Afet Sonrası Psikoloji

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

Dogal afetler arkalarinda bir cok sorun birakirlar

Afetzedelerin cok ciddi duygusal ve bilissel problemler yasadiklari, yogun strese maruz kaldiklari da bilinen bir gercektir

Ulkemizin yasadigi 17 Agustos ve 12 Kasim depremleri
bir cok vatandasımizin hayatinda onarilmaz yaralar acmistir

Psikolojik yardim ilk basta gereksiz gorunse de

Uzun vadede faydalari gorulecektir

17 Agustos deapremi sonrasinda Samsun'a gelerek kamu kamplarina yerlesen depremzedelerin yasadiklari duygusal problemler soyle ozetlenebilir

%264 unde anksiyete
%27 sinde depresyon
%223 unde psikomatik reaksiyonlar(basagrisi, kusma, bulanti, vucut agrilari gibi)
%207 sinde de ofke ve dusmanlik

Depremzedeler uykuya dalmada gucluk, kontrol edilemeyen ofke patlamalari, kabuslar, asiri sinirlilik, kolayca aglama, yogun karamsarlik, olme dusunceleri gibi duygusal ve davranissal bozukluklar yasamaktadirlar

Bu problemlerin en onemlilerinden biriside Travma Sonrasi Stres Bozuklugudur (TSSB)

Dogal afetlerin psikolojik etkileri su ana basliklar altinda toplanabilir :

Gecici soklar olabilir veya hicbir sey hissetmeden donup kalabilirsiniz
Gerginlik, saldirganlik, korku, ofke gibi duygularla birlikte yorgunluk, uyuma guclugu ve istahsizlik olabilir
Insanlardan uzaklasma, ilgi azalmasi, asiri yargilayici ve suclayici tavirlar icine girebilirsiniz

Bunlar gecicidir, ancak zaman alabilir

Bu sorunlarin daha ciddi rahatsizliklara yol acmamasi icin su noktalara deginilmelidir :

Ilk olarak barinma sorunu cozulerek, yasanabilecek saglikli bir ortam olusturulmalidir
Kendiniz ve aileniz icin yapilmasi gerekli gunluk isler listesi yapilmalidir
Cocuklara daha anlayisli olunuz Onlara her kosulda dogruyu soyleyiniz, siklikla sarilarak sevginizi ifade edinizHer zamankinden daha fazla sevkat, ilgi ve anlayis gosteriniz, onlari dinleyiniz
Aile icinde biribinizin korkularina saygi gostererek sahip cikiniz Unutmayin en buyuk destegi ailenizden alirsiniz
Gerektiginde yardim istemekten cekinmeyiniz
Size yardimci olabilecek cevresel destek noktalarina (yakin arkadaslar, akrabalar, uzmanlar) basvurunuz
Cocuklar resimleri ile kendilerini daha iyi ifade ederler Onlara istedikleri resmi cizmelerini soyleyerek, cizdikleri resim hakkinda konusabilirsiniz
Cocuklarda uykusuzluk, hircinlik, yalniz yatmam, ice donukluk, seslerden korkma gibi yakinmalar olabilir "Korktugunu, o gunleri hala unutamadigini biliyorum, bende seninle ayni seyleri hissediyorum" diyerek duygu ve dusuncelerinizi cocugunuzla paylasiniz

Travma Sonrasi Stress Bozuklugu
TSSB, deprem,sel,cig,iskence, trafik kazalari, tecavuz gibi, bireyin yasamini ve fiziksel butunlugunu tehdit eden durumlardan sonraya ortaya cikan, duygusal, davranissal ve bilissel bozukluklarla tanimlanir

Hasta telasli, kaygili, huzursuz, tedirgin ve yerinde duramayacak kadar hareketlidir

Kimi vaka da ise durgunluk ve gunluk yasam islerinde erteleme duygusu ile gorulen hareketsizilik mevcuttur

Bunalti yogundur, hafif uyaranlara siddetli tepk,iler verilir, yasanan orseleyici olay sik sik hatirlanir ve her hatirlanista yeniden yasaniyormus gibi hissedilir

Uyku bozukluklari belirgindir, travmatik olay duslerde siklikla yasanir

Kisilerarasi ilskilerde ice donukluk ve toplumda kacma davranislari gorulur

Bu rahatsizlik, travmatik olaydan bir sure sonra ortaya cikabilecegi gibi aylar sonra da gorulabilir

Travmanin siddetini artamsi ile birlikte ruhsal tepkilerin siddeti de artacaktir

Sayet bireyin ikincil kazanclari yoksa (tazminat davasi gibi) bu rahatsizligin kendiliginden duzeldigi ve zamanla sartlar olustukca duzeldigi gozlenmistir

Bu sorunlarin daha ciddi rahatsizliklara yol acmamasi icin su noktalara deginilmelidir :

Hastalardaki bunaltiyi yatistirmak ve uykuyu duzene sokmak icin antidepresan ve benzeri ilaclar kullanilir
Ilac tedavisine eslik eden ve hastanin durumana gore kisa ve uzun sureli psikoterapi gerekir
Psikoterapi de, bireyi onu rahatsiz eden uyarici veya uyaricilarla karsi karsiya birakma (sistematik duyarsizlastirma) gibi davranisci teknikler kullanilir

Bu tedavi yonteminde hasta korktugu durumla yuz yuze getirilir veya zihninde canlandirmasi saglanir

Bu sirada uygulanan gevseme teknikleri ile uyaricini etkisi azaltilmaya calisilir

Bu yontemin dezavantaji sondurulen davranisin bir sure sonra ortaya cikma ihtiimalidir

Davranisci tedavi de uygulanan diger bie teknik ise, hastanin travma ile ilgili butun hatirladiklarini detaylari ile anlatmasidir

ancak bu duygusal yogunluk icinde hastanini kan basincinda degisiklikler olusabilir

Diger teknikler arasinda, davranissal becerilerin gelistirilmesi, aile ve grup terapileri ve sosyal destek verme sayilabilir
Sosyal destek verme surecinde bireye,sorunlariyla nasil basa cikacagi konusunda bilgi verilir, sevildigi ve anlasildigi konusunda duygusal destek saglanir, fiziksel ihtiyaclari dogrultusunda dogrudan yardim yapilir

Afet Sonrasi Depresyonu Ilen Basetmenin Yollari
Unutulmamalidir ki, depresyon, yasamimizin herhangi bir döneminde konaklayabilecegimiz bir otel odasi olabilir

Ozellikle afetler gibi rutin yasantimizi alt-üst eden ,ciddi maddi ve manevi kayiplara yol acan olaylardan sonra depresif duygulanim icine düsmemiz dogaldir

Öncelikle unutmayalim ki, depresyonu besleyen düsünce bicimleri vardir

Bunlara olumsuz otomatik düsünceler deriz

Biz farkinda olmadan zihnimize üsüsürler, gecmis yasantilarimizla beraber kalicilik kazanmislardir

Mesela, "degersizim", "hayatta basarili olamadim" "kimse beni anlamiyor" "hersey de beni bulur" gibi

Depresyon ile mucadele etmek demek, simdiye dek mevcut olan düsünce sisteminizi yeniden yapilandirmak, olumsuz ve size yarardan ok zarar veren düsüncelerinizi burusturup cöpe atmak demektir

Tabiiki kolay degildir

, ancak denenmesi gereken bir sürectir

Çünkü depresyonunuz olaylari yorumlama biciminizin de bir ürünüdür

"Depresyondayim ve kendime yardimci olmak istiyorum

Neler yapabilirim?" diyorsaniz

DEPRESYON HAKKINDA BULABILDIGINIZ HER KAYNAGI OKUYUNONU TANIRSANIZ , NASIL MUCADELE EDECEGINIZI DE BILIRSINIZ
GÜNLUK FAALIYETLERINIZI PROGLAMLAYARAK, FAALIYET SAYINIZI HER GECEN GUN ARTIRMAYA GAYRET EDIN
BU DONEMDE SIZI ETKILEYECEK, BOSVERMENIZE NEDEN OLABILECEK HER TURLU DUSUNCE VE KISIYE DIRENMELISINIZ
DÜSÜNCE TARZINIZDAKI OLUMSUZLUKLARI TESPIT EDIN Depresyonu Besleyen Dusunce Tarzi

"meli-mali" tarzi yapmaliyim – etmeliyimabartili tarz "basaramazsam mahvolurum"ak-kara tarzi "ya hep ya hic"sorunlari kisisellestiren tarz "nereye elimi atsam kuruyor" OLUMSUZ DÜSÜNCELERINIZI BELIRLEYINMESELA BIR GUN ICERISINDE SIZI KARAMSARLIGA ITEN TÜM DÜSÜNCELRINIZI KAYDEDEREK ISE BASLAYABILIRSINIZBU DUSUNCELER HER SEYE OLUMSUZ BAKMANIZA NEDEN OLACAGINDAN DEPRESYONUNUZU BESLEYEREK SIZI GUCSUZ BIRAKIRLAR
MUTLAKA KI BU DÜSÜNCELER BIRDEN OLUSMAMISTIRNEDENLERI VE GECMIS YASANTILARINIZDA DESTEKLEYICI KANITLARI VARDIR ANCAK ONEMLI OLAN GELECEKTIR VE SIZIN GELECEK ICIN ALACAGINIZ TAVIRDIRBUNA ODAKLANIN
HER BIR OLUMSUZ DÜSÜNCENIZI TEK TEK IRDELEYINMESELA, DÜSÜNCENIZIN DOGRULUGUNU VEYA YANLISLIGINI DESTEKLEYEN KANITLAR VAR MIDIR?
BU DÜSÜNCELERI SIZI NASIL ETKILEMEKTEDIR? DAHA OLUMLU DÜSÜNECELI OLSANIZ NASIL DÜSÜNÜRSÜNÜZ?

OLUMSUZ DÜSÜNCE
OLUMLU DÜSÜNCE
Neden boyleyim? Bunlar hep benim basima mi gelecek,iyilesemeyecegim

Boyle düsünmenin anlami yok, sadece üzülmeme neden

Kendimi iyi hissettirecek seyler yapmaliyim

Genis ve detayli bilgi icin Turk Psikologlar Dernegi - Afet Psikolojisi

Faydalanilan kaynaklar:Depremin Psikolojik Sonuclarini Tanima ve HafifletmeAnkara TPD Yayinlari 1999
M

Basoglu "Psikolojik travma sonrasi stres hastaligi-Psikolojik kuramlar

"TurkPsikiyatri Dergisi,Cilt 3 Ankara,1992

11-04-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Afet Sonrası Psikoloji Dogal afetler arkalarinda bir cok sorun birakirlarAfetzedelerin cok ciddi duygusal ve bilissel problemler yasadiklari, yogun strese maruz kaldiklari da bilinen bir gercektir Ulkemizin yasadigi 17 Agustos ve 12 Kasim depremleri bir cok vatandasımizin hayatinda onarilmaz yaralar acmistir Psikolojik yardim ilk basta gereksiz gorunse de Uzun vadede faydalari gorulecektir 17 Agustos deapremi sonrasinda Samsun'a gelerek kamu kamplarina yerlesen depremzedelerin yasadiklari duygusal problemler soyle ozetlenebilir %264 unde anksiyete %27 sinde depresyon %223 unde psikomatik reaksiyonlar(basagrisi, kusma, bulanti, vucut agrilari gibi) %207 sinde de ofke ve dusmanlik Depremzedeler uykuya dalmada gucluk, kontrol edilemeyen ofke patlamalari, kabuslar, asiri sinirlilik, kolayca aglama, yogun karamsarlik, olme dusunceleri gibi duygusal ve davranissal bozukluklar yasamaktadirlar Bu problemlerin en onemlilerinden biriside Travma Sonrasi Stres Bozuklugudur (TSSB) Dogal afetlerin psikolojik etkileri su ana basliklar altinda toplanabilir : Gecici soklar olabilir veya hicbir sey hissetmeden donup kalabilirsiniz Gerginlik, saldirganlik, korku, ofke gibi duygularla birlikte yorgunluk, uyuma guclugu ve istahsizlik olabilir Insanlardan uzaklasma, ilgi azalmasi, asiri yargilayici ve suclayici tavirlar icine girebilirsiniz Bunlar gecicidir, ancak zaman alabilir Bu sorunlarin daha ciddi rahatsizliklara yol acmamasi icin su noktalara deginilmelidir : Ilk olarak barinma sorunu cozulerek, yasanabilecek saglikli bir ortam olusturulmalidir Kendiniz ve aileniz icin yapilmasi gerekli gunluk isler listesi yapilmalidir Cocuklara daha anlayisli olunuz Onlara her kosulda dogruyu soyleyiniz, siklikla sarilarak sevginizi ifade edinizHer zamankinden daha fazla sevkat, ilgi ve anlayis gosteriniz, onlari dinleyiniz Aile icinde biribinizin korkularina saygi gostererek sahip cikiniz Unutmayin en buyuk destegi ailenizden alirsiniz Gerektiginde yardim istemekten cekinmeyiniz Size yardimci olabilecek cevresel destek noktalarina (yakin arkadaslar, akrabalar, uzmanlar) basvurunuz Cocuklar resimleri ile kendilerini daha iyi ifade ederler Onlara istedikleri resmi cizmelerini soyleyerek, cizdikleri resim hakkinda konusabilirsiniz Cocuklarda uykusuzluk, hircinlik, yalniz yatmam, ice donukluk, seslerden korkma gibi yakinmalar olabilir "Korktugunu, o gunleri hala unutamadigini biliyorum, bende seninle ayni seyleri hissediyorum" diyerek duygu ve dusuncelerinizi cocugunuzla paylasiniz Travma Sonrasi Stress Bozuklugu TSSB, deprem,sel,cig,iskence, trafik kazalari, tecavuz gibi, bireyin yasamini ve fiziksel butunlugunu tehdit eden durumlardan sonraya ortaya cikan, duygusal, davranissal ve bilissel bozukluklarla tanimlanir Hasta telasli, kaygili, huzursuz, tedirgin ve yerinde duramayacak kadar hareketlidir Kimi vaka da ise durgunluk ve gunluk yasam islerinde erteleme duygusu ile gorulen hareketsizilik mevcutturBunalti yogundur, hafif uyaranlara siddetli tepk,iler verilir, yasanan orseleyici olay sik sik hatirlanir ve her hatirlanista yeniden yasaniyormus gibi hissedilir Uyku bozukluklari belirgindir, travmatik olay duslerde siklikla yasanirKisilerarasi ilskilerde ice donukluk ve toplumda kacma davranislari gorulur Bu rahatsizlik, travmatik olaydan bir sure sonra ortaya cikabilecegi gibi aylar sonra da gorulabilir Travmanin siddetini artamsi ile birlikte ruhsal tepkilerin siddeti de artacaktir Sayet bireyin ikincil kazanclari yoksa (tazminat davasi gibi) bu rahatsizligin kendiliginden duzeldigi ve zamanla sartlar olustukca duzeldigi gozlenmistir Bu sorunlarin daha ciddi rahatsizliklara yol acmamasi icin su noktalara deginilmelidir : Hastalardaki bunaltiyi yatistirmak ve uykuyu duzene sokmak icin antidepresan ve benzeri ilaclar kullanilir Ilac tedavisine eslik eden ve hastanin durumana gore kisa ve uzun sureli psikoterapi gerekir Psikoterapi de, bireyi onu rahatsiz eden uyarici veya uyaricilarla karsi karsiya birakma (sistematik duyarsizlastirma) gibi davranisci teknikler kullanilir Bu tedavi yonteminde hasta korktugu durumla yuz yuze getirilir veya zihninde canlandirmasi saglanir Bu sirada uygulanan gevseme teknikleri ile uyaricini etkisi azaltilmaya calisilirBu yontemin dezavantaji sondurulen davranisin bir sure sonra ortaya cikma ihtiimalidir Davranisci tedavi de uygulanan diger bie teknik ise, hastanin travma ile ilgili butun hatirladiklarini detaylari ile anlatmasidirancak bu duygusal yogunluk icinde hastanini kan basincinda degisiklikler olusabilir Diger teknikler arasinda, davranissal becerilerin gelistirilmesi, aile ve grup terapileri ve sosyal destek verme sayilabilir Sosyal destek verme surecinde bireye,sorunlariyla nasil basa cikacagi konusunda bilgi verilir, sevildigi ve anlasildigi konusunda duygusal destek saglanir, fiziksel ihtiyaclari dogrultusunda dogrudan yardim yapilir Afet Sonrasi Depresyonu Ilen Basetmenin Yollari Unutulmamalidir ki, depresyon, yasamimizin herhangi bir döneminde konaklayabilecegimiz bir otel odasi olabilirOzellikle afetler gibi rutin yasantimizi alt-üst eden ,ciddi maddi ve manevi kayiplara yol acan olaylardan sonra depresif duygulanim icine düsmemiz dogaldir Öncelikle unutmayalim ki, depresyonu besleyen düsünce bicimleri vardirBunlara olumsuz otomatik düsünceler derizBiz farkinda olmadan zihnimize üsüsürler, gecmis yasantilarimizla beraber kalicilik kazanmislardirMesela, "degersizim", "hayatta basarili olamadim" "kimse beni anlamiyor" "hersey de beni bulur" gibi Depresyon ile mucadele etmek demek, simdiye dek mevcut olan düsünce sisteminizi yeniden yapilandirmak, olumsuz ve size yarardan ok zarar veren düsüncelerinizi burusturup cöpe atmak demektirTabiiki kolay degildir, ancak denenmesi gereken bir sürectir Çünkü depresyonunuz olaylari yorumlama biciminizin de bir ürünüdür "Depresyondayim ve kendime yardimci olmak istiyorumNeler yapabilirim?" diyorsaniz DEPRESYON HAKKINDA BULABILDIGINIZ HER KAYNAGI OKUYUNONU TANIRSANIZ , NASIL MUCADELE EDECEGINIZI DE BILIRSINIZ GÜNLUK FAALIYETLERINIZI PROGLAMLAYARAK, FAALIYET SAYINIZI HER GECEN GUN ARTIRMAYA GAYRET EDIN BU DONEMDE SIZI ETKILEYECEK, BOSVERMENIZE NEDEN OLABILECEK HER TURLU DUSUNCE VE KISIYE DIRENMELISINIZ DÜSÜNCE TARZINIZDAKI OLUMSUZLUKLARI TESPIT EDIN Depresyonu Besleyen Dusunce Tarzi "meli-mali" tarzi yapmaliyim – etmeliyimabartili tarz "basaramazsam mahvolurum"ak-kara tarzi "ya hep ya hic"sorunlari kisisellestiren tarz "nereye elimi atsam kuruyor" OLUMSUZ DÜSÜNCELERINIZI BELIRLEYINMESELA BIR GUN ICERISINDE SIZI KARAMSARLIGA ITEN TÜM DÜSÜNCELRINIZI KAYDEDEREK ISE BASLAYABILIRSINIZBU DUSUNCELER HER SEYE OLUMSUZ BAKMANIZA NEDEN OLACAGINDAN DEPRESYONUNUZU BESLEYEREK SIZI GUCSUZ BIRAKIRLAR MUTLAKA KI BU DÜSÜNCELER BIRDEN OLUSMAMISTIRNEDENLERI VE GECMIS YASANTILARINIZDA DESTEKLEYICI KANITLARI VARDIR ANCAK ONEMLI OLAN GELECEKTIR VE SIZIN GELECEK ICIN ALACAGINIZ TAVIRDIRBUNA ODAKLANIN HER BIR OLUMSUZ DÜSÜNCENIZI TEK TEK IRDELEYINMESELA, DÜSÜNCENIZIN DOGRULUGUNU VEYA YANLISLIGINI DESTEKLEYEN KANITLAR VAR MIDIR? BU DÜSÜNCELERI SIZI NASIL ETKILEMEKTEDIR? DAHA OLUMLU DÜSÜNECELI OLSANIZ NASIL DÜSÜNÜRSÜNÜZ? OLUMSUZ DÜSÜNCE OLUMLU DÜSÜNCE Neden boyleyim? Bunlar hep benim basima mi gelecek,iyilesemeyecegim Boyle düsünmenin anlami yok, sadece üzülmeme neden Kendimi iyi hissettirecek seyler yapmaliyim Genis ve detayli bilgi icin Turk Psikologlar Dernegi - Afet Psikolojisi Faydalanilan kaynaklar:Depremin Psikolojik Sonuclarini Tanima ve HafifletmeAnkara TPD Yayinlari 1999 MBasoglu "Psikolojik travma sonrasi stres hastaligi-Psikolojik kuramlar"TurkPsikiyatri Dergisi,Cilt 3 Ankara,1992