Yağmurun Oluşması

Yağmurun Oluşması

Hava her zaman belirli bir miktar su buharı içerir ve eğer hava yeterince soğuksa, su buharının bir bölümü yoğunlaşarak su damlacıkları haline dönüşür Damlacıklar havadaki toz tanecikleri üzerinde oluşabilir Başlangıçta çok küçük olan damlacıklar, havanın soğuması sürerse giderek büyür ve düşmeye başlar Çapları milimetrenin yaklaşık beşte biri kadar olan damlacıklar saniyede yaklaşık 1 metrelik bir hızla düşebilirler

Şiddetli tropik sağanaklarda damlacık çapı birkaç milimetre olabilir Bir hava kütlesi üç biçimde soğuyup yoğunlaşabilir Birincisi, hava kütlesi kendisinden daha soğuk bir kara parçası üzerinden geçerken soğuyabilir; bunun sonucunda oluşan yoğunlaşma genellikle çiy ya da kırağı biçiminde görünür (bak ÇİY, KIRAĞi VE Don) İkincisi, hava daha düşük sıcaklıktaki başka bir hava kütlesiyle karışabilir ve sonuçta sis ya da bulut oluşabilir (bak Sis) Üçüncü olarak, hava kütlesi yükselerek soğur ve yoğunlaşır; bulutların ve yağmurun temel nedeni budur Yükseldikçe atmosfer basıncı azalan haya kütlesi giderek genleşir Bu durum kütlenin soğumasına neden olur

Böylece, hava daha az nem tutabilir hale gelir; fazla nem buluta dönüşür ve sonuçta yağmur ya da kar biçiminde yere düşer Güneşin yeryüzünü ısıtması sonucunda hava yükselmeye başlayabilir ve sonuçta boran ve muson yağmurları oluşabilir (bak MUSON; ŞİMŞEK VE GÖK GÜRÜLTÜSÜ) Sıcak bir hava kütlesi soğuk bir hava kütlesinin üzerine çıktığında da yoğunlaşma olur ve bunun sonucunda da siklon yağmurları oluşur (bak Hava Durumu) Hava, tepelerin ya da sıradağların üzerine yükselmek zorunda kaldığı zaman da benzer bir durum doğar ve bunun ardından dağ yağmurları gelir

Çoğu yağmur bu üç nedene birden dayanır; ama genellikle bunlardan biri öbürlerine göre daha önemli bir rol oynar Yağan yağmur miktarı başka etkenlere de bağlıdır Üzerinden fazlaca nemli hava geçmeyen alanlar doğal olarak kurak olur Denizlerin üzerinde uzun yol alan hava kütleleri genellikle karaların üstünden geçen hava kütlelerine göre daha çok yağmur taşır Kutuplara doğru, yani daha yüksek enlemlere doğru ilerleyen hava kütleleri, soğuk bölgelerden sıcak bölgelere doğru gelen hava kütlelerine oranla daha çok su buharı tutar ve daha çok yağmur getirir

Kutup bölgelerindeki yağış temel olarak kar biçiminde dökülür; yağış mik tan ise genellikle yılda 250 milimetrenin altındadır Dağların üzerinde yol alan hava kütleleri daha kuru ve sıcaktır Bazı çöllerin sıradağların ı azgâraltı kesiminde (rüzgâr alan yamacın arka tarafı) bulunmasının nedeni budur Avustralya'nın en çok yağış alan yerleri kıtanın kıyı kesimleridir; iç kesimlerdeki yıllık yağış miktarı ise 250 milimetrenin altındadır Herhangi bir alan üzerindeki hava akış doğrultusu yıl boyunca değişebilir ve bu da bazı mevsimlerin kurak, bazılarının ise yağışlı geçmesine neden olabilir

Ekvator kuşağı ve büyük, kızgın çöller dışında kalan tropik alanların çoğu yazın yağmur alır Bu yağmurlar genellikle boranlar biçiminde gelişir Hindistan'da ve Asya'nın güneydoğusunda yazın içerilere doğru büyük bir nemli hava akışı vardır ve buna muson denir Bu tropik bölgelerde soğuk mevsim kurak geçer Öte yandan ekvator kuşağı bütün yıl yoğun yağış alır İngiltere ve Yeni Zelanda gibi, orta enlemlerde yer alan ülkelerde ve kıtaların batı kıyılarında kalan yerlerde kurak mevsim yoktur Benzer konumlarda bulunan, ama ekvatora biraz daha yakın bazı yerlerde Akdeniz iklimi egemendir; bu iklimde kışlar daha yağışb geçer Akdeniz ikliminin egemen olduğu bölgeler, Akdeniz ülkelerinin yanı sıra ABD de California, Şili'nin orta kesimleri ve Afrika ile Avustralya'nın güneybatı kesimleridir Yağış miktarı, plüviyometre ya da yağış ölçer denen aygıtla milimetre olarak ölçülür

Meteorologlar yağışölçerle yağmurun yanı sıra dolu, kar, çiy ve kırağı gibi bütün yoğunlaşma ya da yağış biçimlerinin miktarını ölçebilirler Dolu ya da kar gibi katı yağışlar, ölçülmeden önce suya dönüştürülür (bak Meteoroloji) Dünyanın en çok yağış alan yeri Hindistan'ın Assam eyaletindeki Çerrapunci'dir Burada yıllık ortalama yağış 10820 mm düzeyindedir ve bunun büyük bölümü nisandan eylüle kadar süren yaz musonu sırasında düşer Dünyanın en kurak yeri ise Şili'nin kuzeyindeki Atacama Çölü'dür; burada yüzyıllardır herhangi bir ölçülebilir yağış görülmemiştir

YAĞMURUN OLUŞUMU

Havadaki su buharının yoğuşmasiyle meydana gelen su damlacıklarının çapı, bulutları meydana getiren damlacıkların çapından daha fazla büyürse, başka bir deyimle, bu su damlacıklarının çapı milimetrenin en az 1/10 unu aşarsa, bu taktirde su damlacıkları bulutlarda olduğu gibi havada asılı kalamazlar, yerçekiminin tesiriyle düşerler ve yağmuru meydana getirirler Yağmura sebep olan su damlacıklarının çapları çoğunlukla 1-5 mm arasındadır ve su damlacıklarının çaplarının büyümeleri, aslında bulutların ince taneciklerinin birbirleriyle birleşmeleri sonucudur

Bilindiği gibi yağmurun yağabilmesi için havanın su buharı ile doymuş hale gelmesi ilk şarttır Ancak doyma noktasına erişmek, yağmur için tek başına yeterli değildir Bunun yanında yoğuşmanın olması; yoğuşmanın meydana gelebilmesi için de, havada, yoğuşmayı kolaylaştıracak toz, iyon ve sodyum klorür gibi bir takım yoğuşma çekirdeklerinin bulunması gerekir Suni yağmur meydana getirmek için havaya iyon yahut sodyum klorür verilmesi, havada bir yoğuşma çekirdeği meydana getirmek ve böylece, yoğuşmayı hızlandırmak gayesiyledir Yine büyük şehirlerin üzerinde sık sık sislerin teşekkülü bu şehirlerden havaya yayılan iyon ve tozlar yüzündendir

Yağmur miktarı, toprak yüzeyine düşen suyun, buharlaşmaya ve toprağa sızmaya uğramadan, meydana getireceği yükseklik ile tayin olunur Buharlaşma ve sızmaya engel olmak için de yağmur plüvyometre denen aletlerle ölçülür Plüviyometrede yağmurun yüksekliği milimetre yahut santimetre ile ifade edilir, 1 m² yüzey üzerinde 1 mm yüksekliğindeki yağış, 1 cm² ye düşen 1 kg yağışa eşittir Bu bakımdan yağmur ya mm cinsinden yada cm² ye kilo kg cinsinden ifade edilir Havadaki su damlacıkları her zaman yağmur halinde değil, bazen yahut çiğ şeklinde de düşerler Bu sebepten yağmur, kar, çiğ gibi bütün bu yağış şekillerini ifade için, yağmurdan başka terim olan yağış kullanılır

Az miktarda yağan fakat uzun süre devam eden yağmura çisenti yahut normal yağmur, buna karşılık kısa sürede düşen bol miktardaki yağmurlara sağanak denir Birkaç dakikadan yarım saate kadar olan şiddetli yağmurlar asıl sağanakları teşkil ederler Sağanaklar, yağmur süresinin saat ve dakikasına kadar tespiti ile mümkündür Bu imkanın olmadığı yerlerde sağanak yağışları için, 24 saat içindeki en yüksek yağış miktarı ölçü olarak alınır

OLUŞUM EVRELERİ

1 EVRE:
Okyanuslardaki köpüklenme ile oluşan sayısız hava kabarcığı sürekli ortaya çıkmakta ve su zerreleri sürekli olarak gökyüzüne fırlamaktadır Tuzca zengin olan bu zerreler daha sonra rüzgarlarla taşınır ve atmosferde yukarılara doğru yol alırlar Aerosol adı verilen bu küçük parçacıklar "su tuzağı" adı verilen bir mekanizmayla yine denizlerden yükselen su buharını kendi çevrelerinde minik damlalar halinde toplayarak bulut damlalarını oluştururlar

2 EVRE:
Tuz kristallerinin ya da havadaki toz zerrelerinin etrafında yoğunlaşan su buharı sayesinde bulutlar oluşur Bunların içindeki su damlacıkları çok küçük olduklarından (001 ile 002 mm çapında) havada asılı kalırlar ve göğe yayılırlar Böylece gök bulutlarla kaplanır

3EVRE:
Tuz kristallerinin ve toz zerreciklerinin etrafında biraraya gelen su parçacıkları iyice yoğunlaşarak yağmur damlalarını oluştururlar Böylece havadan daha ağır bir konuma gelen damlalar buluttan ayrılarak yağmur biçiminde yere düşmeye başlarlar