Hatay Sorunu Ve Hatayın Anavatana Katılması

HATAY SORUNU

Hatay,Mondros Ateşkes Antlaşmasının imzalanmasından sonra,Aralık1918de Fransızlar tarafından işgal edildiHatayın Türkiye yada Suriye sınırları içine alınmasına ilişkin olarak ortaya çıkan sorun ve Türkiyenin Suriyenin mandateri olan Fransa ile yaptığı antlaşma 23 Haziran 1939dadırTBMM,Fransa ile imzaladığı ANKARA itilafnamesinde ulusal sınırlar içinde olmasına karşın Hatayı sınırların dışında bırakmayı politik koşullar nedeniyle uygun bulduAntlaşmada yöre halkının çoğunluğunun Türk olduğu ve kültürel gelişmelerinin engellenmemesi gerektiği açıkça belirtildi ve Türkçenin Hatayda resmi dil olması sağlandı Hatayda da Fransız işgaline karşı direniş hareketleri vardıdireniş olmasına rağmen Fransa Hatayda muhtar bir yönetim kurdu9 EYLÜL 1936daki antlaşma ile Fransanın Suriyedeki mandanın sona ermesi,Hatay sorununu tekrar gündeme getirdiBu durum karşısında Türkiye,Milletler Cemiyetine başvurarak,bunun antlaşmalara aykırı olduğunu belirttiKonuyu gündemine alan milletler Cemiyeti konseyi,Fransanın izniyle İtalyan,Norveç ve İsveçli 3 gözlemciyi Hataya gönderdiSorunu raportörlüğünü ise İsveç temsilcisi Sandler yaptı

Hazırlanan raporda,İskenderun ve Antakyanın içlerinde bağımsız olması,dış işlerinde ise bazı koşullara bağlı olarak Suriye tarafında yürütülmesi bölgenin ayrı bir statü ve anayasayla yönetilmesi ,Suriye ile gümrük birliğinin kurulması,Türkçenin resmi dil olarak kullanılması,zorunlu askerlik kuralının uygulanmaması,bölgenin silahlandırılmaması,toprak bütünlüğünün Fransa ile Türkiye tarafında garanti edilmesi ilkeleri yer alıyordu

Milletler cemiyeti bu raporun ardından Hataya özel bir yönetim tanındı(27 OCAK 1937)Ancak raporda yer almadığı halde Türkçenin yanı sıra Arapçada resmi dil olarak kabul edildiArdından, Türkiye ile Fransa arasında Cenevrede Hataya ulusal bütünlük sağlayan antlaşma imzalandı(29 MAYIS 1937)Aynı gün Milletler CemiyetiHatayın anayasasını onayladılarBuna göre Hataya ilişkin statünün 55,anayasasının 37 maddesi vardıStatüye göre anayasa hükümleriyle statü hükümleri arasında ayrılık olması durumunda statü hükümleri uygulanacaktıTürkiye uygulamaya hemen geçilmesini halde Fransanın kışkırttığı Araplar uygulamaya karşı çıktılarBu nedenle statüde ve anayasada öngörülen seçimler geciktiAyrıca,Milletler Cemiyetince görevlendirilen komisyonun önerisi,seçim sistemini saptırdığı gerekçesiyle Türkiye tarafından kabul edilmediSeçim sistemini Milletler Cemiyetince değiştirildiSeçim sisteminin güvenliğini sağlaması konusunda Türkiye ile Fransa arasında çıkan uyuşmazlık 3 Temmuz 1938de askeri bir antlaşma ile sona erdiAntlaşma uyarınca görevlendirilen 6 000 kişilik güvenlik kuvvetlerinden 1 000i Hataydan geriye kalanı eşit güçte Türk ve Fransız kuvvetlerinden sağlanacaktıAyrıca taraflar 29 MAYIS 1937anlaşmasında belirtilen görevleri yerine getirmeyi kabul ettiler Yapılan seçimlerde meclisin 40üyeliğinden 22sini Türkler kazandı(22 AĞUSTOS 1938)Meclis,2 Eylül 1938deki ilk toplantısında HATAY DEVLETİ nin kuruluşunu ilan etti ve Tayfur Sökmen devlet başkanı olduHatay sorunu,Suriye devlet bütünlüğünün ve bağımsızlığını Türkiye tarafından kabul edilmesi üzerine son buldu(23 HAZİRAN 1939)Antlaşma görüşmelerin Türkiye adına dışişleri bakanı Şükrü Saraçoğlu ile Fransanın Ankara büyükelçisi Rene massingli yönettiAntlaşma 30 HAZİRAN 1939 tarihli ve 3658 sayılı kanunla kabul edildiBu arada Hatay Meclisi olağanüstü toplandı ve ile Türkiyeye bağlanma kararı aldı(22 HAZİRAN 1939)Böylece,Türkiye ile Hatay arasındaki sınır kalkacak,Fransız kuvvetleri bölgeden çıkacak,Hatay vatandaşları Türk vatandaşlarının haklarını kazanacaktıAyrıca,Türkiye kendi sınırları içinde,Fransa Suriye sınırları içinde komşu devletlerin güvenlik ve rejimlerine yönelmiş hareketleri önlemeyi kabul ediyorduTBMM 30 HAZİRAN 1939da yaptığı toplantıda Hatayın Türkiyeye katılışını kabul etti