Toprak Çeşitleri

Toprak çeşitleri


Topraklar ana başlıklar altında şöyle özetlenebilir

1-Taşlı topraklar; Taşlı topraklar: İçeriği % 80 taş ve az miktarda topraktan oluşur Kolay havalanırlar Fakat su tutma kapasiteleri ve besin ihtiyaçları azdır

2-Kumlu topraklar; Kumlu topraklar:% 80 kum ihtiva ederler İşlenmeleri kolaydır Su tutmadıklarından bol sulama gerektirirler buda topaktaki besinin yıkanıp gitmesine neden olur besince fakir ve genelliklede asit topraklarıdırAyrıca suyla birleşince çamur dediğimiz madde oluşur

3-Tınlı topraklar; Yarıdan fazlası kum ve % 3050 arasıda kilden meydana gelirler Tava gelmeleri ve işlenmeleri kolay olduğundan tarım için elverişli topraklardır

4-Killi topraklar; Killi topraklar: İçeriğinin yarıdan fazlasını kil oluşturur Su tutma kapasiteleri yüksektir Bu nedenle geç tava gelirler Tava gelmeden işlenmesi halinde toprak tekstürü zarar görür Ağır topraklar olup işlenmeleri zordur Kurak zamanlarda toprak katı bir hal alır

5-Marnlı topraklar; Marnlı topraklarİçinde kum,kil,çakıl ve humus bulunur Bağcılık bakımından uygun topraklardır

6-Humuslu topraklar; Humuslu topraklar:Toprak sadece oluştuğu kayanın mineralleri değil bitkilerin dal kök yaprak gibi kısımlarıda içerirse böyle toprağa humuslu toprak denir Siyah renkte bir topraktır Koyu renk olduğu için çabuk ısınıp kolay tava gelirlersu tutma kapasiteleri iyidirBesin maddelerince zengindirler Tava gelince kolay işlenirler

7- Kireçli topraklar; Kireçli topraklar:Kil,kum, humus ve kireç ihtiva ederlerKalın bir kaymak tabakası bağlarlarSuyu geçirmezlerZor işlenen bir toprak çeşididir

Toprağın Oluşu
Genel olarak kabul edilen bir teoriye göre Dünya Güneş' ten kopmuş ateşten bir kütle idi Boşlukta dönerken zamanla soğuyan bu kütlenin üzeri sert bir kabuk halini almıştır Bu sert kabuğu teşkil eden kayaların milyonlarca yıl boyunca çeşitli etkilerle ufalanıp ayrışması ve sonradan içerisine organik maddelerin karışmasından topraklar hasıl olmuştur Bu parçalanmada fiziksel, kimyasal ve biyolojik faaliyetler müştereken rol oynamışlardır Halen de bu kuvvetler etkilerini göstermekte ve toprakların oluşu devam etmektedir Etrafımıza baktığımızda küçük bir arazi parçasında bile çeşitli topraklar görürüz Bu farklılığın değişik sebepleri vardır Toprakta bulunan maddelerin pek çoğu yeryüzünü kaplayan kayalardan meydana geldiğine göre, toprağın cinsi onu hasıl eden kayanın yapısı ile yakından ilgilidir Fakat iklimin, canlıların, arazinin düz veya engebeli oluşunun yani topoğrafik durumunun ve zamanın etkilerinin de meydana gelen toprağın cinsinde kaya kadar önemli rolü vardır

TÜRKİYEDE GÖRÜLEN TOPRAK ÇEŞİTLERİ ve ÖZELLİKLERİ


ZONAL TOPRAKLAR ( YERLİ TOPRAKLAR )
Ülkemizde düz ve hafif eğimli alanlarda iklim şartlarının etkisi altında oluşan fiziksel ve kimyasal özellikleri açısından farklı horizonlar ve katlar gösteren topraklardır

KIRMIZI RENKLİ AKDENİZ TOPRAKLARI ( TERRA ROSSA )
Bu topraklar, Marmara Bölgesinin güney kesimi ile Ege Bölümü ile Akdeniz Bölgesinin tamamında görülmektedir Kireçtaşı marn kil ve konglomera ve gnayslar üzerine oluşmuş topraklardır Toprağın rengi kırmızı acık kırmızı ve sarı renktedir Toprak iri taneli ve killidir

Toprak kireç taşı üzerinde oluşsa bile kireçli bir yapıda değildir bunun sebebi yeterince yıkanmış olmasıdır Toros dağlarında 1000 m den yüksek sahalarda toprağın rengi organik madde birikiminden dolayıkoyulaşarak kırmızımsı kahve ve kahverengine dönüşmektedir

KAHVERENGİ ORMAN TOPRAKLARI
Bu topraklar, Karadeniz Bölgesinde, İç Anadoluda 1200 mden Yüksek alanlarda Trakyanın kuzeyinde Yıldız Dağlarında İç Batı Anadoluda ve Güney Doğu Toroslarda yaygındır Orman örtüsünün altında geliştiği için toprak organik madde bakımından zengindir ve koyu renklidir Yağışın fazla olduğu eğimli alanlarda toprak asitli reaksiyon göstermektedir

PODSOLÜMSÜ ve PODZOL TOPRAKLAR
Yıllık ortalama sıcaklığın 8°Cnin altında ve yıllık yağış miktarının 1000 mm üzerinde olduğu nemli çok nemli soğuk ortamlarda kayın, sarıçam ve ladin ormanlarının altında gelişme göstermektedir Bolu Aladağlarda, Yıldız ve Doğu Karadeniz Dağlarında ve Uludağın yüksek kesimlerinde bu topraklara sıkça rastlanır

Bu topraklar fazla yağıştan dolayı fazlaca yıkanmışlardır Fazla yıkanmadan dolayı toprak asit reaksiyonludur ve besin maddeleri bakımından oldukça fakirdir

SİEROZEMLER
Yıllık ortalama yağışın 300 mmnin altında Konya ovasının doğu kesiminde görülen toprak çeşididir Toprak organik madde bakımından oldukça fakirdir bu topraklar yıkanmanın azlığından dolayı açık renklidir Karbonat birikiminden ve yıkanmanın azlığında dolayı toprak alkelen reaksiyon gösterir

KAHVERENGİ STEP TOPRAKLARI
Yıllık ortalama yağışın 400 mm altında ve yıllık ortalama sıcaklığın 8 12 °C arasında değiştiği İç Anadolu Bölgesinde, Doğu Anadolu ovalarında step ve uzun boylu step örtüsü altında gelişme gösteren topraklardır

Yağış azlığından dolayı yıkanma miktarı azdır ve buna bağlı olarak karbonatlar topraktan uzaklaşmamıştır Bu topraklar alkalen reaksiyon gösteririler Bu toprakların rengi kahve koyu kahve sarımsı kahve olup üzerinde genel olarak kuru tarım yapılmaktadır

KESTANE ve KIRMIZIMSI KESTANE RENKLİ TOPRAKLAR
Yıllık ortalama yağışın 400 mm üzerinde, yıllık ortalama sıcaklığın 6 10 °C arsında bulunduğu İç Anadolunun platolarında, İç Batı Anadolu ve Doğu Anadoluda uzun boylu ot vejetasyonunun altında gelişmişlerdir Bu topraklar organik madde bakımından oldukça zengindir ve taneli yapıdadır Üzerlerinde tahıl tarımı yapılmaktadır Bu topraklar nispeten yıkanmış olduklarından dolayı karbonat bakımından fakir sayılırlar ve hafif asit reaksiyon gösterirler

KİREÇSİZ KAHVERENGİ TOPRAKLAR
Bu topraklar, ana materyalin granit, silisli şist, andezit gibi silisli olan ve İç Anadolunun kuzey ve doğusu ile İç Batı Anadoluda 1000 mnin üzerinde step ormanı veya kuru ormanlar altında gelişme göstermiştir Besin maddeleri bakımından fakir olan bu topraklar yıkanmanın fazlalığından dolayı hafif asitli reaksiyon gösterirler

KIRMIZIMSI KAHVERENGİ TOPRAKLAR
Güneydoğu Anadolu Bölgesinin tipik toprakları olan kırmızımsı kahverengi topraklar yarı kurak karasal iklim şartlarının etkili olduğu step vejetasyonu altında oluşmuşlardır Sıcaklığın fazla olması ve demirin iyi oksitlenmesini sağaldığı için toprak kırmızı renk almıştır Bu toprak üzerinde genellikle tahıl tarımı yapılmaktadır

ÇERNEZYOMLAR
Yıllık ortalama sıcaklığın 3 6 °C, yıllık ortalama yağışın 500 700 mm arasında değiştiği Erzurum Kars dolaylarında 1600 2000 m yükseklikteki plato alanlarında bazalt ve neojen karasal depoları üzerinde gelişmiştir

Bu topraklar üzerinde 1 m yi bulan çayır örtüsünden oluşan organik madde sıcaklığın azlığından dolayı yeterince ayrışamamaktadır Topragın üst kısmı organik madde bakımından zengin alt kısmı ise (1 m altı) kireç bakımından zengindir Bu topraklar dünyanın en verimli toprakları olarak kabul edilir ama sıcaklığın yetersiz oluşundan dolayı üzerinde sadece sıcaklığın yererli olduğu alanlarda tahıl tarımı yapılır

İNTRAZONAL TOPRAKLAR
Bu topraklar, ülkemizde aşınmanın devamlı olduğu dağlık alanlarda ve birikmenin hüküm sürdüğü alüvyal ovalarımızda ve dağların eteklerinde yaygın olarak bulunmaktadır Bu topraklar ana kayanın etkisi altındaki topraklardır Şöyle ki ana kaya kulu ise toprak kumlu ana kaya tuzlu ise toprakta tuzludur

ANA METERYALİN ETKİLİ OLDUĞU TOPRAKLAR
Kumlu Çakıllı Topraklar Aşanımın aktif olarak devam ettiği eğimli yamaçlar boyunca aşağıda yayılışları ve özellikleri belirtilen ana kaya üzerindeki kumlu çakıllı topraklar görülmektedir

Filişler Üzerindeki Kumlu Çakıllı Topraklar Kuzey Anadolu ve Toros Dağları boyunca yer yer şeritler halinde uzanan kum taşı kiltaşı kireçtaşı çakıltaşı tabakalarının üzerinde oluşan topraklardır

Volkanik Arazilerdeki Kumlu Topraklar Kum ve mil boyutunda olan volkanik tüf ve kum gibi depoların çözünmesi ile oluşan topraklardır Doğu Anadoluda Sarıkamış dolaylarında, İç Anadoluda Karapınar, Erciyes Karacadağ, Ürgüp Nevşehir dolaylarında Afyon çevresinde Isparta Gölcük, İzmir Foça civarında ve Kızılcahamam dolaylarında görülür

Aglomeralar Üzerindeki Çakıllı Topraklar Yukarıda belirtilen alanlarda ayrıca aglomeralarda ince volkanik malzeme ile karışık çakıl ve blok boyutunda kayalar bulunmaktadır Bu yerlerdeki topraklarda Aglomeralar üzerindeki çakıllı topraklar denilmektedir Tarımsal değeri yok denecek kadar azdır

Kristalen Şist ve Asit İntrüzifler Üzerindeki Kumlu Topraklar Gnays mikaşist kuvarst, kuvarsit ve kuvarsit şist gibi metamorfik kayaçlar üzerinde oluşmuş topraklardır Bu topraklara Yıldız Bozdağ, Aydın dağları, Güneydoğu Toroslarda Kahramanmaraş Güney Marmara Bölümünde Kapıdağ yarım adası Doğu Karadeniz de Kaçkar dağlarında Bursa Uludağda sıkça rastlanır

KALSİMORFİK TOPRAKLAR
Kireçtaşı marn gibi kireçli ana kayanın etkisine bağlı olarak oluşmuş olan topraklardır Bu guruba vertisoller rendzina toprakları dâhil edilebilir

Vertisoller ( Dönen Topraklar ) Killi kireçli depoların yaygın olduğu Muş Ovası, Ergene Ovası, Van Gölünün güney doğusunda Bursa Karacabey arasında Menemen ve Bornova ovası ile Konya havzasının muhtelif yerlerinde Bafra Ovasının güneyinde kil miktarının fazla olduğu kireçli topraklara rastlanır

Bu topraklarda kil fazla olduğu için yaz aylarında kurudukları zaman 1 m deriliğe kadar çatlaklar oluşur Bu toprakların üst kısımları organik madde bakımından zengin olduğu için koyu renkli topraklardır Bu topraklar tarım için elverişli değildirler

Rendzinalar Bu topraklar killi kireçli göl depolarının veya yumuşak kireçtaşının yaygın olduğu İç Anadoluda, Ege ve Doğu Anadolunun çöküntü sahlarında çok yaygındır Bu topraklar kireçli ve koyu renklidir Besin maddeleri bakımından zengin olan bu topraklar tahıl tarımı için elverişlidir

HALOMORFİK TOPRAKLAR
Bu topraklar delta alanlarımızda toprakların deniz suyuna temas etmesiyle oluşurlar Toprak oluşumu tersine dönmüştür yani torak toprak olmaktan uzaklaşır Bu topraklar tarıma elverişli değildir Ülkemizde delta ovalarının deniz kenarında görülürler

Solançaklar ( Tuzlu Topraklar ) Bu topraklar Konya Ovasının alçak kesimlerinde delta ovarlımızın deniz kenarında Erzurum Ovasının merkezi kesiminde görülürler Yaz aylarında toprakta birikmiş olan tuz buharlaşmanın etkisiyle toprağın üst kısmında birikir Bu topraklar üzerinde tuzlu topraklarda yetişen otlar yetişir ve tarım yapılmaz

Alkali Topraklar İç Anadoluda Ereğlinin kuzeyi Karapınaın doğusu ve kuzeyinde görülürler Bu topraklar kuvvetli alkalen özellik gösteririler Ana kayada buluna karbonatlar toprağın yüzeyinde birikmişlerdir bu yüzden kuvvetli alkalen reaksiyon gösteririler Bu topraklar üzerinde tarım yapılmaz ve üzerlerinde nadirde olsa cılız otsu bitkiler yaşar

Tuzlu Alkali ( Çorak Topraklar ) Bu topraklar iki şekilde oluşmaktadır ya ana kayanın tuzlu ve alkali olmasından yada tuzlu alkali maddeler bakımından zengin olan yer altı ve taban suyunun yüzeye buharlaşmanın ( kapileritenin ) etkisiyle çıkmasının ve birikmenin etkisiyle oluşurlar Bu topraklara Oltu Narman havzası, Kağızman Iğdır Kötek üçgeninde, Şebinkarahisar civarında Kıyı bölgelerimizde ise Antalya Serik arasında Burdur Acı göl civarında görülür Bu topraklar hiçbir işe yaramayan en verimsiz topraklar arasında yer alırlar

HİDROMORFİK ve ORGANİK TOPRAKLAR
Bu guruba giren topraklar yılın belli bir bölümünde veya tamamında su altında klan sahalarda, ayrıca yüksek dağlardaki çukur alanlarda ve çayırlar altında oluşmaktadırlar

Hidromorfik Topraklar
Bu topraklar taban suyu seviyesinin yüksek olduğu Muş Ovası, Erzurum Ovalarının doğu kesimlerinde Çukurovada eski akarsu yataklarında Menderes, Gediz, Yeşilırmak, Çarşamba ve Adapazarı ovalarında toprağın uzun süre su altında kalması ile oluşmuşlardır Bu topraklar sürekli su altında kaldıklarından dolayı asitli reaksiyon gösteririler ve bu topraklar üzerinde suyu çok seven sazlıklar ve kamışlıklar yetişir buna bağlı olarak ta bu topraklarda organik madde birikimi oldukça fazladır Bu topraklar oksijensiz bir ortamda oluştuklarından dolayı genelde renkleri boz, yeşil, mavimsi renktedirler

Yüksek DağÇayır, ve Turba veya Organik Topraklar
Orman sınırının üstünde kalan dağlık alanlarda, özellikle Kuzey Anadolu dağlarındaki alpin çayırlar altında bu topraklara rastlanır Bu alanlarda toprak oluşum süresi 2 4 aylık dönemi geçmez bu durumun bir sonucu olarak toprak kalınlığı 15 20 cm geçemez ve toprak asit reaksiyonludurBu topalaklar üzerinde alpin çayırlar yetiştiği için organik madde bakımından zengindirler

Turba ve Organik Topraklar
Bu topraklar göl kenarlarında suyu seven bitkilerin atıkları altında gelişmişlerdir Bu topraklara Maraş grabeninde Köyceğiz Gölü çevresinde Sultan sazlığında, Simav, Erdek, Abant ve Yeniçağ gölleri kenarlarında Uludağ, Nurdağ ve Aladağlardaki çukur alanlarda rastlanır

AZONAL TOPRAKLAR TAŞINMIŞ TOPRAKLAR
Devamlı olarak taşkına uğrayan alanlarda oluşan millenme ve aşınmaya uğrayan alanlarda çözülmüş ana materyalin taşınması, toprak oluşumunu engellemektedir Bu sahalarda hem aşınmaya uğrayan kısımlarda hem de birikmenin olduğu alanlarda toprakta horizonlaşma gerçekleşememektedir Bu topraklarda sadece A horizonu ( A katı ) oluşur

ALÜVYAL TOPRAKLAR
Devamlı olarak taşkın ve millenmeye uğrayan delta sahlarında ve taşkın ovarlarımızda bu topraklara sıkça rastlanır Buralar Çukurova, Asi, Göksu, Köyceğiz, Büyük ve Küçük Menderes, Gediz, Bakırçay, Sakarya, Bafra, Çarşamba, delta ovaları ile Konya ovasının kenarları Muş, Erzurum, Erba ve Niksar ovalarının merkezi kesimlerinde

Alüvyal topraklar akarsular tarafından taşındıkları için ince ve mil boyutundadır Bu topraklar dikey yönde çok fazla değişiklik gösterirken yatay yönde pek değişiklik göstermezler Alüvyal topraklar işlemeye uygun ve tarım için elverişli topraklardır

REGOSOL LER
Kumlu depolar üzerinde bulunan topraklardır Çoğunluğu kum boyutunda olan asitik karakter gösteren volkanik arazilerde oluşmuşlardır

İç ve Doğu Anadolu bölgesindeki volkanik arazilarde bu topraklara rastlanır Bu topraklar kumlu oldukarı için bünyelerinde su barındıramazlar suyu hemen alt tabakaya geçirirler Bu sebepten dolayı toprakta humuslaşma meydana gelemez ve bununda sonucu olarak toprak verimsizdir Bu toprakların kumlu olması yumrulu bitkilerin yetişmesi için elverişlidir

KOLÜVYAL TOPRAKLAR
Dağların eteklerinde ve yamaçlarında taşınan toprakların birikmesiyle oluşurlar

Kolüvyal toprak (yamaçlar)
Bu topraklar iri taneli bir görünüme sahiptir Bu topraklar bağ bahçe tarımına uygundur Üzerlerinde ormanlar yetişebilir

LİTOSOLLER ( TAŞLI TOPRAKLAR )

Dağlık alanların eğimli yamaçlarında aşınmanın sürekli devam etmesi nedeniyle ana materyalin çözünmesinden oluşmuş topraklardır

Bu topraklar her dağlık alanın eğimli yamaçlarında oluşamaz ancak anakayanın kalker mermer gibi taşarlın olması gerekir Bu topraklar tarım için elverişli değildir ve üzerlerinde bitki örtüsü yoktur Ülkemizde bu topraklara Akdeniz bölgesinde Taşeli platosunda Boz dağlarda Bitlis dağlarında İç ve Doğu Anadoludaki volkanik konilerde rastlanır