 |
Tramva Nedir?Teşhisleri Nelerdir???... |
 |
11-04-2012
|
#1 |
|
Prof. Dr. Sinsi
|
Tramva Nedir?Teşhisleri Nelerdir???...Tramva Nedir?teşhisleri Nelerdir???  Eger siz veya sevdiginiz birisine post travma stres hastaligi PTSD=PTSH teshisi konmussa, probleminize cok ender rastlanan bir sey gibi bakabilirsinizve yalniz oldugunuzu dusunursunuz Ama bu dogru degildirAyni durumda olan bircok insan vardir ve size yardim edilebilirABD de yetiskinlerin % 70 si yasamlari boyunca en az bir adet onemli buyuk travma yasamislardir ve cogu da PTSD denen duygusal reaksiyonlar yasamislardirSu anda nufusun % 5sinin halen PTSD hastaligi oldugu,% 8 zinin de gecmiste bir zamanlar PTSD oldugu bilinmektedirErkeklere gore,PTSD kadinlarda iki kat fazla gorulmektedirsansliyiz ki,size etkin sekilde yardim edebilecek, bu problemi yenmenize ve normal yasama geri donmenize yardim edecek cok etkin tedaviler var simdi Bu brosur PTSD hakkinda en cok sorulan sorulara cevap vermek icin ABD de 100 adet PTSH uzmaniyla yapilan gorusmelerden,calismalardan alinan cevaplarla hazirlanmistirPOST TRAVMATIK STRES HASTALIGI PTSD=PTSH NEDIR? PTSH teshisi konabilmesi icin asiri stres yaratan ve bir seri karakteristik semptomlarin olusmasina ve en az bir ay surmesine sebep olacak bir olay yasanmis olmasi lazimdir ASIRI YOGUN STRES YARATAN SEYLER NELERDIR? Ornekleri sunlardir; · Ciddi bir kaza veya deprem,hortum,sel felaketleri vs gibi tabii felaket · Tecavuz veya kriminal saldiri,size karsi agir suc islenmis olmasi · Savasta gorev almis, savas bolgesinde bulunmus olmak · Cocuk cinsel tacizi veya fiziksel taciz veya asiri agir ihmal · Rehine olmak/tutukluluk /iskence gormek/ gocmen olarak yer,ulke,sehir degistirmek zorunda kalmak · Travmatik bir olaya sahit olmak · Sevilen birisinin beklenmedik ani olumu Oteki cins agir ama asiri olmayan stres de insanin cok uzulmesine sebep olabilir ama PTSH ye sebep olmaz (mesela isini kaybetmek, bosanmak, okulda basarisiz olmak, yasli bir aile uyesinin beklenen olumu) PTSH HASTASININ UC ADET ANA TIP SEMPTOMU VARDIR; 1-Sunlarla belirlenen,hayatindaki travmatik olayi tekrar yasamak; · Olayin asiri stres yaratan,aniden ortaya cikan hatirlanmasi olayi vardir · Flashbacks=flesbekler ki bunlar siz uyanikken sanki olay o anda, simdi tekrar oluyor gibi yasanmasi duygulari yasanir · Gece kabuslari-olayin kendisi veya ruyada korkutucu goruntuler sik sik gorulur · Insana olayi hatirlatan, tetikleyen olaylara kisinin asiri abartili duygusal ve fiziksel reaksiyonlari vardir 2-Sunlarla belirlenen kacis, engelleme ve duygusal hissizlik/katilasma vardir; · Travma ile ilgili aktivitelerden,yerlerden ,dusuncelerden,hislerden veya konusmalardan tamamen,asiri bir sekilde kacis · Ilginin kaybolmasi · Baska insanlardan kendini uzak ve kopmus hissetmek · Kisitlanmis duygular 3-Asagidakilerde artis gorulur; · Uyumada zorluk · Sinirlilik ve ofke nobetleri,kizginlik puskurmeleri · Konsantre olmakta zorluk · Uyku saatleri dahil asiri uyanik ve korunma amacli asiri dikkatli olmak PTSH ILE ILGILI BASKA NE PROBLEMLER VARDIR? Yukarda aciklanan 3 tip ana PTSH semptomu travmalarda en cok gorulen reaksiyonlardir Ama yine sik gorulen, yasanan baska semptomlar da vardirPTSH semptomlari basarili bir sekilde tedavi edildikce bunlarin cogu iyileseceklerdir-daha iyi duruma geleceklerdirAma bazilari da ilave tedaviler gerektireceklerdirPANIK ATAKLAR Travma yasayan kisilerde, travmayi hatirlatan bir seye maruz kaldiklarinda panik atak gorulebilir (mesela tecavuz eden kisiye benzeyen bir adam gorduklerinde,kotu bir kazadan sonra arabayla yolculuk etmek,evini,mahallesini yerle bir eden bir tayfun yasamis insan tekrar bir firtina olusmasi haberi duydugunda gibi) Panik atak,fiziksel veya psikolojik semptomlarin da eslik ettigi cok yogun korku veya rahatsizlik duygusudurFiziksel semptomlar kalbin hizli atmasi,yarisir gibi hizli carpmasi, terleme,vucudun titremesi veya ellerin vs titremesi,nefes alamama, boguluyormus gibi hissetmek,goguste agri,mide bulantisi,soguk ter dokmek , usumek, alev/ates basmasi,hissizlik veya biryerlerine igneler batiyor gibi hissetmek Kiside hem de psikolojik semptomlar da gorulebilir ki bunlar- kendini gercekten varmis gibi, gercekmis gibi hissetmemek,veya insanlardan ,cevreden kopmus hissetmek,veya aklini kacirdigindan korkmak,olmekte oldugunu veya kalp krizi gecirdigini sanmakASIRI ENGELLEME ,KACIS DAVRANISI PTSH nin karakteristik bir semptomu da travmayi hatirlatan seylerden kacmak, engellemektir Ama bazen bu engelleme,kacis orijinal travmanin onlenmesi sinirlarinin cok otesine kadar gider ve gunluk yasamin her turlu cephesini kapsarBu o kadar agir bir duruma gelebilir ki,kisi evden disari cikamaz ve sadece yaninda birisi oldugu zaman disari cikabilirDEPRESYON Travma yasayan bircok insan sonra depresyona girer ve artik daha onceleri hoslarina giden, keyif aldiklari seylerden hoslanmaz olurlar Ve de gereksiz sucluluk ve kendini suclama duygulari gelistirirler ve yasanan travma tecrubesinin kendi suclari oldugunu dusunurler ki bu tamamen yanlistir;dogru degildirMesela tecavuze ugrayan bir kurban kisi, araba park edilen alanda aksamin erken saatlerinde arabasina yurudugu icin kendini suclar;endustri felaketlerine ugrayan bir kurban neden kendisinin patlamayi onleyebilecek bir olmayan motor sesi vs yi duymadigini dusunup kendini suclarINTAHARA MEYILLI DUSUNCE VE DUYGULAR Bazen depresyon o kadar agirlasir ki,insanlar artik yasamaya degmeyecegini dusunurler Yapilan calisma ve arastirmalara gore,tecavuz kurbanlarinin % 50 si gibi cok buyuk bir cogunlugu intahar dusunceleri yasadiklarini rapor etmektedirlerEger bir travmatik olaydan sonra siz veya sevdiginiz birisinin intahar dusunceleriniz varsa,derhal profosyonel bir danismana basvurmak ve bu durumu asmaniz icin gereken yardimi almaniz cok onemlidirBAGIMLILIK=ALKOL VE OTEKI UYUSTURUCULAR PTSH li ,travma yasamis kisiler cektikleri acilari oldurmek icin alkol ve uyusturuculara basvurabilirler Ayni zamanda receteli ve/veya recetesiz satilan oteki ilaclari da amclari disinda kullanabilirlerBu anlasilabilir bir reaksiyondur ancak uygunsuz sekilde alkol ve uyusturucu kullanmak kisideki semptomlari/belirtileri daha da azdirir/tetikler/kotulestirir ve basarili sekilde tedavi olmalarini da cok guclestirir Alkol ve uyustuucular sadece gecici rahatlama saglarlar; ama uzun vadede zaten su anda kotu olan durumu daha da kotulestirirlerAlkolsuz ve uyusturucusuz bir sekilde,problemle yuzlesmek,sizin daha kisa surede iyilesmenizi saglar ve daha az problem yasarsinizDISLANMIS VE IZOLE EDILMIS OLMAK ,YALNIZLIK HISLERI PTSH li hastalara asiri sosyal destek verilmeli,yardim edilmelidir,ama onlar cogunlukla kendilerini cok yalniz hissederler ve tecrubeleri,yasadiklari yuzunden izole olmus hissederler ve baskalarindan yardim istemek onlar icin cok zordur Ozellikle de kendilerinin neler yasadiklarini anlayabilecek insan bulabileceklerine inanmalari cok zordur PTSH semptomlari hemde bu insanlarin sosyal olarak fonksiyonlarini surdurmelerini cok zorlastirir Mesela yabanci birisi tarafindan saldirilmis,veya tecavuz edilmis birisi tum yabancilardan korku duymak hisleri ,endiseleri yasayabilirAsiri yogun bir travmadan sonra evlilik ve aile ici yanlis anlasilmalar da oldukca sikdirGUVENSIZLIK VE ALDATILMISLIK HISLERI Muthis felaket bir tecrube yasadiktan sonra, baska insanlara guveninizi kaybedebilir ve aldatildiginizi dusunebilir veya dunyanin ,kaderin veya hatta Tanrinin sizi aldattigini dusunebilirsiniz Ama iyilesmek icin yardim istemeniz ve oteki insanlara sizi anlama sansini vermeniz sarttirTerapistinizle,ve/veya spiritiuel danismaninizla baglantilarinizi tekrar kurabilmek icin cok yol alabilirisinizOFKE,KIZGINLIK VE SINIRLILIK Travma yasamis ve ayakta ve hayatta kalmayi basarmis kisilerde ofke ve sinirlilik cok sik gorulen bir reaksiyondur Tabii ne zaman bize kotu muamele edilse,ozellikle de saldiriya ugradigimizda,haklarimiza tecavuz edildiginde ofke,kizginlik tabii ve anlasilabilir bir reaksiyondur Ancak asiri ofke iyilesmeyi engeller ve kisinin evde,iste ve tedavide oteki insanlarla bir arada yasamasini zorlastirirGUNLUK YASAMDA AGIR FONKSIYON BOZUKLUGU PTSH li,travma yasamis bazi kisilerde hem sosyal olarak hem de iste veya okulda, travmadan sonra uzun zaman agir fonksiyon bozukluklari gorulebilir Mesela sadirilan/tecavuz edilen kurban hava karardiktan sonra evden cikmayi reddedebilir,boylece de agir sekilde sosyal ve keyif aktivitelerini engellerKisi konsantre olabilme yeteneklerini yitirir ve isindeki yapmak zorunda oldugu sorumluluklarini yerine getiremeyebilirCinsel tacize/tecavuze ugrayan kurban cok korku dolu oldugu icin yalniz basina bir evde kalamayabilir ve 10 sene bagimsiz ve tek basina yasadiktan sonra ailesi ile birlikte yasamak zorunda kalabilirDerhal ve hemen tedavi ile bu problemlerin olusmasi da engellenebilirGARIP INANCLAR VE ALGILAMALAR Ara sira agir travma yasamis birisi gecici olarak garip fikirler veya algilamalar gelistirebilir/ yasayabilir;mesela olmus bir aile uyesini gercekten gorebilmek veya onunla konusabilmek gibi Bu semptomlar korkutucudurlar ve deluzyonlari ve halusinasyonlara benzerler;ama genellikle gecici sure yasanir ve siklikla da kendiliklerinden yok olurlarASIRI YOGUN STRES VERICI BIR OLAY YASAMIS KISIDEKI OLAYLAR NASIL GELISIR,NE KADAR SURER? Travmadan sonra psikolojik rahatsizliklarin ne kadar surecegi cok degisir herkese gore Bazi insanlarda az veya hic uzun sureli olmayan etkiler gorulur;oysa bazilari trav,adan sonra aylarca,hatta yillarca problemler yasayacaklardir ve de bir profosyonel tarafindan tedavi edilmedikce iyilesmeyeceklerdirTravmaya karsi muhtemel kisisel reaksiyonlar agirlik derecesine gore asagida siralanmistirlarTRAVMAYA SADECE KISA VE HAFIF REAKSIYON Bazi insanlarda travmadan ,cok buyuk felaket tecrubeden sonra hic problem gorulmeyebilirse de, travmadan sonra en azindan bazi semptomlarin gorulmesi daha sik gorulur Bunlar tedavi edilmeden cogunlukla kendiliginden gecerlerAKUT STRES BOZUKLUGU Akut stres hastaligina ,semptomlar 1 aydan daha az surerse teshis konur-ama bircok insanda yasanandan daha agirdir Bu PTSH denebilmek icin cok kisadir ama daha sonra PTSH gelismesi riskini arttirmaktadirAKUT PTSH Semptomlar bir aydan daha fazla surdugunde,ve kisinin fonksiyonlarina ciddi sekilde engel oluyorsa,teshis PTSh dir Eger semptomlar 1-3 ay surduyse ,buna akut PTSH denirTravmadan sonra bir aydan fazla agir semptomlar yasayan herkes saglik profosyoneline basvurmalidirKRONIK PTSH Semptomlar 3 aydan daha fazla surerse,buna kronik PTSH teshisi konur PTSH bir kere olusunca,tedavi olmadan gecmez,iyilesmez ve kesinlikle yardim istemeniz,saglik profosyoneline gitmeniz gerekirGECIKMIS/ERTELENMIS PTSH PTSH semptomlari genellikle travmadan hemen sonra,genellikle ilk haftalarda baslamasina ragmen,bazen de travmadan aylar veya hatta yillar sonra ortaya cikar Bu daha cok travmatik olayin yildonumunde yasanir daha cok;veya baska bir tavma daha yasanirsa ve hele de bu insan veya olay daha onceki orijinal olayi hatirlatiyorsa NEDEN BAZI KISILER TRAVMADAN SONRA IYILESIRLER,BAZILARI IYILESMEZLER? Henuz neden bazi insanlarin travmadan sonra iyilestiklerini bazilarinin yillar sonra bile aci cektiklerini,semptomlari yasadiklarini bilemiyoruz Ama asagidaki faktorler kiside PTSH olusmasinda etken olacaklardir;· Travmanin daha agir olmasi · Travmanin daha uzun yasanmis olmasi · Kisinin travmaya yakin olmasi · Travma daha tehlikeli oldukca · Kisinin birden fazla defa travmatize edilmis olmasi · Travmanin kisiye baska kisilerce yapilmis olamsi-tecavuz gibi · Kisi arkadaslarindan ve ailesinden negatif reaksiyonlar aldiysa Mesela eger birisine gercekten silahla ates edildigini gorurseniz veya size ates edilirse,sizde PTSH muhtemelen gorulecektir;ama silahla ates edilmeyi sadece dyduysaniz ve cinayeti daha sonra ogrendiyseniz durum baskadir Hayati tehlikede olan tecavuz kurbani muhtemelen kronik PTSH olacaktir yine tecavuz edilmis ama hayatinin tehlikede olmadigina inanan oteki kurbana gore Insanlar depremler,tayfunlar/hortumlar yasayanlara gore dahi ,aslinda TECAVUZ EDILDIKLERINDE VE ISKENCE EDILDIKELRINDE PTSH OLACAKLARDIRTecavuz edilen kadinin erkek arkadasi,kadini daha dikkatli/yeterince dikkatli olmadigi icin suclayabilir veya kurbanin arkadaslari onu anlayis ve sevgiyle,sempatiyle dinlemeyebilirler ve ona kesinlikle derhal,hemen “olayi unutmasini ve hayatina devame tmesini” soyleyebilirlerSucluluk ve yogun kizginlik/ofke iyilesmeyi engelleyebilir Sizin icin onemli olan oteki kisilerle travmatik olaylari paylasmamaniz,travmanin etkilerini asmanizda sizi cok zorlayabilirNihayet uyusturucular (alkol dahil) kullanilmasi da,travmadan sonra yasananlarla basa cikmak beceri ve kapasitenizi yokedecek ve isinizi zorlastiracaktirPTSH NIN TEDAVISI Ptsh DE IKI TURLU TEDAVI ETKILIDIR;PSIKOTERAPI VE ILACLAR bazi kisiler PTSH den sadece psikoterapilerle iyilesirler;bazilarininsa psikoterapi+ilac kombinasyonlarina ihtiyaclari vardir;bazilarininsa sadece ilaclara ihtiyaci vardirSiz ve doktorunuz sizin icin en iyisi hangisi konusacaksinizEger sizde sunlar varsa tek basina psikoterapi sizin icin en iyi cozum olabilir; · Semptomlariniz hafiftir · Hamilesiniz veya bebeginize sut veriyorsunuz · Ilac kullanmamayi tercih ediyorsunuz · Ilaclarla birbirine karisacak ve ters etkileri olabilecek bir tibbi hastalik durumunuz vs var Eger sunlar varsa genellikle ilacla tedaviye ihtiyac vardir; · Semptomlariniz agirdir veya uzun surmustur · Baska bir psikiatrik durumunuz da var-mesela depresyon veya endise –ve bu da sizin PTSH den iyilesmenizi zorlastiriyor · Intahar dusunceleriniz var · Yasaminizda cok fazla stres yasiyorsunuz · Gunluk yasam fonksiyonlarinizda cok zorlaniyorsunuz · Tek basina psikoterapilere gidiyorsunuz ama hala bircok rahatsiz edici PTSH semptomlari yasiyorsunuz PSIKOTERAPI PTSH uzmanlari bunu tedavide ozellikle 3 tip psikoterapiler oldugunu soyluyorlar-endiseyi yonetmek,kognitive terapi,olayi yasamak/YUZLESMEK terapisi Oyun terapileri ise PTSH li cocuklarda faydali bir tedavidirENDISEYI YONETMEK TERAPISI Endiseye hakim olmak,yonetmek terapisinde,terapist psikolog size PTSH semptomlari ile daha etkili basa cikabilmeniz icin asagidaki becerileri ogretecektir; · Gevseme teknikleri egitimi- Korku ve endiselerinizi ,vucudunuzdaki ana kas gruplarini sistematik olarak gevseterek kontrol etmeyi ogrenirsiniz · Nefes almak teknigi egitimi- yavas ve karindan nefes alarak gevseme ve/veya genellikle korkutucu fiziksel duygular yaratan-kalp carpintisi,bas donmesi,uyusma-gibi hos olmayan korkutucu yan etkileri olan,korktugumuzda yasanan hizli ve cabuk nefes almayi onlemeyi ogrenirsiniz · Pozitif dusunme ve kendi kendine konusma teknigi-negatif dusuncelrin yerine poztif dusunceleri koymayi ogrenirsiniz-mesela travmayi stres veren olayi hatirlatici durumlarda “Kontrolumu kaybediyorum” yerine “daha once basardim ve simdi de tekrar basarabilrim “ demek· Kendine guvenmek,kendini ifade edebilmek-isteklerini,dusuncelerini ve duygularini baskalarini dislamadan ifade etmeyi ogrenirsiniz · Dusunceyi durdurmak-kendi kendine icinden “dur diye bagirarak, stres veren sikintili dusunceleri durdurmayi, yenmeyi basarabilirisiniz KOGNITIF TERAPI Terapist sizin duygularinizi rahatsiz eden ve gunluk yasamda fonksiyon gostermenizi zorlastiran mantiksiz olan inanclarinizi degistirmenize yardimci olur Mesela travma kurbanlari genellikle gercekci olmayan bicimde kendilerini suclayabilirler daha dikkatli olmadiklari icin veya savasa giden bir kisi ise,arkadasinin olumunden dolayi kendini suclayabilirKognitif terapinin amaci size ozellikle de uzuntu veren dusuncelerinizi tanimayi,onlarla karsi gercekci olmanizi,delil var miyi olcmenizi, ve de daha sonra,sizin daha dengeli duygulari basarmaniz icin daha gercekci dusunceleri benimsemenizi saglar;yardimci olurYUZLESME TERAPISI Bu terapide, terapist size travmayi hatirlatan ve simdi gunluk hayatinizda realistik olmayan yogun korkulariniza sebep olan ozel durumlarla, insanlarla, objelerle, hatiralarla, veya duygularla yuzlesmenize yardim eder Bu ikis ekilde yapilabilir;· Hayalinizde yuzlesmek- terapist size israrla ve surekli travmatik hatiralarinizi anlatmanizi soyler –ta ki artik sizde bu anlattiklariniz eskisi kadar yuksek sevityede strese sebep olmayana kadar · Realiteyle yuzlesmek-Terapist size su anda emin tehlikesiz olan,ama sizin yogun korkularinizi tetikledigi icin yapmaktan kacindiginiz seylerle yuzlesmenizi saglar;yardimci olur-mesela bir kaza gecirdikten sonra tekrar araba kullanmak, asansorde saldirildiktan sonra tekrar asansore binmek,evde soyulduktan sonra eve geri gitmek vs O durumdan kacmak yerine, o durumda olmakta israr ettiginiz surece,kendinizi zorladiginiz surece korkulariniz yavas yavas yok olacaktirBu duruma kendinizi tekrar tekrar zorlamakla da ,kokrtugunuz durumun artik tehlikeli olmadigini ve durumla emin bir sekilde basa cikabildiginizi gosterecektir sizeOYUN TERAPISI PTSH li cocuklari tedavide kullanilir Terapist baska turlu basa cikilamayan, daha direkt konusulamayan, baslatilamayan konulara,basliklara oyunlari kullanarak girerBu cocuklarin travma hatiralari ile basa cikmalarini ve iyilesmelerini saglarEGITIM VE DESTEK DANISMANLIGI Uzmanlar PTSH li kisilerin ve ailelerinin ,PTSH semptomlarini ogrenmelerini ve degisik tedavilerin oldugunu bilmelerini cok onemli buluyorlar PTSH semptomlarini cok uzun suredir yasiyorsaniz bile, onlari kontrol edebilmek icin ilk adim problemi anlamaktir ve buna yardimci olabilmek icin neler yapilabilecegini ogrenmektirOTEKI PSIKOTERAPI TIPLERI Baska psikoterapi yontemleri de vardir-goz hareketleri ile EMDR,hipnoterapi,,,,,,ve psikodinamik psikoterapi gibi oteki teknikler de PTSH tedavisinde kullanilmislardir ve bazi insanlara yardimci olabilir Ama gorusu alinan PTSH uzmanlari bu terpailerin yukarda detayli verilen terapiler gibi oldukca etkili olmadiklarini soyledilerILACLARLA TEDAVI PTSH de degisik bazi ilaclar kullanilabilir SSRI ANTIDEPRESANTLAR PTSH nin semptomlarini tedavide ,uzmanlar en iyi ilk secimin SSRI denen (SELECTIVE SERATONIN REUPTAKE INHIBITOR) anti depresyon ilaclari oldugunu soyluyorlar ABD de suanda 5 adet SSRI vardir;· Zoloft (sertraline) · Paxil (parotexetine) · Prozac (fluoxetine) · Luvox (fluvoxamine) · Celexa (citalopram) OTEKI YENI ANTI-DEPRESYON ILACLARI Uzmanlar oteki yeni ikiadet anti depresyon ilacini da cok etkili bulmaktalar Ve bunlardan birisi de,eger SSRI lar ise yaramadiysa veya yan etkileri nedeniyle baska bir ilaca gecilmesi gerektiyse, tavsiye edilmektedir;· Serzone (nefazodone0 · Effexor (venlafazine) Doktorunuz bazen baska ilaclari yazabilir recetenize,ozellikle de yukardaki yeni ilaclardan birisi sizde tedaviye cevap vermediyse TRICYCLIC ANTI DEPRESYON ILACLARI Imipramin,amitripty-line (Elavil)gibi bu ilaclar da PTSH de faydalidir ama genellikle ilk secilmesi gereken ilaclar degildirler cunku yan etkileri daha fazladir yeni anti depresyon ilaclarina gore MOD TABILIZE EDICI ILACLAR Uzmanlar divalproex(Depatoke) gibi mood stabilize edici ilaclarin anti depresyon ilaclarina ilave edilmesini tavsiye etmektedirler eger kisi kismen cevap veriyorsa tedaviye Mood satbilize edici ilaclar bipolar hastalikta= manik depresiv hastalikta genel tedavide kullanilan ilaclardir ve bipolar+PTSH birlikte teshis konan hastalara da tedavide kullanilmasi tavsiye edilirOzellikle de PTSH belirtilerinden belli semptomlari ,mesela cok belirgin irritabilasyon ve kizginlik/ofke tedavisindeANTI ENDISE ILACLARI Benzodiazepine denen ilaclar endiseyi azaltir genellikle kisa surede veya ara verilerek tekrar kullanilarak Bunlar;· Valium (diazepam) · Xanax (alprazolam) · Klonopin (clonazepam ) · Ativan (lorazepam) Eger gecmiste veya su anda uyusturucu/alkol problemleriniz varsa doktorunuz size benzodiazepine yazmamalidir; cunku bu ilaclara bagimlilik kazanabilirsiniz BuSpar (buspirone) de endise tedavisinde uzun vadeli kullanilan baska bir ilactir ve ise yaramaya baslamasi bircok haftalar alabilir bagimlilik yaratmadigi icin cok buyuk avantaji vardirHANGI ILACLAR HANGI SIRADA ONCELIKLE KULLANILIR VE ILACLARI BIRLESTIRMEK Cogunlukla SSRI ilaclarindan biri tedavideki ilk secim olacaktir Eger bu tedavinize yardimci olmazsa,doktorunuz baska bir ilac verebilir,belki de nefazodone veya venlafaxineUcuncu secim de ,eski tricyclic anti depresyon ilaclarindan biri olabilirDoktorunuz hem de baska bir tip ilacla bu ilacinizi birlestirebilir de;ozellikle de mod stabilize edici ile anti depresyon ilacinizi birlestirebilir eger tek ilacli tedavideki ilaciniz sizin tedavinize sadece kismen cevap verdiyse(mod=mood stabilize edici ilaclar)Doktorunuz ayrica BuSpar veya benzodiazepine gibi endise onleyici=anti endise ilaci da ekleyebilir anti-depresyon ilaci recetenize/tedavinizeILAC TEDAVISI GENELDE NE KADAR SURER? Akut PSTH de (ki bu sizin semptomlariniz eger 3 aydan az surduyse), uzmanlarin cogunlugu ilaclariniza 6-12 ay devam edilmesini tavsiye ediyorlar Kronik PTSH de ise (semptomlariniz 3 aydan fazla surduyse),ilaclarinizi en az 12-24 ay almaniz ve hatta eger onemli semptomlariniz hala varsa belki daha da uzun sure kullanmaniz istenmektedirPTSH TEDAVISINDE KULLANILAN ILACLARIN YAN ETKILERI NELERDIR? Her ilacin,ozellikle de ilk kullanilmaya baslandiginda yan etkileri vardir Eger ilaci almaya devam ederseniz,genellikle buna alisirsiniz ve yan etkileri de kendiliklerinden yok olurlarAma bazen ilacin dozunun azaltilmasi gerekebilir bunun basarilmasi icin-doktorunuza bahsedinGorulen herhangi bir ilac yan etkisini mutlaka doktorunuza soyleyin ki probleminize yardimci olabilmek icin ilacin dozu tekrar ayarlansinKENDI BASINIZA ILACI KULLANMAYA ASLA SON VERMEYINYeni tip anti-depresyon ilaclari mide bulantisi,diskilama belirtileri,kilo kaybi veya kilo almak, ****uel fonsiyonda bozulma,uyku bozukluklari ve artan sinirlilik hallerine sebep olabilirler Yukarda siralanmis yan etkileri yani sira,eski tip depresyon onleyici ilaclarda ise,agiz kurulugu,kabizlik,bas donmesi, uykulu olma hali,ve kalp atislarinda degismeler gorulebilirBenzodiazepine ler ise kiside sakinlestirici/uyutucu etkiye, yorgunluk, unutkanlik, yerinde duramamak/stabil olmamak,dikkat eksikligi,araba kullanmada reaksiyon bozulmasina/eksilmelerine, fiziksel bagimliliga yol acabilirPTSH LERDE RELAPSLERDE,TEKRAR ALEVLENMELERDE ILAC SECIMLERI Ilaclariniza son verildikten sonra eger sizi endiselendiren,problemli PTSH semptomlari tekrar baslarsa,doktorunuz muhtemelen daha once size yardimci olmus olan ilac/ilaclara baslayacaktir tekrar Eger ilaclarinizi alirken,tekrar relaps gorulurse,o zaman doktorunuz muhtemelen ilaclarinizi yukarda anlatilan siralamada, bir otekine gecerek degistirecektir VEYA KULLANMAKTA OLDUGUNUZ ILACA BIR ILAC DAHA ILAVE EDECEKTIRPTSH DEN KAYNAKLANAN ILGILI OTEKI PROBLEMLERIN TEDAVISI Bazen PTSH li kisilerde ilave tedavileri de gerektirecek kadar agir depresyon belirtileri gorulur Ozellikle de eger intahar dusunce ve hisleri yasiyorsaniz,mutlaka tedavi olmaniz gerekirDoktorunuz size psikiterapi veya ilac tedavisi veya ikisini birlikte tavsiye edebilir sizin depresyonunuzun ne kadar agir olduguna gore Psikoterapinin iki cinsi, kognitif-davranis terapisi ve interp[ersonal/kisilik terapisi ozellikle de depresyon icin faydalidirDoktorunuz hem de anti depresyon ilaci verebilir henuz birini kullanmiyorsanizBazen PTSH li insanda oteki endise semptomlari gorulur,mesela panik hastaligi gibi ve bu da ilave ek tedavi gerektirir Doktorunuz size ozel endise yonetimi tekniklerinin psikiterapilerle ogretilmesini ve /veya semptomlarinizi azaltmak icin receteye ilac yazabilirSansliyiz ki halen PTSH yi tedavide en etkili olan anti depresyon ilaclari,hem de endise ve depresyonu tedavide kullanilan ilaclardir Doktorunuz PTSH semptomlarinizi ve varsa herhangibir endise ve depresyonla ilgili problemleri tek bir ilacla tedavi edebilir boylecePTSH si olan kisiler siklikla rahatlayabilmek icin alkol ve oteki uyusturuculara basvururlar Ancak alkol dahil uyusturucu kullanimi PTSH den tedavi olup iyilesmek sansinizi cok zorlastirir cunku iyilesebilmek icin travmanin hatiralari ile yuzlesmeniz gerekir,kacmak,unutmak degilEger tedavinize engel olan alkol/uyusturucu probleminiz varsa,doktorunuz sizin ozel tedavi merkezlerine kaydolmanizi saglayabilir ve uyusturucu/alkol kullanimizin tedavisine baslanabilirNEDEN COK FAZLA INSAN GEREKLI VE UYGUN SEKILDE PTSH TEDAVISI OLMAK ICIN BASVURMAZLAR? PTSH li insanlar yardim istemek,tedavi olmak icin basvurmazlar Bunun nedeni cunku bir problemleri oldugunu farketmeyebilirler veya problemin tedavi edilebilecegini bilmezlerHem de travmanin sebep oldugu bu istenmeyen hos olmayan zor dusunce ve hislerin yasandigi travmayla ilgili herseyden kacmak gibi bir tabii egilimleri vardirPTSH nin kendi kabuguna cekilme,toplumdan uzaklasmak,sucluluk duygulari veya guvensizlik gibi tipik semptomlari da kisinin ,en azindan bazilarinin, yardim isteme ve tedavi olmalarini zorlastirirSon 10 yilda PTSH =Post Travma Stres Hastaligi hakkindaki bilgilerimiz cok fazlalasti ve bu hastalikla ilgili cok genis arastirmalar yapildi ve medyanin dikkatine sunuldu Bu da PTSH li insanlarin kendilerinde var olan semptomlari/belirtileri tanimalarina,anlamalarina ve tedaviye basvurmalarina,doktora gitmelerine sebep olduEtkin bircok tedavi sekli vardir ve tedaviyle iyilesmek,kendini cok daha iyi hissetmek sansi da artik mumkundurPTSH YI ONLEMEK YONTEMLERI VAR MIDIR? Insanlarin kendilerine aci verecek seyleri onlemeye tabii bir yatkinliklari vardir ve de travmatik hatiralarla surekli iliskili bicimde yasamak da cok aci verici bir tecrubedir Ancak eger travmanin hatiralarini bastirmak ve yok saymak isterseniz,kacarsaniz, PTSH semptomlari/ belirtileri muhtemelen daha da agirlasacaktir ve daha da uzun surecektir Iste bu nedenle de travma hatiralari ile yuzlesmek,duygulari hissetmek,ve bunlarla basa cikmayi ogrenmek cok cok onemlidirAyni zamanda size destek verecek, yasadiklarinizla ilgili travma duygularinizi paylasacak insanlara ulasmak,paylasmak cok yardimcidirTravmadan sonra sucluluk hissetmek dogaldir ve sikca yasanir ama hem de mantiksizdir ve hic de yardimci degildir bu duygu insanaGuvendiginiz oteki insanlara bu sucluluk duygunuzu anlatmak,paylasmak, olup bitenlerin sizin sucunuz olmadigini gormenize,anlamaniza yararEn kisa surede eskiden surekli yaptiginiz seyleri yapmaga ,gunluk hayatiniza donmeniz lazimKENDI TEDAVIME YARDIMCI OLMAK ICIN BEN NE YAPABILIRIM? PTSH den iyilesirken kendi tedavinize yardimci olabileceginiz bircok sey yapabilirsiniz; · Hastaliginiz hakkinda bilgilenin-herseyi ogrenin · Baskalari ile bu problemler hakkinda konusun · Size travmayi hatirlatacak durumlar,hisler,seylerle yuzyuze gelin;ayni ortamlara gidin,tekrar yasanan duygularin,anlarin ustune gidin · Tedavi olun · Eger ilac verilmisse,ilacinizi/ilaclarinizi size receteye yazildigi gibi aynen kullanin ve varsa yan etkilerini doktorunuza bildirin · Alkol veya uyusturuculari,receteli veya recetesiz bu amacla kullanilan ilaclardan uzak durun · Tedaviden vazgecmeyin;umidinizi yitirmeyin · Size destek verecek,bilgilendirecek,yardim edecek bir gruba uye olun;mesela tecavuz edilmis ve/veya insest yasamis kadinlar-insanlar grubu, gay yardimlasma grubu, savasa katilmis gaziler/ erler/ askerler grubu,savas yasamis siviller yardimlasma grubu, iskenceye ugramislarin olusturduklari bir destek ve bilgilendirme grubu,inseste ve cocuk tacizine ugramis yetiskinlerin bilgilendirme ve destek grubu,depremde sevdiklerini kaybetmisler destek grubu,cocuklari/sevdikleri intahar etmis kisilerin bilgilendirme ve destek grubu vs vs AILELER VE ARKADASLAR YARDIMCI OLMAK ICIN NE YAPABILIRLER? ONA DUYGUSAL DESTEK VERIN VE IYI,SABIRLI BIR DINLEYICI OLUN Arkadas ve ailelerin agir bir tarvmadan sonra sevdikleri kisiyi aci cekerken seyretmeleri cok aci verici olabilir Malesef aklinizla,mantikla size uygun gelen ,sizin bulacaginiz cozumler kisinin daha da izole olmasina ve umidini kaybetmesine yol acabilirSuphesiz siz tekrar tekrar kisiye artik gecmiste olanlari yasamaktan vazgecmesini soyleyerek yureklendirmek,cesaretlendirmek istersiniz ve basit sekildetravmayi unutmasini ve hayatina devam tmesini soylersinizMalesef bu cok akli basinda tavsiyeler genellikle hic de yardimci degildir bu durumda ve herseyin daha da kotulesmesine sebep olacaklardirUzun vadede,kisinin iyilesmesi ve tekrar kaliteli bir yasam surmesi sansi cok arttirilacaktir eger siz onun travmatik tecrubelerini, acisini ve ilgili hatiralarini, hatirladiklarini sizinle paylasmasini,anlatmasini cesaretlendirirseniz, dinlerseniz, anlarsaniz PTSH li kisinin travmatik olayi tekrar,tekrar,tekrar anlatmasi, konusmasi aile uyelerinin, arkadaslarin da sempatiyle, anlayisla, sabirla dinlemeleri yapabilecekleri en iyi seydirAcisini ve hislerini paylasmasi mumkun olunca PTSH li kisi kendisini daha az yalniz hissedecektirArkadaslar ve aile onemli duygusal destek olabilirler ve kisinin yasadigi travmadaki gercek olmayan sucluluk duygularindan kurtulmasina yardimci olabilirlerYapabileceginiz en onemli sey ona su mesaji vermektir;”Sen suclanamazsin,suclu degilsin-ve sen yalniz degilsin” Kisinin iyilesmesi surecinde gercekci beklentiler icinde olmaniz da cok onemli-kisiden cok fazla veya cok az seyler beklemeyinVarsa PTSH li sevdiginiz kisinin destek gruplarina katilmasini saglayin-cesaretlendirin Asiri travmalar yasamis insanlarla ayni grupta bulunmak,kisilere yalniz olmadiklarini anlamalarina ve semptomlari ile basa cikma ve kendi iyilesmelerini basarmalarini saglarHASTALIK HAKKINDA BULABILDIGINIZ HERSEYI OGRENIN Eger ailenizden birisi,arkadasinizda PTSH varsa, hastalik ve tedavisi hakkinda herseyi ogrenin Bu size eger bilgili olmazsaniz,sizi ofkelendirecek veya basa cikmanizi cok zorlastiracak davranislari anlamaniza yarayacaktirBu sayfalarin sonunda kaynak olarak bircok kitap verilmistirKISIYE TEDAVIDE KALMASI,SURDURMESI ICIN CESARET VERIN Tedavisi sirasinda terapist ,sevdiginiz kisinin travma duygulari ile tekrar ve surekli yuzlesmesini deneyebilir Bu cok zor olabilir ve semptomlarda ve stres seviyesinde gecici bir artis gorulebilir Aile ve arkadaslardan duygusal destek verilmesi ozellikle de bu donemde cok faydalidirBazen de bu terapinin bir parcasi olan yuzlesme calismalarina yardimci olabilirisniz;mesela ciddi bir trafik kazasindan sonra tekrar araba kullanmasina yardimci olmak,cantasinin kapildigi yerlerde suruklendigi sokaktan tekrar gecmek vs gibiSevdiginiz kisinin tedaviye sadik kalmasi ve surdurmesi zor olabilir;ozellikle de terapisti tum korkutucu ve onu uzen hatiralarla yuz yuze gelmesini isteyince Eger sevdiginiz kisi bu terapi tedavisinden vazgecmeyi dusunuyorsa,sizin desteginiz cok buyuk farklilik yaratacak,ona yardimci olacaktir tedavisinin surdurulebilmesi icinAILENIZIN BIRLIKTE TERAPIYE KATILMASINI DUSUNEBILIRISNIZ-FAMILY COUNSELING Eger aile uyenizden birisinde PTSH semptomlari varsa ve bu sizin ailenizin fonksiyonlarini ciddi sekilde engelliyorsa, terapiste ailenizin birlikte terapiye alinmasini isteyebilirisniz Boyle danismanlik hizmeti verilmesi kominikasyonlarin ve ailenizin tekrar normale donmesine yardimci olur;durum iyilesebilir,normale donerSON DUSUNCELER PTSH=Post Travma Stres hastaligindan ne kadar uzun suredir rahatsiz olsaniz da,bunu yenmeniz ve iyilesmeniz icin,yasaminizi onemli olcude iyilestirmek icin birseyler yapilabilir Tedavinin sizden de birseyler isteyecegini onceden kabul etmeniz cok onemlidir-aci veren ve hic tekrarlamamasini istediginiz travma tecrubelerinizi tekrar ziyaret etmeniz ve bazi yan etkileri olabilen ilac kullanmaniz istenebilirAma eger tedaviye karar verir ve teslim olursaniz,ve sadik kalirsaniz,tedaviden vazgecmezseniz, yakinda kendinizi cok daha iyi hissedeceginiz sansi cok yuksektir ve yasam kalitenize tekrar kavusabilirsinizHayatinizi tekrar geri kazanabilirsinizPTSH malesef cok aci vericidir-ama sansliyiz ki tedavi edilebilen bir durumdur ve siz iyilesebilirsinizDAHA FAZLA BILGI ICIN ASAGIDAKI KITAPLAR TAVSIYE EDILMEKTEDIR ADAAden satin alinabilir bu kitaplar 1 Allen JG- COPING WITH TRAUMA;A GUIDE TO SELF UNDERSTANDING American Psychiatric Press,19952 Brooks B, Siegel PM THE SACRED CHILD;HELPING KIDS OVERCOME TRAUMATIC EVENTSJohn Wiley,19963 Coffey R UNSPEAKABLE TRUTHS AND HAPPY ENDINGS;HUMAN CRUELTY AND THE NEW TRAUMA THERAPYSidran press,19984 Davidson,JRT,Foa EB,eds POSTRAUMATIC STRESS DISORDER;DSM-IV AND BEYOND, American psychiatric Press,19935 Finney LDCLEAR YOUR PAST;CHANGE YOUR FUTURENew harbinger,19976 Foa EB, Rothbaum BO TREATING THE TRAUMA OF RAPE;COGNITIVE-BEHAVIORAL THERAPY FOR PTSDGuilford,19987 Frances,AF,First MB YOUR MENTAL HEALTH,Scribner,19998 Gorman,J THE ESSENTIAL GUIDE TO PSYCHIATRIC DRUGSSt Martins,19959 Herman JLTRAUMA AND RECAOVERYbasic Books 199710 Matsakis,ATRUST AFTER TRAUMA;A GUIDE TO RELATIONSHIPSFOR SURVIVORS AND THOSE WHO LOVE THEMNew Harbinger,199811 Porterfield KMSTRAIGHT TALK ABOUT POST-TRAUMATIC STRESS DISORDER;COPING WITH THE AFTERMATH OF TRAUMAFACTS ON FILE,199612 Rothbaum,B, Foa E RECLAIMING YOUR LIFE AFTER RAPEPsychological coorporation,199913 Hepsinin kaynagi- bu brosurun kaynagi- Expert Consensus Treatment Guidelines For Posttraumtic Stress Disorder;A Guide For Patients and Familes“… bir psikologa da gitmem gerektigini söylemissin dr xxx bey ile görüsmeye basladigimizda ayni zamanda oradaki psikolog ile de görüsüyorduk sonra bana ikimizle birden görüsemezsin dediler yani senin ortak calismalari gerektigini düsündügün insanlar ya ben ya da onunla görüs dediler ben de hic biri ile görüsmemeye karar vermistim ta ki, kötü bir gece daha gecirip xxx beye tekrar gidene kadar o günden sonra da bir daha psikologdan bahsedilmedi Dr xxxxxx bey de hic bahsetmedi, ilac tedavisinin yanit vermeyecegi hic bir depresyon yokmus “ Gece Mavisi- COCUK CINSEL TACIZI/INSEST yasamis ve ayakta kalmak mucadelesi ve tedavisi hala devam eden ve bu mucadelede hepinizin destegine ihtiyaci olan,yardimla,destek ve sevgiyle ,TEDAVI VE TERAPILERLE birlikte yardim edebileceklerimizden biri o da Onun oteki “sonsuz travma siirleri “ ve ask hikayesi ise PTSH VAR MI BENDE NASIL EMIN OLABILIRIM? PTSH ciddi ama tedavi edilebilen bir tibbi hastaliktir Bu hastalik kisilik zayifligi belirtisi de degildirEger sizde PTSH olabileceginiz dusunuyorsaniz,asagidaki sorulara cevap verin ve bu ceklisti doktorunuza gosterin· Hic yasaminizi tehdit eden ve asiri yogun korku,caresizlik ve dehsete sebep olan bir olay yasadiniz mi veya sahit oldunuz mu? Evet, Hayir · Bu olayi en azindan asagida siralanmis sekillerden birindeki gibi tekrar yasiyor musunuz? 1 Ruyalarinizda tekrar tekrar korkulu,stresli goruntuler yasiyorsunuz veya ruyalarinizda bunlari yasiyorsunuzEvet,Hayir2 Olay tekrar oluyormus gibi hissediyor veya tekrar yasiyor gibi mi hareket ediyorsunuz? Fleshbekler veya adeta o olayi tekrar yasadiginiz hisleri varE,H3 Size olayi hatirlatan seylerle karsilastiginizda cok yogun fiziksel ve/veya duygusal stres,korku yasiyor musunuz? Evet,hayir· Olayi hatirlatan seylerden kaciyor musunuz ve daha once hissetmenize gore kendinizi adeta uyusmus hisediyormusunuz asagidaki bircok sekilden en az ucunde anlatildigi gibi? 1 Bu konu hakkinda dusunce,duygu veya konusmalardan kaciyor musunuz?E,Hayir2 Size bunu hatirlatan aktivitelerden,yerlerden,veya insanlardan kaciyor musunuz? E,H3 Bu olayin onemli kisimlarini,buyuk bir kismini hatirlamiyorsunuz degil mi? E,H4 yasaminizdaki onemli aktivitelere ilginizi kaybediyorsunuz mu? E,H5 Oteki insanlardan kendinizi kopmus,uzaklasmis mi hissediyorsunuz? E,H6 Dugu ve hislerinizin yelpazesindeki seceneklerinizin kisitlandigini,sinirlandigini mi dusunuyorsunuz?E,Hayir7 Geleceginiz kuculmus,cekmis,kisalmis gibi bi hissediyorsunuz-mesela meslek hayatinizda kariyeriniz,evlilik,cocuklar veya normal bir yasam suresi beklentilerinizde degisiklikler var mi? E,H· Asagidakilerden 2 veya daha fazlasi sizi rahatsiz ediyor mu? 1 Uyumada probleminiz var mi? E,H2 Sinirlilik ve kizginlik/ofke puskurmeleri, krizleri var mi? E,H3 Konsantre olmada problemler var mi? E,H4 Her an nobet tutuyormuscasina etrafa karsi dikkatli misiniz?E,H5 Asiri abartili saskinlik ,sasirmak,ani reaksiyon tepkiniz mi var? E,H· Semptomlariniz gunluk yasaminizin akisini etkiliyor,engelleiyor mu?E,H · Semptomlariniz en az 1 ay surdu mu? E,H Birden fazla hastaligin bir arada yasanmasi teshis konmasini ve degisik durumlarin birlikte tedavisini zorlastirabilir PTSH ni zorlastiran oteki hastaliklara depresyon,ve alkol/uyusturucular dahildiroteki problemler sizde de var mi anlamak ve tedavi olmak icin,lutfen asagidaki sorulari cevaplayin· Uyku uyuma ve yeme/beslenme aliskanliklarinizda degisiklikler yasadiniz mi?E,H · Bircok gun sunlari hissediyor musunuz? 1 Uzgun veya depresyonlu?E,H2 Hayatla,yasamla hic ilgili degil misiniz?E,H3 Degersiz veya suclu? E,H· Gecen sene boyunca alkol ve uyusturucu kullaniminiz 1 isinizle,okulla veya aile hayatinizla ilgili sorumlulularinizi yerinize getirememe basarisizligi ile sonuclandi? E,H2 Sizi tehlikeli durumlarla basbasa birakti-mesela alkol/uyusturucu etkisindeyken araba kullandiniz? E,H3 Tutuklandiniz Mi?E,H4 Sizin icin ve aileniz icin problemlere sebep olmasina ragmen alkol/uyusturucu kullanmaya devam ettiniz mi? E,HBu ceklist Amerikan Endise Hastaliklari Cemiyetinin musaadesi ileda yayinlanmistir Semptomlar da post travmatik stres hastaligi,major depresyon ve alkol/ uyusturucu bagimliligi hastaliklarinin “Diagnostic and Statistical manual of mental Doisorders,fourth edition,Washington DC;American Psychiatric Association;1994 “ deki kriterlere gore hazirlanmistir
|
|
 |
Üye olmanıza kesinlikle gerek yok !
Konuya yorum yazmak için sadece buraya tıklayınız.
Bu sitede 1 günde 10.000 kişiye sesinizi duyurma fırsatınız var.
IP adresleri kayıt altında tutulmaktadır. Aşağılama, hakaret, küfür vb. kötü içerikli mesaj yazan şahıslar IP adreslerinden tespit edilerek haklarında suç duyurusunda bulunulabilir.
Konuya yorum yazmak için sadece buraya tıklayınız.
Bu sitede 1 günde 10.000 kişiye sesinizi duyurma fırsatınız var.
IP adresleri kayıt altında tutulmaktadır. Aşağılama, hakaret, küfür vb. kötü içerikli mesaj yazan şahıslar IP adreslerinden tespit edilerek haklarında suç duyurusunda bulunulabilir.
«
Önceki Konu
|
Sonraki Konu
»
|
|
ForumSinsi.com hakkında yapılacak tüm şikayetlerde ilgili adresimizle iletişime geçilmesi halinde kanunlar ve yönetmelikler çerçevesinde en geç 1 (Bir) Hafta içerisinde gereken işlemler yapılacaktır. İletişime geçmek için buraya tıklayınız.