Uluslararası Boyutlarda Anadolu Ve Kafkasya Ekseninde Ermeni Sorunu

Uluslararası Boyutlarda Anadolu ve Kafkasya Ekseninde Ermeni Sorunu

Yazar: Prof Dr Mim Kemal ÖKE
Yazarın ifadesiyle bu çalışma, siyasi emellere alet edilmiş bir geçmişi inceleme konusu” yapıyor Kitap genel olarak Osmanlı İmparatorluğunda ortaya çıkan Ermeni sorununun “ne olduğu” sorusuna cevap aramıştır Sosyal bilimlerdeki araştırmacılar tarafından, bugüne kadar Ermeni sorunu değişik yönleriyle ele alınmış ve kitap haline getirilmiştir Kitap, bu konuda yazılmış diğer eserlerden farklı olarak mevcut belgeler ışığında sorunu uluslar arası ilişkiler bilimi metodolojisiyle ele alarak analiz etmeye çalışmıştır
Kitabı ilginç hale getiren, Ermeni sorunu incelenirken, metodoloji olarak uluslar arası ilişkilerin kullanılmasıdır Çünkü, tarih kavramı ve bilgisi olmaksızın bir uluslar arası politika incelemesinin yerinde olamayacağı açıktır Ayrıca, uluslar arası politika kavramı dikkate alınmaksızın yapılan bir siyasi tarih çalışması da globalleşen dünya ile ilişkilendirilemeyen olayların bir karmaşası olarak görülecektirBu dönemde; dünya, güç dengesinde giderek daha önemli bir devlet olarak ortaya çıkan Çarlık Rusya ile Osmanlı Devletini bir doğal yayılma alanı olarak kabul etmekte ve bu topraklardan yararlanarak güneyde sıcak denizlere açılma hedefi gütmektedir Bu hedefe ulaşmak için ise; Osmanlı yönetimi altındaki Hristiyan toplumların hamisi rolünü oynamaktadır Ayrıca, dönemin diğer iki başlıca gücü olan İngiltere ve Fransa da Osmanlı Ermenilerine Protestanlık ve Katolikliği kazandırmak amacındadır Bu kapsamda; İngiliz ve Fransızlar İstanbulda 1830′da Ermeni Katolik, 1847′de Ermeni Protestan kiliselerini kurdurmuşlardır Rusya, İngiltere ve Fransanın Osmanlı Ermenilerine ve diğer Hristiyan toplumlara gösterdikleri bu ilginin gerisinde esas olarak Osmanlı Devletinin iç işlerine müdahale edebilmek ve İmparatorluğu parçalamak amaçlanmaktadır
Ermeni sorunu yapı itibarıyla milliyetçilik hareketlerinin sonucu olarak Osmanlıların son döneminde ortaya çıkan ve geniş bir bölgeye tesiri olan bir azınlık meselesinden ziyade, Orta Doğuda nüfuz mücadelesinde bulunan, bu bölgede çıkar ve emelleri bulunan bütün devletleri ilgilendiren uluslar arası bir problem olarak karşımızdadır Ayrıca, Osmanlı İmparatorluğunun son döneminde yer alan bu ve diğer azınlık meseleleri de İmparatorluk tarafından üretilen siyasetlerle değil, dünya siyasal sisteminde meydana gelen savaşlar ve diplomatik mücadelelerle bugünkü durumuna gelmiştir
Ermeni akademisyenler tarafından, büyük azim ve gayretlerle Doğu Anadolunun Ermenilerin asıl yurdu olduğu, Türklerin ise; bu bölgeyi asıl sahiplerinden zorla aldığı ve amaçlarına ulaşmak için de soykırım uyguladıkları yolundaki sözde iddiaları gündemdedir Günümüzde uluslar arası arenada aynı tez kullanılarak Türklerin Kıbrısta da aynı yola başvurduğu iddialarına şahit olunmaktadır Belki bütün bunlar kitabın değerini bir ölçüde daha artırıp dünya siyasetinin takibinde tarih kavramının eksikliklerinin uluslar arası politika ile birlikte ele alınması gereğini ortaya çıkarmaktadır Kitabın diğer bir üstün tarafı ise; konuyu Anadolu Ermenileri ile sınırlı tutmayarak, aynı sistematik içerisinde Kafkasyaya uzanan yönlerini de incelemesidir Ermeni sorununun, Kafkasyaya bakan yönünü, 1990′larda başlayan Karabağ sorunu tam anlamıyla doğrulamakta ve canlı bir bakış kazandırmaktadır
İlk bölüm uluslar arası politika teorisinden bahsetmektedir Olay daha sonrasında bu teori çerçevesinde ele alınarak, sorunun oluştuğu uluslar arası ortam incelenmiştir Bu bölümde özellikle 1815′li yıllardan sonra Avrupanın Osmanlı politikasının temelini oluşturan “şark meselesi”ne dikkat çekilmiş ve sonraki bölümlerde daha çok sorunun anatomisiyle ilgilenilmiş ve çerçevesi ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır Ermeni yazarların ifadeleri tüm çelişkileriyle ortaya çıkarılmış ve diğer devletlerin çok değişken dış politikaları incelenmiştir Uzun yıllar boyunca İmparatorluk topraklarında “millet-i sadıka” olacak kadar iç içe yaşayan bir topluluğun hangi nedenler ile bir “sorun” olarak nitelendirilmeye başlandığı belirtilmiştir Son bölümlerde olayın çözümlenmesine dair analizler gündeme gelmiş ve dikkat bir yönüyle Ermeni sorununun bir dönüm noktası olan 1917 yılına çevrilmiştir Sovyet devrimi ile meydana gelen global değişim yeni bir boyut kazanmış ve Ermeni sorununun Anadolu merkezli olmaktan çıkarak Kafkasya ekseninde yer aldığı belirtilmiştir
Sonuç olarak “yeni dünya düzeni” adı altında yaşanan tüm karmaşa, bazı güçlerin 19ncu yüzyıl “Sömürgeci Batı” geleneklerini kötü bir şekilde devam ettirme inatlarıdır Kitap ayrıca bu konu üzerinde okunabilecek geniş bir kaynakçayı da içermektedir