Uçağın Başlıca Bölümleri

Uçağın Başlıca Bölümleri




Sabit kanatlı, özitmeli (kendi motoruyla hareket eden) hava taşıtlarına uçak denir (bak içten yanmalı motorlu, tek kişilik uçaklardan, dev jumbo jetlere kadar değişen çok çeşitli tip ve büyüklükte uçak vardır Ama bunların hemen hepsi kabaca aynı genel plana dayalı olarak yapılır Bu maddede, uçakların tasarım, yapim ve uçuş teknikleri anlatılmıştır Bu taşıtların başlangıcından bugüne kadar olan gelişmesini HAVACILIK TARİHİ ve HAVA KUVVETLERİ maddelerinde bulabilirsiniz

Bir Uçağın Başlıca Bölümleri

Çok hafif bazı uçaklar neredeyse bir uçurtmaya benzer; bazılarında üst üste yerleştirilmiş iki kanat bulunur; bazı avcı uçaklarının, geriye doğru genişleyen üçgen biçimli "delta" kanatlan vardır; bazı uçaklar ise yerde yol almaya gerek kalmadan dikey olarak havalanabilir Ama hepsinde başlıca beş öğe bulunur; bunlar, gövde, kanat, kuyruk takımı, iniş takımları ve motordur

Gövde Bütün öbür öğelerin doğrudan ya da dolaylı olarak bağlandığı gövde, uçağın çekirdeğini oluşturur Uçuş mürettebatı, yolcular, yük, bazı uçak tiplerinde de motor, yakıt tankı ve iniş takımları gövdenin içinde taşınır Taşıma kuvvetini oluşturan kanat ve kuyruk takımı gövdeye bağlı bulunduğundan gövde çok dayanıklı olmalıdır

Kanat Kanat, uçuş sırasında uçağı havada tutan taşıma kuvvetinin oluşmasını sağlayan yüzeydir Genellikle kanadın üst yüzeyi şişkin, alt yüzeyi ise hemen hemen düzdür Böylece kanadın üst yüzeyinden akan hava, alt yüzeyinden akan havaya göre daha hızlı hareket eder ve daha fazla yol alır Bir yüzey üzerindeki hava ne kadar hızlı hareket ederse, o yüzey üzerindeki hava basıncı da o kadar az olur Bu nedenle, kanadın üst yüzeyindeki basınç alt yüzeyindekinden daha az olur ve alt yüzeydeki fazla basınç kanatları yukarı doğru iter Her kanadın arka kenarında kanatçık ile flap denen ve pilot tarafından denetlenen hareketli küçük yüzeyler vardır Kanatçıklar uçağı yana yatırmaya ve döndürmeye, flaplar da gerektiğinde (Örneğin kalkış sırasında) uçağa ek taşıma kuvveti sağlamaya, iniş sırasında ise hızı düşürmeye yarar Bazı uçaklarda kanadın ön kenarında da, temel işlevi ek taşıma kuvveti sağlamak olan ve slat denen, flap benzeri yüzeyler bulunur

Kuyruk Takımı Uçağın kuyruk takımı düşey stabilize (dengeleyici) denen bir dik yüzey ile yatay stabilize denen bir yatık yüzeyden oluşur Bu yüzeyler uçağın dengeli biçimde uçmasını sağlar Düşey stabilizenin arka bölümünde bulunan hareketli yön dümeni uçağın sağa sola dönmesini sağlar Yatay stabilizenin arkasındaki yükseklik dümeni de uçağı aşağı yukarı doğru yönlendirmekte kullanılır

İniş Takımları Uçak havalanmadan önce ve inişten sonra yerde, iniş takımları denen donanımın üzerinde yol alır En çok kullanılan iniş takımları tekerlekler ve bunları gövdeye bağlayan çubuklar olan dikmelerden oluşur Uçak inerken yere ilk değdiği anda dikmelerde büyük bir gerilim oluşur, bu nedenle iniş takınılan çok dayanıklı ve darbeleri soğurucu (emici) bir yapıda olmalıdır Hızlı uçaklarda, hava sürüklemesini (havanın uçağa gösterdiği direnç) azaltabilmek için kalkış sonrasında katlanıp içeri alınan tekerlekli iniş takımları kullanılır Deniz uçaklarında genellikle tekerlek yerine iki uzun şamandıra bulunur Bazı deniz uçakları doğrudan gövdelerinin üzerine iner; bunların gövdeleri özel olarak biçimlendirilmiş ve sağlamlaştırılmıştır

Motorlar Uçaklarda üç tür motor kullanılır Birincisi, görece küçük ve kısa menzilli uçaklarda kullanılan pistonlu motor-pervane sistemidir Bunlarda motor pervaneyi döndürür Tek motorlu uçaklarda motor genellikle gövdenin burun bölümüne, iki ya da daha çok motorlularda ise çoğunlukla kanatlara yerleştirilir İkinci motor türü gaz türbinli motorlardır Bunlar pervaneleri döndürebildikleri gibi, jet motoru da olabilirler Jet motoru uçağın hemen her yerine takılabilir Türbinli motor aynı güçteki bir pistonlu motordan daha hafiftir, ayrıca çok yüksekten ve çok hızlı uçuşlar için daha elverişlidir Üçüncü tür motorlar ise roketlerdir Hava olmadan da çalışabilen roketler uçaklardan çok, uzay araçlarında kullanılır (bak Jet Motoru; Uzay Uçuş-lari)

Bazı bölümleri bu anlatılanlara tam olarak uymayan modern uçaklar da vardır Örneğin, "delta" kanatlı bir uçakta alışılmış türden yatay stabilizeli bir kuyruk olmayabilir Bu tür kanatların arka kenarı çok geriye, neredeyse uçağın kuyruğuna kadar ulaştığından, buraya takılan tek bir kanatçık normal uçaklardaki kanatçıkların ve yükseklik dümeninin işlevini görür

Uçağın havalanabilmesi için gerekli taşıma kuvvetini sağlamakta kullanılan tek araç kanat değildir Gerekli taşıma kuvvetinin tümü ya da bir bölümü, jet motorlarının itme kuvvetinin yere doğru yöneltilmesiyle de sağlanabilir Böylece uçak düşey ya da düşeye çok yakın bir konumda inip kalkabilir Bunu gerçekleştirmek için ya motorlar döndürülerek egzoz gazı aşağı doğru püskürtülür ya da motorların konumu değiştirilmeden hareketli gaz kanallarıyla gaz çıkış yönü aşağı doğru çevrilir
Planörler de temel olarak gövde, kanat, kuyruk ve iniş takımı öğelerinden oluşur; uçaklardan tek farkları motorlarının olmayışıdır (bak Planör)