Endonezya Tanitimi

ENDONEZYA

DEVLETİN ADI: Endonezya Cumhûriyeti
BAŞŞEHRİ: Cakarta
YÜZÖLÇÜMÜ: 1919443 km2
NÜFUSU: 181451000
RESMİ DİLİ: Bahasia
DİNİ: İslâmiyet
PARA BİRİMİ: Rupiah
Güney DoğuAsyada bir devlet Endonezya, Ekvator üzerinde Sumatra Adasından, Avustralyaya kadar uzanan adalar topluluğu üzerinde kurulmuştur Batı ve güneyden Hint Okyanusu, kuzeyden Güney Çin Denizi, kuzey doğudan Büyük Okyanus ile çevrili, 5i büyük, 300ü orta büyüklükte, kalanları çok küçük adacıklar olmak üzere toplam 13677 adadan müteşekkildir

Târihi

Endonezyanın târihi hakkında bilinen en eski bilgiler, 4-5 bin yıl kadar önce, Malaysiadan halkın gelip yerleştikleri hakkındadır Eski çağlardan beri ülkenin üzerinde bulunduğu adaların deniz ticaretinde ehemmiyeti çok büyük olmuştur Bu sebepten, halk genellikle denizci veya tüccardı Tarih çağlarında ülke, Çin, Hindistan, İran ve Bizans İmparatorluğunun deniz ticâret yolu idi Hâlen bu özelliğini muhafaza etmektedir Eski çağlarda ticâret gemileri buraya uğrar, baharat, reçine ve değerli kereste alırlardı Ticâretteki bu ehemmiyeti sebebiyle, dünyânın çeşitli yerlerinden Endonezyaya gelip yerleşen insanlar ülkede yeni fikir ve geleneklerin yerleşmesine sebep olmuşlardı Mîlâdın ilk yıllarına kadar halk aşîretler hâlinde yaşıyorlardı Bu zamanda artan Hint tesiri neticesinde halk arasında Allahü teâlânın emrettiği hakiki yol olmayan, putperestlik, Budizm ve Hindu dinleri yayıldı Bu devirlerde ülkede aşîret idâreleri krallık hâline geldi Öyle ki her ada ayrı bir krallıktı Yedinci ve on üçüncü asırlara kadar bölgenin en güçlü krallıkları, Sumatra ve Java krallıkları idi Güçlü olmalarının bir neticesi olarak da bölge ticâretine hâkimdiler On ikinci ve on beşinci asırlarda Hindistan ve Malaysiadan ticâret için buraya gelen Müslüman tâcirler hak din olan İslâmiyetin yayılmasına vesile olmuşlardı Halk İslâmiyeti hiçbir zorlama olmaksızın kabul edip benimsemişti Bundan dolayı daİslâmiyet, Endonezyada süratle yayıldı

Avrupanın sömürgecilik zihniyeti, Endonezyayı 1511 senesinde yakaladı Bu sene Portekiz Malakkayı işgal etti Bundan sonra İspanya, Hollanda ve İngilizler ülkeyi istilâ ettiler Bu devletler Endonezyayı sömürmenin yanısıra Hindistanı da sömürgelerine katmak için üs olarak kullanmakta idiler On altıncı asrın sonlarında Hollandalılar, Doğu Hindistan, Java ve Molukda kurdukları şirketlerle bölge ticâretini ele geçirdiler Bunun yanısıra Cakartaya üs kurmalarıyla Hollandanın bölgedeki nüfusu arttı Diğer sömürgeci devletlerin anlaşmaları neticesinde 18 asrın sonlarında Hollandaülkeyi tam mânâsıyla tek başına ve insafsızca kendi menfaatine kullanmaya başladı 1900lü senelerin başlarından îtibâren gün geçtikçe antiemperyalist fikirlerin kuvvetlenmesi sonucu Hollanda sömürgeciliğine karşı, milliyetçilik ve bağımsızlık mücadelesi fiilen başladı Bu mücâdelenin önde gelen liderlerinden Ahmed Sukarno 1927de kurulan Milliyetçi Partinin başkanı oldu Endonezya halkının başlattıkları ve her geçen gün kuvvet kazanan bağımsızlık mücâdelesi karşısında Hollanda endişeye düştü Halk tamâmen Hollandalı sömürgecilerin menfaatleri doğrultusunda yönetilmekteydi Milliyetçilik ve bağımsızlık hareketlerini yatıştırmak ve sömürgeciliğini devam ettirmek için Hollanda siyâsî bir oyun olarak yerli halka idârede kısmen iştirak hakkı tanıdı Bu oyuna kanmayıp tam bir bağımsızlık isteyen halkın mücâdelesi çok kanlı bir şekilde bastırılmaya çalışıldı Mücâdelenin liderlerinden Ahmed Sukarno ve arkadaşları yakalanarak sürgüne gönderildi İkinci Dünyâ Savaşında Japonya, Endonezyayı işgal etti Siyâsî olarak Japonlar ülke halkının Hollandalılara karşı yaptıkları bağımsızlık mücâdelesini desteklediler Japonlar, milliyetçilerin hükümet kurmalarına müsaade etti

17 Ağustos 1945te Japonların teslim olmalarıyla Endonezyada Ahmed Sukarno başkanlığında bir hükümet kurularak bağımsızlıklarını îlân ettiler Hollanda, Endonezyanın bağımsızlığını tanımadı Endonezya ve Hollanda arasında bu sebepten başlayan mücâdele, Endonezyanın zaferiyle neticelendi Hollanda, “Endonezya, Birleşik Devletleri”ni resmen tanımak zorunda kaldı 1950 senesinde devletin adı “Endonezya Cumhûriyeti” olarak değiştirildi Ülkenin kurulu olduğu adalardan Yeni Gine Hollandalıların elinde kaldı Endonezya ancak 1962 senesinde adanın batı kısmını Hollandalılardan kurtardı Çin ve Rusya bütün antikomünist ülkelerde yaptıkları gibi, genç Endonezya Cumhûriyetini de yıkıcı ve bölücü faaliyetlerle kendi sömürgeleri, peykleri hâline getirmeye çalıştılar Ülke idâresini ellerine geçirmek için hükümet darbesi girişiminde bulundular 1965 senesinde vuku bulan bu ayaklanma kanlı bir iç savaşa sebep oldu 1000000 civârında insanın öldüğü iç savaşta komünistler, milliyetçiler ve ordu tarafından bertaraf edildi Devletin kuruluşundan îtibâren meydana gelen hâdiselerde oldukça yıpranan Ahmed Sukarno iktidarı, 1967de General Suharto tarafından yapılan hükümet darbesi ile son buldu Darbe sonunda başa geçen General Suharto daha sonra yapılan seçimleri de kazandı 1982de Sebker seçimleri kazandı 1983te Suharto dördüncü defa 10 Mart 1988de beşinci defa başkan seçildi

Fizikî Yapı

Endonezyanın üzerinde bulunduğu adalardan büyük olan beş tanesi, Sumatra, Borneo, Java, Celebes ve Yeni Ginedir Yeni Gine Adasının Endonezyaya âit olan batı kısmına İrian Barat adı verilir Borneo Adasının Endonezyaya âit olan kısmına ise Kalımantan adı verilir Sumatra, Borneo, Java ve Celebes adalarına Büyük Sonda Adaları; Bali, Lombok, Sumba, Sumbawa, Flores, Timor vb gibi orta büyüklükteki adalara Küçük Sonda Adaları; Buru, Ceram, Halmehera vb adalara ise Moluk Adaları ismi verilir Adalar arasında çeşitli iç denizler mevcuttur İç denizlerle beraber yüzölçümü yaklaşık 5000000 km2 olan Endonezyanın kara parçalarının toplam yüzölçümü ise 1919443 km2dir İç denizleri, Java, Sunda, Banda, Flores, Celebes ve Moluk denizleridir Adaları birbirinden ayıran deniz ve boğazların önemli özellikleri derin olmalarıdır

Endonezya genel yapı îtibâriyle volkanik adalardan müteşekkildir Çoğu sönmüş vaziyette yaklaşık 150 civarında volkan bulunmaktadır Ülke Ekvator çizgisi üzerindedir Büyük adalardan olan Sumatra ülkenin batısında olup, Malakka Boğazı ile Asya kıtasından, kuzey batı, güney doğu doğrultusunda, güney doğuda Sonda Boğazı ile Java Adasından ayrılmıştır Birmanyadaki sıradağların bir uzantısı Sumatra Adasının batı kıyılarında devam eder Bu sıradağlar sönmüş ve halen faaliyette bulunan pekçok volkandan müteşekkildir 3000 myi aşan yüksekliklere sâhip bu dağ silsilesinin kuzeyinde geniş ve verimli vâdiler, büyük göller bulunur Adanın doğu kesimleri, düz ve basık olan ovalıktır Bataklıklar doğu sahillerinde oldukça geniş yer kaplar Büyük ırmaklara sâhiptir Java Adası, Sumatra ile Küçük Sonda adalar dizisinin en batısındaki Bali Adası arasında batı doğu istikametinde yer alır Yaklaşık 1000 km boyunda ve 200 km eninde olan bu adada ekvatora paralel sıradağlar vardır Bu sıradağlar, güneye daha yakın olup, üzerinde çok sayıda, bâzıları hâlen tütmekte olan volkanlar mevcuttur Adanın kuzeyi düz ovalı olmasına rağmen güney kıyıları yüksektir Güney de deniz dibi fazla kayalık değildir Bu da gemilerin adanın güney kıyılarına rahatlıkla yaklaşmalarını sağlamaktadır Bu sebepten limanlar güneyde kuzey kıyılarına nisbeten daha çoktur Java Adasının doğusunda yer alan orta büyüklükteki adalar topluluğu olan Küçük Sonda Adaları da fizikî yapı îtibâriyle diğer Sumatra ve Java Adalarından pek farklı yapıya sâhip değildir Topluluğu meydana getiren adaların hepsi volkanik olup, kıyıları düz ovalıktır İrian Barat denilen Yeni Ginenin Endonezyaya âit batı kısımları da fizikî yapı olarak pek fazla değişmez Bradjamusti Sıradağları, bölgenin ortasında batı doğu doğrultusunda yer alır

Güney kısmı verimli ovalarla kaplı olan bölgenin kuzeyinde orta kesimlerindekine nazaran daha alçak olan sıradağlar, paralel olarak yer alır Bu iki dağ silsilesi arada yer alan ova ile birbirinden ayrılır Her iki sıradağlardan inen çok sayıdaki ırmak tarafından sulanan ova oldukça verimlidir Yeni Gine Adasının batı kısmı olan bu bölgenin ortasındaki Bradjamusti Sıradağlarında yer alan Carstenz Tepesi 5050 m ile ülkenin de en yüksek noktasıdır Yeni Gine ve Celebes adaları arasında yer alan pekçok ada ve adacıktan müteşekkil olan Moluk Adaları da dağlıktır

Kıyıları çok girintili çıkıntılı, aynı oranda kayalık olan adalar gemilerin yanaşmasına müsait olmadığı halde bâzı yerler gemiler için iyi bir barınak vazifesi görmektedirler Celebes Adası, adanın tam ortasındaki dağların dört farklı yöne açılması ile bir ahtapot görünümü arzetmektedir Dört yarımadanın arasında kalan üç körfez de derin ve oldukça geniştir Dağların en yüksek noktası 3840 m ile Latimodjang Tepesidir Celebes Adası yakınlarında pekçok küçük adacıklar mevcuttur Endonezyayı meydana getiren adaların en büyüğü Borneodur Bu ada siyasî bakımdan üç bölgedir Kuzeyde ve kuzey batıda Malaysiaya bağlı Sarawak ve Sabah bölgeleri ve bu iki bölge arasında kalan bağımsız Brunei Devleti ile bu bölgelerin dışında kalan, adanın orta ve güney kısmını teşkil eden Endonezyaya bağlı Kalimantan adı verilen bölgedir Güney-batı, kuzey doğu istikametinde, Endonezya, Malaysia sınırının bir kısmında dağlar uzanır Kalan geniş kısımları düz ovalık, kıyı kesimleri ise bataklıktır Genellikle alçak ve bataklık olan kıyılarında gemilerin yanaşmasına elverişli pekçok körfez vardır

Önemli akarsuları ülkenin büyük adalarında bulunmaktadır Sumatra Adasındaki ırmaklar, Musi, Kampar, Rokar ve Haridir İrian Barat bölgesindeki en önemli akarsu ise adanın ortasındaki sıradağlardan çıkıp, kuzeyde Büyük Okyanusa dökülen Mamberamo Irmağıdır Borneo Adasının Endonezyaya âit kısmı olan Kalimantan bölgesindeki en önemli akarsuları ise, Kayan, Mahakam, Barito ve Kapuas ırmaklarıdır Ülkenin en önemli gölleri ise Sumatra Adasının kuzeyinde yer alan Toba Gölü, Celebes Adasındaki Towuti ve Poso gölleri ile Kalimantan bölgesindeki Semajang ve Djempang gölleridir

İklim

Ekvator üzerinde yer alan ülkede tabiatıyla ekvator iklimi hüküm sürmektedir Bütün yıl boyunca muson rüzgârlarının etkisinde kalan ülke, bol yağış alır Kışın kuzey batıdan esen musonlar bol yağış getirirler Bahar ve yaz aylarında ise güney doğudan esen yaz musonları yağışlara sebep olurlar Senelik yağış miktarı, ortalama 3000-7000 mm arasında değişmektedir Yıllık ortalama sıcaklık ise 25-26°Cdir Bölgelere göre iklim çok az da olsa farklılık arz eder Sumatra Adasında yıllık yağış ortalaması 4500 mmyi bulurken, sıcaklık, 26°Clik ortalamaya sâhiptir Muson rüzgârlarının tesirinin en fazla olduğu bölge burasıdır Java Adasında yağış, diğer bölgelere göre biraz daha azdır Bilhassa bölgenin doğu kesimlerinde senelik yağış ortalaması 900 mmye kadar düşmektedir Bu bölgenin yüksek bölgelerinin nisbeten serin geçmesine rağmen, sıcaklık farkı pek fazla değildir Küçük Sonda Adalarından Timorda, 1400 mm civârında olan yıllık yağış ortalaması, bölgenin en düşük ortalamasıdır İrian Barat ve Moluk adalar topluluğunda da sıcaklık ortalaması 25°C, yağış ortalaması ise 2500 mm civârındadır

Tabiî Kaynakları

Endonezya, Hollandanın her ne pahasına olursa olsun, sömürge olarak kullanmaktan vazgeçmek istemediği seviyede bol tabiî kaynaklara sahip bir ülkedir İkliminden dolayı gür tropik ormanlar ülkenin bitki örtüsünü meydana getirir Bol ve çeşitli bitkiler ülkede mevcuttur Bataklıkların çok bulunduğu kıyı bölgelerinde bataklık bitkileri ve mangrovlar hâkim bitki örtüsüdür Dağ yamaçlarının gür ormanlarla kaplı bulunduğu Sumatrada bazı bölgelerde kauçuk ormanlarına da rastlanır Küçük Sonda Adalarında kerestesi makbul ağaçlarla kaplı ormanlar daha çoktur Ülkede hemen hemen 2500 m yüksekliklere kadar ekvator bitkilerinin meydana getirdiği ormanlar vardır Celebes Adasında düzlük olan bölgelerde iri yapraklı bitkiler daha hâkim olurken, yükseklere çıkıldıkça kerestesi mobilyacılıkta çok değerli olan abanoz ve tek ağaçları ziyâdeleşir Borneo Adasının kıyı kesimlerinde bataklıklar yoğun olduğundan bu bölgelerde bataklık bitkileri hâkimdir Burada da iç kısımlarda ormanlar değerli tropik ağaçlar ihtivâ ederler Bambu, ülkenin her yerinde en bol bulunan ağaçtır Palmiye, muz, hintkirazı ve turunçgillerin yaygın olduğu Endonezyada, yüksek ve yağışın daha az bulunduğu bölgelerde ormanlar seyrekleşir ve yerlerini savanlara, tik, kazein, okaliptus ağaçlarına bırakır

Hayvan çeşitleri çok boldur Dünyâda kuş çeşitlerinin bolluğu ile meşhurdur Tropik ormanlarda kaplanlar, leoparlar, büyük orangutanlar, maymunlar, her boyda yılanlar, sürüngenler, bataklık bölgelerinde timsahlar ülkenin her bölgesinde bulunan hayvanlardır Sumatra ve Kalimantanda Hindistan filleri, Sumatra ve Java adalarında ise gergedanlar bol olarak bulunur

Yer altı zenginlikleri bakımından da yer üstü zenginliklerinde olduğu gibidir Bol ve çok çeşitli madenler mevcuttur Kalay, petrol, tabiî gaz, kömür, boksit, manganez, altın ve gümüş yatakları dünya rezervleri arasında önemli bir yer işgal eder Ayrıca bunlardan başka nikel, bakır ve iyot ile tuz da zengin yeraltı madenleri arasında yer alır

Nüfus ve Sosyal Hayat

Ülke nüfûsu 177046000 civârındadır Nüfûsu en fazla olan İslâm ülkesidir Halk çok çeşitli etnik gruplardan meydana gelir Nüfûsun büyük bir kısmını meydana getiren Malaysialardan başka Papular, Bataklar, Alaslar, Kabauslar, Gojolar, Araplar, Çinliler ve Hindular da etnik grupları teşkil eder

Ülkenin en dikkat çekici özelliklerinden biri de nüfus dağılımının çok düzensiz olmasıdır Java adası nüfus yoğunluğunun en fazla olduğu bölgedir İrian Barat ise yoğunluğun en az olduğu bölgedir Ülke yüzölçümünün % 7sini teşkil etmesine rağmen Javada nüfus yoğunluğu kilometre kareye 450 kişidir Yoğunluğun en az olduğu İrian Barat bölgesinde ise kilometre kareye 1,7 kişi düşer Ülkenin başşehri olan Cakarta, Java adasında bulunmaktadır Endonezyanın önemli şehirleri de buradadır

Halk genellikle tarımla uğraşır Buna rağmen nüfusu milyonları aşan pekçok büyük şehirleri vardır Ülke halkının başlıca besin maddesi pirinçtir

Halkın % 90ı Müslümandır Kalanı ise Konfüçyüs, Budizm, Putperest ve Hıristiyanlık gibi inançlara sâhiptirler Ülkede, birbirine çok benzeyen 250den fazla dil kullanırlar Bağımsızlıktan sonra yapılan çalışmalarla ülkenin resmî dili olarak, kullanılan farklı lehçelerin ortak kısımlarını ihtiva eden “Bahasia” denilen lisan kabul edilmiştir Hollandalılar sömürge zamanlarında kendi dillerini okullarda mecburi etmişlerdi Fakat, halk bunu kabul etmedi Okuma yazma oranı toplam nüfusa göre % 75tir Bu oran bağımsızlıktan önce % 50lerin altında idi Hollandalılar, halkın okur yazar olmasını her fırsatta engellediler 8-14 yaş arası öğretim mecburi ve parasızdır 14ü bağımsızlıktan sonra kurulmuş olmak üzere 17 üniversite vardır

Halkın % 80i köylerde yaşar Kıyı bölgelerinde yaşayan halk ile iç kesimlerde yaşayanlar arasında hayat tarzı ve kültür farklılıkları oldukça fazladır Halk güzel evler yapmaya düşkünlükleri ile meşhurdur Yaptıkları evler iklim ve imkânlar icâbı, daha ziyade kazıklar üzerine kurulmuş, çatıları çok dik, genellikle bambudan yapılmıştır Temel gıda maddeleri pirinç olmasına rağmen, bazı fakir bölgelerde mısır ve manyok bitkilerinin pirinç yerine ikâme olduğu görülmektedir Erkek ve kadınlar gelenek halinde olan, kain veya sarong adı verilen, vücuda sarılan elbiselere bürünürler El sanatları, özellikle kumaş dokuma ve işleme yönünde çok yaygındır Batik denilen egzotik renk ve desenli kumaşlar en fazla işlenen el sanatı ürünleridir

Siyâsî Hayat

Endonezyada başkanlık sistemine dayalı, cumhûriyet rejimi vardır Parlamento, 460 üyeli Millet Meclisinden meydana gelmektedir 1967ye kadar ülkeyi Ahmed Sukarno başkanlığındaki hükümet yönetti, bundan sonra da Suharto başkanlığa geçti Ülke idarî bakımdan 21 bölgeye ayrılmıştır

Ekonomi

Ekonomi tarıma dayalıdır Fakat bağımsızlığına kavuştuğundan beri sanâyi, mâdencilik ve ticârette çok önemli ilerlemeler kaydedilmiş ve bu ilerlemeler devam etmektedir Topraklarının ancak % 7,5u ekilebilir durumdadır Sulanabilen arâzilerde senede iki defa mahsul almak mümkündür Ülkede en çok ekilen tarım ürünü pirinçtir Pirincin çok yetiştirilmesine rağmen, halkın temel beslenme maddesi olduğu için ülke ihtiyacını dahi karşılayamamaktadır Ekilebilir arâzilerinin çoğunluğu Java, Bali ve Sumatra adalarındadır Bu durum nüfus dağılımının en etkili faktörüdür Pirincin yanında çay, baharat, tütün, mısır, yer fıstığı, şekerkamışı, manyok, patates, kahve, soya fasulyesi yetiştirilen önemli ürünlerdir

Ülkenin üçte ikisinin ormanlık olması ekonomiye orman ürünlerinin katkısını arttırmaktadır Orman ürünlerinde dünyâ ülkeleri arasında ikinci sırayı almaktadır Kerestesi değerli olan abanoz ve hint meşesi ağaçları, kauçuk ormanlarından elde edilen kauçuk, kına ağacı kabuklarından elde edilen kinin ülke ekonomisine büyük katkısı bulunan orman ürünleridir Dünyâ kinin ihtiyacının % 90ını Endonezya karşılamaktadır Ormanlar devlet kontrolündedir

Mâdenlerin işletilmesi sömürge devrine göre, ülke için daha faydalı hâle gelmesine rağmen, ekonomi halen dışa bağımlı, dış yatırımlara muhtaçtır Senelik 50 milyon ton olan petrol üretimi ülke petrol rezervlerinin pek azının değerlendirilmesi ile elde edilir Petrol rafinerilerinin gelişmesi her geçen gün petrol üretimini artırmaktadır Petrol en ziyâde Sumatra ve Kalimantan bölgelerinden elde edilmektedir İhracatının yarısını petrol tutmaktadır Petrol ve tabiî gaz istihsalinden sonra ülke maden üretiminde ikinci sırayı teşkil eden kalay istihsalinde dünyâ devletleri arasında üçüncü sırayı almaktadır Sanâyi, ancak bağımsızlıklarına kavuştuktan sonra kurulmaya başlandı Petrol rafinerileri, demir-çelik sanâyii, lâstik, çimento, kâğıt, kinin, gübre, dokuma fabrikaları her geçen gün çoğalmaktadır Tuz üretimi devlet tekelinde olup, ülke ihtiyacını karşılayacak seviyededir Limanları her tonajdaki gemilerin yanaşmasına elverişli, tersaneleri de her geçen gün gelişmekte olmasına rağmen kendi deniz filosu yetersizdir Ülkenin en çok sıkıntı çektiği husus elektrik enerjisinin yeterli olmamasıdır Fakat son yıllarda bu konuda kayda değer çalışmalar yapılmaktadır Makina, elektronik, dokuma ve kimyâ sanâyii gelişme içerisindedir

Hayvancılık ülke ekonomisinde fazla bir yer tutmaz Sâdece koyun, keçi ve kümes hayvanları beslenmesi yaygındır Ülkenin fizikî yapısı icabı balıkçılık ekonomide geniş bir yer tutar Son zamanlarda senelik balık istihsali iki milyon ton dolaylarına erişmiştir Genellikle kıyı balıkçılığı olarak yapılan balıkçılık, ülke için ticârî bir vasıf taşımaz Japonyanın yardımlarıyla balıkçılık gelişmekte, açık deniz balıkçılığı için çalışmalar yoğunlaşmaktadır Karayolu ulaşımı mühim olmadığı için fazla gelişmemiştir Hava ve deniz ulaşımı ülke ihtiyacını karşılayacak seviyededir