Tatarlar-Tarihi

Tatarlar-Tarihi



12 ve 13 yüzyıllarda, kendileri gibi başka göçebe topluluklarla birlikte, anayurttan olan Orta Asya'dan batıya göç ederek Avrupa'nın içlerine kadar yayıldılar Birçok bölgeyi yalnızca istila etmekle kalmayıp Finlandiya, Polonya ve Avusturya'ya kadar uzanarak buralara yerleştiler Bu bölgelerden başka günümüzde Romanya'da, Bulgaristan' da, Türkiye'de, SSCB'de ise Kınm'da, Urallar'ın batısında ve Volga Irmağı boylannda Tatar asıllı topluluklar yaşamaktadır

Çok eski zamanlardan beri Asya bozkırlannda ve çöllerinde yaşayan kabilelerle Moğol ve Türk göçebe halkları Tatar olarak anılır 13-15 yüzyıllarda Moğol İmparatorluğu içindeki Kı-nm, Sibirya ve Kazan halkları da Tatar olarak adlandırılmıştır İskelet kalıntıları üzerinde yapılan çalışmalardan, ilk Tatarlar'ın gerçek Moğol olmadığı, Moğol-Kafkas kanşımı bir beyaz ırk olduğu anlaşılmıştır Bir Türk dili konuşan bu ilk topluluklar gittikleri yerlere yalnızca dillerini değil, İslam dinini de götürdüler




Moğol İmparatorluğu'na bağlı ünlü Altınordu Devleti' nin bir kolunu Tatarlar oluşturuyordu Bu devlet 13 yüzyıldan başlayarak uzak bölgelere seferler düzenledi, birçok yeri fethetti Asya'nın batısında yaklaşık 250 yıl boyunca egemenliğini sürdüren Altınordu Devleti Avrupa için sürekli bir tehlike oluşturdu 13 yüzyılda Litvanya (bugün SSCB'ye bağlı) Tatarlar'ı sınırlan içine kabul eden ilk Avrupa ülkesi oldu

Hükümet, ordudaki hizmetlerine karşılık Tatarlar'a belirli Ayrıcalık-lar tanıdı ve toprak verdi Polonya'da kahra-manhklanyla ünlü askerlerin çoğu Tatar'dı Müslüman olan Tatarlar, genellikle yaşadıkları ülkenin dilini benimsemekle birlikte dinlerini korudular En büyük Tatar topluluğu, 5 milyon dolayındaki nüfusuyla SSCB'de yaşar ve bir Türk dili konuşur

Tatar sözü, gerek Türk ve gerek Moğollar arasında eskiden beri bir boy adı olarak kullanılmakta idi Ancak, Moğollar'daki Tatarlar'la Türk boyu olan Tatarlar'ın aynı olmadıklarını hatırlatmak yerinde olur Moğol-Tatarlar, 1202 tarihinde Dalan-Nemürges savaşında Cengiz (Çinggiz) Han tarafından yenilerek parçalanmışlar ve bütün mensupları da diğer boylar arasında taksim edilmişlerdir Böylece Tatar boyu Moğollar arasında ortadan kalkmakla beraber, bu ad yabancılar tarafından bazan "Moğol", bazan da "Türk" anlamında kullanılmakta devam etmiştir

Türk dilinin en eski belgelerinde olan Orhon yazıtlarında zikredilen "Tatar" halk adını bazı tarihçiler Moğol, bazıları da Türk menşeli olarak mütalâa etmişlerdir Fakat Kaşgarlı Mahmûd'un "Divan-ı Lûgat-it-Türk'ünde adı geçen Tatarlar'ın bir Türk boyu olduğunda şüphe olmasa gerek


Ruslar da Cengiz devri için bazan "Moğol", bazan da "Tatar" adını kullanmışlar, hattâ ondan sonra kurulan ve birer Türk Devleti olan Altın Ordu ve Kazan Hanlığı ve ahalisine hep Tatar demişlerdir Çarlık devrinde ellerine geçirdikleri bütün diğer Türk boylarına Ruslar toptan "Tatar" demişler, fakat bununla hiçbir zaman "Moğollar"ı kastetmeyip, bu tâbiri yalnız ve yalnız Türk boyları için kullanmışlardır (meselâ: Kazan Tatarları, Kırım Tatarları, Astrahan Tatarları, Kafkasya Tatarları, Azerbaycan Tatarları, Taşkent, Hive, Buhara Tatarları, Kaşgar, Kulca Tatarları, Sibirya, Altay Tatarları, vb)
Sovyetler devrinde "Tatar" sözünün "Türk" karşılığı olarak kullanılması terkedilerek, bunun yerine her Türk boyunun kendi adını kullanması usulü kabul edilmiş ve siyasî maksatlarla tatbik edilen usulle, birer Başkurt, Kazak, Kırgız, Özbek, Türkmen, Uygur, Karaçay, Balkar, Azeri vb gibi "milletlerin" yaratılmasına çalışılmıştır Fakat siyasî maksatlarla yürütülen bu tatbikat yanında, Sovyet ilmî edebiyat ve neşriyatında bu toplulukların "Türk" camiasından olduğu inkâr edilemediğinden, Sovyet Türkoloji ilminde bunların hepsi de bir arada mütalâa edilmekte ancak birbirine çok yakın olduğu için "Türk şiveleri ve lehçeleri" dediğimiz tâbirler yerine Sovyet Türkologları, Türk dilleri tabirini kullanmaktadırlar


Bundan başka, Rus ilim edebiyatında, Rusya içindeki Türk boylarını Türkiye Türkleri'nden ayrı mütalâa etmek için "tyurki, Tyurkskiy" (Türkler, Türkçe), Türkiye Türkleri için ese "Turok, Turki, Turetskiy" (Türk, Türkler, Türkçe) tâbirleri yaratılmıştır Son yıllarda batı dünyasında da (bilhassa İngiliz ve Amerikan edebiyatında) buna uyularak Rusya'daki Türkler için "Türkic (Tpeoples, T languages" Türk halkları, Türk dilleri), Türkiye Türkleri için "Türkish" tâbirlerinin kullanıldığı görülmektedir Bu suretle Rusça "Tyurkskiy" ve İngilizce "Turkic" tâbirlerinin, 1917'ye kadar Rusya içindeki Türkler için umumî bir ad olma istidadını gösteren "Tatar" tâbiri yerine kullanıldığı meydana çıkmaktadır


Bugün "Tatar" sözü bir Türk boy adı olarak ancak "Kazanlı" veya "Kuzey Türkleri" dediğimiz İdil-Ural, Batı Sibirya ve Astrahan ahalisi ile "Kırımlı"lar için kullanılmaktadır Zikrettiğimiz bu boylar artık bugün bu ismi kendileri de bir halk adı olarak benimsemiş durumdadır


Cengiz devleti ilk devrelerde Moğollar'dan ibaret iken, kısa zamanda genişleyerek bir cihan imparatorluğu haline gelmiş ve neticede bir Türk-Moğol imparatorluğu şeklini almıştır Çünkü, Türkler'le meskûn hemen hemen bütün ülkeler bu devletin içine alınmış bulunuyordu Başka bir çok milletler de bu imparatorluğa mensup olmakla beraber, esas kitle ve nüfusun büyük kısmı(100 yıl Moğol idaresinde kalmış olan Çin istisna edilirse) Türkler'den ibaretti



Bazıları sulh yolu ile, bazıları savaş neticesinde Cengiz'e tabi olan Türk boyları, kısa zamanda onunla anlaşarak büyük imparatorluğun sosyal, askeri ve idarî bütün işlerine iştirake başlamışlardı Sayı bakımından imparatorluğun içinde ekalliyette kalan ve kültür bakımından Türkler'e nazaran aşağı seviyede olan Moğollar'ın mühim bir kısmı İslâmiyeti kabul ederek Türkleşmiş, kalanları da esas Moğolistan'a dönmüştür Böylece imparatorluk parçalandığı zaman, bundan Moğol değil, Altın Ordu, Sibir, Çağatay, İlhanlı gibi yeni yeni Türk devletleri ortaya çıkmış, Moğollar'ın hâkimiyeti eski yurtlarına inhisar etmiştir