Yavuz Sultan Selim Kitabı Soylesı

Yavuz Sultan Selim kitabı soylesı

Yavuz Sultan Selim kısa saltanatına rağmen kazandığı başarılarla Osmanlı tarihinde özel bir yere sahip Daha döneminde hayatı menkıbelere konu olmuş Hakkında geniş bir literatür oluşmuş Ama bunların çoğu popüler vurguları yüksek kitaplar Prof Feridun Emecen akademik disiplini elden bırakmadan devrinin kaynaklarından hareketle Yavuz'un biyografisini kaleme aldı Biz de Alevilik meselesi ile son dönemde sıkça gündeme gelen Yavuz'u, Prof Emecen'in Yavuz Sultan Selim kitabı vesilesiyle konuştuk

Yavuz kitabın arka kapağında denildiği gibi "Osmanlı'nın en meşhur, aynı zamanda en meçhul padişahı" mıydı?

Evet öyle söylenebilir Yavuz Sultan Selim hayatı menkıbeler içerisinde yoğrulmuş ve o çerçevede anlatılan bir padişah Hakkında ciddi bir bilgi kirliliği söz konusu Bu bilgi kirliliğinden Yavuz'u ayıklamak lazım O bakımdan meçhul Bir taraftan da hakkında pek çok neşriyat yapılmış Akademik tarihçiliğin dışında amatörce yazılmış hamasi duygularla kaleme alınmış kitaplar var Meçhul ve meşhur lafzı oradan geliyor

Son bir yıl içerisinde Yavuz hakkında yazılmış kitaplarda artış dikkat çekiyor Bunun sebebi ne sizce?

Yavuz, popüler oldu İskender Pala'nın romanı çıktı, yine birkaç kitap daha yayımlandı Aslında Yavuz'a bu anlamda ilgi yeni değil Daha önce de vardı Fakat son zamanlarda Alevilik meselesi sebebiyle o döneme bir yoğunlaşma oldu Romanla benim kitabın aynı günlerde yayımlanması mutlu bir tesadüf Ben çok önceden başladım 5-6 yıldır çalışıyordum

Ama yine de sanki Yavuz gölgede kalmış bir padişahtı İkinci Abdülhamid'le ilgili bir yıl içinde onlarca eser çıktı mesela

Bizim farkında olmadığımız ciddi bir literatür var Yavuz devamlı yazıldı Mesela Fatih sadece fetihle beraber gündeme gelirken Yavuz Sultan Selim, Türkiye'nin bugün konuştuğu sosyal meselelerin tarihsel kaynağı olması bakımından hem de Arap dünyası ile ilişkiler ve hilafet sebebiyle hep konuşuldu, yazıldı

Toplumdaki Yavuz algısını efsaneler, menkıbeler mi şekillendirmiş?

İnsanların zihinlerinde menkıbelere konu olan bir Yavuz var Bu menkıbeler arasından gerçeği süzmek önemli Kitapta yapmaya çalıştığım bu Yavuz döneminin resmi kaynaklarını, arşiv belgelerini, yabancı kaynakları tarayarak bir portre ortaya koydum Bu arada 'Yavuz Sultan Selim nasıl bir menakıbeye konu oldu? Bunlar nelerdir?' onları da ihmal etmedim Bunları kitapta gösterdim, bazen tenkide tabi tuttum

Yavuz Sultan Selim'i daha çok zaferleri ile tanıyoruz Özel hayatı hakkında bilgi yok mu?

Harem hayatı ve çocuklarıyla ilişkileri konusunda detaylı bilgi yok Sekiz yıllık saltanat çok kısa bir dönem Yavuz dışındaki padişahlar hakkında bu bilgiler çoktur Bilgilerin çoğu Venedik kaynaklı Saray içerisinde ne oldu ne bitti, nasıl bir hayat var iyi haber alıyor Venedik kaynakları

Kaynaklarda Yavuz'un "Ben Allah'ın emirlerini yerine getirmek, zülum görenlere yardım etmek için zırh giydim, kılıç kuşandım" dediği söyleniyor Bu inanç diğer padişahlarda da var mı?

Genel bir anlayışı yansıtıyor bu ibare Yavuz'a has bir şey değil şüphesiz Şah İsmail'e göndermiş olduğu mektupta geçiyor İslam düşüncesine sahip bir sultan kendisi gibi olan bir hükümdara karşı seferin meşruiyetini ortaya koymak için birtakım unsurları ortaya sürmesi lazım

Yavuz samimi mi peki?

Yavuz'da güçlü dini vurgular var ve samimi Türbeleri ziyaret ediyor, onların tamirini yaptırıyor İstanbul'dan çıkarken mutlaka babasının ve dedesi Fatih'in türbesini ziyaret ediyor Bu Yavuz'la birlikte gelenek oluyor

Yine Yavuz döneminde hilafet Osmanlılara geçiyor Halife sıfatını kullanıyor mu Yavuz?

Kullanmıyor Mısır'dan halifeyi getirtiyor İstanbul'a Halifenin kendi yanında olması İstanbul'un bir hilafet merkezi olduğunu göstermek amaçlı Hilafetin merkezi Kahire değil de İstanbul'dur demeye getiriyor Ayrıca Yavuz "Harameynin hadimi" yani hizmetçisi sıfatıyla kendini anıyor "Biz bu mukaddes yerlerin sahibi değiliz hizmetçisiyiz, hakimi değiliz hadimiyiz" diyor Anlayış bu Hilafet vurgusu Kanuni döneminde ortaya çıktı 18 yüzyılda siyasi meselelerle beraber doruk noktasına ulaştı

İslam dünyasından bakış nasıl Yavuz'a?

Mısır ve Kahire yani eski Memlüklüler buna karşı Mekke-Medine uleması, Şam ve Halep'teki ulema arasında müspet bir bakış var Çünkü o sırada önemli bir tehdit sözkonusu Portekizliler Kızıldeniz'e girmişler ve mukaddes yerleri tehdit ediyorlar Osmanlılar olmasaydı bu bölgelerin Hıristiyan tehdidi ile çok ciddi anlamda karşı karşıya kalacağı açıktı

Kutsal emanetlerin bir kısmı o dönemde mi getirildi?

Yavuz Sultan Selim zamanında 500-600 kadar Mısırlı, ulema va sanatkarla beraber bazı kutsal emanetlerin getirildiğine dair bilgiler var

Yavuz'un sert bir imajı var Mizacı mı böyle?

Yavuz Sultan Selim zaman zaman sertliğe başvuruyor Yanındaki adamların kendisine ayak uydurmasını istiyor Gerçek anlamda tek adam Yavuz Yalnız kalıyor fikirlerinde Çoğu defa divanda vezirlerle tartışıyor, bazen onları kovuyor, bazen küsüp divana gelmediği oluyor Kendi zihnindeki düşünceleri gerçekleştirmek için acelesi var Bu düşüncenin karşısına çıkanları bertaraf ediyor Çoğu şiddet uygulamaları seferler sırasında askerin şevkini kıran kimseler içindir Devlet görevlileri halka zulmediyor Hazineden para çalanlar var Bunlara tahammülü yok

Sanırım bu sert ve acımasız Yavuz imajında 40 bin Alevi'yi kestiği söylentisi var

Bu konuda doğruların anlaşılması gerekiyor 40 bin rakamı abartılı Bir kere o dönemde şehirlerinin nüfusu 3-5 bin Böyle bir şeyin kısa sürede yapılmasına imkanı yok Çünkü geniş bir bölge var Bölgeyi tarayıp 40 bin kişiyi tespit edecek, sonra katledeceksiniz Olabilecek iş değil

Peki bu 40 bin rakamı nereden çıktı?

Bu rakamı biz hacim olarak anlamalıyız Pek çok kimse anlamında bu rakam kullanılıyor Gerçek rakam bu değil Kaynaklara dönersek şöyle bir durum var: Bu bilgi İdris-i Bitlisi'nin Selim Şahname isimli eserinde ortaya çıktı İdris-i Bitlisi insanların tespit edilip emirle kırk bin kişinin ortadan kaldırıldığını söylüyor Bununla ilgili başka kaynak yok Eğer tahrir yapıldı, isimler tespit edildi ise bunların arşiv defterlerinde olması gerekiyor Bu bilgiler yok Elimizde bir defter var Bu defter Amasya, Çorum, Sivas bölgesini kapsıyor Burada Şah İsmail'e destek veren tımarlı sipahilerle Şehzade Ahmet'e destek verenlerin isimler var Bunlar da 70 kişi

Bugüne nasıl geliyor bu yanlış bilgi?

İdris-i Bitlisi'nin kullandığı bu bilgi sonraki tarihçiler tarafından herhangi bir tenkide tabi tutulmaksızın kullanıldı Burada tarihçinin görevi kaynakların tenkidini yapmak, başka kaynaklarla mukayese etmektir

Osmanlı'da Alevilere bir baskı var mı?

Bir isyan hareketi olmadıkça Alevilere sistemematik bir baskı söz konusu değil Baskı olsaydı Anadolu'da bugün Alevi zümrelerinin olmaması gerekirdi Yalnız Alevi toplumu içe kapandı Varlığını öyle korudu Bu süreçte her iki taraf da yanlış fikirlerle beslenerek bugüne kadar geldi Bu meselenin çözülmesi lazım Yanlış bilgiye dayalı bir husumetin olmaması gerekiyor Bu husumetin tarihe dayalı olarak temellendirilmesini doğru bulmuyorum

Yavuz'u küpeli gösteren bir portre var Bu da çok tartışıldı İşin aslı nedir?

1530'larda Batı'da yapılmış olan madalyonun üzerinde baskı portre var Orada kulağı küpeli bir şahıs var Bu küpeli portre tamamen Avrupalı muhayyilesinden çıkma bir portre Daha sonra bu resimlere de yansıdı Ama buradaki resmin Yavuz'la ilgisi yok Bence Şah İsmail'le de alakası yok Her ikisinin de dönemlerinde yapılmış minyatürleri elimizde

Yavuz örnek alınan bir padişah mıydı?

Sekiz yıllık dönem içinde büyük işler yaptığı için örnek alındı Tarihçiler de büyük ilgi gösterdi Yavuz'a Fatih ve Kanuni ile birlikte ismi hep anılan bir padişah Yavuz

İyi bir şair olduğunu biliyoruz Çok okuyan bir padişah mıydı?

Çok okuyan bir padişah Kaynaklarda onun kitap merakı hep vurgulanıyor Kahire'ye gittiği zaman kitapları tercüme ettirip okuyor Yine Mısır seferinde kaybolan bir kitap var, onun peşine düşüyor Kitabın bulunması için emir yayınlıyor Osmanlı padişahları içinde kitap merakı ile öne çıkan padişahlardan

Osmanlı tarihi daha çok ilgi görüyor bugün Neye bağlıyorsunuz bunu?

Bu ilgi yeni değil 1950'lilerde var Birçok tarih dergisi çıkıyor o döndemde Bunlar çok satan dergiler Aslında tarihe karşı halkın ilgisi hiç kesilmedi Zaman zaman azaldı Devletin politikasındaki farklılaşma bugün Osmanlı'ya ilgiyi artırdı Dünyada da Osmanlı tarihine ilgide artış var Osmanlı tarihi özellikle Avrupa tarihine eklemlenen bir tarih Avrupa tarihi Osmanlı olmadan anlaşılamaz Bunun farkına varıldığı için ciddi çalışmalar yapılıyor

TV programları tarihe ilgiyi artırdı fakat

Televizyondaki tarih programları, gazetelerdeki tarih sayfaları için ne düşünüyorsunuz?

Popüler televizyon programlarının tarihe ilgiyi artırdığı şüphesiz Her ne kadar pek çoğu meslekten olmasa da gazetelerde yazıyor, televizyonlarda program yapıyorlar, bu nedenle tenkit etmek istemem Yalnız halkın ciddi çalışmalar okuması gerekiyor

Ciddi çalışmalar derken?

Akademisyenlerin çalışmalarına bakılması gerekiyor Sabırla okumak gerekiyor