Türkiye'de Tarım Ve Hayvancılık

TARIM

Geniş manada insanın toprağı işleyerek ürün yetiştirme faaliyetidir

Tarımı etkileyen faktörler

1 İKLİM: Her tarım ürününün kendine has iklim isteği vardırİklimi etkileyen faktörler:

- Yağış miktarı: Yılda 10 cm’lik yağış tarımsal faaliyetlerin alt sınırıdır

- Yağış rejimi: Her ürün farklı rejime ayak uydururPamuk, mısırın yetiştiği yerde yetişmez

- Sıcaklık: Sıcaklık 10 derecenin altına düşerse bitkinin hayatı tehlikeye girerZeytin, incir gibi ürünler kış sıcaklığı isterken, elma, üzüm gibi ürünler soğuğa dayanabilirSıcaklık ortalaması da her yerde aynı olmadığı için aynı tür bitkiler farklı zamanlarda olgunlaşır

- Yükselti: Sıcaklık ve nem oranı yükseltiye bağlı olarak değişirYükseklere çıkıldıkça nem oranı ve sıcaklık azalacağı için bitkilerin yetişmesi sınırlıdırYine Ekvator’dan Kutuplar’a gidildikçe tarımın yükselti sınırı azalır

2 TOPRAK: Topraktaki humus, kireç ve minerallerin oranları tarımsal verimi arttırırBunların oranlarının belirlenmesinde iklim önemli rol oynarNemli iklim bölgelerinde toprak yıkanmış olduğundan mineral oranı düşüktürKurak bölgelerde ise toprakta çok miktarda tuz ve kireç birikirSonuçta her iki durumda tarımı olumsuz etkiler

3 TARIM METOTLARI:

a) Nadas: Yağışın yetersiz, iklimin kararsız, sulama imkanlarının olmadığı sahalarda uygulanır Tarım doğal koşullara bağlıdırYağışın bol olduğu zamanlarda iyi ürün alınırken, az olduğu zamanlarda az ürün alınırTarım alanlarından 1-2 yılda bir ürün alınırBu metot aynı zamanda gübre eksikliğini de gidermek için uygulanırÜlkemizde Doğu ve Batı Karadeniz hariç diğer yerlerde sulama yapmadan tarım yapmak zordurBu yüzden en fazla İç ve Güney Doğu Anadolu’da yaygındır

b) Ekstansif (Yaygın): Tarım topraklarının geniş, nüfusun ise topraklara göre az olduğu ülkelerde görülen bir metotdurİnsan ve hayvan gücüne dayalı, kaba tarım metodu da denilen bu metot, ülkemizde her tarım bölgesinde uygulanırBDT, ABD, Arjantin, Kanada gibi ülkelerde de görülür

c) İntansif (Yoğun): Modern yada makineli tarım da denilen bu metotta teknolojinin bütün verim arttırıcı yöntemleri uygulanırBirim alandan en yüksek verim elde edilen tarım metodudurTarım topraklarının sınırlı, nüfusun ise fazla olduğu gelişmiş ülkelerde yaygındırÖr: Hollanda, Japonya, İsveç

Tarımda Verimi Etkileyen Faktörler

1 Sulama: Tarımda verimin artması, yılda birden çok ürün alma, nadas alanlarının ortadan kaldırılması, tarımın doğal koşullardan kurtulması sulama ile mümkündür Sulama yaygınlaşırsa;

- Nadasa bırakılan toprakların oranı azalır
- Üretimde süreklilik sağlanabilir
- Toprakların miras yoluyla bölünmesine bağlı olarak ortaya çıkan göçler önlenir
- Üretimdeki dalgalanmalar önlenir

Türkiye topraklarının ancak %40’ı sulanabilmektedirDemek ki sulama tarımsal faaliyetler için çok önemlidir

2 Gübreleme: Verimi arttıran önemli faktörlerdendirDoğal ve yapay olmak üzere üretimi geniş çapta artmıştırÜlkemizde hayvancılığın yaygın olması doğal gübrenin (tezek) artmasını sağlamıştırSuni gübre ise pahalıdırİlk suni gübre Karabük Demir-Çelik Fabrikası’nda üretilmiştirDaha sonra Mersin, İzmir, Bandırma, Kütahya, Samsun, İstanbul ve Elazığ’da kurulmuşturGübrenin hammaddesi olan fosfat, güney Doğu Anadolu’da (Mazıdağı) çıkarılımaktadırSuni gübre yeterli olmadığı için ithal edilmektedir

3 Tohum Islahı: Bölgedeki iklim koşullarına bağlı olarak kullanılacak ve verimi en yüksek olan ürünü seçmeye denirBugün gen çalışmaları yoluyla yüksek verim kapasitesine sahip tohumluklar elde edilmektedirTürkiye buğday üretiminde 100-150 kg ürün elde ederken, gelişmiş ülkeler ise 400 kg ürün almaktadır1985 yılında tohum ıslahı sayesinde üretimde büyük artışlar olmuşturÖrneğin, arpada tokak, pamuk da ise akala gibi

4- Toprak analizi:Her bitkinin kendine has bir toprak isteği vardırBu durum toprak analizini ve toprağın cinsini belirlemeyi gerektirirÖrneğin, patates, havuç gibi bitkiler gevşek yapılı, kumlu toprak isterÇay, mısır ve fındık gibi ürünler tuzlu,kireçli toprakları istemezToprak analizi için Toprak Su Teşkilatı kurulmuştur

5- Makineleşme: Ürünün zamanında ekimi, hasadı ve yüksek verim için tarımda makineleşme gerekirÜlkemizde makineleşme ancak 1950’den sonra artmaya başlamıştırAncak karabasan ihtiyacı devam etmektedirÜlkemizde tarımın yeterince makineleşmemesinin sebepleri:

- Makine fiyatlarının pahalı olması,
- Yer yer işgücünün ucuza mal olması,
- Makineleşmeye elverişli olmayan arazilerin varlığıdır

NOT: Doğu ve Batı Karadeniz başta olmak üzere bazı bölgelerimizde yerşekilleri makineleşmeyi olumsuz etkilerTarımda sulama kırsal kesimden kente göçü azaltırken, makineleşmeyi arttırır

6- Zirai Mücadele: Hastalık ve haşereler zamanla üretimde verim düşüklüğüne sebep olmaktadır Hatta yabani otlar bile verimi azaltmaktadırBu nedenle zirai mücadele verimi arttırma açısından önemlidirBu amaçla Zirai Mücadele Teşkilatı kurulmuşturYine zirai mücadele adına bitkinin yetişmeden önce tohumun ilaçlanmasından filizlenmesine, olgunlaşmasına ve hasat dönemine kadar zararlı böceklere ve çeşitli hastalıklara karşı ilaçlama yapılmalıdır

7- Çiftçinin Eğitimi: Günümüzde tarım, modern aletler, kıymetli tohum, hassas ilaçlar kullanımıyla yürütülmektedirBütün bunlar çiftçinin eğitimini gerektirmektedir

8- Tarımsal Kredi: Çiftçinin tarımsal alet ve ekipman, gübre, tohum, ilaç temini için sermaye ihtiyacının karşılanması gerekirBu amaçla Ziraat Bankası, Şeker, Pamuk Bank gibi bankalar ile Tarım Kredi Kooperatifleri kurulmuştur

9- Destekleme Alımı ve Pazar: Çiftçinin ürettiği malını pazarda uygun fiyatla satması gerekirÜrünün elinde kalması, bozulması durumunda devletin çiftçinin masraflarını karşılaması gerekirBu amaçla devlet bir taban fiyat belirler ve destekleme alımı yaparDestekleme alımı tütün, kuru üzüm, incir, pamuk gibi ürünlerde uygulanırken soğan, patates gibi ürünlerde uygulanmaz Destekleme alımı sayesinde üretimde yıllara göre görülen dalgalanmalar engellenir

TÜRKİYE’DE TARIMI ETKİLEYEN FAKTÖRLER

1- Doğal Faktörler ( Yağış azlığı, kuraklık )
2- Yeryüzü şekilleri ( Ürün çeşitliliği ve ürün sahasının daralması )
3- Eğimin Fazla Olması:

- Tarım yapılabilen alanların azlığı,

- Tarım alanlarının küçük parçalar halinde olması,

- %80 ‘inde erozyonun varlığı,

- Makineleşmenin tam sağlanamaması
4- Karasal İklimin Olması: ( Sulama sorunu )

Türkiye’de Toprak Durumu:

Ekili-dikili arazi %30, ürün vermeyen yerler %17, çayır ve otlaklar %35, nadas %11, orman %14

ÜRÜNLER VE YETİŞME ŞARTLARI

İhraçta birinci sıradaki ürünler:- Antep fıstığı %100

- Fındık %64

- Kuru üzüm

- Kuru incir

- Ayçiçeği

A) TAHILLAR

1 Buğday: Çimlenme döneminde ilkbaharda yağış, olgunlaşma döneminde yazın kuraklık isterDünyada ve Türkiye’de en geniş tabii ekim alanına sahiptirTürkiye’de Karadeniz hariç her yerde yetişmesine rağmen en fazla İç Anadolu’da yetişirİklime bağlı olarak üretimde dalgalanmalar olurO zaman duruma göre buğday ithal edilirBuğday yükselti arttıkça sınırlanırBuğday tüketimi nüfus artışı ile doğru orantılı olduğu için ihraç edilmezDünyada buğday en fazla BDT, ABD, Hindistan, Kanada, Fransa ve Türkiye’de yetişir

2 Arpa: Buğdaydan sonra en çok üretilen üründürTürkiye’de en fazla İç Anadolu’da yetişir Doğu Anadolu’da tahıllar içinde en fazla arpa yetişirArpa buğdaya göre soğuğa daha fazla dayanıklıdır ve buğdaydan daha önce olgunlaşırArpa genel olarak bira ve yem sanayinde kullanılırAyrıca besin olarak da tüketilirDünyada en fazla, BDT, Kanada, ABD, Fransa, Almanya ve Türkiye’de yetişir

3 Çavdar: Arpa ve buğdayın yetişemediği düşük sıcaklıkta yetişirFazla sıcaktan zarar görürGenellikle besin maddesi ve hayvan yemi olarak kullanılırEn çok İç ve Doğu Anadolu’da yetişir

4 Pirinç: Büyüme döneminde bol su, olgunlaşma döneminde sıcaklık ve fazla emek isteyen bir üründürPirinç üretimi genelde vadi tabanları, akarsu boyları ve delta ovalarında fazladırÇeltik tarımı sivrisineğe ve sıtma hastalığına sebep olduğu için şehir dışında yapılmaktadırTürkiye’de pirinç üretiminin %70’i Edirne, Samsun, Çorum ve Sinop’ta yapılmaktadırDünyada en fazla, Çin, Hindistan, Endonezya, Bangladeş ve Japonya’da yetişir

5 Mısır: Avrupalıların Türk Buğdayı dedikleri mısırın anavatanı Amerika’dırBol su, yüksek sıcaklık, nemli bir iklim ve çapalanma isteyen bir üründürMısır üretiminde yaz yağışları çok önemlidirBu yüzden Karadeniz iklimine uyum sağlarÜlkemizde sulama yapılan her yerde yetiştirilebilirEn fazla Akdeniz’de yetişirSonra Karadeniz ve Marmara gelirDünyada birinci ABD, on ikinci Türkiye’dir

B) ENDÜSTRİ BİTKİLERİ

Sanayi sektöründe hammadde olarak kullanılabilen tarım ürünlerine denir

1 Tütün: Anavatanı Amerika’dırÇimlenme döneminde bol su, yaprakların büyüme döneminde güneş ve sıcaklık isterHafif eğimli, kumlu, su geçiren kıraç topraklarda kaliteli tütün yetiştirilirAlçak ovalarda daha çok yetişmesine rağmen kalitesi bozulduğu için devlet her yerde tütün yetişmesine izin vermemektedirTürkiye’de en fazla Ege’de (Manisa), sonra Karadeniz’de (Samsun, Trabzon, Amasya, Tokat, Sinop, Bolu), daha sonra Marmara’da (Balıkesir), ayrıca Hatay, Isparta, Adıyaman, Siirt, Malatya, Bitlis gibi illerde yetişirDünyada en fazla Çin, ABD, Hindistan, Brezilya, Rusya ve Türkiye’de yetişir

2 Pamuk: Çimlenme ve büyüme döneminde yağış veya sulama, olgunlaşma döneminde tam bir kuraklık isterAlüvyal verimli ovaları severPamuk, tekstil ve kağıt endüstrisinin temel hammaddesidir Ülkemizde Karadeniz kıyılarında yetişmezTürkiye’de birinci sırayı bazen Akdeniz, Bazen de Ege alırAncek Çukurova, Ege Ovaları, Antalya ve Amik Ovası üretimin %90’ını karşılarGeri kalan ise Elazığ, Malatya, Balıkesir, Iğdır gibi yerlerden karşılanırPamuğun yarısı ihraç edilmektedirDünyada en fazla ABD, Hindistan, Brezilya, Brezilya, Rusya ve Türkiye’de yetişir

3 Şekerpancarı: Ilık ve serin iklimleri seven, çeşitli toprak şartlarına uyan, soğuğa dayanıklı bir bitkidir30-35 derece enlemleri arasında yaygındırTürkiye’de her yerde en çok İç Anadolu’da yetişirŞeker fabrikaları genelde şekerpancarı üretimi yapılan yerlerin yakınına kurulmaktadırÇünkü şekerpancarı çabuk bozulmaktadır Şekerpancarından şeker, ispirto ve yem sanayinde yararlanılırAyrıca şeker fabrikalarının etrafında besi ve ahır hayvancılığı gelişmiştirTürkiye’nin kıyı kesimlerinde yetişmemektedirDünyada en fazla Rusya, ABD, Fransa, Polonya, Almanya ve Türkiye’de yetişmektedir

4 Çay: Sürekli yağışlı ve nemli bölgelerde yetişirYarı gölgeli ve eğimli arazileri severÜlkemizde 1940’tan sonra üretilmeye başlanmıştırSürekli yeşil kalabilen bir bitkidirTabi ekim alanı en dar olan bitkimizdirÜlkemizde Ordu – Rize arasında yetişirEndonezya, Seylan, Brezilya, Malezya, Çin başlıca çay üreticileridir

C) YAĞLI BİTKİLER

1 Zeytin: Sıcaklığın 0 derecenin üzerinde olduğu Akdeniz iklim şartlarına uyarZeytin bir yıl ürün verir, diğer yıl ürün vermezYeşil kalabilen bir bitkidirYüksek yerlerde yetişmezÜlkemizde sırasıyla en fazla Ege, Marmara, Akdeniz ve Güney Doğu Anadolu’da yetişirEn güzel yağlık zeytinler Edremit-Ayvalık’ta, sofralık zeytinler ise Gemlik’te yetişirDünyada İtalya, Yunanistan, İspanya, Türkiye ve Fransa gelir

2 Ayçiçeği: Çimlenme ve büyüme döneminde yağış, olgunlaşma döneminde bol sıcaklık isterYağ ve çerezlik olarak kullanılırÜlkamizde Karadeniz kıyıları hariç her yerde yetişirEn fazla sırasıyla Marmara ve İç Anadolu gelir
3 Susam: Anayurdu Hindistan’dırTropikal, subtropikal ve ılıman iklim bölgelerinde yetişirYağ üretimi yapılırÜlkemizde en fazla Ege, Akdeniz ve Marmara gelir

4 Keten – Kenevir: Ilıman bir iklim ve nemli bir toprak isterDokuma sanayinin hammaddesidir Bunların lifleri çuval, halat, kot kemeri yarımında kullanılırAyrıca tohumlarından "Bezir yağı" elde edilir Bezir yağı boya yapımında kullanılırÜlkemizde en fazla Sinop, Kastamonu, Zonguldak, Kocaeli çevresinde yetişir

5 Haşhaş: Yazların sıcak ve orta derecede yağışların bulunduğu alanlarda yetişirÜretimi devlet kontrolünde olduğu için sadece yedi ilde yetiştirilmektedirBunlar Afyon, Kütahya, Denizli, Uşak, Burdur, Isparta ve Konya’dırHaşhaş yağ, ilaç, sabun ve uyuşturucu yapımında kullanılır

6 Yerfıstığı: Sıcak ve nemli iklim şartlarında yetişirMeyveleri toprak içerisindedirÜlkemizde II Dünya Savaşı’ndan sonra üretilmeye başlanmıştırEn fazla Akdeniz’de yetişir

D) MEYVECİLİK

1 Fındık: Serin ve nemli iklimleri severEğimli yamaçlarda ve topraklarda yetişirDon olayı ve kurak yaz şartları verimi düşürürTürkiye’de en fazla Karadeniz’de (Ordu), daha sonra en fazla Marmara’da yetişirDünyada en fazla Türkiye, İtalya, İspanya, İran ve ABD’de yetişir

2 Üzüm: Soğuk iklim şartlarına uygunluk gösterirTürkiye’nin her yerinde yetişebilirEkim alanı geniştirÜzüm yaş, kuru, pekmez ve şarap olarak tüketilirÜlkemizde en fazla Ege, Güney Doğu Anadolu, İç Anadolu ve Marmara’da yetişirDünyada yaş üzüm üretiminde yedinci, kuru üzüm üretiminde birinci sırada bulunmaktayız

3 İncir: Akdeniz ikliminin bitkisidirSoğuğa karşı hassastırYaz sıcaklığı isterTabii ekim alanı dardırİncir üretimi en fazla Ege, daha sonra Akdeniz’de yapılırTürkiye kuru incir üretiminde birinci, yaş incir üretiminde üçüncü sıradadır

4 Turunçgiller: Portakal, limon, mandalina, greyfurt gibi meyvelere denirAkdeniz ikliminin tipik meyvesidirBu yüzden kış sıcaklığı isterÜlkemizde en fazla Akdeniz ve Ege kıyılarında yetişirAyrıca Rize ve çevresinde de yetişirDünyada Muson ve Akdeniz ülkelerinde, ABD, Brezilya, Avustralya ve Güney Afrika Cumhuriyeti’nde yetişir

5 Elma: Düşük sıcaklıklara dayanıklıdırOlgunlaşma döneminde güneş ve sıcaklık ister Karadeniz Bölgesi hariç su ihtiyacı sulama ile karşılanırÜlkemizde en fazla İç Anadolu Bölgesi’nde (Niğde, Nevşehir, Konya), Karadeniz’de (Amasya, Tokat) yetişirDünyada yedinci sırada bulunmaktayız

NOT: Ülkemizde ayrıca ceviz, badem, kestane gibi kabuklu meyveler; armut, ayva, şeftali, kiraz, erik, vişne, kayısı gibi meyveler yetiştirilmektedir

Meyveler arasında ticari değer taşıyanlar fındık, üzüm, incir ve turunçgillerdir

E) SEBZECİLİK

Ülkemizde sebzecilik fazla gelişmemiştirSebze sıcaklık, sulama, gübreleme, iyi toprak ve çok emek isterSulama ile üretim artarÜlkemizde en fazla Akdeniz, Ege, Marmara’da yetiştirilirİç Anadolu’da yaz kuraklığının erken başlaması, Doğu Anadolu’da yetersiz olması sebzeciliği olumsuz etkilerÜretilen sebzelerin bir kısmı taze, bir kısmı kurutularak tüketilirEn fazla üretilen sebzeler:

a) Yaprağı yenenler: Lahana, pırasa, ıspanak, enginar
b) Meyvesi yenenler: Patlıcan, kabak, domates,biber, bamya
c) Baklagiller: Fasulye, bezelye, bekle, nohut, mercimek
d) Yumrulu olanlar: Soğan, patates, havuç, sarımsak, turp

1 Patates: Ülkemizde buğdaydan sonra en fazla tüketilen üründürHer türlü iklime ayak uydururÜlkemizde en fazla İç Anadolu’da (Niğde, Konya, Kayseri), Karadeniz’de (Samsun, Ordu, Gümüşhane, Kastamonu) yetiştirilir

2 Soğan: Patatesten sonra en fazla üretilen sebzedirEn fazla İç Anadolu, Marmara ve Karadeniz’de yetiştirilir

NOT: Patates, soğan gibi ürünlerde destekleme alımı uygulandığı için üretimde dalgalanmalar görülürAyrıca ülkemizde mercimek, fasulye, nohut da yetiştirilir

F) SERACILIK

Sıcaklığın kontrol altına alınarak, intansif tarım metotları uygulanarak, mevsiminden önce veya sonra turfanda meyve ve sebze üretimi yapılan faaliyete denirÜlkemizde seracılık Akdeniz, Ege, Marmara ve kısmen Karadeniz kıyılarında yapılırKış sıcaklığının fazla olması seracılık için önemlidirBu yüzden seracılık iç kesimlerde yapılmazYine Güney Marmara’da, Yalova ve çevresinde çiçek seracılığı yapılmaktadır