Buzullar Hakkında Genel Bilgiler

BUZULLAR ve ETKİLERİ

Kutup bölgelerinde ve yüksek dağlar üzerinde, başlıca şekillendirici dış kuvvet buzullardır Bu alanlarda yağışlar genellikle kar şeklinde olur Sıcaklık 00C'nin altında olduğundan yağan karlar tamamıyla eriyemez, arta kalanlar üst üste yığılır Yıl boyunca ortadan kalkmayan karlara kalıcı kar (toktoğan kar) adı verilir Kalıcı kar sınırı enleme bağlı olarak değişir Ekvatoral bölgede 5000-6000 m'den geçen kalıcı kar sınırı,Türkiye'de kenar dağlar üzerinde 3200-3500 m'de erişilir,iç kesimlerde ise 4000 m'den geçer Kutuplarda ve dağların yüksek kesimlerinde meydana gelen buzulların birçok çeşidi vardır

Buzul Çeşitleri
a)Sirk Buzulu:Yüksek dağlık alanlarda çukurluklar içinde oluşan küçük buzullardır Ülkemizde Ağrı, Cilo, Kaçkar,Sat, Uludağ, Nemrut, Toroslar ve Karadeniz dağlarında sirk buzullarına rastlanır

b)Vadi Buzulu:Yüksek dağlar üzerinde oluşan sirk buzulları büyüdüğünde eğime bağlı olarak aşağılara doğru iner,vadi içlerini doldurur Buna vadi buzulu denir Cilo dağında bu tür vadi buzulları bulunur

c)Örtü Buzulu:Kutuplara yakın sahalarda oluşan ve binlerce km alan kaplayan buzullardır Antarktika ve Grönland örtü buzullarının ülkemizde görüldüğü yerlerdir Kutup bölgelerindeki buzullar,buzul dağları oluşturacak kadar büyüktür Bunların denize ulaşan kısmına aysberg denir Kutup bölgelerinde deniz içinde oluşan buzullara bankiz adı verilir
4 Takke Buzulu: volkan dağlarının üst kısmında oluşan buzullardır Ör: Ağrı dağında olduğu gibi

BUZUL AŞINDIRMA ŞEKİLLERİ

Yeryüzünü aşındırma, taşıma ve biriktirme yoluyla şekillendirirler Buzullar değişen iklim koşulları altında kalınlaşır,erir yada basıncın veya yamaç eğiminin etkisiyle hareket ederler Bu hareketleri sırasında bulundukları zeminde cilalama,sıyırma, sökme,koparma şeklinde aşındırma yaparlar Aşındırdıkları malzemeyi erimeye başladıkları yerlerde biriktirerek biriktirme şekillerini oluştururlar

a)Buzul Vadisi:Buzullar tüm vadiyi doldurarak hareket ettikleri için tüm yüzeyi aşındırırlar Bu nedenle buzulların vadileri akarsularınkinden farklı olarak inişli çıkışlıdır Enine profili "U" biçimindedir Ana buzula bağlı olarak yan buzulların oluşturduğu vadilere de asılı vadi denir

b)Hörgüç Kaya:Buzullar dirençli kaya sırtlarını törpüleyerek hörgüce benzer yuvarlak şekiller oluşturmuşlardır Bunlara hörgüç kaya adı verilir Türkiye'de Doğu Anadolu'da Nemrut Dağı'nda örneği görülmektedir

c)Buzul Yalağı (Sirk):Buzulların aşındırma ile oluşturduğu çukurlardır Sonradan buzulların erimesi ile bu çukurlarda sirk gölleri meydana gelmiştir

Buzul aşındırması şunlara bağlıdır

• Buzulun kalınlığına: Kalınlık fazla ise aşındırma oyma şeklinde , az ise törpüleme şeklinde olur
• Yatak Eğimine: Yatak eğimi fazla ise aşındırma törpüleme şeklinde , az ise oyma şeklindedir
• Kayaların Özelliğine: Zemin sert kayalardan oluşmuş ise aşındırma törpüleme şeklinde , yumuşak ise oyma şeklinde olur

BUZUL BİRİKTİRME ŞEKİLLERİ
1) Moren Setleri (Buzulştaş) : Buzulların aşındırdığı malzemeyi (Morenleri) üst üste bürüktirmesiyle oluşan yığınlardır Bazen buzul dillerinin eriyerek geri çekilmesi sonucu Moren Yığınlarının gerisinde toplanan sular Moren Set Göllerini oluştururlar (Örnek)
2) Sander Düzlüğü : Buzulların topladığı malzemenin, buzulların geri çekilmelip ortaya çıkmasıyla oluşan düzlüklerdir
3) Drumlin : Buzulların biriktirdiği materyallerrin buzulun alt kısmında erimeler sonucu oluşan derelerin işlemesiyle oluşan balina sırtına benzeyen yassı tepeciklerdir Ülkemizde buzul birikim şekillerinden sadece Morenler bulunur Onlarda akarsular tarafından aşındırılarak süpürülmüştür