Van Gölü

Van Gölü

Van ve Bitlis illerinde yaşayanlar tarafından "deniz" olarak da adlandırılır Karşı kıyının her yerden kolayca görülmemesi nedeniyle kapladığı alanın çok geniş olması düşünülerek yöre halkı tarafından böyle anılan Van Gölü, ülkemizdeki en büyük doğal göldür
Biçimi üçgeni andıran göl sularının deniz düzeyinden yüksekliği 1646 metredir Yaklaşık olarak 3700 km2'lik bir alan kaplayan ve Doğu Anadolu Bölgesi'nde yer alan Van Gölü'nün doğu yansı Van ilinin, batı yansı da Bitlis ilinin sınırları içinde kalır Uzunluğu 130 kilometreyi, genişliği de 80 kilometreyi bulan gölün Erciş ve Van kıyılan açığında derinlik en çok 50 metredir Van Gölü'nün en derin yeri, batı kesiminde Adilcevaz ve Ahlat açıklanndaki çukurlukta 450 metre kadardır Van Gölü'nde yer alan adalar daha sığ olan doğu kesimdedir Göldeki en önemli kara parçalan Yaka, Çarpanak ve Akdamar (Ahtamar) adalandır Göl kıyılarındaki başlıca girintiler ise Erciş Körfezi ile Van, Gevaş ve Tatvan koylandır

Van Gölü'nün oluşumuyla sönmüş bir yanardağ olan Nemrut Dağı'nın (bak NEMRUT Daği) ortaya çıkışı arasında doğal bir bağlantı vardır Eski jeolojik çağlarda Muş Ovası'yla Van Gölü sulannın kapladığı çukurluk kesintisiz bir çöküntü alanıydı Sonraki jeolojik dönemde Süphan ve Nemrut yanardağlarından püsküren lavların yığılmasıyla oluşan doğal baraj bu geniş çöküntü alanını ikiye ayırdı Eskiden bu çöküntünün tümü sulannı dışa akıtırken, Nemrut Dağı'nın çıkardığı lavlarla önü tıkanan doğu kesimde sular birikmeye başladı ve bugünkü Van Gölü ortaya çıktı

İçindeki suyun hacmi yaklaşık 600 km3 olarak tahmin edilen göl, daha çok dağlardan inen ve fazla uzun olmayan akarsularla beslenir Bunlardan başlıcaları Zilan Deresi, Ben-dimahi ve Marmit çaylan ile Hoşap Suyu'dur Van Gölü'nün su toplama alanının genişliği 12000 km2'dir Van Gölü'nde yıllık düzey değişikliği 50-60 cm kadardır Göl sulannın düzeyi dağlardaki karlar ve buzların erimesine bağlı olarak yazın yükselir, sulann donduğu kışın ise biraz çekilir Van Gölü'nün geçmişte büyük düzey değişiklikleri gösterdiği bilinmektedir Bunlardan biri Erciş kentinde yaşanmıştır 1841'de göl sulan yükselip kıyıdaki Erciş'i basınca, kent 3 km kadar içeride bulunan bugünkü yerine taşındı

Dışa akışı olmadığından Van Gölü'nün suları tuzludur Göl sulan binde 22 oranında tuz içerir Bu tuzlu sularda yüksek miktarda soda bulunmasının nedeni, gölü besleyen akarsuların geçtiği volkanik araziyi oluşturan kayaçlarda sodyum bileşiklerine rastlanması-dır Bu bileşiklerin eriyerek akarsular tarafından taşınması ve buharlaşma sonucunda oluşan yoğunlaşma göl sulannın sodalı olmasına yol açar Göle girip uzunca bir süre yüzenlerin saçlan boyanmış gibi sanlaşır Doğal çamaşır suyu özellikleri gösteren göl sulann-dan soda elde edilir Kıyıdaki kırsal yerleşmelerde yaşayanlar çamaşırlannı Van Gölü'nde yıkar Erciş Körfezi kıyısında oldukça sığ olan sulann yüzeyi bazı kışlar görülen şiddetli soğuklar sırasında donar Yazın göl sulannın sıcaklığı yüzeyde 21°C'yi bulur

Van Gölü kıyılanndaki akarsu ağızlannda sulann tuzluluğu azalır Bu kesimlerde göl sulannın koşullanna uyum sağlamış bir balık türü olan inci kefali yaşar Av yasağı uygulandığı dönemlerde teknelerini kamyonlara yükleyen bazı Karadenizli balıkçılar inci kefali avlamak amacıyla Van Gölü kıyısına gelir Göl kıyısında sazlıklarla kaplı birçok sulak alan vardır Bu alanların bir bölümü akarsuların taşıdığı alüvyonların yığılmasıyla oluşan küçük deltalar, bir bölümü de küçük birer lagün olan tuzlu bataklıklardır Sulak alanlarda oldukça canlı bir yabanıl yaşam göze çarpar

Bu alanlardan en önemlileri Bendi-mahi deltası ile Çelebibağ, Edremit, Van ve Horkum sazlıklarıdır Bu delta ve sazlıklarda çok sayıda kuş yaşar ve kuluçkaya yatar Kuluçkaya yattığı gözlenen başlıca kuş türleri batağan, karabatak, balıkçıl, kaz, angıt, ördek, çamurcun, dikkuyruk, delice, turna, uzunbacak, kızılbacak, sumru, yelve, suna, çaylak, akbaba, kerkenez ve bülbüldür Koruma altına alınmamış durumdaki bu doğal yaşam alanları saz kesimi, sürü otlatma ve aşın avlanma gibi tehlikelerle karşı karşıyadır

Van Gölü'ndeki adalardan en önemlisi Akdamar Adası'dır Bunun nedeni, Akdamar Kilisesi adıyla anılan eski bir dinsel yapının bu adada bulunmasıdır 10 yüzyılın ilk yarısında yapılan kilisenin mimarı keşiş Manuel'dir Akdamar Kilisesi yüzyıllar boyunca Van yöresinde yaşamış olan Ermeniler'in kültür ve sanat yapıtlanndan başlıcasıdır Dış duvarlan ile iç mekânlannda bezeme ve heykel sanatının etkileyici örnekleri görülen bu önemli ortaçağ mimarlık anıtı her yıl çok sayıda turist tarafından ziyaret edilir Van Gölü çevresinde turistik açıdan önem taşıyan öteki yerler VanKalesi, Ahlat'taki mezar taşlan, Gevaş'taki kümbetler ile Bendimahi Çağlayanı'dır

Gerek yolcu, gerek yük taşımacılığı açısından Urartular döneminden beri Van Gölü'n-den yararlanıldığı bilinmektedir Eskiden suyolu ulaşımında kullanılan yelkenli teknelerin yerini 19 yüzyılda küçük buharlı gemiler aldı Göl kıyısındaki yerleşim yerleri arasında düzenli gemi işletmeciliği ilk kez işgal sırasında Ruslar tarafından başlatıldı Cumhuriyetten sonra bu işletmenin etkinliği devlet eliyle sürdürüldü Günümüzde Van Gölü İşletmesi adını almış olan bu işletme Türkiye Denizcilik İşletmeleri adlı bir kamu kuruluşu tarafından çalıştınlmaktadır İşletme Van Gölü kıyılarındaki iskeleler arasında yolcu, yük, tren vagonu ve öteki taşıtlann ulaşımını sağlar Feribotla Tatvan'daki iskeleden Van'ın iskelesine yaklaşık 3,5 saatte ulaşılır Gölde çalışan teknelerle gemilerin yapım ve onanmıyla uğraşan Tatvan'daki atölye de bir başka kamu kuruluşuna aittir Aynca düzgün bir karayolu Van Gölü kıyısı ile kıyı yakınında yer alan kent ve kasabaları birbirine bağlar