Antik Kentler (Efes-Sardis-Aphrodisias)

EFES/İZMİR
Türkiye'nin en çok gezilen antik şehri Efes, ülkemizin dünyaya tanıtımında da önemli rol oynarİri granit kolonlar şehrin eski ihtişamının bir belgesi olup şehir görülmesi gereken birçok yerle çevrelenmiştir: Dünyanın yedi harikasından biri olan Artemis Tapınağı,Aziz John Kilisesi,Yedi Uyurlar Mağarası,Meryem Ana,İsabey Cami ve Selçuk Arkeoloji Müzesi
Eskiden denizin kıyısında bir liman şehri olan Efes, Menderes nehrinin alüvyonlarıyla yüzyıllar sonra denizden 5-6 km içeride kalmıştır
Efes'teki kazı çalışmaları 129 yıl önce başlayıp günümüzde halen devam etmektedir, ve şüphesiz daha uzun yıllar da devam edecektir: Günışığına çıkarılan her parça arkeologlar için keşfedilmemiş ve çıkarılmayı bekleyen yeni eserlerin ipucu olmuştur
Kral Kondros'un oğlu Androkles MÖ 10yy da şehri bulmuşturKaryalılar'la olan savaşta Androkles ölünce Efesliler kahramanları ve ilk kralları için bir anıtmezar inşa etmişlerBu mezar muhtemelen Magnezya kapısı civarındadır
Şehir Küçük Menderes'in Ege Denizi!ne döküldüğü yer olan Knessos limanı kıyısında kurulmuşturEfes,İyon Birliği'ne katıldıktan sonra buraya Karyalılar ve Lelegonlar yerleşmiştirDaha sonra kent alüvyonlar nedeniyle "Ayasuluk Tepesi" ne taşınmıştır
6yy da Lidya Kralı Kreisos'un şehri işgaliyle Efes zirvesine ulaşmış, sanat ve kültürde antik dünyaya model olmuşturYeniden yönetilmeyi istemeyen Efesliler halen günışığına çıkarılmayı bekleyen Artemis'e taşınmışlardır"İyon Ayaklanması"nda Persilyalılar'la savaşmayı istemeyen Efesliler şehirlerinin de tamamen yok olmasına engel olmuşlardır Daha sonra İyonya'nın bağımsızlığını isteyen Büyük İskender savaşı bitirirHoligarşik ve demokratik partiler arasındaki kavgada Artemis yıkılmıştır(356 MÖ)Büyük İskender şehri tekrar inşa etmeyi teklif etmiş ama "bir tanrının başka bir tanrıya tapınak yapmasını" doğru bulmayan şehirliler bunu reddetmiştir
MÖ 190'da şehir Romalılar tarafından kontrol altına alınıp Bergama Krallığı'na verilirKendini toparlayıp yeniden bir ticaret merkezi olan ve altın çağına dönen şehirde "Celcius Kitaplığı" gibi yeni binalar dikilmiştirHıristiyanlığın gelmesinden sonra(Aziz John ve Meryem Ana'nın gelişi,Aziz Paul'un vaazları) Yahudi,Hıristiyan ve putperestler tapınağı paylaşmak zorunda kalmıştırBizans egemenliğinden sonra ise Efes yakınındaki İzmir ve Kuşadası da önemli liman şehirleri haline gelmiştir
SARDİS/MANİSA
Hellenistik ve Roma Döneminde de önemini koruyan, Bizans Döneminde önemli bir piskoposluk merkezi haline gelen kent, Salihli yakınındaki Sart kasabası ile adını günümüzde de yaşatmaktadır
Lydia Krallığı'nın zenginliğinin kaynaklarından biri olarak gösterilen altın madeninin, Sart Çayı (Paktolos) kumlarından çıkarılıp arıtılarak işlendiği "Lydia Dönemi altın arıtma ve işleme atölyeleri", 1968 yılında Kuzey Paktolos bölgesinde ortaya çıkarılmıştır
Lydia kral mezarlarının bulunduğu "Bintepe" bölgesi, büyüklü küçüklü onlarca tümülüsün bulunduğu alanlardır Herodotos'un Mısır piramitleri ile mukayese ettiği bu tümülüsler, antik dönemde de ünlüydü
Kentin akropolü, yüksek ve dik yamaçlı bir tepe görünümündedir Burada MÖ 6yüzyıla tarihlenen ve Lydia taş işçiliğinin özelliklerini yansıtan sur duvarlarının yanı sıra, Bizans Dönemine ait bir kale kalıntısına da rastlanmıştır Bu buluntular, akropolün savunma amacıyla uzun süre kullanılmış olduğunu göstermektedir
APHRODİSİAS/AYDIN
Aphrodisias özellikle Roma çağında Aphrodithe tapınımı ile ünlenmiş bayındır bir antik kent, günümüzde ise çok iyi korunmuş anıt yapıları ile Türkiyenin en önemli Arkeolojik yerlerinden biridir
Sonraki devirlerde üzerine tiyatro yapılan höyük, MÖ 5000lere kadar giden Prehistorik bir yerleşmedir MÖ 6 yüzyılda Aphrodisias küçük bir köydür İlk Aphrodithe tapınağı da bu devirde yapılmıştır Bu görünüm MÖ 2 yüzyılda ızgara planlı kentin kuruluşu ile değişmiştir Bu devirde kentte, yaklaşık bir kilometrelik bir alana yayılmış 15000 civarında insan yaşıyordu
MÖ1 yüzyılda Roma İmparatoru Augustus Aphrodisiası kişisel koruması altına aldı Bugün ayakta kalan anıtlar ondan sonraki 2 yüzyıl içinde yapıldı Tiyatro ve Tapınak arasında etrafı sütunlarla çevrili iki meydan planlandı (Tiberius Portikosu ve Agora) Antik dünyanın en iyi korunmuş Stadyumu ise kentin kuzey ucunda yer alıyordu MS 3 yüzyılın sonlarında Aphrodisias Roma İmparatorluğunun Karia Eyaletinin başkenti oldu MS 4 yüzyılın ortalarında da kentin etrafı surla çevrildi MS 6 yüzyıldan itibaren bayındır halini ve önemini kaybetmeye başladı Aphrodithe Tapınağı kiliseye dönüştürüldü Küçük bir kasabaya dönen kent 12 yüzyılda tamamen terkedildi
1961 yılında Newyork Üniversitesi tarafından başlatılan kazılar günümüzde de sürdürülmektedir