Türkiye Acisindan 1 Dunya Savasi

Kafkas cephesi ve ermeni hareketleri 18 Aralık 1917'de Ruslarla Erzincan'da yapılan mütarekeden sonra, 1918 yılında Kafkas cephesinde savaş olmadı Ancak rus kuvvetleri çekildikten sonra, Van'da toplanan ermeni taburları, teşkilâtını büyüterek Rusların işgalinde bulunan Türk topraklarını istilâ ettiler; bölgedeki Türk halkına ağır saldırılara geçtiler ve yer yer, kütle halinde öldürmeğe başladılar Bunun üzerine Vehıp Paşa kumandasındaki 3 ordu Bitlis'ten Tirebolu'ya kadar uzanan cephede altı koldan harekete geçti 7 Şubatta Kelkit'i, 13 şubatta Erzincan'ı, 19 şubatta Bayburt'u, 22 şubatta Tercan'ı, 24 şubatta Trabzon'u, 12 martta Malazgirt, Hınıs ve Erzurum'u, 16 martta Köprüköy ve Tortum'u, 25 martta da Oltu'yu 1914'teki OsmanhRus sınırına kadar olan bölgeyi geri aldı, 8 nisanda da Van alındı Bundan sonra BrestLitovsk antlaşmasına göre Kars, Ardahan ve Batum sancaklarını işgal için 26 martta Yakup Şevki Paşa (Subaşı) kumandasında hazırlanan (dört tümen kadar) özel grup, Romanya'dan getirilen 6 kolordu karargâhı emrine verilen iki tümen ile birlikte 30 martta 3 ordu karargâhının bulunduğu Erzurum'a geldi Yakup ŞevKi Paşa grubu, SarıkamışKars ve Ardahan bölgesinde, 37 kafkas tümeni de Batum'a ilerleyecekti Ermeniler Novo Selim'e çekilmişlerdi Ardahan 3 nisanda ele geçirildi, fakat Batum'un işgali uzun sürdü Çünkü Gürcüler alman himayesini kabul ederek 26 martta Batum'da anlaşma yaptılar; önce Türkiye'nin hizmetinde bulunan general Von Kress, Tiflis'e geldi ve iki alman alayı da Poti'ye çıkarılarak bazı istasyon ve önemli yerler işgal edildi Böylece Almanlar, yalnız Gürcistan bölgesini değil, bütün Güney Kafkasya'yı (Baku dahil) Gürcistan hesabına ele geçirmek istediler 14 Nisanda Batum ve Çürüksu, türk kuvvetleri tarafından zaptedildi 25 Nisanda da Kars, Ermenilerin elinden alındı Arpaçayına kadar olan bölge kesin olarak işgal edildi 18771878 Osmanlı Rus savaşında Rusların ele geçirdiği üç sancak da geri alındı Daha sonra Ermenileri barışa zorlamak için, Yakup Şevki Paşa grubunun, Tiflis genel yönetinde ilerlemesi emredildi (12 mayıs) Grup, 15 mayısta Gümrü'yü ele geçirerek Erivan'a doğru demiryolu boyunca ilerlemeğe ve istasyonları işgal etmeğe başladı; 26 mayısta Karakilise ele geçirildi Bu durum karşısında Nazarbekof kumandasındaki ermeni kolordusu da doğuya çekildi Güneyde, tran topraklarına girilerek Makü ve Hoy bölgeleri; kuzeyde de AhıskaAhilkelek ve Çürüksu ele geçirildi Bundan sonra Ermenilerin isteği ile Batum'da barış yapıldı (4 haziran 1918) Almanlar, Kafkasya'da silâhlandırdıkları Gürcü ve Tatarları İran içerisinden Hindistan'a yöneltmek suretiyle, ingiliz sömürgelerine doğru uzanmak istediler, ingilizler de bunun üzerine birliklerinin bir kısmını Bakû'de topladılar Irak ve Filistin cephelerindeki ingiliz kuvvetlerinin bu bölgelerdeki türk birliklerine karşı saldırıya hazırlanmaları Musul, Şam ve Halep'i tehdit etmeleri karşısında, gerekli tedbirler alınamadı; tersine Türkistan'ı ele geçirmek isteğiyle 3 ordu bir kafkas islâm ordusu haline getirildi Bu sonuçsuz macera ağustosta Tebriz'i alarak Tahran'a ve güneye sarkarak ingilizlerin Irak'taki kuvvetlerinin gerilerine etki yapmak amacıyle yönetildi Hazar denizi batı kıyılarına, Astrahan'a ve Volga nehrine doğru ilerleme yapıldı Fakat Suriye ve Irak cephelerinde ingilizlerin giriştikleri • taarruzlar ağır yenilgiyle sonuçlanınca, bu karar ve harekâtın yersizliği anlaşılarak çekilme yapıldı Irak cephesi Bağdat'ın düşmesinden sonra 6 Türk ordusunun bir grubu Fırat, diğer grubu Dicle vadilerini tutarken, büyük kısmı Kerkük'te bulunuyordu Lojistik destek bakımından çok
yetersiz olan ordunun ancak 8 000 kişilik savaşacak kuvveti kalmıştı Bunun karşısında ise İngilizlerin bir ingiliz ve beş hinf tümeni ile bir süvari tümeni ve bağımsız birkaç alayı bulunuyordu Mart ayında taarruza geçen ingilizler, cephelerindeki türk kuvvetlerini çekilmeğe zorladılar, fakat Kerkük grubu karşısında başarısızlığa uğrayarak çekildiler
İngilizler 23 ekimde Musul'u ve buradaki petrol kaynaklarını ele geçirmek amacıyle yeniden taarruza geçtiler Buradaki Dicle grubunu ağır bir yenilgiye uğratarak 30 ekimde yapılan mütareke şartlarını ileri sürmek suretiyle 3 kasımda Musul'u ele geçirdiler Filistin ve Suriye cephesi Kudüs'ün düşmesinden sonra cephedeki Yıldırım Orduları grubu kumandanı general Falkenhayn'ın yerine general Liman Von Sanders getirildi Yıldırım Orduları grubunun emrindeki kuvvetlerden Irak'taki 6 ordu ile İskenderun körfezi ve güney çevresindeki deniz cephesini koruyan 2 ordu, ordular grubu kuruluşundan çıkarıldı Böylece Yıldırım Orduları grubunda 7 ve 8 ordularla bir kolordu ve süvari tümeninden ibaret 4 ordu bırakılmıştı
Bu cephedeki Yıldırım Orduları grubu, on piyade ve bir süvari tümeni ile yaklaşık olarak 100 km'lik bir cepheyi savunmağa çalışmaktaydı; mevcudu da ancak 28000 kadardı Yıldırım Orduları grubu, 1918 yılı başlarında Yafa ile Lut gölü kuzeyi arasında savunma durumundaydı, ingilizlerin mart ayı başından mayıs sonlarına doğru Şeria ırmağı vadisi ve doğusunda başlayan taarruzları önce durdurabildiyse de, lojistik durumun yetersizliği türk kuvvetlerinin sayısını 23 OOO'e düşürdü İngiliz birlikleri kara ve hava üstünlüğünü arttırarak 19 eylülde, kıyı, orta ve doğudan üç grup halinde büyük bir taarruza girişti Türk cephesi düştü, ingiliz süvari kolordusu 20 eylülde de ileri harekâtına devam ederek Nâsıra'daki Yıldırım Ordular grubu karargâhına kadar girdi Yıldırım Orduları grup kumandanı ingiliz taarruzunu Şeria vadisinin doğusundan beklediğinden büyük bir baskına uğramıştı
21 Eylülde Ordular grubu Dera'ya kadar çekilme kararı verdi 7 Ordu kumandanı olan Mustafa Kemal Paşa, önceden aldığı tedbirlerle düşman süvarisini Bisan'da durdurmayı başardı Türk kuvvetleri 10 ekime kadar çekilmeğe devam etti Bu arada siyasî amaçlarla Şam güneyi Rayak ve daha sonra Baalbek'de de tutunmak mümkün olamadı Şam, l ekimde düştü Yıldırım Orduları grup kumandanı Von Sanders bu yenilgi üzerine kumandayı Mustafa Kemal Paşaya bırakarak Adana'ya çekildi Bu arada emîr Faysal'm kuvvetleri, yerli Araplarla birlikte türk kıtalarına her fırsatta saldırıyordu Mustafa Kemal Paşa, önce arap çetelerini bozguna uğratarak Halep kuzeyindeki mevzilere çekildi (26 ekim) Böylece iskenderun Tellürrifat mevziinde ingiliz taarruzlarını durdurmağa çalıştı Bu hat, istiklâl savaşı sırasında da millî sınır olarak devam etti Irak'ta da savunma zorlaştığı için, Osmanlı kabinesi düştü; izzet Paşa 14 ekimde başkumandanlık ve harbiye nazırlığını üzerine almak suretiyle yeni Osmanlı hükümetini kurabildi Kut'ül Amare'de esir edilen ingiliz generali Tawnshend'in aracılığı ile tarafların temsilcileri 28 ekimde Mondros'ta toplandılar ve 30 ekimde de mütareke imzalandı
Osmanlı imparatorluğunun 10 ağustos 1920'de Sevr'de (Sevres) imzaladığı antlaşmaya Mustafa Kemal Paşanın önderliğindeki Türk halkı karşı çıktı Sevr antlaşmasına göre paylaşılan Türkiye'nin bağımsızlığı için güç şartlar altında savaştı; 24 temmuz 1923'te Lozan'da imzalanan barış antlasmasıyle yeni bir Türk devleti kurulmuş oldu