Nogay Hanlığı

Altın-Ordu kumandanlarından Nogay (veya Nohay, "köpek" anlamında, Moğolca şahıs adı), 1259'dan 1299'a kadar aşağı yukarı 40 yıl bu devletin mukadderatına hâkim olmuş, ancak Cengiz sülâle geleneğine saygısı yüzünden tahta geçmediği halde, komşu yabancı devletlerin birçoklarında o, Altın-Ordu hükümdarı gibi kabul edilmiş, elçiler ve hediyeler kabul etmiştir Elçileri de hükümdar elçisi gibi karşılanmıştır Aslında o, resmen Don ile Dneyeper arasındaki bölgeleri idare eden bir tümen beyinden bir şey değilken, 1259 ve 1296'da Galiçya'da, 1261/63'de Kafkasya seferlerinde kazandığı üstün zaferlerle sivrilmiş ve Karadeniz'in doğu ve kuzeyinde yaşayan boyları Altın-Ordu merkezinden ayıracak şekilde kendi hakimiyeti altında birleştirmiştir

Nogay, Balkanlar'ka Bulgar ve Bizans işlerine karışmış ve savaşlarda yenmiş olduğu Bizans İmparatoru Mihail Paleolog'un kızı ile evlenerek arkasını emniyet altına aldıktan sonra Rus Knezleri üzerinde de hakim bir duruma gelmiştir Rus yıllıklarında onunla ilk olarak 1276'da bahsi geçmiştir 1288'de Rus Knezleri, Nogay'ın Lehistan'a karşı seferine iştirak etmişlerdir

Nogay'ın şahsî başarıları büyük olmakla beraber, Altın-Ordu tahtına oturmayıp devlet içinde devlet gibi hareket etmesi, Altın-Ordu'nun iç savaşlarla sarsılarak zayıf düşmesine sebep olmuştur Diğer hükümdarlar gibi, 1291'de yine Nogay'ın himayesinde Altın-Ordu tahtına geçen Tohtu, sonra ona karşı cephe almış, bu duruma son vermek maksadiyle uzun süren bir mücadeleye girişmiş ve neticede Nogay yenilerek öldürülmüştür (1299)

Nogay idaresinde toplanan boylar, onun ölümünden sonra bu ad ile tanınmışlar ve Altın-Ordu'nun parçalanması üzerine "Nogay Hanlığı" ismi altında ayrı bir devlet meydana gelmiştir