Beyinde Konuşma Merkezleri

Beyinde Konuşma Merkezleri

İnsan beyin korteksinde konuşma sürecinde rol verilen birbiri ile irtibatlı iki alan vardır
Wernicke alanı: Dış dünyadan (görme, işitme vs) ve içimizden (ağrı, sancı) gelen duyularımıza ait bilgilerin yorumlandığı bu alan, temporal lop (şakak bölgesinin) üst çıkıntısındaki işitme alanının arkasında bulunur Konuşma için, önce herhangi bir duyu organımızdan, beyin korteksimize gelen bilgilerin alınması, kendi içinde yorumlanması ve daha sonra diğer duyulardan gelen bilgilerle karşılaştırılarak tekrar yorumlanması gereklidir Görme ile ilgili bilgiler önce artkafa bölgemizde (occipital kortekste) bulunan görme merkezine gelir ve burada yorumlanır Daha sonra tekrar yorumlanmak üzere Wernicke alanına iletilir İşitme ile ilgili bilgiler önce şakak bölgesinin (temporal lob) üst kısmında bulunan işitme alanına gelir ve burada yorumlanır Elde edilen entegre bilgi Wernicke alanına gönderilir Dokunma ve ağrı ile ilgili bilgiler önce yan kafa loblarının (parietal loblar) ön kısmında bulunan dokunma alanına gelir ve burada yorumlanır Dokunma duyusuna ait bu işlenmiş bilgiler de yine Wernicke alanına iletilir Netice olarak bütün duyuların, hafızadaki eski bilgilerle karşılaştırılıp yorumlandıktan sonra Wernicke alanına iletildiğini söylemeliyiz Burada bütün bilgiler yeniden yorumlanmakta ve konuşma esnasında kullanılacak kelimeler burada seçilmektedir Seçilen kelimeler mânâlı bir şekilde burada dizilmektedir Konuşma için kelime hafızasının zenginliği çok önemlidir
Tıp dilinde konuşma bozukluğuna ~afazi~ adı verilir Görme duyularının yorumlandığı artkafa bölgesi harabiyetinde, yazılan kelimeleri anlama kabiliyeti ortadan kalkar, buna görme idrak bozukluğu (afazisi) denir İşitme duyularının yorumlandığı şakak lobu harabiyetinde de konuşulan kelimeleri anlama kabiliyeti ortadan kalkar Buna da işitme idrak bozukluğu (afazisi) denir Eğer Wernicke alanı tahrip olursa, konuşulan veya yazılan kelimeler tek tek algılansa da, ifadeler bir bütün olarak, düşünce ifade edecek şekilde yorumlanamaz Buna da Wernicke afazisi denir Bu kişilerin aslında motor konuşma alanı sağlamdır Ancak yorum yapamadıkları için kelimeleri dizemezler ve konuşamazlar
Broca alanı: Bu kısım motor konuşma bölgesidir Bu bölge beynin alın (frontal) kısmının korteksinin arka tarafında bulunur Kelimelerin ve kısa cümleciklerin ifadesi için motor kalıplarının oluşturulduğu bu bölgeye, Wernicke alanından gelen sinyallerle yorumlanan ve senaaalenen düşünceler aktarılır İşte Broca alanı bu düşüncelerin kelimelere dökülmesinde ve bu dizilmiş kelimelerin ses tellerimize iletilmesinde rol alır Broca alanını hükümet sözcüsüne benzetebiliriz Nasıl ki sözcü, bakanlar kurulunda alınan kararları en son hâliyle halka ilân eder Ancak bu kararların son hâline ulaşılıncaya kadar birçok iş yapılmıştır ve son hâlini vermek kolay olmamıştır İşte Broca alanına en son kararın getirilmesi işlemi, sebepler açısından çok kompleks sistemlerin çalışmasını gerektirmektedir
Eğer Broca alanı tahrip olursa, kişi söylemek istediğini bilir ve buna karar verir, ancak kelimeleri seçemez, mânâlı konuşma yapamaz ve anlamsız sesler çıkarır Buna motor afazi veya Broca afazisi denilmektedir Broca alanından gönderilen sinyaller vasıtasıyla ses telleri, gırtlak, dudaklar, ağız, solunum sistemi ve konuşmada rol alan bütün diğer yardımcı kaslar çalıştırılarak düzgün konuşma ortaya çıkarılabilmektedir Buraya kadar söylediğimiz bilgiler ışığında şunu ifade edebiliriz: Ses telleri sağlam ve konuşma için yeterince sağlıklı olsa da, beynimizdeki Wernicke ve Broca alanları hatta görme ve işitme ile ilgili yorum alanları sağlıklı değilse konuşma mümkün olmaz

AFAZİ
Genel Bilgiler
Normal bir konuşma için kişinin söyleneni anlaması ve düşündüklerini kelimelerle ifade edebilmesi gerekir Buna okuma ve yazma aracılığıyla yapılan iletişimi de ekleyebilir Böylece, konuşma sözlü ve yazılı iletişimi kapsayan bir fonksiyondur Kuşkusuz, bunun için kişinin uyanık, mental durumunun normal, konuşmayı bozacak derecede duyusal veya motor bir yetersizliğinin bulunmaması gereklidir İşte bütün bu koşulların tam olmasına karın hastanın konuşması bozuksa bu duruma afazi veya disfazi adı verilir
Serebral hemisferlerden biri konuşma, yazma ve okuma gibi fonksiyonları üstlenmiştir Bu hemisfere dominan veya major hemisfer denir Karşı hemisfere ise dominan olmayan (non-dominant) veya minor hemisfer adı verilir Sağ elini kullananların hemen hepsinde, solakların da büyük bir çoğunluğunda sol hemisfer dominandır
Kişinin kendi ve çevresindekilerin söyledikleri ile yazılı sözcükleri anlaması konuşmanın duyusal kompanentini oluşturur Dominan hemisferde bu görevi yüklenen bölge gyrus temporalis superiorun arka bölümünde yeralan Wernicke25 alanıdır Bu alan işitme korteksinin bitişiğindedir Yazılı dilin anlaşılması için de yine sol hemisferde gyrus angularis ve gyrus supramarginalis ve bağlantılarının sağlam olması gerekir
Konuşmanın motor yönü, diğer bir deyişle konuşmanın anlamlı seslere dönüştürülmesi işlevi ise yine sol hemisferde g frontalis inferiorda yeralan Broca alanında gerçekleşir
Afazi Tipleri
Klinikte en sık görülen afaziler Broca afazisi, Wernicke afazisi ve bunların ikisine ait belirtileri birlikte gösteren total veya global afazidir
Broca afazisi : Motor afazi veya ekspresiv afazi de denir Lezyon Broca alanı ve çevresindeki kortikal ve subkortikal yapıları içeren anterior Rolandik yerleşimli bir lezyondur
Broca afazisine tutuk (non-fluent) afazi adı da verilir Ağır şekillerinde hasta hiç konuşamaz Daha hafif şekillerinde birkaç kelime veya grameri eksik olan kısa cümle parçacıkları söyleyebilir Buna telgraf şeklinde konuşma denir Bir kısmında dua ve şarkı gibi konuşmanın otomatik yönüyle ilgili beceriler bir ölçüde korunmuş olabilir
Hasta söyleneni ve yazılanı anlar Fakat yazı yazması bozulmuştur
Hasta düşündüğünü söyleyememekten ötürü sıkıntı içindedir Konuşmaya çalışırken yaptığı yanlışların da farkındadır
Lezyon motor kortekse yakın olduğundan Broca afazisi çok sık olarak sağ hemiparezi ile birliktedir
Wernicke afazi : Eskiden sensorel afazi veya reseptiv afazi adı da verilen bu konuşma tipinde lezyon Wernicke alanı civarındadır, yani böyle bir hastada beynin arka bölümünde bir lezyon düşünmelidir
Bu tip afazinin önde gelen özelliği hastanın söyleneni anlamamasıdır Bazı kısa emirleri anlayıp yerine getirse bile daha karmaşık, birkaç kademeli emirleri anlamaz Hasta kendisinden yeni bir şey istendiği zaman yine ilk söylenen şeyi yapar Bu ilk emre takılma haline perseverasyon denir
Wernicke afazisi, Broca afazisinin tersine, akıcı (fluent) bir afazidir Hasta bol ve akıcı bir şekilde konuşur Fakat başkalarının söylediğini anlamadığı gibi kendi söylediğini de anlamaz Konuşması anlamsızdır Bir kelimenin yerine yanlış bir kelime kullanır (verbal parafazi) veya o dilde bulunmayan anlamsız kelimeler icat eder (jargon, neolojizm) Bu konuşma şekli şizofrenlerin konuşmalarını hatırlattığından kişi akıl hastası sanılabilir
Hasta yazılı metni okuyup anlayamaz Yazı yazabilir, fakat yazısı konuşması gibi anlamsızdırSöyleneni tekrarlama ve objeleri adlandırma bozukturHastalar konuşurken yaptıkları yanlışların farkına varmazlar
Global afazi: Total afazi adı da verilmektedir Hastanın anlaması, konuşması, yazması, okuması, söyleneni tekrarlaması ve objeleri adlandırması hep birlikte ve değişik derecelerde bozulmuştur
Total afazi genellikle acarotis interna veya a cerebri media tıkanmaları gibi dominan hemisferde büyük bir alanı içine alan lezyonlarda görülürTabloya hemipleji ve hemiparezi de eşlik eder
İletim afazisi : Kondüksiyon afazisi de denirKonuşmanın anlama yönü ile ilgili bölgeyi Broca alanı ile birleştiren fasciculus arcuatus adı verilen lif demeti ve anguler girusu içine alan lezyon sonucu ortaya çıkarBu afazi tipinin en önde gelen özelliği söyleneni tekrar etmenin çok bozuk olmasıdır Buna Wernicke afazisinin bazı unsurları değişik derecelerde eşlik edebilirHasta literal parafazik yaklaşımlarla konuştuğu için konuşma tutuktur; ilk bakışta Broca Afazisi ile karıştırılabilir