Manik Depresyon

Manik Depresyon | Manik Depresif Psikoz Nedir? Bipolar Bozukluk Nedir? Belirtileri Nelerdir?

Bu hastalık mani ve depresyon atakları ile karakterizedir Hastanını duygulanımı mani dönemlerinde neşe, depresyon dönemlerinde umutsuzluk ve çökkünlükle karakterizedir Ara dönemlerde kişi normale döner Bazı hastalarda mani ve depresyon belirtileri bir arada görülürken, bazı hastalarda belirtiler hafif düzeydedir (hipomani)

Toplumda görülme sıklığı %1-2dir Kadınlar ve erkeklerde eşit oranlarda görülür Hastalar ilk atağı genelde yirmi yaşlarında geçirirler ancak daha önce veya daha sonra da olabilir Beş altı yaşlarında veya elli yaşından sonra ilk atağını geçiren hastalara da rastlanabilmektedir Bazen ilk atak depresyondur, bu durumda tanı koymak zordur ve genelde gecikir Hastalığın ortaya çıkışı sıklıkla kişinin meslek ve eş seçimi dönemine rastlar ve kısa sürede tanı konulup önlem alınmazsa kişinin hayatında önemli sekeller bırakır Hastalık taşkınlık yani mani döneminde ise aşırı para harcama cinsel ilgi ve aktivitede artma ile kişiye ve aileye ciddi maddi ve manevi zararlar verir Çökkünlük dönemleri ise diğer depresyonlara göre daha ağırdır ve intihar riski daha yüksektir

Hastalığın belirtileri, süresi ve şiddeti kişiden kişiye değişir Bazı hastalarda mani bazılarında ise depresyon daha baskındır Bazen de mani ve depresyon eşit oranda görülür Ataklar birkaç günden birkaç aya kadar değişir Özellikle tedavi edilmediğinde uzun sürer Hastalar yaşamları boyunca ortalama 10 atak geçirirler ancak bundan az veya fazla sayıda atak olabilir Atak sayısı arttıkça ataklar arasındaki süre kısalır Bir yıl içinde dört veya daha fazla sayıda atak olduğunda hızlı döngülü mani olarak adlandırılır

HASTALIK NEDEN ORTAYA ÇIKAR?

Pek çok rahatsızlıkta olduğu gibi bu hastalığın nedeni de tam olarak bilinememektedir Diğer psikiyatrik hastalıklar içinde genetik geçişi en fazla olan rahatsızlık manidir Hastaların %50sinin anne veya babasında aynı hastalık olduğuı tespit edilmiştir Tek yumurta ikizlerinden birinde mani olduğunda diğerinde mani görülme oranı %70 tir Bu hastaların birinci derece yakınlarında mani ve depresyon görülme oranı normal topluma göre daha sıktır Akrabalık derecesi azaldıkça risk azalmaktadır Örneğin hastanın kuzeninin aynı hastalığa yakalanma riski kardeşine göre daha düşüktür

Hastalığın beyindeki nörotransmitter dediğimiz maddelerin işlevlerinde bozulma ile ortaya çıktığı düşünülmektedir

Bilgisayarlı tomografi ve MRI tetkiklerinde bu hastalarda bazı değişiklikler gözlenmektedir ancak bu hastalığa özgü bir değişiklik tespit edilememiştir Yine EEG bulguları da bir özellik göstermemektedir

Doğum sonrası hastalığın aktive olması hormonal değişikliklerin de rolü olduğunu düşündürmektedir

Uykusuzluğun mani atağı ile yakın ilişkisi vardır Hastalar genelde ilk atağın uykusuzlukla başladığını ifade ederler

Multiple skleroz, kafa travması veya epilepsi gibi bazı hastalıklarda mani de görülebilmektedir Yine bazı ilaçlarda mani ortaya çıkarabilmektedir

MANİ BELİRTİLERİ NELERDİR?

Mani belirtileri şöyle özetlenebilir:
[*]Enerji artışı, kolay yorulmama, [*]Aşırı neşelenme veya aşırı sinirlilik [*]Dikkatin çabuk dağılması [*]Uyku ihtiyacında azalma [*]Muhakeme yeteneğinde bozulma, düşüncelerde aşırı artma [*]Cinsel istek ve aktivitede artma [*]Hastalığı kabul etmeme [*]Aşırı para harcama [*]Riskli davranışlar içine girme [*]Konuşmada aşırı artma, konuşmanın bölünememesi, hızlı konuşma [*]Kendine aşırı güven, kendini büyük ve önemli biri olarak görme Bu belirtilerin tek başına bulunması bir anlam ifade etmez tanı koyabilmek için birkaçının bir arada olması ve bir süredir devam ediyor olması gerekir Mani atağı hızlı başlangıçlıdır ve hastalar atağın uykusuzlukla başladığını ifade ederler Kişi kendini aşırı iyi hisseder, dikkati çok artmıştır, kendine çok güvenmektedir ve sosyal ilişkileri kolayca kurar hale gelmiştir, çevredeki insanlara sataşma, laf atma sıktırBaşkalarının konuşmalarına katılır çevredekileri bu nedenle rahatsız ederler Duygulanımda kişinin kendisini iyi hissetmesinin yanında ani duygu değişmeleri ve dengesizlik sıktır Hasta gülerken aniden ağlamaya veya bağırmaya başlayabilir Mani ve depresyonun birlikte bulunduğu durumda depresyon ve mani belirtileri aynı anda bir arada bulunabilir veya birinden diğerine geçiş sıktır Hastalık ilerledikçe aşırı konuşma ve hareketlilikte artış görülür Bazen konuşma o kadar artar ki kişi cümleleri tamamlayamaz olur, konuşmada birbiri ile bağlantısı olmayan kelimelerin art arda sıralanması dikkati çeker Kişi önemli birisidir, önemli görevler üstlenmiştir, aklında gerçekleştirilmesi güç planlar vardır, hatta bu nedenle kendisine zarar vermeye veya yok etmeye çalışanlar vardır Davranışlar kontrolsüzdür Toplum kurallarını hiçe sayar Karşı cinse sakıntılık edebilir, trafik kurallarını hiçe sayabilir Aşırı para harcama, aşırı makyaj yapma, göze çarpan giysilerle dolaşma olabilir Hasta ödeyemeyeceği borçlar altına girebilir, kredi kartlarını sonuna kadar kullanabilir Yine kontrolsüz şekilde ***** oynayabilir Gayrimenkullerini yok pahasına satmaya veya başkalarına bağışlamaya kalkabilir Bazı hastalar kendilerini kontrol edebilmek için alkole yönelir Bazen kişi gerçek hayatla ilgisini koparıp hayal dünyasında yaşamaya başlayabilir Bu durumda şizofreniden ayrımı güçtür Bazı bedensel hastalıklar ve ilaç kullanımlarında da benzer tablolar ortaya çıkabilir bunların ayrımı gerekir Hastalar genelde hastalıklarının farkında değildir ve bu nednle doktora gelmek istemezler

HİPOMANİ BELİRTİLERİ NELERDİR?

Hipomani belirtileri, maniye göre daha hafiftir Sıklıkla hastalık olarak görülmeyip gözden kaçabilir Atak sırasında aşağıdaki belirtilerden üçünün bir arada bulunması gerekir: [*]Kişinin kendine güveninde aşırı artma [*]Uyku ihtiyacında azalma [*]Dikkatin kolayca dağılması [*]Fiziksel ve zihinsel aktivitede aşırı artma [*]Kötü sonuçlar doğurabilecek aktiviteler içine girme Tanı koyabilmek için bu belirtilerin bir süredir devam ediyor olması gerekir Hastalar genelde neşelidir, bazen neşe yerine aşırı sinirlilik olabilir Konuşma artmış, hareketler hızlanmıştır Hasta bir şey anlatırken bir başka konuya kolayca geçmekte, bazen knouştukları anlaşılması güç hale gelebilmektedir Karşı cinse ilgi artmıştır Cinsel istek ve aktivitelerde artış görülmektedir Kişi sorumsuzca para harcayabilir Ödeyemeyeceği borçlar altına girebilir, riskli işeri kolayca üstüne alabilir Çok hızlı araba kullanabilir, karşı cinse sarkıntılık yapabilir Bu nedenle polis ve yargı ile başı derde girebilir Topluma uygun olmayan giysilerle dolaşma veya aşırı makyaj yapma görülebilir Sosyal aktivitelerde artış mevcuttur İnsanlarla kolayca ilişki kurabilir, çok arkadaş edinir, etrafa ilgi artmıştır Bazen en ufak ayrıntılar dikkatini çeker, bu nedenle belli bir konu üzerinde uzun süre duramaz Hastaların çoğunun içgörüsü yoktur Hasta olduklarının farkında değildir veya hasta olduklarını kabul etmek istemezler

DEPRESYON BELİRTİLERİ NELERDİR?

Mani hastalarında görülen depresyon belirtileri diğer depresyon ile aynıdır Aradaki tek fark bu hastalarda depresyon ataklarından başka mani ataklarının da görülmesidir

HASTALIĞIN SINIFLANDIRILMASI NASILDIR?

Atakların görülme şekli ve sürelerine göre hastalığı alt başlıklar halinde sınıflandırabiliriz:

1Bipolar I bozukluk: Hasta en az bir mani veya karışık mani depresyon atağı geçirmiş olmalıdır Hastanın depresyon atağı geçirmiş olması şart değildir

2Bipolar II bozukluk: Hastaların en az bir depresyon ve bir hipomani atağı geçirmiş olması gerekir Hastanın mani atağı geçirmemiş olması gerekir Bu hastalarda özellikle hipomani atağı daha zor tespit edilir ve tanı konması zordur

3 Siklotimik bozukluk: En az iki yıldır devam eden depresyon ve hipomani atakları olmalıdır Yine bu grupta da mani atağı geçirmemiş olmak gerekir

Süresi ve görülüş zamanına göre de hastalık şu alt gruplara ayrılır: [*]Hızlı döngülü mani: hastalar bir yıl içinde dört veya daha fazla sayıda atak geçirirler [*]Aşırı hızlı döngülü mani: bir hafta içinde dört veya daha fazla sayıda atak görülür Bazen hasta bir gün içinde dört mani depresyon atağı geçirebilir [*]Mevsimsel özellik gösteren mani: bu hastalarda atakların ortaya çışı genelde belli mevsimlere rastlar [*]Doğum sonrası mani: doğumdan sonra dört hafta içinde hastalık görülür HASTALIKTA GİDİŞ VE SONLANIŞ NASILDIR?

Hastalık tedavi edilmediği taktirde genelde üç ay içinde kendiliğinden düzelir

Tedavi ile hastaların çoğu birkaç ay içinde normal hayatlarına dönerler Bununla birlikte hastalığın tekrarlama şansı yüksektir Ataklar arası iyilik dönemlerinin süresini kestirmek zordur Birkaç ataktan sonra genelde aradaki süre kısalır Ortalama beş ataktan sonra ataklar arası süre sabitleşir ve genelde 6-9 aydır Hastalığın seyrinin nasıl olacağını önceden belirlemek zordur Hastalık çok geniş bir yelpazede kendini gösterir Bazı hastalar tek bir atak geçirip bir daha uzun süre hastalanmayabilirler (%7) Bazı hastalar depresyon ve mani ataklarını arka arkaya geçirirler, bazen de hızlı döngülü mani dediğimiz durum ortaya çıkar ve hastalar gün içinde maniden depresyona değişim gösterirler Sadece mani atağı geçiren hastalar %10-20 oranındadır Geriye kalanlar mani ve depresyon atağını birlikte geçirirler Erken yaşta başlayan ve ailesinde mani öyküsü olan hastalarda bu hastalığın süregenleşme olasılığı artar Hastalık döneminde kişilerin alkol ve madde kullanımında artma olabilir Hastalar yaşamları boyunca ortalama 10 atak geçirir, atak sayısı bundan az olabileceği gibi daha fazla da olabilir Hastaların %15i düzelir, %10u süregenleşir, kalanında kısmi düzelme ve ataklar devam eder

HASTALIK NASIL TEDAVİ EDİLİR?

Hastalığın tedavisi iki aşamalıdır Birinci aşamada var olan atak tedavi edilir İkinci aşamada ise amaç tekrar atak geçirilmesini önlemektir Atak sırasında hastaneye yatırılarak tedavi edilmesi gerekebilir

Hastalığın en önemli özelliği koruyucu ilaç kullanımı ile atakların önlenebilmesidir Bunun pek çok hasta için hayati önemi vardır Her bir atak hastanın hayatında önemli izler bırakmaktadır Okula devamsızlık nedeni ile okul başarısında düşme, aile içi sorunlar nedeni ile eşlerin arasının açılması veya boşanmalar, işini kaybetme, büyük borçlar altına girme görülebilmektedir Hastalar yılda bir veya daha fazla sayıda atak geçiriyorsa koruma tedavisi gereklidir Hastaların %60ı lityum ile koruma tedavisine iyi yanıt verirler Bu ilaçla koruma altınaalınamayan hastalarda başka ilaçlarla koruma denenmelidir Bu ilaçların önemli özelliği belli kan seviyelerinde etkili olmalarıdır Belli değerlerin altında olduğunda ilaçların koruyucu etkisi olmamakta, bu değerlerin üzerine çıkıldığında yan etkiler ortaya çıkmaktadır Bu nedenle bu ilaçların düzenli olarak kullanılması ve belli aralıklarla kan kontrollerinin yapılması şarttır Bu hastalıktan dolayı ölüm depresyon ve buna bağlı intihar nedeniyledir Koruyucu tedaviye devam ederek, bu risk azaltılabilir İlaç tedavisine ilave olarak psikoterapi önemlidir Düzenli ilaç kullanarak ve doktor kontrolünde kalarak hayatını normal şekilde sürdüren çok sayıdahasta vardır

Bipolar Bozukluk Nedir?

Bipolar bozukluk veya iki uçlu duygudurum bozukluğu, eskiden manik depresyon, manik atak veya manik depresif bozukluk olarak bilinen hastalıktır Bipolar bozukluk, kişinin depresyon ve/veya mani, hipomani, ve/veya karışık durumlar geçirdiği duygudurum bozuklukları sınıfını tanımlayan tanısal kategoridir Kişinin, depresif eğilimlerin yoğun yaşandığı dönemlerle, taşkınlık, coşkunluk olarak tanımlanabilecek mani dönemleri yaşadığı, bu bağlamda Bipolar Bozukluk ya da Manik Atak olarak tanımlanan bir rahatsızlıktır DSM-IV adlı tanı ve istatistik kriteri ile teşhis konur

Bipolar Bozukluk Belirtileri

Kişiden kişiye değişiklikler göstermekle birlikte bipolar bozuklukda şu belirtiler görülür

Ortalama başlama yaşı 21'dir İlk atak erkeklerde genelde mani olurken, kadınlarda depresyon olur Uyuşturucu ve alkol kullanımı sonrasında da gelişebilir Manik dönemden deporesyona geçiş ani ve trajik olabilirDepresyona ağır anksiyete panik ataklar eşlik edebilir Aşırı konuşma eğilimi gözlenir Kişi, olağan durumundan farklı ve belirgin bir biçimde hızlı ve sürekli konuşma eğilimindedir

Zihinsel etkinlikler hızlanmıştır Düşünceler ve çağrışımlar birbiri ardı sıra gelir Kişi, çağrışımlar ve düşünceler arasında eleme yapmakta zorlanır Bu durum "çağrışımlarda gevşeme" ve "düşüncelerde sıçrama" olarak da bilinir
Kişi dikkatini belirli bir konu üzerinde, belirli bir süre tutmakta zorlanır Zihinsel süreçler ve bunlara bağlı olarak konuşmalar, konudan konuya geçmekte, sıçramaktadır

Toplumsal ilgi belirgin bir biçimde artmıştır Kişi çok daha sosyal, çok daha girişken, çok daha atak olur Sonuçlarını hesaplamadan, yaşamdan zevk almaya yönelik etkinliklere girişilir Çoğu geçici bir hevese yönelen etkinliklerdir bunlar Giyiniş biçimini birden bire köklü bir şekilde değiştirme, toplumsal kuralları zorlayan cinsel deneyimlere girişme, hesapsız para harcama, ayna karşısında uzun süre vakit geçirme gibi belirtiler kendini gösterir

Uyku gereksinimi düşer, günlerce uyumadan yaşarlar Buna rağmen kendilerini iyi hissederler, hastalığın en önemli belitisi de budur ve sonuç itibari ile bir döngü yaşanır Aşırı ve abartılı bir özgüven görülür Kişi kendini, her şeye gücü yeten, her sorunu çözebilecek, giriştiği her işin üstesinden rahatlıkla gelebilecek bir durumda algılar Hastada sanrı ve varsanrı, ani saldırganlık ve ani hakaret gözlemlenebilir Hastalar genelde uzun yıllar depresif bozukluk teşhisleri alabilir teşhis için hasta yakınlarını dinlemek daha dogrudur keza hasta kendi gerçek durumunun farkında olmayabilir ya da tersi hasta olarak tanımlanmamak korkusuyla hastalığını saklama ya da hekimi yanıltmaya çalışabilir Hobilerine ve kabiliyetlerine bağlı olarak manik dönemde fazlasıyla üretken olurlar Manik ataklar sırasında kişi, son derece yaşam dolu, neşeli, canlı, mutluluktan uçan bir insan görünümü verir

Tedavisi: Tedavi edilmediği durumda ağır bir seyir izleyebilen bir psikiyatrik rahatsızlıktır

Bipolar Bozukluk bazı kişilerde mevsimsel bir dalgalanma gösterir Sonbahar ve kış, depresif durumun, ilkbahar aylarıysa manik atakları gözlendiği aylardır

Duygudurumların yoğunluğu ve süresi kişiden kişiye büyük ölçüde değişir

Bipolar bozukluk tedavisinde ilk tercih olarak duygudurum düzenleyicisi denilen ilaç grubundan Lithuril marka adlı lityum karbonat tuzu kullanılır Türkiye'de yaklaşık 30 bin kişi tarafından lityum kullanılmaktadır Yinelenen bir pataloji olması nedeniyle lityum tabletlerinin ömür boyu alınması gerekebilir Tedavi sırasında düzenli olarak lityum kan testleri yapılır Serum lityum seviyesine göre psikiyatri uzmanı doktor lityum dozunu belirler Manik atak döneminde 08-12 mEq/l, uzun dönemli idame tedavisinde ise 08-10 mEq/l serum lityum seviyesi hedeflenir

Tedavi sonrası : Lityum tabletlerinin bazı yan etkileri görülebilir, bulantı, kusma, sık su içme gereksinimi, ellerde titreme ve kilo alma gibi Hamilelik dönemleri süresince lityum kullanımına ara verilmelidir

Kişinin ömür boyu uykusuz ve susuz kalmamaya, alkol kullanmamaya özen göstermesi gerekmektedir Gerginlik yaratabilecek durum ve ortamlardan kaçınılmalıdır

İlaçla tedavi, hastalığın kontrol altına alınması içindir Esas olan bir psikologun tedaviye katılmasıdır Bipolar Bozukluğun sağaltımı, genelde kişinin depresyon etkilerine daha açık olması sonucunu getirir Kişi, bir psikoloğun yardımıyla, depresyon eğilimlerine karşı bir savunma geliştirmelidir Yine de manik ataklar önlense bile, kişide genel bir durgunluk gözlenebilir Kişi, bu eğilime karşı da hazırlıklı olmalı, bitkiselliğe kadar varabilecek süreçlere müdahale etmelidir