Hedef - The Goal-Kitap Özeti

Hedef - The Goal kitap özeti

Yazar:MEliyahu GOLDRATT, Jeff COX
İsrailli bir fizikçi olan DrEliyahu Goldratt, günümüzde “Kısıtlar Teorisi” olarak bilinen yönetim felsefesinin yaratıcısıdır Bu kitabında Goldratt, üretim kapasitesi yetersiz olan işletmelerde “Kısıtlar Teorisinin” nasıl uygulanacağı ve kazancın nasıl artırılacağı (Senkronize Üretim) üzerinde durmaktadır “Kısıtlar Teorisi”nin temel ilkelerinin de ele alındığı bu eserin Türkçe dahil olmak üzere 13 dile çevirisi yapılmıştır İngilizce nüshası 12 milyon adet satarak en fazla satan kitaplar arasında yerini almıştır Ayrıca, 30 kişinin seslendirdiği ses kasetleri de satılmaktadır Günümüzde, yönetimin hemen her alanında uygulama alanı bulan bu felsefeyi daha iyi tanıtmak amacıyla Goldratt, başka kitaplar da yazmıştır Proje yönetimindeki kısıtlara yönelik olarak “The Critical Chain”; işletmelerde alınan kararlarda karşılaşılan kısıtların belirlenmesine yönelik “The Haystack Syndrome”, düşünme süreci ve bu süreçte kullanılması gereken araçların neler olduğuna yönelik ve aynı zamanda da “The Goal” adlı kitaptaki olayların devamı niteliğinde olan “Its Not Lucky”; üretim işletmelerinde kullanılan stok kontrol yönetimi (lojistik sistemi) konusuna yönelik olarak “The Race” ve bilgi teknolojisinde karşılaşılan sorunları ele alan “Necessary But Not Sufficient” adlı kitapları da mevcuttur
Kitabın konusunu, UniCo firmasının bir fabrikasında müdür olan Alex Rogonun evliliği ve iş hayatında yaşadığı sorunlar oluşturmaktadır Bir gün iş yerine geldiğinde Alex, UniCo Şirketi başkan yardımcısının ofisinde olduğunu öğrenir Başkan yardımcısı, 7 hafta geciken bir sipariş için geldiğini, gecikmelerin firmaya para kaybettirdiğini ve 3 ay içerisinde fabrikanın siparişleri zamanında karşılayarak gelirini arttırmadığı takdirde de kapanacağını söyler ve ayrılır Alex, siparişin NCX-10 adlı makinanın hem bozuk hem de yedeğinin olmaması ve operatörün de işten ayrılması nedeniyle yetişemediğini öğrenir Bu esnada, eşine fazla zaman ayıramadığı için sorunlar yaşamış; hatta, eşi evi terketmiştir
Yalnız kaldığında Alex, bir şeylerin doğru gitmediğini düşünür Çünkü, fabrikanın teknolojik açıdan her şeye sahip olduğunu, hatta robotların bile kullanıldığını, sendika ile aralarında bir sorunun olmadığını; ancak, hem fiyat ve dağıtım konusunda rakiplerinden geri kaldıklarını hisseder
İlk çeyrek döneme ilişkin raporların sunulduğu toplantı için başkan yardımcısının ofisine giden Alex, hammadde maliyetindeki artışlar, ilk çeyrekteki satışların geçen yıla oranla % 22 oranında azalması gibi hususları dinlerken; sigara içmek bahanesiyle elini cebine attığında, yarım kalmış bir sigara paketinin nasıl cebine girdiğini hatırlamaya çalışır İki hafta kadar önce “Robotların Üretimde Sağladığı Verimlilik” konulu bir panele giderken de aynı kıyafeti giydiğini hatırlar Havaalanında, Jonah adlı bir bilim adamıyla karşılaşmış ve Jonah kendisine robotların sağladığı verimlilik artışı ile ilgili tuhaf sorular sormuştur (Jonah, Musevi dininde “kurtarıcı” anlamına gelmekte ve aslında burada yazar kendisini ifade etmektedir) Jonah, herhangi bir işçinin işten çıkarılıp çıkarılmadığını sormuş; Alex de işçilerin başka bölümlere kaydırıldığını söylemiştir Sonra Jonah kendisine, hedefleri belirlemeden, stokları azaltmadan, işçilik maliyetlerini düşürmeden ve satışlarda artış yaratmadan robotlarda verimlilik artışının olamayacağını söylemiştir Verimliliği, firmayı hedefine yaklaştıran her türlü olumlu hareket olarak tarif etmiştir Ancak, Jonahın acelesi olduğundan bu konuşmalar uçağa yürürken yapılmış; bu arada da sigara paketini tutması için Alexe vermiştir Toplantıda verilen arayı fırsat bilen Alex, toplantıyı terkeder Kafasında, “tek hedefin ne olması gerektiği” vardır
Fabrikaya yakın bir tepede, “gerçek hedefin ne olması gerektiği”ni düşünür Hammadde ve malzeme alımları ele alındığında, 32 aylık bakır tel ve 7 aylık paslanmaz çelik levha stoğu vardır Buraya büyük paraların bağlandığını düşünür Satın alımların ekonomik yapılması, satın alma bölümü için hedef olurken; fabrikanın bir hedefi olamazdı Fabrikada çalışanlar da asıl hedef olamazdı Çünkü, UniCo firması bazı Japon firmalarının yaptığı gibi zaten hayat boyu iş garantisini sunmuştu Jonah, kendisine fabrikanın sadece bir şeyler üretmek amacıyla da kurulamayacağını söylemişti Bu durumda, asıl hedef üretmek de olamazdı Son zamanlarda kaliteli ürün veya müşteri beklentilerinin karşılanması gibi bazı kavramlar da gündemdeydi UniCo firması, bu hususları benimsemişti Zaten, kalite tek hedef olsaydı, UniCo şu anki durumunda olmazdı Maliyetlerin düşürülmesi, tek hedef olabilir miydi? Kalite ve verimlilik, bunu sağlayabilirdi Çünkü, daha az hata yapılacak ve daha az tekrarlı işlerle maliyetler azalacaktı Hem kalite hem de verimliliğin sağlanması kulağa hoş gelen bir hedef gibiydi Acaba bu ikisi fabrikanın faaliyetlerini sürdürmesine yeterli olacak mıydı ? Çünkü, öyle olsaydı Douglas firması, DC-10 modelleri yerine daha önceden üretilmiş iyi bir model olan DC-3′leri halen niçin üretmiyordu ? Hedef, başka bir şey olmalıydı Teknoloji olabilir miydi? Sürekli en ileri teknoloji bir gereklilik idi Ancak, AR-GE bölümlerinin pek çok büyük şirkette kapalı olması, teknolojinin tek hedef olamayacağını hatırlattı Hem teknoloji, hem verimlilik hem de kalite, tek hedefi oluşturabilir miydi? Bu da mümkün değildi Çünkü, bu çoklu hedeflere başka hususlar da dahil edilebilirdi
20 milyon dolar harcanarak en son teknolojiyle donatılan fabrikanın kaliteli ürünlerini gözönüne getirdi UniCo, bu ürünleri depoları doldurmak amacıyla üretmemişti Öyleyse hedef, satışlar olmalıydı Ancak, Jonah pazar payını da hedef olarak kabul etmemişti ? Pazar payı, satışlardan daha önemli bir hedefti Pazar payını büyültmek, satışları arttırmak demekti Ancak, bu da asıl hedef olmayabilirdi Çünkü, UniCo büyük bir pazara sahip olmasına rağmen para kaybediyordu Para, her şeyden önemliydi Peach, para kaybının önlenememesi durumunda fabrikanın kapatılacağını söylemişti Öyleyse, para yaratmak tek hedef olmalıydı UniCo şirketi, para yaratmak için varlığını sürdürmekteydi Daha önce düşünülen hedefler, firmanın para yaratması için kullanacağı vasıtalar olmalıydı Bu durumda, paranın yaratılmasına yönelik her türlü davranış verimlilik olarak kabul edilebilirdi Aniden, net kar, yatırımın karlılığı ve nakit akışı kriterlerinin bir firma için önemini hatırladı Bu kriterlerden sadece birisinin iyi olması yeterli değildi Hedef, hem yatırımın karlılığında hem de nakit akışında artış yaratarak, net karlılığın büyümesini sağlamak olmalıydı Ancak, sıralanan bu kriterler, üst yönetim için önemliydi Oysa, daha alt kademeler için aynı hedefi anlatan farklı kriterler olmalıydı Jonahı aramaya karar verdi
Jonah, kendisine kazanç (throughput), stok (inventory) ve faaliyet giderleri (operating expense) olmak üzere 3 kriterin önemli olduğunu söylerdi Robotlar sayesinde üretim bölümünün performansı %36 oranında artarken; bu artış fabrikanın asıl hedefine yansımış mıydı ? Yani, net karda, yatırımın karlılığında ve nakit akışında bir artış yaratmış mıydı ? Satışlardan elde edilen gelir (throughput) artarken, faaliyet giderlerinde ve stoklarda bir azalma oluşmuş muydu ? Şimdi, hedef değişmişti Yeni hedef, stok ve faaliyet giderlerini düşürürken kazancı arttırmak olmalıydı Maliyetlerden sorumlu yetkili ile görüşerek kazanç, stok ve faaliyet giderlerinin “para” kavramıyla ilişkili olduğunu öğrenirdi Kazanç, firmaya giren para miktarını; faaliyet giderleri, kazancın oluşması için firmadan çıkan para miktarını; stoklar da firmada kalan para miktarını temsil etmektedir Bu hedeflerin verimlilik ile bağlantısını kurmaya çalıştı Fabrika, robotlar sayesinde verimli gözükürken; satışlarda herhangi bir artış oluşmamış, stoklar ise robotların atıl kalmaması için sürekli çalıştırıldığından artmıştır Aslında, robotların verimliliği fabrikada sorun yaratmıştır Jonahla buluşmak üzere randevu almaya karar verir
Jonaha verimlilik konusundaki düşüncelerini aktardığında; sorunun fabrika kapasitesinin hedefe yönelik kullanılmadığından kaynaklandığını öğrenir Jonah, dengeli kapasiteyle üretim yapan işletmelerin üretimlerini pazardaki talebe göre ayarladıklarını söyler Yetersiz kapasite var ise, firmanın elde edeceği potansiyel kazançta düşüş olacağını; fazla kapasite var ise, atıl kapasitenin oluşacağını söyler Genelde, firmaların verimliliği düşük göstermemek amacıyla atıl kapasite oluşumuna engel olacak üretimlerde (stoka yapılan üretimin) bulunduklarını ve bu durumun da faaliyet giderlerini azaltma olasılığını ortadan kaldırdığını söyler Dengeli kapasiteye ulaşmakla, firmaların iflasa yaklaştıklarını ifade eder Sadece pazar talebine uymak veya kapasitelerde denge sağlamak için işçi çıkarmanın satışları arttırıp stokları azaltmadığını, sadece faaliyet giderlerinde düşüş yarattığını belirtir Jonah, ayrıca iki önemli husustan daha bahseder Bunlardan ilki, birbirini takip eden ve bir önceki olaya bir sonraki olayın bağımlı olduğu sıralı olaylar zinciridir İkincisi ise, istatistiksel dalgalanmalardır Bu iki hususun birarada etkileşiminin yaratacağı sonuçların araştırılmasını ister
Hafta sonunda oğluna verdiği söz nedeniyle izci başı olarak dağ yürüyüşüne çıkan Alex, yürüyüş kolunun en arkasında Jonahın söylediklerini düşünür İzciler de bir sıra halinde yürümektedirler Yürüyüş esnasında, her izcinin ortalama hızı aynı olmasına rağmen, ara mesafelerin gittikçe açıldığını farkeder Her izcinin yürürken kısa zaman aralıklarında dalgalanma yarattığını görür Yürüyüş kolunun ön kısmındaki izcilerin yarattığı negatif dalgalanmalar (gecikmeler), yürüyüş kolunun arka kısmına kümülatif olarak yansımakta ve arkadaki izcilere fazla dalgalanma şansını vermemektedir Açık mesafeler, ancak arkadaki izcilerin ortalama yürüyüş hızından daha hızlı yürümesi halinde kapanmaktadır En öndeki izci ile kendisi arasındaki mesafenin bir işletmedeki stoğa karşılık geldiğini farkeder Kazancı, en arkada yürüyen kendisinin yürüyüş hızı tayin etmektedir Ayrıca, aradaki açıklığın kapanması için sarfedilecek enerji, stoğun kazanca dönüşmesi için yapılacak faaliyet giderlerini anlatmaktadır Verilen molada, izcilerin kaselerini birbiri ardı sıra dizer ve attığı zar ile gelen sayı kadar kibriti bir sonraki kaseye aktarır En son sıradaki kasenin performansının hep önündeki kaselerin ortaya koyacağı performansa bağlı kaldığını farkeder Son kase için atılan zar ortalamanın üzerinde (4, 5, 6) gelse dahi, önceki kasede yeterli miktarda kibrit yoksa gelen rakam bir işe yaramamaktadır Aynı durumun, kendi fabrikasında da yaşandığını düşünür Alex, yürüyüş esnasında diğerlerine göre hem daha şişman hem de daha fazla yük taşıması dolayısıyla, kendisinden sonraki izcilerin hızlanmasına engel olan Herbieyi keşfeder Fazla yükü diğer izcilere dağıtır ve yürüyüş kolunun en önüne geçirir Böylece, hem Herbienin yürüyüş hızı artmış hem de yürüyüş kolundaki aralıkların oluşması engellenmiştir
Alex, yürüyüşte düşündüğü bu hususları fabrikadaki yetkililere anlatır Robotların düşük istatistiksel dalgalanma yarattığını; ancak, önceki süreçlerde meydana gelen gecikmelerin otomatik olarak robotlara yansıdığını belirtir Alex, arkadaşlarıyla bir süre görüştükten sonra, Jonahı arayarak ne yapmaları gerektiğini sorar Jonah, her bir makinanın performansı yerine fabrikanın bütün performansıyla ilgilenilmesi ve üretim hızı fazla olan kaynakların üretim hattının sonunda bulunması gerektiğini söyler Jonah, işletmelerde darboğaz yaratan ve yaratmayan kaynakların bulunduğunu; darboğazlı kaynakların pazar talebinden küçük kapasiteye sahip kaynaklar olduğunu; darboğaz oluşturmayan kaynakların ise pazar talebinden daha büyük kapasiteye sahip kaynaklar olduğunu ifade eder Ayrıca, kapasitenin pazar talebine göre dengelenmesi yerine ürün akışının pazar talebine göre uygun hale getirilmesi gerektiğinin altını çizer Makina kapasitelerini belirlemek isteyen Alex, bu işlemin belki de aylar süreceğini farkederek; gecikmiş siparişlerin hangi makinalarda olduğunu incelemeye karar verir Yapılan inceleme neticesinde, NCX-10 adlı makina ile ısı-işlem biriminin darboğaz yarattığını farkeder
Darboğazlı kaynağın iki tane olması, Alex ve ekibini şaşırtmıştır Jonahı arayıp fabrikaya davet ederler Fabrikayı gezerken, tesadüfen 30 dklık dinlenme arasını farkeden Jonah, darboğazlı kaynaklarda atıl zamanın oluşmaması gerektiğini ifade eder Yeni alınan NCX-10 makinasıyla birlikte eski makinanın da kullanılabileceğini söyler Isı-işlem biriminde birikmiş işleri gören Jonah, bir kısmının fabrika dışında yapılmasını ister Birim müdürünün maliyetleri olumsuz etkileyeceğini söylemesi üzerine, Jonah, geciken işlerden dolayı kaybedilen satış toplamının çok daha büyük olacağını, dolayısıyla da kazancın küçüleceğini ifade eder
Jonah, ayrıca, kalite kontrol işleminin üretim faaliyetlerinin sonunda yapılması durumunda; hatalı parçaların darboğazlı kaynakları boş yere meşgul edeceğini belirtir Kalite kontrolunu darboğazlı kaynaktan önce yapmakla, bu sorundan kurtulanacağını söyler Jonah, bir makinanın saatlik maliyetinin sadece o makineye ait olmayıp tüm üretim sisteminin maliyetiyle değerlendirilmesi gerektiğini belirtir Geleneksel muhasebe sistemlerinde darboğazlı kaynaklara ilişkin saatlik maliyetler düşük çıkmasına karşın, darboğazlı kaynakta kaybedilen her saatin sistemin kazancında bir saatlik kayba karşılık geldiğini ve telafisinin de olmadığını söyler Ayrıca, iki hususa da önem verilmesini ister Birincisi, darboğazlı kaynaktaki zamanın ziyan edilmemesi; ikincisi ise, hatalı parça kontrolünün darboğazlı kaynak öncesinde yapılması gerektiğidir Ayrıca, stok amaçlı üretimlerin de darboğazlı kaynaktaki verimliliği yok ettiğini belirtir Dolayısıyla, darboğazlı kaynağın üretimini artırması için planlanması gerektiğini, darboğazlı kaynaktaki üretim yükünün mümkünse diğer kaynaklara kaydırılmasını veya fabrika dışı üretimin yapılmasını söyler Kazanç, ancak bu şekilde arttırılabilecektir
Alex, Jonahın söylediklerini dikkate alarak sipariş gecikmelerini bir hafta içinde 58 günden 44 güne indirir Ancak, üretim miktarının daha fazla arttırılması için darboğazlı kaynakta işlem görecek ürünler, sarı etiketlerle gösterilmiş; darboğazlı kaynaktan sonraki işlem adımlarında da bu etiketli parçalara daha fazla özen gösterilmesi sağlanmıştır NCX-10′daki makina hazırlık süreleri, önceden alınan önlemlerle kısaltılmıştır Eski model kullanılmayan bir makina, başka bir fabrikadan getirtilerek, NCX-10′la birlikte kullanılarak çıktıda %18′lik bir artış sağlanmıştır Ayrıca, ısı-işlem birimindeki yüksek ısı nedeniyle verilen araları ortadan kaldırmak amacıyla vardiya personeli, iyi yetişmiş personelle takviye edilmiştir
Kısa bir süre içerisinde, fabrika tarihinin en büyük üretim rekoru kırılır Geçmiş aylara oranla stoklarda %12′lik bir düşüş sağlanır Çok geçmeden başkan yardımcısı Alexi arayıp tebrik eder Birkaç gün sonra ısı-işlem müdürü, Alexe bazı sorunların varlığından bahseder Ortaya yeni darboğazlı kaynaklar çıkmıştır Jonahı durumdan haberdar etmeye karar verirler Alex, Jonaha telefonda aldıkları önlemlerden bahseder Kalite kontrol işleminin darboğazlı kaynaklardan önce yapıldığını, personele darboğazlı kaynaklardan geçen ürünlere daha çok özen göstermeleri konusunda eğitim verdiklerini, NCX-10 adlı kaynağın üretimini desteklemek amacıyla 3 makinayı daha aktif hale getirdiklerini, öğle yemeği molalarında değişiklik yaptıklarını, ısı-işlem birimine giden parçaların parti büyüklüklüğünü büyüttüklerini ve fabrikada öncelikli işlemlere ağırlık verdiklerini söyler Jonah, bunun üzerine fabrikaya gelir Fabrikayı inceledikten sonra, darboğazlı kaynak ile darboğazlı olmayan kaynak arasındaki ilişkiden bahseder Darboğazlı olmayan kaynağın verimli bir şekilde çalıştırılması durumunda, darboğazlı kaynağın önünde stok oluşacağını söyler Ayrıca, hem darboğazlı kaynaktan hem de darboğazlı olmayan kaynaktan üretilen parçalar tek noktada monte edilecekse, burada da darboğazlı olmayan kaynağın verimli kullanılması durumunda bu kaynağın parçalarına ait stoğun oluşacağını söyler Sonuç olarak, her zaman geçerli olan bir kuraldan bahseder Bu kurala göre darboğaz oluşturmayan kaynakların üretim hızları, darboğazlı kaynak (kısıt) tarafından belirlenmektedir Arkasından da ikinci kuraldan bahseder Bir kaynağın kullanımı (activation) ile bu kaynaktan yararlanma (utilization) kavramlarının birbirinden farklı olduğundan bahseder Bir kaynaktan yararlanma (utilization) kavramı, kaynağın üretim sisteminin hedefine yönelik olarak kullanılması iken; kaynak kullanımı kavramının ise, ister amacımız doğrultusunda olsun ister olmasın, kullanım oranını maksimum düzeye çıkarmak üzere çalıştırılması olduğunu ifade eder Ona göre, her kaynağın maksimum düzeyde kullanılması sistemin de maksimum düzeyde kullanıldığı anlamını taşımamaktadır Jonah, darboğazlı kaynağın önünde 3 günlük stoğun bulunmasının yeterli olacağını; darboğazlı kaynak ile son montaj noktası arasındaki işlem ve makina hazırlık sürelerinin tahmin edilebileceğini; böylece, malzemelerin son montaj noktasına darboğaz oluşturmayan kaynaklardan ne zaman gönderileceğinin de tespit edilebileceğini söyler Darboğazlı kaynaklar, sistemdeki tüm malzeme akışını kontrol etmektedir
Her ay yapılmakta olan toplantıda başkan yardımcısı, fabrikayla ilgili olumlu gelişmeler yaşandığını; ancak bu gelişmelerin uzun dönemli olmayabileceğini ve bir sonraki ayda %15′lik net kar artışı sağlanamaması durumunda, fabrikanın kapatılacağını söyler Alex, bu koşulu kabul ederek ayrılır ve Jonahtan yardım talep eder Jonah, hala yapılacak bazı şeylerin var olduğunu söyler Üretim parti büyüklüklerinin yarıya indirilmesi durumunda, stoklara bağlanan para miktarının da yarıya ineceğini söyler Ancak, bu durumda tedarikçilerin daha az sayıda malzemeyi daha sık aralıklarla ulaştırmaları gerektiğini ve makina hazırlık sayılarının artacağını söyler
Alex astlarıyla yaptığı toplantıda, bir üretim sürecini dört safhaya ayırır İlk safhanın ürünlerin işlenmesinden önce makinaların hazırlanmasında geçen süre olduğunu; ikinci safhanın ise ürünlerin makinada işlenirken geçen süre olduğunu ifade eder Üçüncü safhanın işlemden geçmeden önce ürünlerin kuyrukta geçireceği süre olduğunu ve son safhanın ise, başka bir ürünle monte edilmek üzere beklenirken geçen süre olduğunu söyler Makina hazırlık ve işlem sürelerinin toplam sürenin küçük bir bölümünü oluşturduğunu; kuyruk ve bekleme sürelerinin ise daha büyük olduğunu belirtir Darboğazlı kaynaklarda kuyruk süresinin büyük olduğunu, darboğaz oluşturmayan kaynaklarda ise bekleme süresinin küçük olduğunu söyler Bu iki süreyi de darboğazlı kaynakların belirlediğini; üretim parti büyüklüklerinin yarıya indirilmesi durumunda bu sürelerin de yarıya ineceğini ifade eder Böylece, malzemelerin fabrika içinde geçireceği süre de yarıya inerek malzeme ve ürün akışında hızlanma olacağını belirtir Üretim hızının artmasıyla, sipariş karşılama süresinin kısalacağını ve fabrikaya rekabet üstünlüğü sağlayacağını ve müşteri sayısının artmasıyla da satışlarda artış olacağını ifade eder Üretim parti büyüklüklerinin yarı yarıya düşürülmesiyle, makina hazırlık sayılarının ikiye katlanacağının söylenmesi üzerine Alex, Jonahın söylediği bir başka kuraldan bahseder Bu kurala göre, darboğaz oluşturmayan kaynaklardaki bir saatlik tasarruf, üretilen ürün sayısında bir artış yaratmayacağından, darboğaz oluşturmayan kaynaklardaki atıl süreler, fazla sayıda makine hazırlığının yapılmasında kullanılacaktır Alex, 3-4 ay olan sipariş karşılama süresini 2 ayın altına indirdiklerini ve şimdi de üretim parti büyüklüğünü düşürmekle, siparişlerin daha kısa süre içerisinde karşılanacağını söyler Sipariş kabul biriminden yetkilerle görüşerek, rakip firmalarla çalışan bir firmanın bir ürüne büyük miktarda ihtiyacı olduğunu ve rakiplerinin de teslimat tarihini 5-6 ay sonrasına verdiklerini öğrenir Alex, bu siparişi parça parça olmak üzere 5 hafta içerisinde teslim eder
Bu arada, Alexin eşi ile olan sorunları da düzelmiştir Alex kısa bir süre sonra, fabrikasında uyguladığı bu hususları UniCo firmasının diğer birimlerinde de uygulamak üzere başkan yardımcılığına atanır