Türkiye’De Madenler

Türkiye’de MADENLER

Yerkabuğunun farklı derinliklerinden çıkarılan, ekonomik değer taşıyan mineral ve elementlere maden denir

Ülke ekonomilerinin gelişiminde maden ve enerji kaynakları bakımından zengin olmak önemli etkendir

Çeşitli yer kabuğu hareketleri ve başkalaşma olayları sonucunda kayaçların yapısındaki minerallerin etkilenmesiyle cevher (filiz) adı verilen maden yatakları oluşur

Madenlerin taş ve toprakla karışık halde ilk olarak çıkarıldığı duruma tuvönan cevher adı verilir

Kayaçların içindeki minerallerin bazıları eritilerek ayrıştırıldığında çeşitli metalik madenler (demir, bakır , krom, kurşun, pirit gibi) elde edilir

Minerallerin doğrudan maden olarak kullanıldığı metalik olmayan madenler ( mermer, fosfat, kükürt, oltutaşı, lüle taşı gibi) de vardır

Türkiye maden yatakları, çeşitliliği fazla olan bir ülkedir Ancak maden yatakları küçük çaplı ve dağınık haldedirSebebi; aynı bölgelerde sıkça görülen tektonik olaylardır

Bu durum ülkemizdeki madencilik faaliyetlerini olumsuz yönde etkilemektedir

BİR MADENİN İŞLETMEYE AÇILABİLMESİ İÇİN;

Kayaçların içindeki saf maden miktarı (tenör) yeterli olmalı

Rezervi (miktarı) uzun yıllar çıkarılabilecek kadar olmalı

Ulaşım olanakları gelişmiş olmalı,

Gerekli sermaye ve teknolojik imkan olmalı

Sanayi tesisleri ve pazarlama yerlerine yakın olmalıdır

BAŞLICA MADEN ÇEŞİTLERİMİZ


DEMİR

Ağır sanayinin en önemli hammaddesi olan demir, inşaat, makine ve araçların üretiminde kullanılır

Türkiye demir rezervleri bakımından zengindir En zengin demir yataklarımız, Divriği ve Kangal (Sivas), Hekimhan ve Hasançelebi (Malatya), Havran (Balıkesir), Torbalı (İzmir) ve Simav (Kütahya) çevresinde bulunmaktadır

Ayrıca Kayseri, Niğde ve Adana illerinin Orta Toroslar’daki Aladağ’lara yakın kesimleri, KMaraş, Hatay, Çamdağı ( Adapazarı) demir yatakları da önemlidir

Çıkarılan demir cevheri Ereğli (Zonguldak), Karabük, İskenderun, Kırıkkale, Sivas ve İzmir’deki demir-çelik fabrikalarında işlenir

2005 yılı verilerine göre 6,4 milyon ton demir üretimi yapılmasına karşılık, bu üretim fabrikaların ihtiyacını karşılayamamıştır Bu sebeple aradaki açık dış alımla karşılanır

Ereğli ve Karabük demir-çelik fabrikalarının kuruluş yerlerinin belirlenmesinde bu yörelerde çıkarılan taşkömürü etkili olmuştur

İskenderun demir-çelik fabrikası için gerekli enerji kaynağı gemilerle GAfrika Cumhuriyeti’nden gelmektedir Liman şehri olduğundan ulaşım kolay ve ucuz

BAKIR

Bakır yumuşak bir maden olduğundan yurdumuzda ilkçağlardan beri işletilmektedir

Bakır, üstün fiziksel ve kimyasal özelliklerinden dolayı endüstride yaygın olarak kullanılmaktadır Başlıca kullanım alanları; elektrik ve elektronik sanayi, inşaat , ulaşım sanayi, boya sanayi ve turistik eşya gibi

Bakır yatakları, çoğu kez kurşun ve çinko ile birlikte bulunur En önemli bakır yataklarımız Karadeniz Bölgesi’nde bulunur

Murgul (Artvin), Küre (Kastamonu), Çayeli (Rize) ve Köprübaşı (Giresun) bu bölgedeki başlıca yataklardandır Ayrıca Maden (Elazığ) ve Ergani (Diyarbakır)'de de bakır yatakları mevcuttur

Çıkarılan bakır cevheri Samsun, Murgul ve Maden’deki işletmelerde işlenir

Samsun’da işletmenin kurulmasında iç kesimlere ulaşımın düzgün olması etkili olmuştur

KROM
Paslanmayan ve çok sert bir maden olduğundan, madeni eşya yapımında ve kaplamasında kullanılır
40 milyon ton krom rezervi bulunan kromun büyük bir bölümü hammadde, bir miktarı da ferro-krom olarak ihraç edilmektedir
Yurdumuz dünyanın sayılı krom üreticileri (Rusya, GAfrika, Hindistan’dan sonra) arasında yer almaktadır
Kullanım alanının yaygın oluşu nedeniyle dış piyasada her zaman alıcı bulmaktadır
Ülkemizdeki en önemli krom yatakları; Fethiye ve Köyceğiz (Muğla), Buldan ve Acıpayam ( Denizli ), Orhaneli (Bursa), Mihalıççık ( Eskişehir ), Pozantı ve Karsantı (Adana) , Kayseri, Guleman (Elazığ) ve Kopdağı (Erzincan)’nda bulunur
Krom madeni Antalya ve Guleman (Elazığ)’daki ferro-krom tesislerinde işlenmektedir

BOR MİNERALLERİ

Çok geniş ve çeşitli alanlarda ticari olarak kullanılan bor mineralleri ve ürünlerinin kullanım alanları giderek artmaktadır

Ülkemiz bor rezervi bakımından Dünya’nın en zengin yataklarına sahiptir Bu nedenle, bor madeninin çoğu ihraç edilmektedir

Bor madeninden elde edilen boraks ve asit borik nükleer alanda, jet ve roket yakıtında katkı maddesi olarak, ayrıca sabun, tekstil, cam, seramik ve kâğıt sanayii gibi alanlarda kullanılır

Bor mineralleri Susurluk ve Bigadiç (Balıkesir), Emet (Kütahya) , MKemalpaşa (Bursa) ve Seyitgazi (Eskişehir) çevresinde çıkarılır

Çıkarılan mineraller Bandırma (Balıkesir) ve Kırka (Eskişehir) yörelerindeki fabrikalarda işlenir

BOKSİT (ALÜMİNYUM)

Alüminyumun hammaddesi olan boksit çok hafif olduğundan uçak sanayiinde, otomobil, ev, elektrik malzemesi yapımında kullanılır

Boksit yatakları Seydişehir (Konya), Akseki (Antalya), İslahiye (G Antep) ve Milas (Muğla) civarında bulunur Buralarda çıkarılan boksit, Seydişehir alüminyum tesislerinde işlenmektedir

BARİT

Petrol ve gaz sondajlarında baskıyı kontrol etmek ve patlamalar sırasında kuyu duvarlarını sabitleştirmekte kullanılır Suda erimeyen bir maden olduğundan boya, deri, kimya, cam ve kauçuk sanayiinde kullanılır

Ülkemiz barit yatakları bakımından zengin sayılır Alanya ve Gazipaşa (Antalya) ,Elbistan (KMaraş), Muş, GAntep, Giresun, Çanakkale, Kocaeli ve Eskişehir çevresinde barit yatakları bulunmaktadır

Buralardan çıkarılan barit; İzmir, İzmit, Eskişehir, Antalya ve Elazığ’daki barit unu fabrikalarında işlenir

FOSFAT

Fosfat kayasının % 85’i gübre olarak kullanılmaktadır % 15’lik bölümü ise yem, gıda, deterjan, alaşım metalürjisi, kağıt, kibrit, su tasfiyesi, harp sanayi ve kimya sanayinde kullanılmaktadır

Türkiye’de fosfat yatakları sınırlı sayıda olup bunlar Adıyaman, GAntep, Mazıdağı-Mardin, Bingöl ve Bitlis illerindedir

Buralardan elde edilen fosfat Mazıdağı (Mardin) fosfat işletmelerinde işlenmektedir Üretimimiz tüketimimizi karşılamamaktadır Bu nedenle fosfat ithal edilmektedir

TUZ

Türkiye tuz yatakları bakımından son derece zengindir Kaya tuzu yatakları üçüncü jeolojik zamanda, kapalı göl havzalarında suların buharlaşması ile oluşmuştur

Ülkemizde tuz denizlerden, göllerden ve kaya tuzu yataklarından elde edilir

Deniz ve göllerde tuz elde edilen alanlara tuzla adı verilir

Türkiye’deki tuz üretiminin çoğu, Tuz Gölü ile İzmir Çamaltı Tuzlası’ndan sağlanır

Kaya tuzu yatakları, Çankırı, Kırşehir, Nevşehir, Kars, Erzurum ve Iğdır çevresinde bulunmaktadır

Tuz , kimya sanayii, dericilik, konserve ve salça sanayiine kadar bir çok alanda kullanılır

MANGANEZ

Çeliğe sertlik kazandırmak ve direncini artırmak için kullanılır

Muğla, Denizli, Kastamonu, Ceyhan-Adana, Artvin , Rize, Trabzon, Kilis ve Sivas çevresinde manganez yatakları bulunur İhtiyacı karşılamaz Bu nedenle ithal edilir

ANTİMON

Antimon, endüstride metalik ya da türevleri şeklinde kullanılmaktadır Ancak türevleri şeklinde kullanımı çoğunluktadır

Metalik antimon sağladığı avantajlar sebebiyle kurşun ve diğer metallerle alaşım oluşturmakta yoğun olarak kullanılmaktadır

Akümülatör imali, lehimcilik, matbaa harfi imali, askeri amaçlı malzemeler imalinde, metal kaplamada, seramikte ve emayede yaygın olarak kullanılmaktadır

Antimon yatakları; Balıkesir, İzmir, Kütahya ve Tokat illerinde bulunmaktadır

CİVA

Tek sıvı madendir Zirai ilaç yapımında, kâğıt sanayiinde, suni gübre üretiminde , boya sanayiinde , altın ve gümüş üretiminde kullanılır

İnsan sağlığına verdiği zararlar ve çevre kirliliği oluşturması gibi nedenlerden dolayı civa işletmeleri kapanmıştır

MERMER

Ülkemiz mermer bakımından zengindir Madencilik sektöründe mermer ve sert taş ihracatı ilk sırayı almaktadır

Mermerin başlıca tüketim alanları; inşaat sektörü, güzel sanatlar alanı ve dekorasyondur En geniş kullanım alanını inşaat sektörü teşkil eder

Mermer yataklarımızın çoğunluğu Marmara ve Ege Bölgeleri’ndedir

LÜLE TAŞI

Eskişehir çevresinde çıkarılır ve işlenir Süs eşyası yapımında kullanılır

Yurdumuz dünyanın en kaliteli lüle taşı rezervlerine sahiptir

OLTU TAŞI

Erzurum’un Oltu ilçesinde çıkarılır ve işlenir Süs eşyası yapımında kullanılır

ASBEST (AMYANT)

Yüksek sıcaklığa dayanır Isıya dayanıklı araç ve gereç yapımında kullanılır Konserojen madde bulundurması nedeniyle, kullanımı sınırlandırılmıştır

Asbestin kullanıldığı başlıca ürünler; basınca dayanıklı borular, çatı malzemesi eternit yapımında , fren balataları, çeşitli contalar, özel filtreler, kağıt ürünleridir

Önemli asbest yataklarımız; Eskişehir, Balıkesir, Amasya, Sivas ve İskenderun – Hatay’dır

FELDİSPAT

Seramik, fayans, cam , kaynak elektrotları ve boya sanayiinde hammadde olarak kullanılan önemli bir mineraldir

Türkiye dünya feldispat üretiminde birinci sıradadır ve ihraç edilmektedir

Başlıca feldispat yataklarımız; Demirci-Manisa, Simav-Kütahya, Çine-Aydın, Yozgat, Kırşehir ve Artvin yörelerindedir