Çanakkale Destanı Nazım Hikmet'ten

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

SEKİZİNCİ BAP
26 AĞUSTOS GECESİNDE SAATLAR
İKİ OTUZDAN BEŞ OTUZA KADAR
ve
İZMİR RIHTIMINDAN AKDENİZE
BAKAN NEFER

Saat 2

30

Kocatepe yanık ve ihtiyar bir bayırdır,
ne ağaç, ne kuş sesi,
ne toprak kokusu vardır

Gündüz güneşin,
gece yıldızların altında kayalardır

Ve şimdi gece olduğu için
ve dünya karanlıkta daha bizim,
daha yakın,
daha küçük kaldığı için
ve bu vakitlerde topraktan ve yürekten
evimize, aşkımıza ve kendimize dair
sesler geldiği için
kayalıklarda şayak kalpaklı nöbetçi
okşayarak gülümseyen bıyığını
seyrediyordu Kocatepeden
dünyanın en yıldızlı karanlığını

Düşman üç saatlik yerdedir
ve Hıdırlık-tepesi olmasa
Afyonkarahisar şehrinin ışıkları gözükecek

Küzeydoğuda Güzelim-dağları
ve dağlarda tek
tek
ateşler yanıyor

Ovada Akarçay bir pırıltı halinde
ve şayak kalpaklı nöbetçinin hayalinde
şimdi yalnız suların yaptığı bir yolculuk var :
Akarçay belki bir akar su,
belki bir ırmak,
belki küçücük bir nehirdir

Akarçay Dereboğazında değirmenleri çevirip
ve kılçıksız yılan balıklarıyla
Yedişehitler kayasının gölgesine girip
çıkar

Ve kocaman çiçekleri eflâtun
kırmızı
beyaz
ve sapları bir, bir buçuk adam boyundaki
haşhaşların arasından akar

Ve Afyon önünde
Altıgözler Köprüsünün altından
gündoğuya dönerek
ve Konya tren hattına rastlayıp yolda
Büyükçobanlar Köyünü solda
ve Kızılkiliseyi sağda bırakıp
gider

Düşündü birdenbire kayalardaki adam
kaynakları ve yolları düşman elinde kalan bütün nehirleri

Kim bilir onlar ne kadar büyük,
ne kadar uzundular?
Birçoğunun adını bilmiyordu,
yalnız, Yunandan önce ve Seferberlikten evvel
Selimşahlar Çiftliğinde ırgatlık ederken Manisada
geçerdi Gedizin sularını başı dönerek

Dağlarda tek
tek
ateşler yanıyordu

Ve yıldızlar öyle ışıltılı, öyle ferahtılar ki
şayak kalpaklı adam
nasıl ve ne zaman geleceğini bilmeden
güzel, rahat günlere inanıyordu
ve gülen bıyıklarıyla duruyordu ki mavzerinin yanında,
birdenbire beş adım sağında onu gördü

Paşalar onun arkasındaydılar

O, saatı sordu

Paşalar : «Üç,» dediler

Sarışın bir kurda benziyordu

Ve mavi gözleri çakmak çakmaktı

Yürüdü uçurumun başına kadar,
eğildi, durdu

Bıraksalar
ince, uzun bacakları üstünde yaylanarak
ve karanlıkta akan bir yıldız gibi kayarak
Kocatepeden Afyon Ovasına atlıyacaktı

Saat 3

30

Halimur - Ayvalı hattı üzerinde
manga mevziindedir

İzmirli Ali Onbaşı
(kendisi tornacıdır)
karanlıkta gözyordamıyla
sanki onları bir daha görmiyecekmiş gibi
baktı manga efradına birer birer :
Sağda birinci nefer
sarışındı

İkinci esmer

Üçüncü kekemeydi
fakat bölükte
yoktu onun üstüne şarkı söyliyen

Dördüncünün yine mutlak bulamaç istiyordu canı

Beşinci, vuracaktı amcasını vuranı
tezkere alıp Urfaya girdiği akşam

Altıncı,
inanılmıyacak kadar büyük ayaklı bir adam,
memlekette toprağını ve tek öküzünü
ihtıyar bir muhacir karısına bıraktığı için
kardeşleri onu mahkemeye verdiler
ve bölükte arkadaşlarının yerine nöbete kalktığı için
ona «Deli Erzurumlu» derdiler

Yedinci, Mehmet oğlu Osmandı

Çanakkalede, İnönünde, Sakaryada yaralandı
ve gözünü kırpmadan
daha bir hayli yara alabilir,
yine de dimdik ayakta kalabilir

Sekizinci,
İbrahim,
korkmıyacaktı bu kadar
bembeyaz dişleri böyle tıkırdayıp
birbirine böyle vurmasalar

Ve İzmirli Ali Onbaşı biliyordu ki :
tavşan korktuğu için kaçmaz
kaçtığı için korkar

Saat 4

Ağzıkara - Söğütlüdere mıntıkası

On ikinci Piyade Fırkası

Gözler karanlıkta, uzakta

Eller yakında, makanizmalar üzerinde

Herkes yerli yerinde

Tabur imamı
mevzideki biricik silâhsız adam :
ölülerin adamı,
kırık bir söğüt dalı dikerek kıbleye doğru,
durdu boyun büküp
el kavuşturup
sabah namazına

İçi rahattır

Cennet, ebedî bir istirahattır

Ve yenilseler de, yenseler de âdâyı,
meydânı gazadan o kendi elleriyle verecektir
Cenâbı rabbülâlemîne şühedâyı

Saat 4

45

Sandıklı civarı

Köyler

Sarkık, siyah bıyıklı süvari,
çınar dibinde, beygirinin yanında duruyordu

Çukurova beygiri
kuyruğunu karanlığa vuruyordu :
dizkapaklarında kan,
kantarmasında köpük…
İkinci Süvari Fırkasından Dördüncü Bölük,
atları, kılıçları ve insanlarıyla havayı kokluyor

Geride, köylerde bir horoz öttü

Ve sarkık, siyah bıyıklı süvari
ellerinin tersiyle yüzünü örttü

Karşı dağlar ardında, düşman elinde kalan
bir başka horoz vardır :
baltaibik, sütbeyaz bir Denizli horozu

Düşmanlar herhal onu çoktan kesip
çorbasını yapmışlardır…
Saat beşe on var

Kırk dakka sonra şafak
sökecek

«Korkma sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak»

Tınaztepeye karşı Kömürtepe güneyinde,
On beşinci Piyade Fırkasından iki ihtiyat zabiti
ve onların genci, uzunu,
Darülmuallimin mezunu
Nurettin Eşfak,
mavzer tabancasının emniyetiyle oynıyarak
konuşuyor :
-Bizim İstiklâl Marşında aksıyan bir taraf var,
bilmem ki, nasıl anlatsam,
Âkif, inanmış adam,
fakat onun, ben,
inandıklarının hepsine inanmıyorum

Meselâ, bakın :
«Gelecektir sana vaadettiği günler Hakkın

»
Hayır,
gelecek günler için
gökten âyet inmedi bize

Onu biz, kendimiz
vaadettik kendimize

Bir şarkı istiyorum
zaferden sonrasına dair

«Kim bilir belki yarın…»
Saat beşe beş var

Dağlar aydınlanıyor

Bir yerlerde bir şeyler yanıyor

Gün ağardı ağaracak

Kokusu tütmeğe başladı :
Anadolu toprağı uyanıyor

Ve bu anda, kalbi bir şahan gibi göklere salıp
ve pırıltılar görüp
ve çok uzak
çok uzak bir yerlere çağıran sesler duyarak
bir müthiş ve mukaddes mâcereda,
ön safta, en ön sırada,
şahlanıp ölesi geliyordu insanın

Topçu evvel mülâzımı Hasanın
yaşı yirmi birdi

Kumral başını gökyüzüne çevirdi,
kalktı ayağa

Baktı, yıldızları ağaran muazzam karanlığa

Şimdi bir hamlede o kadar büyük,
öyle şöhretli işler yapmak istiyordu ki
bütün ömrünü ve hâtırasını
ve yedi buçukluk bataryasını
ağlanacak kadar küçük buluyordu

Yüzbaşı sordu :
- Saat kaç?
- Beş

- Yarım saat sonra demek…
98956 tüfek
ve şoför Ahmetin üç numrolu kamyonetinden
yedi buçukluk şnayderlere, on beşlik obüslere kadar,
bütün âletleriyle
ve vatan uğrunda,
yani, toprak ve hürriyet için ölebilmek kabiliyetleriyle
Birinci ve İkinci ordular
baskına hazırdılar

Alaca karanlıkta, bir çınar dibinde,
beygirinin yanında duran
sarkık, siyah bıyıklı süvari
kısa çizmeleriyle atladı atına

Nurettin Eşfak
baktı saatına :
- Beş otuz…
Ve başladı topçu ateşiyle
ve fecirle birlikte büyük taarruz…
Sonra

Sonra, düşmanın müstahkem cepheleri düştü

Bunlar :
Karahisar güneyinde 50
ve doğusunda 20-30 kilometredeydiler

Sonra

Sonra, düşman ordusu kuvâyi külliyesini ihâta ettik
Aslıhanlar civarında
30 Ağustosa kadar

Sonra

Sonra, 30 Ağustosta düşman kuvâyı külliyesi imha ve esir olundu

Esirler arasında General Trikopis :
Alaturka sopa yemiş bir temiz
ve sırmaları kopuk frenk uşağı…
Yaralı bir düşman ölüsüne takıldı Nurettin Eşfakın ayağı

Nurettin dedi ki : «Teselyalı Çoban Mihail,»
Nurettin dedi ki : «Seni biz değil,
buraya gönderenler öldürdü seni…»
Sonra

Sonra, 31 Ağustos günü
ordularımız İzmire doğru yürürken
serseri bir kurşunla vurulan
Deli Erzurumluydu

Devrildi

Kürek kemikleri altında toprağı duydu

Baktı yukarı,
baktı karşıya

Gözler hayretle yandılar :
önünde, sırtüstü, yan yana yatan postalları
her seferkinden kocamandılar

Ve bu postallar daha bir hayli zaman
üzerlerinden atlayıp geçen arkadaşların arkasından
seyredip güneşli gökyüzünü
ihtiyar bir muhacir karısını düşündüler

Sonra…
Sonra, sarsılıp ayrıldılar birbirlerinden
ve Deli Erzurumlu ölürken kederinden
yüzlerini toprağa döndüler…
Solda, ilerdeydi Ali Onbaşı

Kan içindeydi yüzü gözü

Bir süvari takımı geçti yanından dörtnala

Kaçanı kovalamıyordu yalnız
ulaşmak da istiyordu bir yerlere
ve sadece kahretmiyor
yaratıyordu da

Ve kılıçların,
nalların,
ellerin
ve gözlerin pırıltısı
ardarda çakan aydınlık bir bütündü

Ali Onbaşı bir şimşek hızıyla düşündü
ve şu türküyü duydu :
«Dörtnala gelip Uzak Asyadan
Akdenize bir kısrak başı gibi uzanan
bu memleket bizim

Bilekler kan içinde, dişler kenetli, ayaklar çıplak
ve ipek bir halıya benziyen toprak,
bu cehennem, bu cennet bizim

Kapansın el kapıları, bir daha açılmasın,
yok edin insanın insana kulluğunu,
bu dâvet bizim…
Yaşamak bir ağaç gibi tek ve hür
ve bir orman gibi kardeşçesine,
bu hasret bizim…»>
Sonra

Sonra, 9 Eylülde İzmire girdik
ve Kayserili bir nefer
yanan şehrin kızıltısı içinden gelip
öfkeden, sevinçten, ümitten ağlıya ağlıya,
Güneyden Kuzeye,
Doğudan Batıya,
Türk halkıyla beraber
seyretti İzmir rıhtımından Akdenizi

Ve biz de burda bitirdik destanımızı

Biliyoruz ki lâyığınca olmadı bu kitap,
Türk halkı bağışlasın bizi,
onlar ki toprakta karınca,
suda balık,
havada kuş kadar
çokturlar;
korkak,
cesur,
câhil,
hakîm
ve çocukturlar
ve kahreden
yaratan ki onlardır,
kitabımızda yalnız onların mâcereları vardır…

NAZIM HİKMET

11-04-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Çanakkale Destanı Nazım Hikmet'ten SEKİZİNCİ BAP 26 AĞUSTOS GECESİNDE SAATLAR İKİ OTUZDAN BEŞ OTUZA KADAR ve İZMİR RIHTIMINDAN AKDENİZE BAKAN NEFER Saat 230 Kocatepe yanık ve ihtiyar bir bayırdır, ne ağaç, ne kuş sesi, ne toprak kokusu vardır Gündüz güneşin, gece yıldızların altında kayalardır Ve şimdi gece olduğu için ve dünya karanlıkta daha bizim, daha yakın, daha küçük kaldığı için ve bu vakitlerde topraktan ve yürekten evimize, aşkımıza ve kendimize dair sesler geldiği için kayalıklarda şayak kalpaklı nöbetçi okşayarak gülümseyen bıyığını seyrediyordu Kocatepeden dünyanın en yıldızlı karanlığını Düşman üç saatlik yerdedir ve Hıdırlık-tepesi olmasa Afyonkarahisar şehrinin ışıkları gözükecek Küzeydoğuda Güzelim-dağları ve dağlarda tek tek ateşler yanıyor Ovada Akarçay bir pırıltı halinde ve şayak kalpaklı nöbetçinin hayalinde şimdi yalnız suların yaptığı bir yolculuk var : Akarçay belki bir akar su, belki bir ırmak, belki küçücük bir nehirdir Akarçay Dereboğazında değirmenleri çevirip ve kılçıksız yılan balıklarıyla Yedişehitler kayasının gölgesine girip çıkar Ve kocaman çiçekleri eflâtun kırmızı beyaz ve sapları bir, bir buçuk adam boyundaki haşhaşların arasından akar Ve Afyon önünde Altıgözler Köprüsünün altından gündoğuya dönerek ve Konya tren hattına rastlayıp yolda Büyükçobanlar Köyünü solda ve Kızılkiliseyi sağda bırakıp gider Düşündü birdenbire kayalardaki adam kaynakları ve yolları düşman elinde kalan bütün nehirleri Kim bilir onlar ne kadar büyük, ne kadar uzundular? Birçoğunun adını bilmiyordu, yalnız, Yunandan önce ve Seferberlikten evvel Selimşahlar Çiftliğinde ırgatlık ederken Manisada geçerdi Gedizin sularını başı dönerek Dağlarda tek tek ateşler yanıyordu Ve yıldızlar öyle ışıltılı, öyle ferahtılar ki şayak kalpaklı adam nasıl ve ne zaman geleceğini bilmeden güzel, rahat günlere inanıyordu ve gülen bıyıklarıyla duruyordu ki mavzerinin yanında, birdenbire beş adım sağında onu gördü Paşalar onun arkasındaydılar O, saatı sordu Paşalar : «Üç,» dediler Sarışın bir kurda benziyordu Ve mavi gözleri çakmak çakmaktı Yürüdü uçurumun başına kadar, eğildi, durdu Bıraksalar ince, uzun bacakları üstünde yaylanarak ve karanlıkta akan bir yıldız gibi kayarak Kocatepeden Afyon Ovasına atlıyacaktı Saat 330 Halimur - Ayvalı hattı üzerinde manga mevziindedir İzmirli Ali Onbaşı (kendisi tornacıdır) karanlıkta gözyordamıyla sanki onları bir daha görmiyecekmiş gibi baktı manga efradına birer birer : Sağda birinci nefer sarışındı İkinci esmer Üçüncü kekemeydi fakat bölükte yoktu onun üstüne şarkı söyliyen Dördüncünün yine mutlak bulamaç istiyordu canı Beşinci, vuracaktı amcasını vuranı tezkere alıp Urfaya girdiği akşam Altıncı, inanılmıyacak kadar büyük ayaklı bir adam, memlekette toprağını ve tek öküzünü ihtıyar bir muhacir karısına bıraktığı için kardeşleri onu mahkemeye verdiler ve bölükte arkadaşlarının yerine nöbete kalktığı için ona «Deli Erzurumlu» derdiler Yedinci, Mehmet oğlu Osmandı Çanakkalede, İnönünde, Sakaryada yaralandı ve gözünü kırpmadan daha bir hayli yara alabilir, yine de dimdik ayakta kalabilir Sekizinci, İbrahim, korkmıyacaktı bu kadar bembeyaz dişleri böyle tıkırdayıp birbirine böyle vurmasalar Ve İzmirli Ali Onbaşı biliyordu ki : tavşan korktuğu için kaçmaz kaçtığı için korkar Saat 4 Ağzıkara - Söğütlüdere mıntıkası On ikinci Piyade Fırkası Gözler karanlıkta, uzakta Eller yakında, makanizmalar üzerinde Herkes yerli yerinde Tabur imamı mevzideki biricik silâhsız adam : ölülerin adamı, kırık bir söğüt dalı dikerek kıbleye doğru, durdu boyun büküp el kavuşturup sabah namazına İçi rahattır Cennet, ebedî bir istirahattır Ve yenilseler de, yenseler de âdâyı, meydânı gazadan o kendi elleriyle verecektir Cenâbı rabbülâlemîne şühedâyı Saat 445 Sandıklı civarı Köyler Sarkık, siyah bıyıklı süvari, çınar dibinde, beygirinin yanında duruyordu Çukurova beygiri kuyruğunu karanlığa vuruyordu : dizkapaklarında kan, kantarmasında köpük… İkinci Süvari Fırkasından Dördüncü Bölük, atları, kılıçları ve insanlarıyla havayı kokluyor Geride, köylerde bir horoz öttü Ve sarkık, siyah bıyıklı süvari ellerinin tersiyle yüzünü örttü Karşı dağlar ardında, düşman elinde kalan bir başka horoz vardır : baltaibik, sütbeyaz bir Denizli horozu Düşmanlar herhal onu çoktan kesip çorbasını yapmışlardır… Saat beşe on var Kırk dakka sonra şafak sökecek «Korkma sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak» Tınaztepeye karşı Kömürtepe güneyinde, On beşinci Piyade Fırkasından iki ihtiyat zabiti ve onların genci, uzunu, Darülmuallimin mezunu Nurettin Eşfak, mavzer tabancasının emniyetiyle oynıyarak konuşuyor : -Bizim İstiklâl Marşında aksıyan bir taraf var, bilmem ki, nasıl anlatsam, Âkif, inanmış adam, fakat onun, ben, inandıklarının hepsine inanmıyorum Meselâ, bakın : «Gelecektir sana vaadettiği günler Hakkın» Hayır, gelecek günler için gökten âyet inmedi bize Onu biz, kendimiz vaadettik kendimize Bir şarkı istiyorum zaferden sonrasına dair «Kim bilir belki yarın…» Saat beşe beş var Dağlar aydınlanıyor Bir yerlerde bir şeyler yanıyor Gün ağardı ağaracak Kokusu tütmeğe başladı : Anadolu toprağı uyanıyor Ve bu anda, kalbi bir şahan gibi göklere salıp ve pırıltılar görüp ve çok uzak çok uzak bir yerlere çağıran sesler duyarak bir müthiş ve mukaddes mâcereda, ön safta, en ön sırada, şahlanıp ölesi geliyordu insanın Topçu evvel mülâzımı Hasanın yaşı yirmi birdi Kumral başını gökyüzüne çevirdi, kalktı ayağa Baktı, yıldızları ağaran muazzam karanlığa Şimdi bir hamlede o kadar büyük, öyle şöhretli işler yapmak istiyordu ki bütün ömrünü ve hâtırasını ve yedi buçukluk bataryasını ağlanacak kadar küçük buluyordu Yüzbaşı sordu : - Saat kaç? - Beş - Yarım saat sonra demek… 98956 tüfek ve şoför Ahmetin üç numrolu kamyonetinden yedi buçukluk şnayderlere, on beşlik obüslere kadar, bütün âletleriyle ve vatan uğrunda, yani, toprak ve hürriyet için ölebilmek kabiliyetleriyle Birinci ve İkinci ordular baskına hazırdılar Alaca karanlıkta, bir çınar dibinde, beygirinin yanında duran sarkık, siyah bıyıklı süvari kısa çizmeleriyle atladı atına Nurettin Eşfak baktı saatına : - Beş otuz… Ve başladı topçu ateşiyle ve fecirle birlikte büyük taarruz… Sonra Sonra, düşmanın müstahkem cepheleri düştü Bunlar : Karahisar güneyinde 50 ve doğusunda 20-30 kilometredeydiler Sonra Sonra, düşman ordusu kuvâyi külliyesini ihâta ettik Aslıhanlar civarında 30 Ağustosa kadar Sonra Sonra, 30 Ağustosta düşman kuvâyı külliyesi imha ve esir olundu Esirler arasında General Trikopis : Alaturka sopa yemiş bir temiz ve sırmaları kopuk frenk uşağı… Yaralı bir düşman ölüsüne takıldı Nurettin Eşfakın ayağı Nurettin dedi ki : «Teselyalı Çoban Mihail,» Nurettin dedi ki : «Seni biz değil, buraya gönderenler öldürdü seni…» Sonra Sonra, 31 Ağustos günü ordularımız İzmire doğru yürürken serseri bir kurşunla vurulan Deli Erzurumluydu Devrildi Kürek kemikleri altında toprağı duydu Baktı yukarı, baktı karşıya Gözler hayretle yandılar : önünde, sırtüstü, yan yana yatan postalları her seferkinden kocamandılar Ve bu postallar daha bir hayli zaman üzerlerinden atlayıp geçen arkadaşların arkasından seyredip güneşli gökyüzünü ihtiyar bir muhacir karısını düşündüler Sonra… Sonra, sarsılıp ayrıldılar birbirlerinden ve Deli Erzurumlu ölürken kederinden yüzlerini toprağa döndüler… Solda, ilerdeydi Ali Onbaşı Kan içindeydi yüzü gözü Bir süvari takımı geçti yanından dörtnala Kaçanı kovalamıyordu yalnız ulaşmak da istiyordu bir yerlere ve sadece kahretmiyor yaratıyordu da Ve kılıçların, nalların, ellerin ve gözlerin pırıltısı ardarda çakan aydınlık bir bütündü Ali Onbaşı bir şimşek hızıyla düşündü ve şu türküyü duydu : «Dörtnala gelip Uzak Asyadan Akdenize bir kısrak başı gibi uzanan bu memleket bizim Bilekler kan içinde, dişler kenetli, ayaklar çıplak ve ipek bir halıya benziyen toprak, bu cehennem, bu cennet bizim Kapansın el kapıları, bir daha açılmasın, yok edin insanın insana kulluğunu, bu dâvet bizim… Yaşamak bir ağaç gibi tek ve hür ve bir orman gibi kardeşçesine, bu hasret bizim…»> Sonra Sonra, 9 Eylülde İzmire girdik ve Kayserili bir nefer yanan şehrin kızıltısı içinden gelip öfkeden, sevinçten, ümitten ağlıya ağlıya, Güneyden Kuzeye, Doğudan Batıya, Türk halkıyla beraber seyretti İzmir rıhtımından Akdenizi Ve biz de burda bitirdik destanımızı Biliyoruz ki lâyığınca olmadı bu kitap, Türk halkı bağışlasın bizi, onlar ki toprakta karınca, suda balık, havada kuş kadar çokturlar; korkak, cesur, câhil, hakîm ve çocukturlar ve kahreden yaratan ki onlardır, kitabımızda yalnız onların mâcereları vardır… NAZIM HİKMET