirli kanı yeniden kalbe getiren damarlardır Bacaklarımızdaki venler yani toplardamarlar bu geri taşıma olayı esnasında yerçekimine karşı çalışırlar Bu esnada kalbe gitmekte olan kanın geriye kaçmasına venler içerisindeki küçük, tek yönlü çalışan kapakçıklar engel olur Bu kapakçıklar normal çalışamaz ise venlerde kan göllenmesi olur, bu da damar duvarının genişlemesine, incelmesine ve damarların kıvrımlı, şiş bir hal almasına yol açar Bu kapakçıkların iyi çalışmamasına damar içindeki basıncın artması, damar duvarındaki zayıflama, elastikiyetini kaybetme ve kapakçıklarda oluşan hasarlar yol açabilir

Varislerin oluşmasında genetik yapının da rolü olabilir Bazı insanlar bozuk kapak yapısı veya toplar damar duvarı yapı bozukluğuna yatkın olarak doğabilirler ve bu kişilerde ileri yaşlarda kolaylıkla varis gelişebilir

Gebelik en sık varis nedenlerinden birisidir Hamilelik esnasında hormonlar damar duvarlarında gevşeme ve elastikiyetin bozulmasına yol açarlar Kilo artışı ve hamilelikte büyüyen uterus toplar damarlara baskı yaparak bacaklardaki damar içi basıncı arttırırlar, bu da varis oluşumuna sebep olabilir

Uzun süre ayakta kalarak iş yapanlarda da varis oluşma ihtimali artmaktadır

Varisler daha nadir olarak da altta yatan ciddi bazı hastalıklar sonrası oluşabilirler Bu ciddi hastalıklar:

-Derin ven trombozu veya tromboflebit denilen, derin damarlarda kan pıhtısı oluşması veya iltihaplanma olması

-Arterler ve venler, yani atar ve toplar damarlar arasında doğuştan veya sonradan olan anormal ilişkiler bulunması ( Arteriö-venöz fistüller )

-Çok nadiren bacaklarda veya karın içerisindeki tümörler de varis oluşumuna yol açarlar

VARİSLERİN SEMPTOMLARI NELERDİR ?

3 çeşit varis vardır:

1Kılcal varislerBunlar örümcek ağına benzerlik gösterdikleri için spider varisler diye de anılan derideki ince varislerdir

2Retiküler varislerDeri altında yeralan daha geniş çapta ve uzunlukta olan varislerdir

3Ana toplar damardaki kapak yetmezliklerine bağlı oluşan en ilerlemiş haldeki varislerdir
Kadınların üçte ikisinde, erkeklerin ise üçte birinde varis oluşur İleri yaşlarda varis daha çok görülmektedir

Pek çok hastada görüntü bozukluğu dışında belirgin bir semptom yoktur Variköz damarlar deride mor, şiş ve kıvrımlı olarak görülürler Erken devrelerde hafif yakınmalar oluşur Bunlar; bacaklarda künt bir ağrı, yanma, ağırlık hissi şeklinde yakınmalardır Ayak ve ayak bileklerinde şişmeler olabilir

Varisli venlerin üzerindeki deri kısımlarında kaşıntı olabilir

Spider venler çoğunlukla kadınlarda oluşur ve genellikle kozmetik bir problem sanılsa da acı ve ağrıya yol açabilirler

Varisler ilerlediğinde daha ağır semptom ve bulgular oluşur Bunlar:

-Bacaklardaki şişlikler
-Uzun süre oturma veya ayakta durma sonucu ayak bilekleri ve baldırlarda belirgin şişlik ve ağrı
-Ayak bileği ve bacağın alt kısımlarında deride renk değişiklikleri, koyulaşma, lekeler
-Daha ilerlemiş vakalarda ayak bileklerinde iyileşmeyen yaralar, ülserasyonlar
-Varisli damarlar içinde kan pıhtılaşması ve inflamasyon sonucu oluşan yüzeysel tromboflebitler
-Küçük bir darbe ile bile belirgin sıyrık ve kanamaların oluşmasıdır

Variköz venlere ait semptomlar kadınlarda adet döneminden birkaç gün önce ve adet devresi esnasında daha ağırlaşabilir

VARİSTE NASIL TANI KONUR ?

Varis tanısında hastanın öyküsü ve fizik muayene en önemli ögelerdir Varislerin tipik görünümü tanıyı koydurmaya yeterlidir Eğer muayene veya yakınmalarda derin venlerde problem veya komplikasyon düşünülürse veya tedavi amaçlı bir müdahale planlanıyorsa ileri tetkik yapılır

Duplex doppler ultrasound denilen toplardamarların ses dalgaları ile incelenip haritalandırılması en sık kullanılan tetkik yöntemidir Bu tetkikle kapak yetmezliğinin derecesi ve derin venlerde sorun olup olmadığı saptanabilir

Eskiden sık kullanılan venogram dediğimiz, ilaç verilerek damarların filminin çekilmesi yöntemi günümüzde çok nadir kullanılmaktadır

VARİS TEDAVİSİ

Varis tedavisinde amaç yakınmaları geçirmek ve komplikasyonları önlemektir Bazen varisli hastadaki tek yakınma görüntü bozukluğu olabilir, bu durumda da estetik nedenle tedavi yapılmaktadır
Varis yapısal bir bozukluk olduğu için ilaçla tedavisi yoktur Flebit, ülser gibi komplikasyonlar oluşur ise ilaçlar tedaviye eklenir

Varisten korunmak amacı ile ve erken devredeki varis hastalarına

-Varis çorabı giymek
-Düzenli olarak geceleri bacakları yukarıya kaldırmak
-Çok uzun süre oturmaktan veya ayakta hareketsiz kalmaktan kaçınmak
-Egzersiz yapmak ve kilo almamak önerilir

Eğer bu önlemler yeterli olmaz ise cerrahi tedavilere başvurulur Ligasyon ve stripping olarak adlandırılan cerrahi tedavi, varis probleminin standart tedavisidir Buna karşılık uygun vakalarda yapılan skleroterapi, lazer tedavisi ve radyofrekans tedavileri daha risksiz ve nekahat devreleri daha kısa süren tedavilerdir Ancak daha yeni yöntemler olan lazer ve radyofrekans tedavilerinin uzun dönem sonuçları, hastalığın tekrarlayıp tekrarlamayacağı tam bilinmemektedir

VARİSLERDE SKLEROTERAPİ
Skleroterapi, sklerozan maddeler veya köpük denilen bazı büzüştürücü ilaçların damar içerisine verilerek damarlarda büzüşme yapıp kapanmasını sağlayan bir tedavi yöntemidir Bu işlem esnasında bacak yukarıya kaldırılıp damarlardaki kan boşaltılır ve varisli damar içerisine sklerozan madde enjekte edilir Kılcal damarlar için yapıldığında doktor muayenehanesi veya lokal müdahale odalarında 15-30 dakika içerisinde yapılabilir Sklerozan madde verdikten sonra damar üzerine basınç uygulanıp, bandaj sarılır Bu bandaj bir-iki hafta tutulabilir

Sklerozan madde enjeksiyonu hafif ağrılı olabilir, birkaç dakika süren yanma hissi olabilir Varislerin yaygınlığına ve büyüklüğne göre birkaç seans tedavi yapılması gerekebilir

Daha yeni bir yöntemle sklerozan madde veya köpük, bir kateter ile verilmektedir Bu yöntemle daha önce yalnızca cerrahi yöntemle tedavi edilerek bağlanıp çıkartılan daha büyük damarlara da skleroterapi yapılabilmektedir Köpük ile yapılan tedaviler sklerozan madde enjeksiyonundan daha güvenli ve daha etkili olmaktadır

Skleroterapi sonrası kişi hemen kalkıp normal yaşantısına dönebilir Hastanın hergün yürüyüş yapması önerilir ancak ağır hareket ve aktivitelerden birkaç gün uzak kalması gerekir Skleroterapi sonrası bazı hastaların birkaç hafta varis çorabi giymesi tercih edilir Skleroterapi hamilelerde, sklerozan maddelere allerjisi olduğu bilinenlerde ve derin ven trombozu olanlarda uygulanmaz

Skleroterapinin Riskleri ve Yan Etkileri

-Skleroterapinin en sık görülen yan etkisi deride damar trasesi boyunca renk koyuluğu oluşmasıdır Kırmızı-mor renk değişikliği şeklinde oluşan bu tablo 6-12 ayda geçebilir, bazı kişilerde ise kalıcı olabilir

-Sklerozan tedavi yapılmış damarlar yeniden oluşabilirler veya bu damarların hemen yakınında yeni damarlar ortaya çıkabilir

-Tedavi yapılmış bölgede ağrı, yanma, kaşıntı oluşabilir

-Eğer sklerozan madde damardan dışarıya kaçırılırsa o bölgede yaralar, nedbe dokuları oluşabilir

-Sklerozan madde allerjik reaksiyon yapabilir

VEN LİGASYONU VE STRIPPING

Ven ligasyonu ve stripping çok büyük olmayan bir cerrahi müdahaledir Eğer venlerde çok sayıda kapak bozukluğu veya ilerlemiş varis varsa uygulanır Bu işlem esnasında ven üzerinde deriye yapılan ufak kesilerle damar bulunur, üst kısmı bağlanıp ( ligasyon ) kesilir ve damar içinden gönderilen bir tel yardımı ile damar çekilerek çıkartılır ( stripping ) Bu işlem esnasında ana damar dışındaki genişleyip büyümüş damarlar da üzerlerine yapılan milimetrik yaralardan tutulup dışarıya alınarak çıkartılıp temizlenir

Bu ameliyat sonrası hastalar aynı gün yürümeye başlarlar, aynı gün veya ertesi gün evlerine gidebilir ve birkaç gün içerisinde de çalışma hayatlarına, normal yaşamlarına dönebilirler Birkaç hafta sonra da ağır sporları yapacak duruma gelirler

Ven ligasyonu ve stripping genellikle büyük varislerde uygulanır, ilerlemiş varislerde venöz deri ülserlerini önlemek için uygulanır Ayrıca kozmetik nedenlerle, uzun süre ayakta durunca bacaklarında ağrı, yanma, ağırlık hissi, şişme olan kişilerde, variköz venlerde kanama olduğunda, deride renk değişiklikleri olduğunda da uygulanan bir tedavidir

Hem büyük hem de küçük varisleri bir arada olan kişilerde birden çok tedavi bir arada uygulanabilir

Büyük damarlara yapılan ligasyon ve stripping sonrası, kılcal damarlara da skleroterapi uygulanabilir

Ven legasyonu ve stripping in sakıncalı olacağı hastalar:
-Diğer tıbbi nedenlerle ameliyatın yüksek risk taşıyacağı yaşlı hastalar
-Bacaklarında atardamar hastalığına bağlı dolaşım bozukluğu olan hastalar
-Lenf kanalları tıkanmasına bağlı bacaklarda aşırı doku suyu birikmiş (lenfödem) olan hastalar
-Yaygın deri enfeksiyonu olan hastalar
-Kan pıhtılaşması defekti olan kişiler

-Hamileler
-Bacaklarda arteriovenöz fistül sonucu varis oluşmuş kişilerdir

-Doğru hasta seçimi ve iyi bir cerrahi müdahale sonrası ven ligasyonu ve stripping %90 dan fazla hastada mükemmel sonuç verir ve uzun vadede de hiçbir sorun yaşanmaz

Bacaklardaki damarların kalpte by-pass için kullanılmasından dolayı bazı hastalar bu ameliyatla damarların çıkartılmasının ileride olası bir by-pass ameliyatını engelleyeceğinden endişe etmektedirler

Zaten yapısı bozulup genişlemiş olan bir damar by-passta kullanılamaz, bu nedenle varisli bir kişinin bu nedenle ameliyat edilmemesi düşüncesi yalnıştır

VARİSLERDE LAZER TEDAVİSİ
Lazer uygulaması ile damarlarda skar dokusu oluşur, bu da damarı kapatıp, söndürerek içinden kan geçmesini engeller Kapanmış olan bu ven 1-2 yıl içerisinde tamamen kaybolur

Genellikle birden çok tedavi seansı gereklidir, 6-12 hafta aralıklarla tedavinin yinelenmesi gerekebilmektedir Yakın zamanlara kadar lazer tedavisi yalnızca derideki yüzeyel kılcal damarlara uygulanıyordu

Daha yeni bir yöntem olarak endovenöz yani damar içine uygulanan lazer tedavisi yapılmaktadır Ven içerisine bir kateter yardımı ile lazer probu yerleştirilerek uygulanan bir tedavidir Bu işlem esnasında kateter duplex ultrasound ile takip edilir Lazer tedavisi ameliyattan daha az ağrılı bir tedavidir, lokal anestezi veya sedesyon ile yapılabilir

Lazer tedavisi sonrası kişi ertesi gün normal yaşamına dönebilir, birkaç hafta bandaj uygulanması veya varis çorabı giymesi gereklidir

Endovenöz lazer tedavisi sonrası damarın tamamen kapanıp kapanmadığı ultrasonografi ile kontrol edilmelidir Eğer damar kapanmadı ise ikinci bir müdahale ile ligasyon ve stripping gerekebilir

Lazer tedavisinin risk ve komplikasyonları:

-Deri yanıkları
-Deride renk değişiklikleri
-Sinir hasarına bağlı yanma, ağrı
-Damar içinde veya derin damarlarda pıhtı oluşmasıdır

VARİSLERDE RADYOFREKANS TEDAVİSİ

Radyofrekans tedavisi varislerde yakın zamanlarda kullanılmaya başlanmış bir tedavidir Bu teknikte radyofrekans enerjisi (lazer enerjisi yerine) damar içini ısıtıp hasarlayarak, venin kapanmasını sağlar

1-2 yıl içerisinde de damar kaybolur Bu yöntemde de küçük bir yerden damar içine yerleştirilen bir kateter yardımı ile radyofrekans enerjisi damar içerisine ulaştırılır Bu yöntem de lokal anestezi veya sedasyon ile uygulanabilir

Radyofrekans tedavisinin risk ve yan etkileri
-Deri yanıkları
-Yanma, ağrı, uyuşukluk
-Damarda veya derin damarlarda pıhtı oluşumu
Radyofrekans uygulamasında da ilk seansta damarın tam kapanması sağlanamayabilir ve ikinci bir müdahale gerekebilir

VARİSTEN KORUNMAK İÇİN NE YAPABİLİRSNİZ?
Risk Faktörlerinizi Gözden Geçiriniz
-İş yerinde oturur durumda çalışmak
-İş yerinde çok fazla ayakta ve hareketsiz kalmak
-Spor yapmamak
-Yürüyüş yapmamak, yürümekten kaçınmak
-Çok seyahat etmek
-Sigara kullanmak, aşırı alkol almak
-Sürekli kullandığınız ilaçların damarlara etkisini bilmemek
-Aşırı sıcaklara maruz kalmak ( sıcak banyo, kaplıca, aşırı güneşlenme, kum banyosu )
-Anne, baba, yakın akrabalarda varis olması
-Gebelik
-Aşırı kilo almak
En belirgin risk faktörleridir
Korunmak için:
-Değiştirebileceğiniz risk faktörleriniz için doktorunuzdan görüş alınız
-Uygun olan her ortamda bacaklarınızı ayak bilekleriniz kalp seviyesinin üzerine gelecek şekilde kaldırarak dinlendiriniz
-Seyahatlerde mümkün olduğunca bacaklarınızı kıvırmadan, uzatarak oturabileceğiniz yerleri seçiniz
-Uzun seyahatlerde mümkünse sık mola veriniz ve molalarda ayakta durmak veya oturmak yerine yürüyünüz
-Uzun seyahatlerde doktorunuza danışarak uygun varis çorapları kullanınız