Üçüncü Yaş Turizminde Sağlık Bakım Yönetimi

İÇİNDEKİLER

11 Üçüncü Yaş Turizmi
111 Üçüncü yaş turizminin tanımı
112 Üçüncü yaş turizminin potansiyeli
113 Üçüncü yaş turizmi pazar bölümlendirilmesi
114 Üçüncü yaş turizminin psikolojik temelleri
115 Üçüncü yaş turizmine katılanların özellikleri

12 Yaşlılık ve Emeklilik Tanımı
121 Dünya nüfusunda yaşlılar ve emekliler
122 Türkiye nüfusunda yaşlılar ve emekliler
123 Türkiyede sosyal güvenlik kapsamında emekliler
124 Sosyal Sigortalar Kurumu bünyesinde emekliler
125 Emekli Sandığı bünyesinde emekliler

13 Sağlıklı Turizm
131 Sağlık turizmi
132 Turizm sağlığı
133 Turistlerin sağlık sorunları
134 Üçüncü yaş turizminde sağlığın önemi
135 Üçüncü yaş için alınacak sağlık tedbirleri
136 Üçüncü yaş turist tarafından seyahat öncesi alınması gereken tedbirler
137 Alınan sağlık tedbirlerinin etkileri

____________

ÖNSÖZ
____________

Üçüncü yaş dönemi, kişinin üretim döneminden çıktığı ve diğer amaçlar için kullanabileceği boş zamana sahip olduğu dönemi belirler

Genellikle 60 yaşın üstünde olup, aktif olarak iktisadı faaliyette bulunmayanların turizmidir Tatil sürelerinin çoğalması veya çalışma süresinin azalması, yada emeklilik yaşının düşürülmesi sonucunda birine daha çok zamana sahip olmuşlardır

Orta ve alt gelir grupları ile alt ve üst yaş gruplarının da seyahatlere katılmalarını özendirmek amacıyla çeşitli kaynaklar oluşturulmuştur

Üçüncü yaş turizmi olarak nitelenen, özellikle sanayileşmiş, toplumlarda artık üretici olmaktan çıkmış, daha doğrusu üretim çarkından sıyrılıp, sağlanan sosyal haklarla yeni bir yaşam devresine girmiş yaşlılar kitlesine özgü bir turizm söz konusu olmuştur

Üçüncü yaş turizmi modern bir turizm olgusu ve çeşidi olarak karşımıza çıkmaktadır

11 ÜÇÜNCÜ YAŞ TURİZMİ ;

Bilindiği gibi insan hayatı üç dönemden oluşmaktadır – Birincisi ; ilk yaş dönemi olup kişinin geleceğinin üretim dönemini hazırlandığı dönemi ifade eder İkincisi; ikinci yaş dönemi olup kişinin aktif üretim dönemine hazırlandığı dönemi ifade eder Üçüncüsü; üçüncü yaş dönemi olup, kişinin üretim döneminden çıktığı ve diğer amaçlar için kullanabileceği boş zamana sahip olduğu dönemi belirler
İşte bu yaş dönemine göre de, turizmin üç şekli vardır
1- Gençlik turizmi 2- Orta yaşlıların turizmi 3- Yaşlılar turizmi

Yukarıda gençlik turizminin özelliklerine değinilmiş, üçüncü yaş turizminin hedefi olan yaşlılar tabiri hassas bir düşüncenin ürünü olarak kullanılmaktadır Bu tabirin yerine üçüncü yaş ifadesi turizm literatüründe yer almıştır Yaşlılar için Almanca literatüründe genç kalabilenler, Fransada kır saçlılar isimleri daha çok kullanılmaktadır ABD ise; yaşlılar tabiri yerine kıdemli vatandaşlar tabiri yer almıştır Bazı turizm uzmanları bu turizm çeşidini yaşlılar turizmi olarak tanımlamaktadır Genellikle 60 yaşın üstünde olup, aktif olarak iktisadi hayata faaliyette bulunmayanların turizmidir(1)

111 ÜÇÜNCÜ YAŞ TURİZMİNİN TANIMI :

Özgür yaşam döneminin yarattığı bir turizm şeklidir Son zamanlarda yaşlı nüfusunun giderek artması, konunun daha da belirginleşmesini sağlamıştır(2)

Gerçektende turistlerin yaşlarına göre dağılımını gösteren istatistiklerin incelenmesi sonucu elli yaşını aşanlarda, seyahate katılma oranında artan bir eğilim saptanmıştır Böylece yaşlıların ortaya çıkardığı geniş turist potansiyelinin varlığı anlaşılmaktadır Üçüncü yaş grubu olarak nitelendirilen, çalışma yaşamından ayrılmış, yaşlılık dönemine girmiş kitleleri, günümüzde önemli bir tüketici topluluğu gözüyle bakılmaktadır Üçüncü yaş turizminin hangi yaş grubundan başlatılması gerektiği konusunda kamuoyunda ve bilimsel çevrelerde çeşitli görüşler ileri sürülmektedir

Üçüncü yaş turizminde belirlenen en alt yaş sınırının ne olması gerektiğini araştıran uzmanlar, 50 yaşı bu grubun başlangıç yaşı olarak kabul etmişlerdir Çünkü, tıbben bu yaştan itibaren bazı şeylerin hatırlanmasında insanın zorlandığı, unutkanlığın başladığı ve kadınlarda doğurganlığın sona erdiği tespit edilmiştir Üçüncü yaş turizmini oluşturan 50 yaş ve üstü grupların yer değiştirme yani seyahat etme gerekçeleri diğer gruplara nazaran farklılıklar taşır Üçüncü yaş turizmi daha çok organize tur ağırlıklı ve belirli izne tabi olmayan emekli kesim katılımları ile yapılmak ile birlikte yapılan organizasyonlarda üçüncü yaş turizmine, emekli olmayan kişilerinde üye oldukları dernekler kanalıyla katıldıkları tespit edilmiştir Özellikle Kuzey Avrupa ülkelerindeki emekli kesimin tatilini, kış mevsiminin daha ılıman geçtiği ülkelerde geçirmek istemeleri, üçüncü yaş gruplarına katılımı arttırmıştır(3)

112 ÜÇÜNCÜ YAŞ TURİZMİNİN POTANSİYELİ :

Dünya nüfusu giderek yaşlanmaktadır Aynı zamanda da özellikle gelişmiş ülkelerde ortalama insan ömrü tıbbın ilerlemesi ile uzamaktadır 2000 yılında dünya nüfusunun %20sini 60 yaş grubu insanlar oluşturacak yine aynı yıllarda Avrupada bu yaş grubu 100 milyon kişi olacak Bu nedenle “üçüncü yaş grubu” turizmden beklentisi olan ülkelerde potansiyeli yüksek bir grup olacaktır Toplumların nüfuslarının yaş yapısı turizm talebinin etkileyen önemli faktörlerden birisidir Son yıllarda 55 yaş yukarı grubunu kapsayan ve üçüncü yaş turizmi olarak bilinen olgu turist çeken ülkelerin ve işletmecilerin önemle üzerinde durduğu bir Pazar sagmenti durumuna gelmektedir Emekli olmuş veya olmak üzere olan bu yaş grubu bu yüzyılın sonlarına doğru seyahat ve turizm pazarlarını önemli derecede etkileyecek bir nüfus trendini oluşmaktadır Dikkat edilecek olursa üçüncü yaş grubu büyüyen bir pazarı temsil ediyor Pazardan pay alabilmek için bu gruba fazla ilgi gösterilmesi gerekecektir Bu pazarın yalnızca boyutları değil aynı zamanda nitelikleri de önemli olmaktadır Dünyada bir çok ülke ve pazarlama yöneticileri genişleyen bu pazardan paylarını arttırmak isteyecekler ancak, gelecekte bu rekabetten kazançlı çıkacaklar bu yaşlı insanların arzu ettikleri ürünleri hazırlayıp sunanlar olacaktır(4)

Turizm politikası ülkenin ekonomik politikasından tam olarak soyutlanmadığı gibi, sosyal turizm politikasını da genel turizm olayına doğrudan doğruya somutlamak mümkün değildir Yaş arttıkça daha az sayıda kişinin seyahat ettiğini belirtmiştir Yaşlıların biyolojik ve sosyolojik durumları gençlere nazaran turizm olayına katılmalarını engel teşkil etmektedir Yaşlıların seyahat etmelerini sağlamak için teşvik edici tedbirler gerekmektedir Bu konuda yalnız turizmde aracı kuruluşlar ve konaklama işletmecilerinin değil devletinde katkısı olmadan başarılı sonuçlar alınamaz Mahalli idarelere de bu konuda büyük görev düşmektedir İncelemeler sağlık tedbirleri bölümünde görüleceği gibi yaşlılar için trafik düzeninin yeniden düzenlenmesi, özel hastane uçaklarının hazır bulundurulması, doktor ve hemşirelerin görevlendirilmesi bu tedbirlerden bazılarıdır

Seyahat eden yaşlıların en büyük arzusu kendi ülkelerinde alışık olduğu rahat ve güvenli ortamı seyahat ettikleri ülkede de bulmaktır Alınacak tedbirler, bu konuda verilecek teşvikler bu rahat ve güvenli ortamı tesis eder(5)

113 ÜÇÜNCÜ YAŞ TURİZMİ PAZAR BÖLÜMLENDİRME :

Toplam turizm piyasasının özelliklere sahip alt bölümlere ayrılması olarak bilinen pazar bölümlendirilmesi veya hedef pazarlar artık ağırlama ve seyahat endüstrisinin artan ölçüde üzerinde toplanan turizm piyasasının farklı özelliklere sahip alt bölümlere ayrılması olarak bilinen pazar bölümlendirilmesi veya hedef pazarlar artık ağırlama ve seyahat endüstrisinin artan ölçüde üzerinde durması gereken bir konu olmaktadır Spesifik hedef pazarları seçmek ve onlara yönelik pazarlama programları amaçlama ihtiyacı her geçen gün artmaktadır Segmentasyon gereksinimini önceden gören United Airlines, Holiday Inns ve Dest Westerm gibi şirketler yaşlı turistlere yönelik özel programlar geliştirmektedir Uniteds Silver Wings ve Travel Clubu üçüncü yaş gruplarına otel ve araba kiralama ücretlerinde %60lara varan özel indirimler yapmaktadır Müşteriye dönük ürün geliştirme ihtiyacını kavrayan SACOA gibi tur operatörleri de üçüncü yaş turizmi, üzerinde faaliyetlerini yoğunlaştırarak seyahat, yiyecek, içecek, konaklama, transfer, eğlence ve sağlık hizmetlerini kapsayacak şekilde patent turlar hazırlamaktadır Avrupa seyahat komisyonu da 1991den beri bu konuda bir dizi araştırmalar yapmaktadır Kotlere göre geçmişte pazarlamacıların
yanıldıkları en önemli nokta üçüncü yaş grubu kişileri az satın alma gücüne sahip olma ve homojen olmalıdır(6)

Oysa Amerikan iş gücü istatistiklerine göre orta gelirli ailelerin çoğunluğu 55-64 yaş arasıdır Ülke düzeyindeki harcanabilir gelirden %8lik fazla bir gelire sahip konaklama tesislerinde ve özellikle hava yollarında fiziksel imkanların, güvenlik, bagaj teslimi ve sağlık hizmetlerinin yeterliliği, hava limanı ve otobüs terminali gibi yerlerin yaşlıların ihtiyaçları doğrultusunda düzenlenmesi ve geliştirilmesi gerekir Turizm ürünlerini değişen sosyal yapı ve özel ihtiyaçlara uyarlamanın yanında, hizmet sınacak personelin de iyi eğitilmiş ve her şeyden önce geniş bir hoşgörüye sahip olması gerekir

114 ÜÇÜNCÜ YAŞ TURİZMİNİN PSİKOLOJİK TEMELLERİ :

Turistlik hareketlere katılma düzeyi konusundaki araştırmalar, genellikle genç yaşlarda daha yüksek olduğunu, yaş arttıkça turistik hareketlere katılma eğiliminin azaldığını göstermektedir Yaşlılar psikolojik yapıları nedeniyle harekete, maceraya ve değişime açık değillerdir İhtiyarlık çağının enerji düzeyi onların heyecan arama, değişik yaşam biçimlerinin tanıma ve hiç denenmemiş yeni bir işe cesaretle atılmalarına müsaade etmez Yaşlılar için seyahat günlük yaşamın gerilimlerinden kurtulmak bir araç olmakta, ancak geçiş ve derin bir anlam içermemekte yada günlük yaşamın kalıplarının sıkıntısından kurtulmaktır(7)

Yaşlılar döneminde dayanışma arzusu en yüksek düzeydedir Bu yüzden yaşlıların çeşitli adlar altında dernek ve kulüpte buluşmaları kendilerini daha bir güven içerisinde hissetmelerine neden olmaktadır Geniş üye potansiyeli ve maddi gücü olan dernek ve kulüpler seyahat acenteleri ve tur operatörlerinin bu gruba yönelik tur programları özel indirimli fiyatları ve daha organize programları nedeni ile dernekler içinde cazip olmaktadır(8)

115 ÜÇÜNCÜ YAŞ TURİZMİNE KATILANLARIN ÖZELLİKLERİ :

Üçüncü yaş turizm pazarını oluşturan tüketicilerin davranışsal özellikleri birbirine çok benzemektedir Bu özellikleri şu şekilde sıralayabiliriz :
1- Üçüncü yaş grubuna ait kişiler daha çok gruplar halinde seyahat ve tatil yapmayı tercih ederler Tatillerinde gerçek arkadaşlık ortamı bulmaya çalışırlar Bu grup için seyahat ve tatilin maliyeti önemlidir Genellikle satış fiyatları üzerinde pazarlık yapmayı tercih ederler Grubun içerisinde çok yaşlı olan kişiler yanlarına refakatçi alırlar Seyahat ve tatillerini özellikle bir grup rehberi eşliğinde geçirirler
2-Yaşlı seyahatçiler yaşlarının hatırlatılmasını istemezler Bu yüzden bu gruba iletişim kurmak oldukça zordur Ancak ihtiyaçları ve istekleri kendi yaş gruplarına özgüdür Örneğin, gölde balık tutmak veya yürüyüş yapmak gibi
3-Bu grubun diğer bir özelliği ise sayısal (9) özürlü insan sayısının fazlalığıdır Örneğin, yalnızca Amerikada yaklaşık 37 milyon sakat insan vardır Bu rakam sayısal olarak Kanadanın toplam nüfusundan fazladır Bu sayının %42si 55 yaşın üzerindeki kişilere aittir
4-Bu grup için seyahate çıkmada önemli bir faktör de güvenliktir Amerikada yapılan bir araştırmada seyahat açısından üç önemli potansiyel grup belirlenmiştir Bu grup 55-64, 65-74, 75 ve üstü yaş grubunda olan kişilerdir 55-64 yaş üstü kişilerin tatili daha ziyade ailesiyle birlikte çıktığı, 65-74 ve 75 yaş üstü grubun ise tatile yalnız çıktığı tespit edilmiştir Her üç grup için tatile çıkmayı belirleyen en önemli faktör, güvenlik ve tatilin maliyetidir(10)
5-Bu grubun boş zaman değerlendirilmesi iki farklı şekilde, oluşmaktadır Birincisi, ev içi aktiviteler, ikincisi ise ev dışı aktivitelerdir Ev içerisinde daha ziyade video, kablolu televizyon ve şans-bilgi oyunları tercih edilirken, ev dışında gezileri tercih eder Aslında üçüncü yaş grubu dikkate alınarak hayata geçirilmiştir Örneğin, bazı Avrupa ülkelerinde özellikle Fransa ve Belçikada hükümetler yaşlı, sakat ve ödeme gücü olmayan sosyal grupları aktif turizme yönlendirmeye çalışmaktadır Bu amaçla, söz konusu ülkeler “Sosyal Turizm Politikası” adı altında, bu grupların tercihlerini ve sıkıntılarını ortadan kaldırmak için bir proje
geliştirilmiştir Sözü edilen sosyal gruplar, genellikle, zamanda bağımlı olmaksızın seyahat ederler

12 YAŞLILIK VE EMEKLİLİK TANIMI :

“Yaşı ilerlemiş, çok yaşamış” anlamına gelen yaşlı kelimesi, Türkçede “ihtiyar” anlamında da kullanılmaktadır Ekonomik anlamda ise yaşlı, ürettiğinden daha fazlasını tüketen kişi olarak tanımlanmaktadır Yaşlı kelimesi için yapılan bilimsel tarifler, kişinin biyolojik ve fizyolojik olarak geçirdiği evrelerin son aşamasını teşkil etmektedir Değişken çevre etkileri karşısında organizmanın morfoloji ve fonksiyonlarını, fizyolojik sınırlar içinde tutabilme bazındadır Bu nedenle yaşın ilerlemesi ile, hastalanma ve ölme ihtimali artmakta ve insan ömrü çok daha kısa sınırlar içinde kalmaktadır Demek ki zamanın geçmesiyle dış etkenlere karşı dayanıklılığın azalması ve organizmada değişmelerin ortaya çıkması ihtiyarlama gibi gözükmektedir Aslında bu tarifin tam olduğunu belirtmek mümkün değildir Çünkü cansız sistemin ve mekanik sistemler de dış etkenlerle zaman içinde değişikliğe uğramakta ve dış tesirlere karşı dirençlerini zamanla kaybetmektedirler Halbuki bir canlı ihtiyarlaması ile bir cansız sistemin bozulmaya yüz tutması farklı şeylerdir Bu bakımdan ihtiyarlamanın eksiksiz bir tarifi bu gün için çok güçtür Gerek tıbbın gelişmesi gerekse teknolojik imkanların gelişmesi mümkündür(11)

121 DÜNYA NÜFUSUNDA YAŞLILAR VE EMEKLİLER

Bir nüfusta “ortalama yaş”ın, yaş gruplarının geniş çapta dağılımı hakkında bir gösterge teşkil edememesinden dolayı, yapı hakkında daha iyi bilgi edinebilmek için nüfusu 3 yaş grubuna ayırmak ve her biri grubun toplam nüfustaki payını ifade etmek yararlı olacaktır Çeşitli ayrımlar olmakla birlikte, 3 grubu şu şekilde tespit edebilmekte

1- Çocuklar (0-14 yada 0-19 yaşlar arası)
2- Yetişkinler (15-59, 15-64, 20-59 yada 20-64 yaşlar arası)
3- Yaşlılar (60 yaş ve daha yukarısı, yada 65 üstü)

Nüfus ilişkilerinin farklı bir biçimde değişimini etkileyen olaylar, bilindiği gibi, doğum, ölüm ve göçler Genel olarak bugün herhangi bir ülkede 20-25 yaş arasında olanların, o ülkede 20-25 yıl önce doğanların sayısına eşit olması gerekirken doğanların bir kısmı bu yaşlara erişmeden öldükleri için miktarlar birbirini tutmaz İskandinav ülkelerin emeklilik yaşı 65, bazı meslek gruplarına ise 67dir Sovyetler Birliği uzun yıllar emeklilik yaşını erkeklerde 60, kadınlarda 55 olarak belirlemesine rağmen, günümüzde emeklilik yaşını uzatmaya yönelik bazı tedbirler almıştır Çünkü 60 yaşa sahip nüfus, önceleri toplam nüfusu %6,6sını teşkil etmesine rağmen, bugün bu oran ikiye katlanmıştır Çünkü alınan tedbirler arasında yaşlılara sağlanan güvencelerin arttırılması gibi teşvik edici tedbirler sayılabilir(12)

122 TÜRK NÜFUSUNDA YAŞLILAR VE EMEKLİLER :

Türkiye, dünyada nüfusu hızla artan ülkelerden birisidir Gerek Avrupa, gerekse Amerikadaki yıllık nüfus artış oranları dikkate alındığında, Türkiyenin bütün Avrupa ülkelerinden fazla nüfus artışına sahip olduğunu kolaylıkla ifade etmek mümkündür Amerika kıtasında ise, yeni çoğu ülkeyi nüfus artışı bakımından geride bırakmaktadır

Türkiyede yıllık nüfus artışı hızı 1989 yılı itibarıyla %2,2 olarak tespit edilmiştir Son yıllarda ülkemizde giderek yerleşen sosyal güvenlik bilinci sayesiyle, bu gibi kişilerin sayılarının giderek azalma eğilimine girdiği görülmektedir Çünkü sosyal sigorta belli mesleki, fizyolojik ve sosyal ilişkileri karşılamak için öngörülen tedbirlerin masraflarına toplu olarak karşı koymaktadır(13)

123 TÜRKİYEDE SOSYAL GÜVENLİK KAPSAMINDA EMEKLİLER :

Türkiyede sosyal güvenlik şemsiyesi altındaki emekli durumuna geçmeden önce, sosyal güvenliğin tanımına bir göz atmakta yarar vardır Ansiklopedik anlamıyla sosyal güvenlik, mümkün olduğu kadar çok sayıda kimseyi sosyal tehlikelere karşı korumayı amaç edilen, devlet garantisine sahip kanuni bir sistemi ifade etmektedir Fertlerin doğumundan
başlayıp, hayatlarının her dönemin de uygulanabilen sosyal güvenlik tedbirleri; hastalık, kaza, işsizlik, ihtiyarlık ve ölüm gibi tehlikeleri kapsayıp, bu tehlikelerin etkilerini hiç olmazsa veya bu tehlikelerden kurtulabilmek amacı göstermektedir Türkiyede emeklilik yakın zamana kadar, devlete yapılan hizmet süresi ile ifade edilmekteydi Buna göre 18 yaşından itibaren çalışmaya başlayan kişi genç denilebilecek bir yaşta emeklilik hakkından istifade edebiliyordu Bu durum bir ölçüde, kişinin olgunluk dönemindeki verimlilikten yararlanamamak problemini gündeme getirmekteydi Oysa 111984 tarihinden itibaren yürürlülüğe giren 2898 sayılı kanun, emeklilik süresine hizmet süresinin yaş durumuna bağlanmış, böylece belli bir yaşın altında emekli olmanın da önüne geçilmiş olunacak Türkiyede üç çeşit sosyal güvenlik kurumu bulunmaktadır Bunlardan biri memur veya hizmetli statüsüne sahip devlet personelinin tabi olduğu Emekli Sandığı, devlete veya özel sektöre işçi, işveren statüsünde hizmet verenlerin tabi olduğu Sosyal Sigortalar Kurumu ve üçüncüde serbest çalışanların dahil edildikleri Bağ-Kur şeklinde tasnif edilir

124 SSK BÜNYESİNDE EMEKLİLİK :

Türkiyede 1945 yılında 4792 sayılı İşçi Sigortaları kanunu ile ilk kez “İşçi Sigortaları Kurumu” adı ile kurulmuş ve 1964 tarih ve 506 sayılı SSK ile adı “Sosyal Sigortalar Kurumu” olarak değiştirilmiştir Önce Çalışma Bakanlığına bağlanan bu kurum, 1974 yılında Sosyal Güvenlik Bakanlığına dahil edilmiştir Mali ve idari bakımdan özerk, tüzel kişiliğe sahip bir devlet kurumu statüsünde olan SSKnun gelirleri, sigortalı ve işverenlerden oluşur

125 EMEKLİ SANDIĞI BÜNYESİNDE EMEKLİLER :

Memur veya hizmetli statüsüne sahip devlet personelinin malullük, ihtiyarlık ve ölüm sigortalarını karşılayan, bu hususlarla ilgili her türlü işlemleri yapan, tüzel kişiliğe haiz özel bir sosyal güvenlik kurumu olan Emekli Sandığı, bu günkü şekline 1950 tarihli ve 5434 sayılı kanunla kavuşturulmuştur Anılan kanun gereği Maliye Bakanlığına bağlanan Emekli Sandığı hem iştirakçiler, hem de bunları istihdam eden kamu kurumları emeklilik keseneği ödemektedirler İştirakçilerin payı aylıklarının %8i, kurumların payı ise %14dür(14)

13 SAĞLIKLI TURİZM

Bu kavram turist sağlığını ilgilenmektedir Turizmin daha başarılı, verimli ve etkili olmasını sağlayacak fiziksel ve ekonomik planlama, insan gücü, halkla ilişkiler, çevre, pazarlama vs gibi faktörleri ve pek tabiidir ki insan sağlığı koşullarını da içeren bir kavramdır Sağlıklı turizm biraz karmaşık birazda çarpık deyim olup, turizmin başarısını vurgulayan, temel sağlık sorunları açısından bir yaklaşım olmayan deyimdir

Sağlıklı turizm turizmin her bakımdan verimli ve başarılı olmasını içermektedir

Turizmi sağlık ve çevreden soyutlama mümkün değildir Bu konuda yalnız bir sektörün sorumluluğu yeterli olmamakta, bütün sektörleri ve kuruluşları da kapsamak zorundadır

131 SAĞLIK TURİZMİ

Doğrudan doğruya sağlığa yönelik spesifik özel ilgi alanlı bir deyim olup kaplıca turizmi, sağlık kürü köyleri gibi konulara yönelik ticari bir girişim

Sağlık nedenleri için özel bir turiste cezp etmek diğer bir deyişle turiste isteği doğrultusunda özel bir sağlık hizmeti amacını güder Romatizmâl ve sedef hastalıklarının tedavisi, zayıflamak ve güzelleşmek örnek gösterilebilir

132 TURİZM SAĞLIĞI

Turizm sağlığı adından da anlaşılacağı gibi yalnızca turistin sağlığı ile ilgili olmayıp çevre sağlığı, gıda güvenirliliği ve sektörde çalışanların sağlık sorunlarına kadar her konuyu kapsamaktadır(16)

133 TURİSTLERİN SAĞLIK SORUNLARI

Seyahat eden yaşlıların kendi ülkelerinden ve bilgilerinden alışık oldukları, nitelik ve nicelik olarak belirli bir standartta hizmet talepleri vardır Bu taleplerin karşılanması için, turistlik yörelerde belirli bir alt yapıya sahip, aynı zamanda nicelik ve nitelik olarak yeterli bir sağlık hizmeti zorunludur
İlk ve acil tedavi imkânlarının geliştirilmesi lazımdır Turistler genellikle tedavi edici sağlık hizmetlerini talep etmektedirler Hastalıklar arasında turistlerin en çok karşılaştıkları sorunları şöyle sıralayabiliriz :

a) Hastalıklar arasından, sindirim sistemi hastalıkları ve bulaşıcı hastalıklar başta gelmektedir Yeni yemek türleri, hijyenik kurallara uyulmadan hazırlanan besinler, yeterince temiz olmayan sular bunun temel nedenleridir

Batılı turistler için Ortadoğu, Afrika ve Uzakdoğu ülkelerinde geçirdikleri tatil nedeniyle sindirim sistemi hastalıklarına yakalanma riskleri oldukça fazladır

Üçüncü yaş operasyonları bilindiği gibi toplu halde düzenlenmekte, yemekler, turlar ören yerlerini ziyaret toplu olarak yapılmaktadır Toplu beslenme yapılan işletmelerde sağlıklı beslenme, günümüzde çok önemli konu olmuştur İnsana verilen önem artmış, insan sağlığı dünyanın en önemli meselelerinden biri olmuştur Bu sorunların dışında turizm ve sağlık ilişkileri konusunda yasal mevzuat eksikliği, turistlerin ulaşım sorunu, plansız kentleşme, doğa tahribatı, ekolojik dengenin bozulması gibi nedenlerle oluşan sorunlar; hizmet ve eğitim yetersizliği; turistlik bölgelerde salgınlar; kültürel farklılıklar gibi oldukça çok sorun vardır(17)

Bütün bu sorunları ilişkin en temel tedbir, ülke sağlık sisteminin turistlik yörelerde örgütlenmesini yetkililer tavsiye etmektedir

Turizmin sağlığı konusunda eğitimli yeterli sayı ve nitelikte sağlık personelinin olduğu, yeterli fizik altyapı ve tıbbi donanıma sahip, kolay ulaşılabilen bir ilk basamak sağlık
hizmeti oluşturulması zorunludur Bu çerçevede Sağlık Bakanlığı ve Turizm Bakanlığının ortak çalışmalarının anlamı vardır

Sağlık sorunlarında ilk ve acil müdahale çok önemlidir Anında müdahalede bulunacak sağlık merkezlerinin tesisi şarttır

Büyük turistlik işletmelerin kendi bünyelerinde oluşturacakları sağlık birimleri sorunların çözülmesinde bir derece yardımcı olacaktır

Turizmde çalışan personelin sağlık konusunda eğitime tabi tutmak gerekmektedir Bunun için Turizm Meslek Liseleri ve Turizm İşletmecilik Yüksek Okullarında sağlık bilgisi ve turizm sağlığı ile ilgili ders ve konuların yer almasını sağlamak kalıcı sonuçlara sebep olacaktır

134 ÜÇÜNCÜ YAŞ TURİZMİNDE SAĞLIĞIN ÖNEMİ

Sağlık tedbirlerinin alınması, sağlığı bozucu her olumsuzluğun düzeltilmesi, çevre sağlığı, her şeyin kontrol altında tutularak güvenli-sağlıklı(18) bir yaşam tarzının temini yalnız bu turizm olayına katılan yaşlıların değil, bütün insanlar için geçerlidir

Yapılan araştırmalar alt yapıya son derece önem veren ve sağlık tedbirlerini uluslar arası standartta olmasını arzulayan yaşlıların bu istekleri yerine getirilince; yaşlı turist piyasasının genişleyeceği şeklinde sonuçlar vermektedir

Yıllar insan vücudunda biyolojik olarak etkisini göstermekte, organlar her yıl biraz daha yaşlanmaktadır Sağlık problemi yaşlılıkta daha da kendisini hissettirmektedir Değişen çevre etkileri karşısında organizmanın morfoloji ve fonksiyonlarını, fizyolojik sınırlar içerisinde tutabilme kabiliyeti giderek zayıflamaktadır Bu nedenle değişik ortamlarda karşılaşılacak olumsuzluklarda yaşlılar sağlık tedbirlerini üst seviyede arzulamaktadırlar

Veriler gençlerin ve orta yaşlıların da seyahat esnasında sağlık problemleri ile
karşılaştığını göstermekte, şüphesiz bu sorunlar dirençleri daha az olan yaşlılarda daha etkili olabilmektedir

Seyahat esnasında normal beslenme alışkanlıkları ve iklim değişiklikleri kendisini gösterecektir Bu alışık düzenin dışına çıkıldığında sağlık sorunları her an muhtemeldir

Sağlık ve turizm ilgilileri uygulamalarda sorunları belirlemiş olup, bu özel turist grubu için hangi tedbirlerin alınabileceğini çeşitli konferanslarda belirtmişlerdir

135 ÜÇÜNCÜ YAŞ İÇİN ALINACAK SAĞLIK TEDBİRLERİ

Yaşlılar güvenilir, sağlıklı bir seyahat ortamını hissetmediği sürece turizm olayını uzak bakmaktadırlar Sağlık tedbirlerini uluslar arası standartlara görmeyi arzulamakta, alışmış oldukları ortamı aratmayacak tatil yörelerine tercih etmektedirler(19)

136 ÜÇÜNCÜ YAŞ TURİST TARAFINDAN SEYAHAT ÖNCESİ ALINMASI GEREKEN TEDBİRLER

1987 yılında yayınlanan Which dergisinde Safety Health seyehat öncesi turistlerin alması gereken tedbirlere şöyle dikkat çekmektedirler

a) Geziye çıkmadan önce her turist genel bir sağlık kontrolünden geçmelidir
b) Seyahat eden yaşlının sağlık sorunu var ise rahatsızlık anında erken müdahale için doktor raporu yanında bulunmalıdır
c) Seyahat edenlerin devamlı kullandıkları ilaçlar var ise seyahat süresince yanlarında olmalıdır
d) Bağışıklık kazanmak için seyahat öncesi salgın hastalık tehlikesine karşı aşı olunmalıdır Özellikle grip aşısı ve genç-yaşlı gözetmeyen sarıhumma hastalığına karşı aşı şarttır
e) Seyahat edilen yer üçüncü dünya ülkelerinden biri ise bu konuda bir sağlık seminerine katılmalıdır

f) Seyahat edilecek ülkenin su ve yiyecek açısı bakımından önlem bir alınacak bir yeri olup olmadığını, ishal durumunda uygulanması gereken tedavi ne olacağı yetkililere sorulmalıdır
g) Kronik bir hastalık varsa semptomlarını ve ilaçların yan etkilerini iyice bilmek lazımdır
h) Devamlı doktorun telefon numarası yanlarında olmalıdır
i) Seyahat eden yaşlılar, acente kanalı ile tatil yapmıyorsalar kendi şırınga ve iğnelerini yanlarında taşımalıdırlar
Yaşlıların bir grubun organizasyonuna bağlı kalmadan yapacakları seyahatlerinde muhakkak sigorta olmalıdırlar Tatil herkesin beklentisidir Bulundukları ortamın geçici olsa da stres, gürültü ve kirliliğinden bir derece uzaklaşmak isterler(20)

j) Deniz ve havuzlara hatalı dalışlar, uzun süre kalışlar, atlayışlar boğulmalara neden olmaktadır Risksiz yüzme tercih edilmelidir
k) Yaşlılarda güneş çarpmasına bağlı olarak meydana gelen beyin kanamaları yüksek orandadır Bu çarpmaların önüne geçmenin ana tedbiri seyahatin sıcak yaz aylarında yapılmaması gerekmektedir Sıcak anlardaki güneşlenmelerde şemsiye altında bulunmalı ve şapka takılmalıdır
l) Isının çok yüksek olduğu saatlerde en çok rahatsızlıklar olmaktadır Güneş etkisinin en fazla olduğu saatler 930-1530 arası güneşten korunma yolunda yaşlılara uyarı yapılmalıdır

Seyahatin her aşamasında olduğu gibi yüzme esnasında da hijyene son derece önem verilmelidir Bu konuda en büyük sorumluluk konaklama işletmelerine ve mahalli yönetimlere düşmektedir

Uluslararası Turist Sağlığı ve Türkiye Turist Sağlığı Derneklerinin ortaklaşa düzenledikleri konferansta turizmde hijyen tartışılmıştır Konferansta tıp ve turizm sektörü arasındaki ilişkiler ele alınarak hijyenin önemine dikkat çekilerek yiyeceklerin korunması, havuz ve deniz suyunun temizliğinin sağlık için önemi vurgulanmıştır

137 ALINAN SAĞLIK TEDBİRLERİNİN ETKİLERİ

Üçüncü Yaş Grubunun seyahat eğilimleri araştırmalarında; yaşlıların kendi alışık oldukları rahat ve güvenli ortamı aradıkları, sağlık tedbirlerini seyahat süresince en yüksek düzeyde arzuladıkları tespit edilmiştir

Yaşlıların seyahat boyunca diğer beklentileri : sıcak ilgi, sevgi ve saygı, güler yüzlü yaklaşım ve kısa süreli yolculuklardır(21)

Yaşlı turistin seyahat boyunca görevli kişi ve kuruluşlara güven duyması beklentilerini arzuladıkları standartta bulması, seyahat edilen yere tekrar gelmelerine sebep olacaktır Aynı zamanda seyahati düzenleyen seyahat acentesi ile tekrar seyahat etmeyi düşünmelerini yol açacaktır Bazen bu olumlu gelişmeler sonucunda yaşlı turistin seyahati kısa kesmeyip aksine uzatma süresi talep ettiği görülmektedir Bu talepte konaklama işletmelerinin geceleme sayısını arttıracaktır

Beklentilerini arzuladıkları düzeyde bulan yaşlı turist ülkesine dönüşte; seyahat ettiği ülkenin olumlu propagandasını yapmaktadır Büyük meblağlarla gerçekleştiremeyeceğimiz bu tanıtımı üçüncü yaş grubu seyahatlerini toplu olarak yapılması özelliğinden dolayı bu turizm çeşidi gerçekleştirecektir Uluslararası barış ve anlayışı arttıracaktır

Seyahati düzenleyen kuruluşların tedbirlerine seyahat edilen ülkedeki turizm kurumları gerekli desteği sağlamaksa başarıdan söz edilemez Seyahat edilen ülkenin iyi hizmet verememesi rahatsız edici bir olgu olarak karşımıza çıkar ve aleyhte propagandaya sebep olur

Sunulan hizmetler arasında sağlık da bu halkadan birisidir Alınacak sağlık tedbirlerini turizmin her bakımdan verimli ve doğru olmasını içeriyor

İnsanlar bir yerden başka bir yere hangi amaçla gidiyor olurlarsa olsunlar daima sağlıklı ve güvenilir ortamda olma hakları vardır Hele hele yaşlıların özel durumları bu olguyu daha da önemli hale getirmektedir

Şüphesiz alınacak bütün bu tedbirler bir maliyet unsurudur Sağlık tedbirlerinin maliyetinin yüksekliği olumsuz bir etkendir

Diğer bir olumsuz etkende; yeterli sağlık hizmetlerinin götürülmediği yörelere turistin peşinden hizmetin gitmesi ülke vatandaşları arasında burukluk yaratmaktadır Çünkü aynı hizmetlerini kendilerin içinde getirilmesini istemektedirler Turistler için geçici olarak alınan bu tedbirlerin kalıcı olmasını arzu etmektedirler(22)

Kaynaklar:

1- Ayhan Gökdeniz : Turistlik ürün çeşitlendirme stratejisi ve Türkiyede üçüncü yaş turizminin analizi-Balıkesir-1994 s163
2- Mithat Zeki Dinçer : Üçüncü yaş turizmi ve alınacak sağlık tedbirleri bu turizm üzerindeki etkileri-İstanbul-1994 s27-28

3- Ayhan Gökdeniz : Turistlik ürün çeşitlendirme stratejisi ve Türkiyede üçüncü yaş turizminin analizi-Balıkesir-1994 s164
4- Mithat Zeki Dinçer : Üçüncü yaş turizmi ve alınacak sağlık tedbirleri bu turizm üzerindeki etkileri-İstanbul-1994 s30

5- Mithat Zeki Dinçer : Üçüncü yaş turizmi ve alınacak sağlık tedbirleri bu turizm üzerindeki etkileri-İstanbul-1994 s36-45

6- Mithat Zeki Dinçer : Üçüncü yaş turizmi ve alınacak sağlık tedbirleri bu turizm üzerindeki etkileri-İstanbul-1994 s36
7- Mithat Zeki Dinçer : Üçüncü yaş turizmi ve alınacak sağlık tedbirleri bu turizm üzerindeki etkileri-İstanbul-1994 s39-40
8- Mithat Zeki Dinçer : Üçüncü yaş turizmi ve alınacak sağlık tedbirleri bu turizm üzerindeki etkileri-İstanbul-1994 s40

9- Ayhan Gökdeniz : Turistlik ürün çeşitlendirme stratejisi ve Türkiyede üçüncü yaş turizminin analizi-Balıkesir-1994 s164
10- Mithat Zeki Dinçer : Üçüncü yaş turizmi ve alınacak sağlık tedbirleri bu turizm üzerindeki etkileri-İstanbul-1994 s41

11- K Derman Küçükaltan : Türkiyede üçüncü yaş turizmi-İstanbul-1991 s45-50
12- K Derman Küçükaltan : Türkiyede üçüncü yaş turizmi-İstanbul-1991 s51-52
13- K Derman Küçükaltan : Türkiyede üçüncü yaş turizmi-İstanbul-1991 s58-59

14- K Derman Küçükaltan : Türkiyede üçüncü yaş turizmi-İstanbul-1991 s60,62
16- Mithat Zeki Dinçer : Üçüncü yaş turizmi ve alınacak sağlık tedbirleri bu turizm üzerindeki etkileri-İstanbul-1994 s101
17- Mithat Zeki Dinçer : Üçüncü yaş turizmi ve alınacak sağlık tedbirleri bu turizm üzerindeki etkileri-İstanbul-1994 s107
18- Mithat Zeki Dinçer : Üçüncü yaş turizmi ve alınacak sağlık tedbirleri bu turizm üzerindeki etkileri-İstanbul-1994 s104

18- - Mithat Zeki Dinçer : Üçüncü yaş turizmi ve alınacak sağlık tedbirleri bu turizm üzerindeki etkileri-İstanbul-1994 s106

20- Mithat Zeki Dinçer : Üçüncü yaş turizmi ve alınacak sağlık tedbirleri bu turizm üzerindeki etkileri-İstanbul-1994 s108
21- Mithat Zeki Dinçer : Üçüncü yaş turizmi ve alınacak sağlık tedbirleri bu turizm üzerindeki etkileri-İstanbul-1994 s110
21- Mithat Zeki Dinçer : Üçüncü yaş turizmi ve alınacak sağlık tedbirleri bu turizm üzerindeki etkileri-İstanbul-1994 s109

KAYNAKÇA

Dinçer Zeki Mithat; Üçüncü yaş turizmi ve alınacak sağlık tedbirlerinin bu turizm üzerindeki etkileri,
İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Turizm Ana Bilim Dalı, yüksek lisans tezi, İstanbul-1994

Gökdeniz Ayhan; Turistlik ürün çeşitlendirme stratejisi ve Türkiyede üçüncü yaş turizminin yapısal analizi ve geliştirilmesi
Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Ana Bilim Dalı, Doktora Tezi, Balıkesir-1994

Hacıoğlu Necdet; Turistlik ürün çeşitlendirme stratejisi ve Türkiyede üçüncü yaş turizminin yapısal analizi ve geliştirilmesi
Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Ana Bilim Dalı, Doktora Tezi, Balıkesir-1994

Küçük Atlan Derman; Türkiyede üçüncü yaş turizmi
İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Turizm Ana Bilim Dalı, Doktara Tezi, İstanbul-1991