Kısaltmalar Nelerdir? Kısaltmalar Nerelerde Kullanılır?

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-29-2012

Kısaltma; bir kelime, terim veya özel adın içerdiği harflerden biri veya birkaçı ile daha kısa olarak ifade edilmesi ve sembolleştirilmesidir

İhtiyaca göre her zaman kısaltma yapılabilir

Önemli olan yapılan kısaltmanın benimsenmesi, yaygınlaşması ve tutunmasıdır

Kısaltmalarda herkesçe uyulan, genel bir sistem bulunmamakla birlikte dilimizde bazı esasların yerleştiği de görülmektedir

Kısaltmalarla ilgili bu esasları şöyle gösterebiliriz:

1

Kuruluş, kitap, dergi ve yön adlarının kısaltmaları genellikle her kelimenin ilk harfinin büyük olarak yazılmasıyla yapılır: TBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi), AKDTYK (Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu), TDK (Türk Dil Kurumu), ABD (Amerika Birleşik Devletleri); KB (Kutadgu Bilig), KT (Kamus-ı Türkî); TD (Türk Dili), TK (Türk Kültürü), TDED (Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi); B (batı), D (doğu), G (güney), K (kuzey); GB (güneybatı), GD (güneydoğu), KB (kuzeybatı), KD (kuzeydoğu)

Ancak bazen kelimelerin, özellikle son kelimenin birkaç harfinin kısaltmaya alındığı da görülür

Bazen de aradaki kelimelerden hiç harf alınmadığı olur

Bu tür kısaltmalarda, kısaltmanın akılda kalabilmesi için yeni bir kelime oluşturma amacı güdülür: ASELSAN (Askerî Elektronik Sanayii), BOTAŞ (Boru Hatları ile Petrol Taşıma Anonim Şirketi), İLESAM (İlim ve Edebiyat Eseri Sahipleri Meslek Birliği), SEKA (Selüloz ve Kâğıt Sanayii Kurumu), TÖMER (Türkçe Öğretim Merkezi)

Büyük harflerle yapılan kısaltmalarda genellikle nokta kullanılmaz

Ancak askerî sözlerin kısaltılmalarında ve diğer bazı örneklerde nokta konulması gelenekleşmiştir: A

(Alay), H

A

(Harp Akademisi), H

O

(Harp Okulu), K

K

(Kara Kuvvetleri Komutanlığı); B

E

(Büyük Elçi), M

Ö

(Milâttan Önce), M

S

(Milâttan Sonra), P

K

(Posta Kutusu), T

C

(Türkiye Cumhuriyeti)

2

Elementlerin ve ölçülerin milletler arası kısaltmaları genellikle Türkiye'de de olduğu gibi kabul edilmiştir: C (karbon), Ca (kalsiyum), Fe (demir); m (metre), mm (milimetre), cm (santimetre), km (kilometre), g (gram), kg (kilogram), l (litre), hl (hektolitre), mg (miligram), m² (metre kare), cm² (santimetre kare)

3

Kuruluş, kitap, dergi ve yön adlarıyla element ve ölçülerin dışında kalan kelime veya kelime gruplarının kısaltılmasında, ilk harfle birlikte kelimeyi oluşturan temel harfler (genellikle ünsüzler) dikkate alınır

Kısaltılan kelime veya kelime grubu, özel ad, unvan veya rütbe ise ilk harf büyük; cins isim ise ilk harf küçük olur: Alm

(Almanca), İng

(İngilizce), Kocatepe Mah

(Kocatepe Mahallesi), Güniz Sok

(Güniz Sokağı), Prof

(Profesör), Dr

(Doktor), Av

(Avukat), Alb

(Albay), Gen

(General); is

(isim), sf

(sıfat), hzl

(hazırlayan), çev

(çeviren), ed

(ede-

biyat), fiz

(fizik), kim

(kimya)

10-29-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Kısaltmalar Nelerdir? Kısaltmalar Nerelerde Kullanılır? Kısaltma; bir kelime, terim veya özel adın içerdiği harflerden biri veya birkaçı ile daha kısa olarak ifade edilmesi ve sembolleştirilmesidir İhtiyaca göre her zaman kısaltma yapılabilir Önemli olan yapılan kısaltmanın benimsenmesi, yaygınlaşması ve tutunmasıdır Kısaltmalarda herkesçe uyulan, genel bir sistem bulunmamakla birlikte dilimizde bazı esasların yerleştiği de görülmektedir Kısaltmalarla ilgili bu esasları şöyle gösterebiliriz: 1 Kuruluş, kitap, dergi ve yön adlarının kısaltmaları genellikle her kelimenin ilk harfinin büyük olarak yazılmasıyla yapılır: TBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi), AKDTYK (Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu), TDK (Türk Dil Kurumu), ABD (Amerika Birleşik Devletleri); KB (Kutadgu Bilig), KT (Kamus-ı Türkî); TD (Türk Dili), TK (Türk Kültürü), TDED (Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi); B (batı), D (doğu), G (güney), K (kuzey); GB (güneybatı), GD (güneydoğu), KB (kuzeybatı), KD (kuzeydoğu) Ancak bazen kelimelerin, özellikle son kelimenin birkaç harfinin kısaltmaya alındığı da görülür Bazen de aradaki kelimelerden hiç harf alınmadığı olur Bu tür kısaltmalarda, kısaltmanın akılda kalabilmesi için yeni bir kelime oluşturma amacı güdülür: ASELSAN (Askerî Elektronik Sanayii), BOTAŞ (Boru Hatları ile Petrol Taşıma Anonim Şirketi), İLESAM (İlim ve Edebiyat Eseri Sahipleri Meslek Birliği), SEKA (Selüloz ve Kâğıt Sanayii Kurumu), TÖMER (Türkçe Öğretim Merkezi) Büyük harflerle yapılan kısaltmalarda genellikle nokta kullanılmaz Ancak askerî sözlerin kısaltılmalarında ve diğer bazı örneklerde nokta konulması gelenekleşmiştir: A (Alay), HA (Harp Akademisi), HO (Harp Okulu), KKK (Kara Kuvvetleri Komutanlığı); BE (Büyük Elçi), MÖ (Milâttan Önce), MS (Milâttan Sonra), PK (Posta Kutusu), TC (Türkiye Cumhuriyeti) 2 Elementlerin ve ölçülerin milletler arası kısaltmaları genellikle Türkiye'de de olduğu gibi kabul edilmiştir: C (karbon), Ca (kalsiyum), Fe (demir); m (metre), mm (milimetre), cm (santimetre), km (kilometre), g (gram), kg (kilogram), l (litre), hl (hektolitre), mg (miligram), m² (metre kare), cm² (santimetre kare) 3 Kuruluş, kitap, dergi ve yön adlarıyla element ve ölçülerin dışında kalan kelime veya kelime gruplarının kısaltılmasında, ilk harfle birlikte kelimeyi oluşturan temel harfler (genellikle ünsüzler) dikkate alınır Kısaltılan kelime veya kelime grubu, özel ad, unvan veya rütbe ise ilk harf büyük; cins isim ise ilk harf küçük olur: Alm (Almanca), İng (İngilizce), Kocatepe Mah (Kocatepe Mahallesi), Güniz Sok (Güniz Sokağı), Prof (Profesör), Dr (Doktor), Av (Avukat), Alb (Albay), Gen (General); is (isim), sf (sıfat), hzl (hazırlayan), çev (çeviren), ed (ede- biyat), fiz (fizik), kim (kimya)