Türk Sinema Tarihi-İlk Sinemacılar-İlk Filmler

Türk Sinema Tarihi-İlk Sinemacılar-İlk Filmler



Bulunuşunun hemen ardından, yaklaşık bir yıl sonra sinema Türkiye' ye girdi 1896-97 yıllarında Lumiere Kardeşler'in dünyanın çeşitli yörelerinde çektikleri güncel filmler önce sarayda, sonra da halka açık yerlerde gösterildi Padişah II Abdülhamid'in kızlarından Ayşe Osmanoğlu anılarında, Bertrand adlı bir Fransız'ın saraya sinemayı getirdiğini belirtir Halka açık ilk sinema gösterisi ise gene 1896-97'de, İstanbul'da Galatasaray'daki Sponeck Birahanesi'nde yapıldı Burada, Lumiere Kardeşler'in, üzerlerine gelen treni görünce izleyicilerin dehşete kapıldığı l'Arrivee d'un train en gare de la Ciotat ("La Ciotat Garına Bir Trenin Girişi", 1895) adlı filminin gösterildiği de bazı kaynaklarda öne sürülmüştür

Sinema gösterileri bundan sonra Cambon adlı bir Fransız ve Sigmund Weinberg adlı bir Romanya Yahudisi tarafından sürdürüldü Gösteriler birahanelerde ya da tiyatrolarda bir tür fazladan eğlence olarak yer alıyordu Weinberg'in gösterilerinde bazen bir görevli ayağa kalkarak izleyicilerin daha iyi anlaması için film hakkında açıklamalarda bulunuyordu Cambon ise bu amaçla Türce açıklamalar bastırıp izleyicilere dağıtıyordu Bu arada Lumiere Kardeşler'in kameramanları Türkiye' ye gelerek İstanbul'da ve Osmanlı Devleti' nin öteki bölgelerinde güncel filmler çektiler Bunlar da Türkiye'de yapılan ilk film çekimlerini oluşturdu



Türkiye'de düzenli film gösterileri yapan ilk sinema salonunu ise 1908'de Sigmund Weinberg açtı Film gösterme makineleri yapan ünlü Pathe Freres şirketinin temsilciliğini alan Weinberg, Tepebaşı'nda açtığı bu salona "Pathe Sineması" adını verdi Bunun ardından açılmaya başlayan sinema salonları Beyoğlu'nda ve Şehzadebaşı'nda yayıldı

İlk Sinemacılar

Osmanlı Devleti'nde film yapım çalışmaları propagandaya önem veren İttihat ve Terak-ki'nin girişimleriyle başladı Enver Paşa'mn emriyle 1915'te Merkez Ordu Sinema Dairesi kuruldu ve başına Sigmund Weinberg getirildi Ama bu arada, 1914 Ağustos'unda askere alınan Fuat (Uzkınay) Bey'in, Ruslar'm 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı'nın sonunda Ayastefa-nos'ta (bugün Yeşilköy) yaptırdıkları anıtın yıktırılmasını filme çektiği bilinmektedir 14 Kasım 1914'te gerçekleştirilen Ayastefanos'ta-ki Rus Abidesi'nin Yıkılışı ilk Türk filmi, Fuat Bey de ilk Türk sinemacısı sayıldı 1989'da 14 Kasım'm "Türk Sineması Günü" olması kabul edildi

Uzkınay, Weinberg başkanlığındaki Merkez Ordu Sinema Daire'sinde çalıştı ve genellikle savaş cephelerinde çekilen filmlerin gerçekleştirilmesine katıldı Weinberg ve Fuat Bey 1916'da ilk konulu film girişimi olan Leblebici Horhor'un çekimlerine başladılarsa da, oyuncuların askere alınması üzerine film yarıda kaldı Weinberg aynı yıl Himmet Ağanın İzdivacı filmine başladı, ama Osmanlı Devleti'nin Romanya ile savaşa girmesi üzerine Romanya uyruklu olan Weinberg sınır dışı edildi ve filmi iki yıl sonra, onun yerine Merkez Ordu Film Dairesi'nin başına getirilen Fuat Bey tamamladı

İlk Filmler




1917'de, askeri nitelik taşıyan Müdafaa-i Milliye Cemiyeti de film yapım çalışmalarına başladı Savaştan sonra ise Merkez Ordu Sinema Dairesi kapatıldı ve bu dairenin mallan, işgal kuvvetleri tarafından el konulmasın diye Malul Gaziler Cemiyeti'ne devredildi Film yapım çalışmaları bir süre bu cemiyet tarafından yürütüldü Bu dönemde gazeteci Sedat (Simavi) Bey Pençe (1917) ve Casus (1917) adlı konulu filmleri, tiyatro kökenli Ahmed Fehim sahne oyunlanndan uyarladığı Mürebbiye (1919) ve Binnazh (1919) çekti Ahmed Fehim 1921'de, daha sonra dizi filmlere dönüşecek olan Bican Efendi Vekilharç'ı gerçekleştirdi

Bugün kayıp olan Pençe ve Casus'u izlemiş olanların aktardıklarına bakıldığında ve Mürebbiye ile Binnaz'm bugüne eksik ve yıpranmış bir biçimde kalmış olan kopyaları izlendiğinde bu dönemde sinemanın tam bir emekleme döneminde olduğu görülmektedir Sinema dilindeki acemilikler, abartılı bir oyunculuk ve tiyatro sahnesindeymiş gibi kameraya dönük oynama sinemanın kendine özgü anlatım biçimlerinin henüz yeterince kullanılmadığının işaretleridir Bican Efendi Vekilharç ötekilere göre sinemaya daha yakın görüntüler içerir

Türkiyedeki İlk Sinema



Galatasaray’daki bir birahanede ilk film gösterimini gerçekleştirir Türk insanının sinemayla serüveni başlar



Tarih 29 Aralık 1895, Lumiere Kardeşler “La Ciotat Garı’na Trenin Varışı”nı anlatan filmi ilk kez Paris'te seyirciye sundular Bu tarihten yaklaşık bir yıl sonra girdi Osmanlı’ya sinema Batı’dan gelen birçok yeniliğin öncüsü gibi sinema da ülkemize azınlıklar tarafından getirilmişti Bir Alman Yahudisi olan Sigmund Weinberg Galatasaray’daki bir birahanede ilk film gösterimini (yine Le Citoat Garı'na trenin gelişini anlatan film ile) gerçekleştirir ve bu tarihten sonra Türk insanının sinemayla serüveni başlar



Birahane’de ilk film gösterimi

İstanbul’un sıradan halkı ise bu büyülü icatla tanışmak için Sigmund Weinberg’i bekleyecekti Polonyalı Weinberg, Galatasaray Lisesi’nin karşısında bulunan Avrupa Pasajı’ndaki Sponek Birahanesi’nde halka açık ilk sinema gösterisini sundu Üstelik de elektrik olmadığı için petrol lambasının pek de hoş olmayan kokusu eşliğinde Neler yaşanmadı ki bu ilk gösteride Karşılarındaki dev ekranda hareket eden, yemek yiyip, uyuyan insanları görenler ‘bu şeytan icadının’ Tanrı’ya karşı işlenmiş büyük bir günah olduğunu söylediler Ama tüm bu karşı çıkmalara rağmen sinemanın büyüsü insanları sarıp sarmalamakta gecikmedi Sponek Birahanesi’nin ardından Şehzadebaşı Feyziye Kıraathanesi, Tepebaşı Tiyatrosu ve Odeon Tiyatrosu başta olmak üzere İstanbul’un pek çok yerinde film gösterimleri yapıldı



İlk sinema salonu açılıyor

İstanbul halkı ilk yerleşik sinema salonuna 1908 yılında yine Sigmund Weinberg’in sayesinde sahip oldu Weinberg, bugün çeşitli fuarların yapıldığı Tepebaşı Sergi Sarayı’nın bulunduğu yerde Darülbedayi’nin (Şehir Tiyatrosu) Komedi Bölümü’nde ilk yerleşik sinema salonunu hizmete açtı Pathe’ydi bu salonun adı Daha sonra, o zamanlar da İstanbul’un kültür- sanat merkezi olan Pera’ta Cine Oriental, Cine Palance ve Cine palace gibi yerleşik salonlar birbiri ardına kapılarını açtı

Sigmund Weinberg