X Işınlarının Bilimsel Araştırmalarda Kullanılması

X Işınlarının Bilimsel Araştırmalarda Kullanılması

X ışınları canlı hücrelerdeki genetik maddelerin değişim hızını artırmak için kullanılabilir Böylece bilim adamları yeni canlı türleri yaratmak ve belirli genlerin kalıtım modelini incelemek için X ışınlarından yararlanabilirler ABD'li genetikçi Hermann Joseph Mul- ler, X ışınlarının değşinim yaratıcı (mutaje-nik) özellikleri üzerindeki çalışmalarıyla 1946 Nobel Tıp ya da Fizyoloji Ödülü'nü almıştır X ışını kristalografisi, maddelerin kristal ve molekül yapısını incelemekte kullanılan bir yöntemdir Görünür ışıktan farklı olarak X ışınları, içinden geçtikleri mercek, prizma ve aynalarda önemli bir doğrultu değişikliğine uğramaz Ama öte yandan kristallerdeki atomlar düzenli bir yerleşim içindedir ve X ışınlarını kırılmaya uğratacak kadar birbirlerine yakındır, bu yüzden de belirli bir kırınım deseni oluşturur (bak KRİSTAL; YANSIMA VE KirilMa)

Çözümlenecek kristal örneğin üzerine X ışını demeti düşürülür ve ortaya çıkan kırınım deseninin filmi çekilir Bu desendeki beneklerin konumları çözümlenerek kristalin atom yapısı konusunda bilgi edinilir X ışını kırınımına dayalı inceleme yöntemleri, biyoloji açısından önemli moleküllere ilişkin bilgilerimizin artmasında yaşamsal bir rol oynamıştır Örneğin, DNA olarak anılan deoksiribonükleik asidin X ışını kırınımıyla incelenmesi, DNA moleküllerinin ikili sarmal yapısının belirlenebilmesine yardımcı olmuş ve böylece bilim adamları genetik şifreyi ve bunun kalıtım sürecindeki rolünü öğrenebil-mişlerdir (bak Kalitim ve GENETİK; Watson ve Crick) X ışını kırınımı yöntemi metallerin, kayaç-ların, minerallerin incelenmesinde ve cevher çökellerinin yerlerinin saptarımasında da uygulanır X ışınları tarayıcı elektron mikroskoplarında da kullanılır (bak MİKROSKOP)