Basınç Ve Özellikleri

BASINÇ

Atmosferi oluşturan gazların yeryüzüne yaptığı etkiyebasınç denir Basınçbarometre ile ölçülür Basıncın değerimilibar(mb) denilen birimle belirtilir Aynı basınca sahip olan noktaların birleştirilmesiyle oluşturulan iç içe kapalı eğrilere ise izobaradı verilmektedir

Atmosferin yeryüzüne yaptığı basınç her yerde aynı değildir

Atmosfer basıncını etkileyen faktörler şunlardır:

1 Yerçekimi

Yerçekiminin etkisiyle gazlar Dünya'yı çepeçevre kuşatmıştır Yükseklere doğru çıkıldıkça Ve alçak enlemlere doğru geldikçe yerçekimi azalır Buna bağlı olarak basınç da azalır

Yerçekimi ile basınç arasında doğru orantı vardır Yerçekimi arttıkça basınç artar, yerçekimi azaldıkça basınç azalır

2 Yükselti

Yükseldikçe basınç azalır Bunun nedeni, yükseklere doğru çıkıldıkça Atmosfer'i oluşturan gazların yoğunluklarının yerçekimi etkisiyle azalmasıdır Basınç ile yükselti arasında ters orantı vardır

3 Termik Etkenler (Sıcaklık)

Sıcaklığın artmasıyla hava genişler, hafifler ve yükselir Yükselen havanın yere yaptığı basıncın azalmasıyla, alçak basınç alanları doğar

Sıcaklığın azalmasıyla soğuyan havanın hacmi daralır, ağırlaşır ve alçalır Alçalan havanın yere yaptığı basıncın artmasıyla yüksek basınç alanları doğar

Bu şekilde, ısınma ve soğumaya bağlı olarak oluşan basınç merkezlerine termik basınç merkezleri denir Örneğin, Ekvator çevresi sürekli sıcak olduğundan, burada termik alçak basınçlar oluşmuştur Kutuplar civarı ise, sürekli soğuk olduğundan burada da termik yüksek basınçlar oluşmuştur Sıcaklık ile basınç arasında ters orantı vardır



4 Dinamik Etkenler

Hava kütlelerinin alçalarak yığılması veya yükselerek seyrekleşmesi sonucunda ortaya çıkar

Örneğin, troposferin üst kısımlarında, Ekvator'dan kutuplara doğru esen Ters (üst) Alize rüzgârları Dünya'nın dönme hareketinin etkisiyle 30° enlemleri civarında alçalarak yüksek basınç alanlarını oluştururlar

Bununla birlikte, Batı ve Kutup rüzgârları da 60° enlemleri civarında karşılaşınca yükselirler ve burada alçak basınç alanlarını oluştururlar

işte, bu şekildeki hava hareketlerine bağlı olarak oluşan basınç merkezlerine de dinamik basınç merkezleri denir

5-Yoğunluk: Atmosferdeki su buharı ve gazların oranına atmosfer yoğunluğu denir Yoğunluk arttıkça basınçta artar

Atmosfer basıncı, yere yaptığı basınç derecesine göre üçe ayrılır

• Normal Basınç: 45° enlemlerinde, deniz seviyesinde, 0°C sıcaklıkta, 760 mm yüksekliğindeki cıvanın yaptığı basınca eşit olan atmosfer basıncına normal basınç denir Bu basınç 1013 milibardır
  Yüksek Basınç (Antisiklon): 1013 milibardan daha yüksek olan basınçlara yüksek basınç denir Yüksek basıncın görüldüğü yerlerde alçalıcı hava hareketleri vardır
• Alçak Basınç (Siklon): 1013 milibardan daha az olan basınçlara alçak basınç denir Alçak basıncın görüldüğü yerlerde yükselici hava hareketleri vardır

YERYÜZÜNDEKİ SÜREKLİ BASINÇ ALANLARI



1 Termik Kökenli Basınç Alanları: Ekvatoral Alçak Basınç Alanı (Tropikal Siklon)Ekvatoral bölge üzerinde bütün Dünya'yı kuşatan sürekli bir alçak basınç alanı uzanır Bunun nedeni buraların devamlı ısınmasıdır Bu basınç kuşağı kışın güneye, yazın da kuzeye doğru genişler

Kutuplar Yüksek Basınç Alanı (Polar Antisiklon)Kutuplar yıl boyunca soğuk olduklarından, buralarda sürekli bir yüksek basınç alanı oluşmuştur Bu basınç alanı kışın genişler, yazın da daralır

2 Dinamik Kökenli Basınç Alanları: Ekvator Üstü Yüksek Basınç Alanı (Subtropikal Antisiklon)Ekvatoral bölgede, ısınarak yükselen hava kütleleri üst alizeler halinde kutuplara doğru eserken, gerek Dünya'nın ekseni etrafında dönmesinden, gerekseyerçekimi ve soğumadan dolayı 30° enlemleri civarında alçalır Sonuçta, bu enlemlerde yüksek basınç alanı oluşurKutup Altı Alçak Basınç Alanı (Subpolar Siklon)Batı ve Kutup rüzgârları, 60° enlemleri civarında karşılaştıktan sonra yükselirler Sonuçta bu enlemlerde alçak basınç alanı oluşur



YÜKSEK BASINÇ ALANLARINDA;

Alçalıcı hava hareketi vardır Alçalan hava ısınarak havanın nem açığını artırır Bu sebeple yağış oluşmaz

Hava hareketi merkezden çevreye doğrudur

Hava genellikle açıktır Yüksek basıncın etkili olduğu kış gecelerinde yerin ısı kaybı fazladırBu sebeple böyle olan kış gecelerinde ayaz olur

Termik YB alanı soğuk, Dinamik YB alanı sıcaktır



ALÇAK BASINÇ ALANLARINDA;

Yükselici hava hareketi vardır Yükselen hava soğur ve yağış bırakır

Hava hareketi çevreden merkeze doğrudur

Hava genellikle kapalıdır Bu sebeple kışın böyle gecelerde yerin ısı kaybı azdır Hava ılık olur

Termik AB alanı sıcak, Dinamik AB alanı soğuktur

BASINÇLAR



A) YÜKSEK BASINÇLAR

1)Sibirya Termik YB: 60° enlemlerinde oluşmuştur Türkiye'de kışın etkilidir Etkili olduğu dönemlerde kışlar çok soğuk ve kar yağışlı geçer Türkiye'ye Kuzeydoğudan sokulur

2)Asor Dinamik YB: 30° enlemlerinden kaynağını alır Türkiye'de bütün yıl etkilidir En fazla yazın etkilidir Etkili olduğu yaz mevsiminin kurak olmasının başlıca sebebidir (Alçalıcı hava hareketinden dolayı) Bu basıncın etkisiyle Ege Kıyıları boyunca kuzeyden esen Etezyen rüzgarı oluşur Yurdumuza kuzeybatıdan sokulur

B) ALÇAK BASINÇLAR

1)İzlanda Dinamik AB: 60° enleminde kaynağını alır Türkiye'de kışın etkilidir Etkili olduğu dönemde kışlar ılık ve yağışlı geçer Kuzeybatıdan sokulur

2)Basra Termik AB: (30° Kuzey) Türkiye'de yazın ekilidir Yurdumuza Güneydoğu Anadolu Bölgesinden itibaren sokulur ve sıcaklığı artırır