Türkiye Yeraltı Suları Ve Kaynakları

Yeraltı Suları nasıl oluşur

Yeraltı suları ve kaynakları

yeraltı sularının oluşumu

Yeraltı kaynakları şöyle sıralanabilir :Yeraltı suları,kömür,doğalgaz,petrol ve çeşitli madenler

1)Yer Kabuğunun Tabakalı Yapısı:

toprak,çeşitli kayaların aşınmasından oluşan,içinde çürümüş bitki ve hayvan kalıntılarını bulunduran bir karışımdırToprak kayaların aşınarak küçük taneciklere parçalanmasıyla oluşur

Toprağın oluşmasını birçok faktör etkilerBunlarınbaşlıcalar,bölgedeki asıl kayanın türü,bölgede yaşayan organizma türleri,zaman ve iklimdirSıcakve nemli iklimlerde kayalar hızlı aşındığından,toprak çabuk oluşur

2)Yeraltı Suları ve Yeraltı Oluşumları

Yeraltı Suları:

Tüm denizlerin sularını göz önüne alırsanız,Dünyada herkes için bol su olduğunu düşünebilirizOysa dünyada iki tane temel içme suyu kaynağı vardırbunlardan biri,yüzeyüzerinde,suyu tatlı olan göllerle nehirler,diğeri ise toprak altında depo edilmiş yeraltı sularıdır

a)Artezyenler:

Bazen su içeren geçirgen kaya katmanı,geçirgen olmayan çanak biçimli iki katman arasında bulunabilirEğer su yanlarda yeterli yüksekliğe ulaşırsa,geçirgen olmayan tabaka delindiğinde,basınçlı su delinen yerden fışkırırBu tür kuyulara artezyen kuyu denir

Artezyen kuyusunun açıldığı yer su seviyesinin altında ise,kuyu açıldığındayeraltı suyu bileşik kaplar prensibine göre kendiliğininde fışkırır

Kaynak Suları:Bazen yeraltı suyu kendiğilinden yer yüzüne çıkar Böyle sulara kaynak sular denirKaynaklar,genellikle doymuş kuşağın gözeneksiz kaya tabakasıyla tepelerin kenarlarında bulunur Bu durumda su hiç bir yere gidemez,fakat yüzeye baskı yaparak dışarı çıkar

Artezyen kuyuları ve kaynak suları küçük yerleşim birimlerinin ihtiyaçlarını karşılayabilir

Kaynak ve kuyu sularının bulunduğu bölgelerde yerleşim alanları ve endüstri tesisleri kurmakson derece tehlikelidirYerleşim alanlarındanve endüstri tesislerinden çıkan atık ve kirli sular,gözenekli yapıdangeçerek kaynak ve kuyu sularına karışır Sonuçta,toplum için önemi büyük olan kuyu ve kaynaksularıda kirlenmiş olur

Dinlendirme önce büyük havuzlara alınarak içindeki iri taneli madelerin dibe çökmesi sağlanır

süzmeYeraltı Suları ve Kaynaklaru,üst üste sıralanmış çakıl ,kum,ince kum katmanlarından geçirilirBu yöntemle suyun bulanıklığı giderilir

Havalandırmainlenen su fıskıye halinde havaya püskürtülerek veya birden akıtılarak havalandırılır

Mikroplardanarıtma:Klorlama veya ozonlama yöntemi ile sudaki mikroplar öldürülürBu işlemler tamamlandıktan sonrasu depolaraalınarak yerleşim yerlerine pompalanır

iyi Bir İçme Suyunda Aşağıdaki Özellikler Olmalıdır:

1-Renksiz,kokusuz,duru ve tadı hoş olmalıdır

2-içinde mikroplar ve başka canlı,cansız kalıntılar olmamalıdır

3-içinde vücut için yararlı madensel tuzlar yeterince olmalıdır

Yeraltı Oluşumları:

Sarkıt-Dikitler Ve Travertenleramla damla akan suyun biriktirdiği çeşitli minerallerden oluşan tortulkayaçlardırBu kayaçların mağaraların tavanlarından veya yanlarından buz saçağı gibi aşağıya doğru sarkan tiplerine sarkıtdenirMağaranın tabanından yukarıya doğru yükselen tiplerine ise dikit adı verilir

Sarkıt ve dikit türü bir tortullaşmanın uygun şartları şunlardır:

1-Mağaranın üzerinde,kaynakniteliğinde bir kayacın bulunması

2-Yağmur sularının aşağıya doğru süzülmesi

3-Suyun damla damla ve sürekli akmasına neden olacak bir geçidin bulunması

4-Mağara içinde buharlaşmaya ve karbondioksitin kaçışına önem veren yeterli hava akımının olması

TravertenlerYeraltı Suları ve Kaynaklaramuk taşı olarak bilinirKalsitten oluşan,yoğun katmanlı kayaçtır

ülkemizde başlıca traverten katmenleri Denizli'nin Pamukkale yöresinde,Tokat'a bağlı turhal ilçesinde ve Giresun'a bağlıAlucra ilçesinde bulunur

Yer altı Suyu (Taban Suyu)

Yağış olarak yeryüzüne düşen ya da yeryüzünde bulunan suların, yerçekimi etkisiyle yerin altına sızıp, orada birikmesiyle oluşan sulardır Yer altı suyunun oluşabilmesi için beslenme ve depolanma koşullarının uygun olması gerekir Yer altı suyunun beslenmesini etkileyen en önemli etmen yağışlardır Depolama koşulları ise yüzeyin eğimine, bitki örtüsüne ve yüzeyin geçirimlik özelliğine bağlıdır

Yer altı Sularının Bulunuş Biçimleri

Bol yağışlı ve zemini geçirimli taşlardan oluşan alanlarda yer altı suyu fazladır Az yağış alan, eğimi fazla ve geçirimsiz zeminlerde ise, yer altı suyunun oluşumu zordur Kum, çakıl, kumtaşı konglomera, kalker, volkanik tüfler, alüvyonlar, geçirimli zeminleri oluşturur Bu nedenle alüvyal ovalar ve karstik yöreler yer altı suyu bakımından zengin alanlardır Kil, marn, şist, granit gibi taşlar ise geçirimsizdir Yer altı suyu oluşumunu engeller

Yeraltında biriken sular
Taban suyu

Artezyen

Karstik Yeraltı Suyu olarak bulunur

Taban Suyu

Altta geçirimsiz bir tabaka ile sınırlandırılan, geçirimli tabaka içindeki sulardır Bu sular genellikle yüzeye yakındır Marmara Bölgesi’ndeki ovalar, Ege Bölgesi’ndeki çöküntü ovaları, Muş, Erzurum ve Pasinler ovalarındaki yer altı suları bu gruba girer

Artezyen

Bu tür sular basınçlı yeraltı sularıdır İki geçirimsiz tabaka arasındaki geçirimli tabaka içinde bulunan sulardır Tekne biçimli ovalar ve vadi tabanlarında bu tür sular bulunmaktadır

İç Anadolu Bölgesi artezyen suları bakımından zengindir

Karstik Yer altı Suyu

Karstik yörelerdeki kalın kalker tabakalar arasındaki çatlak ve boşluklarda biriken yer altı sularıdır En önemli özelliği birbirinden bağımsız taban suları oluşturmasıdır Karstik alanların geniş yer kapladığı Akdeniz Bölgesi karstik yeraltı suları bakımından zengindir

Kaynak

Yeraltı sularının kendiliğinden yeryüzüne çıktığı yere kaynak denir Türkiye’de kaynaklara pınar, eşme, bulak ve göze gibi adlar da verilir

Kaynaklar, yer altı suyunun bulunuş biçimine, yüzeye çıktığı yere ve suların sıcaklığına göre gruplandırılabilir Sularının sıcaklığına göre kaynaklar, soğuk ve sıcak su kaynakları olarak iki gruba ayrılır :

Soğuk Su Kaynakları

Yağış sularının yeraltında birikerek yüzeye çıkması sonucunda oluşurlar Genellikle yüzeye yakın oldukları için dış koşullardan daha çok etkilenirler Bu nedenle suları soğuktur Soğuk su kaynakları yeraltında bulunuş biçimine ve yüzeye çıktığı yere göre üç gruba ayrılır :

Tabaka Kaynağı : Geçirimli tabakaların topoğrafya yüzeyi ile kesiştikleri yerden suların yüzeye çıkmasıyla oluşan kaynaklara tabaka kaynağı denir

Vadi Kaynağı : Yeraltına sızan suların bulunduğu tabakanın bir vadi tarafından kesilmesi ile oluşan kaynaktır Genellikle vadi yamaçlarında görülür

Karstik Kaynak (Voklüz) : Kalın kalker tabakaları arasındaki boşlukları doldurmuş olan yer altı sularının yüzeye çıktığı kaynaktır Bol miktarda kireç içeren bu kaynakların suları genellikle sürekli değildir Yağışlarla beslendikleri için karstik kaynakların suları soğuktur Toroslar üzerindeki Şekerpınarı en tanınmış karstik kaynak örneklerinden biridir

Sıcak Su Kaynakları

Yerkabuğundaki fay hatları üzerinde bulunan kaynaklardır Fay kaynakları da denir Suları yerin derinliklerinden geldiği için sıcaktır ve dış koşullardan etkilenmez Sular geçtikleri taş ve tabakalardaki çeşitli mineralleri eriterek bünyelerine aldıkları için mineral bakımından zengindir Bu tür kaynaklara; kaplıca, ılıca, içme gibi adlar verilir Sıcak su kaynaklarının özel bir türüne gayzer denir

Gayzer : Volkanik yörelerde yeraltındaki sıcak suyun belirli aralıklarla fışkırması ile oluşan kaynaklardır

UYARI : Yerin derinliklerinde bulunan suların sıcaklığı yıl içinde fazla bir değişme göstermez Fay kaynakları volkanik ve kırıklı bölgelerde görülür

Türkiye’de Sıcak Su Kaynaklarının Dağılışı

Türkiye kaplıca ve ılıca bakımından zengin bir ülkedir Bursa, İnegöl, Yalova, Bolu, Haymana, Kızılcahamam, Sarıkaya, Erzurum, Sivas Balıklı Çermik, Afyon, Kütahya, Denizli çevresindeki kaplıca ve ılıcalar en ünlüleridir