Doğrusal Denklem Dizgesi

Doğrusal denklem dizgesi



Üç bilinmeyenli ve üç doğrusal denklemli bir doğrusal denklem dizgesi geometrik olarak üç boyutta üç düzeyin kesişmesi şeklinde görülür Eğer bir çözüm bulunuyorsa, bu çözüm üç düzeyin kesişme noktasındadır

Doğrusal denklem dizgesi, birkaç tane aynı tip değişkenleri içeren birkaç tane doğrusal denklemlerin oluşturduğu topluluktur Örneğin:

Burada üç çeşit değişken x1, x2 ile x3 bulunur ve bu üç değişken üç ayrı doğrusal denklem içindedir ve böylece doğrusal denklemler (sistemi) dizge elde edilir

Bir doğrusal dizgenin çözümü bilinmeyen değişkenlere, tüm doğrusal denklemleri aynı zamanda tatmin eden, reel sayıların tahsis edilmesidir Yukarıdaki denklemler dizgesi için çözüm kümesi bulunur ve bu

olur

Doğrusal denklem dizgeleri mühendislik, fizik, kimya, bilgisayar bilimi ve ekonomide pek çok uygulama alanı bulur

Genel şekil

n bilinmeyen değişkenli m sayıda doğrusal denklemden oluşan bir doğrusal denklen dizgesi genel olarak şöyle yazılabilir:

Burada tane bilinmeyen değişkendir bu değişkenlerin katsayılarıdır Her katsayının altında bulunan ilk sayı denklem sayısına ve ikincisi değişken tipinin sayısına tekabül eder; örneğin a(31) üçüncü denklemdeki birinci değişken x1'in katsayısıdır terimleri ise her denklem için sabit terimleri verir

Çok kere katsayılar ve bilinmeyen değişkenler reel sayılardır Fakat ileri matematikte bunlar karmaşık sayılar, tam sayılar, polinomlar ve hatta soyut cebirsel yapılar bile olabilirler

Vektör denklemi

Bu genel doğrusal denklemler dizgesini uygun bir şekilde ifade edilmesi vektörler halinde olur: Bu ifade şeklinde her bir değişken bir doğrusal bileşimde bir ağırlık olarak bir sütun vektör ile ifade edilmektedir

Matris denklemi

Vektör denklemine aynen tekabül eden ve matriks kullanılarak ifade edilen genel doğrusal denklemler dizgesi şu şekilde ifade edilir:

burada A m×n matrisi, x içinde n tane ifade bulunan bir sütun vektörü ve b içinde m tane sabit ifade olan bir sütun vektörü olur

Çözüm kümesi



denklemleri için çözüm kümesi tek bir noktada (2, 3) olur

Bir doğrusal denklem dizgenin çözümü, bilinmeyen değişkenlere (yani x1, x2, , xn değişkenlerine) tüm doğrusal denklemleri aynı zamanda tatmin eden reel sayısal değerler tahsis edilmesidir Tüm mümkün çözümlerin bir matematiksel kümesine çözüm kümesi adı verilir

Bir doğrusal denklem dizgesi için üç ve sadece alternetif mümkün sonuç ortaya çıkabilir:

Sistemin sonsuz sayıda çeşitli çözümü bulunur;
Sistemin tek bir çözümü bulunur;
Sistemin hiçbir çözümü bulunmaz

Geometrik yorum

İki değişkenden (x1 ve x2) oluşan bir dizge için her bir denklem x1 ve x2 eksenli dikdörtgen kordinat sıstemi grafiği içinde bir doğru ile gösterilir Bir çözüm dizgedeki tüm denklemleri tatmin etmesi gerektiği için, çözüm kümesi bu doğruların kesişme noktasıdır ve ya tek bir doğru ya tek bir nokta ya da boş küme olarak görülür



Üç değişkenli bir dizge için her doğrusal denklem üç boyutlu bir uzayda bir düzlem olurlar ve çözüm kümesi bu düzlemlerin kesişmesidir Böylece çözüm kümesi ya bir düzlem, ya tek bir doğru, ya tek bir nokta ya da boş küme olur

n sayıda değişken halinde, her bir doğrusal denklem bir n-boyutlu uzayda bir hiperdüzlem olarak ortaya çıkar Çözüm kümesi bu hiperdüzlemlerin kesişmeleridir ve n-ye kadar herhangi bir boyutta düzlük olabilir

Genel sonuç hali

Üç değişkenli iki denklemden oluşan bir dizgenin çözümü genellikle bir doğrudur

Genel olarak, bir doğrusal denklemler dizgesinin sonucunun ne olabileceği, denklemler sayısı ile bilinmeyen değişkenler sayısı arasındaki bağlantılar tarafından belirlenir:

Genellikle, eğer dizgede denklem sayısı bilinmeyen değişken sayısından daha küçükse ise, dizge için sonsuz sayıda çözüm bulunur Fakat bazan tek bir "seyrek çözüm" bulma imkanı da vardır Yani kullandığımız notasyona göre m < n ise, sonsuz çözüm vardır Bu çeşit dizgelere kararsız dizge (underdetermined system) adı verilir
Genellikle, eğer dizgede denklem sayısı değişken sayısı ile aynı ise, tek bir tane çözüm bulunur; yani m = n ise tek ve tek bir çözüm bulunur
Genellikle, eğer dizgede denklem sayısı değişken sayısıdan daha büyük ise hiçbir sçözüm bulunmaz; yani m > n ise hiç bir çözüm bulunmaz

Aşağıdaki gösterimler iki değişkenli halde ortaya çıkabilmesi mümkün üçlü sonucu göstermektedir:

Bir Denklem

İki Denklem

Üç Denklem

Verilen gösterimede; birinci dizgenin sonsuz sayıda çözümü bulunur; yani bunun noktalari mavi renkli doğru üzerindedir İkinci dizgede tek bir çözüm bulunur; yani iki doğrunun kesişme noktası çözümdür Üçüncü sistemde bulunan üç doğrunun ortaklaşa hiçbir noktaları bulunmaz

Fakat şunu unutmamak gerekir; bütün bu sonuçlar sadece genellikle doğrudur İki denklemeli ve iki değişkenli bir dizgenin hiçbir çözümü olmaması mümkündür; bu hal her iki doğru birbirine paralel ise ortaya çıkar Üç denklemle iki değişkenli bir dizgenin çözümü olması mümkündür; bu hal eğer üç doğru birbiriyle tek noktada kesişirlerse ortaya çıkar Genel olarak; bir doğrusal denklemler dizgesi beklenenden değişik davranış göstermesi eğer denklemler "doğrusal olarak bağımlı" iseler veye iki veya daha çok sayıda denklemlerin "tutarsız" olmaları halinde ortaya çıkar

Nitelikler

Bağımsızlık

Bir doğrusal denklem dizgesinin denklemleri bağımsızlık niteliği, dizgede bulunan denklem eşitliklerinin hiçbiri denklemden cebirsel olarak çıkartılaması halidir Eğer denklemler bağımsızlarsa, her bir denklem değişkenler hakkında yeni bilgi kapsamaktadır, ve bu denklemlerden herhangi birinin ortadan kaldırılması çözüm kümesinin boyutunu artır Doğrusal denklemler için mantıksal bağımsızlık doğrusual bağımsızlık özelliğiyle ile aynıdır



x1 − 2x2 = − 1, 3x1 + 5x2 = 8 ve 4x1 + 3x2 = 7 denklemleri doğrusal olarak bağımsız değildirler

Örneğin, şu denklemler

bağımsız değildirler; çünkü ikinci denklem birinci denklemin 2 ile çarpımı ile elde edilmiştir ve eğer bu iki denklem için grafik çizilirse iki doğru üste çakışıp tek bir doğru görüntüsü verirler

Daha karmsaik bir örneğin için verilen denklemler dizgesi şu olsun:

Bu üç denklem dizgesi bağımsız değildir, çünkü üçüncü denklem ilk iki denklemin birbirine toplkamından elde edilmiştir Gerçekten bu üç denklemden herhangi ikisinden üçüncü denklem çıkartılabilir ve bu üç denklemden herhangi tek bir tanesi ortadan kaldırılırsa çözüm kümesi hiç değişmeden aynı kalır Bu üç doğru için grafik üçü de tek bir noktada kesişen üç doğru şeklindedir

Tutarlılık

Bir doğrusal denklemler dizgesi denklemleri, eğer bir ortak çözüm varsa, "tutarlı" olur; aksi halde "tutarsız" olur Eğer denklemler tutarlı iseler; denklemlerden bir çelişkilik ortaya çıkartmak imkanı bulunur; örneğin 1 = 3 ifadesi gibi

Örneğin şu denklemler

tutarsızdır Bir çözüm bulmaya çalışmak için, söylenmeden anlaşılan "bir çözüm vardır" varsayımını yapmaktayız Diğer bir ifade ile, birinci denklemmde bulunan x1 değerinin ikinci denklemde bulunan x1 değeri ile aynı açıkça olduğunu açıkça söylemeden varsaymaktayız (ve aynı şekilde ve aynı zamanda her iki denklemde de x2 aynı varsayımı yapıyoruz) (3x1 + 2x2 ıcın ikame ediliebilirlik özelliğini uyguluyarak 6 = 12 olarak bir denklem buluruz ve bu da yanlış bir ifadededir Bu hatalı ifade dizgenin bir çözümü olduğuna dair yaptımız varsayım ile çelişmektedir ve bundan dolayı varsayımımızın yanlış olduğu sonucu çıkmaktadır; yani doğrusal denklemler dizgesinin "hiçbir çözümü bulunmaz" Bu denklemlerin x1x2 düzeyindeki grafikleri birbirine parallel iki doğru halindedir

Üç doğrusal denklemli dizgede, bu dizgedeki herhengi iki denklem birlirleriyle tutarlı olmalarıyla beraber, denklemlerin tutarsız olmaları mümkündür Örneğin şu denklemler tutarsızdır:

Birinci ile ikinci denklemin birbiriyle toplamaları ile

3x1 + 2x2 = 2

elde edilir ve bu üçüncü denkelmeden çıkartılırsa sonuç
0 = 1
olur Dikkat edilirse bu denklemlerden herhangi bir iki denklemli dizgenin bir ortak çözümü vardır Aynı olgu her türlü sayıda denkelemler dizgesinde de oluşabilir

Genel bir sonuç olarak, eğer bir doğrusal denklemler dizgesindeki denklemlerin sol tarfındaki ifadeler doğrusal olarak bağımlı olursa ve sabit terimler bağımlılık bağlantısını tatmin etmiyorlarsa, tutarsızlık ortaya çıkar Eğer bir doğrusal denklemler dizgesinin sol tarafındaki ifadeler doğrusal olarak bağımsızlarsa, bu dizge her zaman tutarlı olur

Denklik

Aynı değişkenleri kullanan iki değişik doğrusal denklemler dizgesinin birbirleriye denk olması için ikinci dizgede bulunan denklemlerin herbirinin, birinci dizgede bulunan denklemlerden cebir kullanılarak hesaplanıp elde edilebilmesi gerekir ve bunun aksinin de doğru olması gereklidir Birbirine denk dizgeler değişken değerleri hakkında birbirine tıpatıp aynı bilgileri vermektedirler Özellikle, eğer iki dizgenin tıpatıp aynı çözüm kümesi bulunuyorsa iki doğrusal denklemler dizgesi birbirlerine denktirler
Doğrusal denklemler dizgesinin çözümü [değiştir]

Bir doğrusal denklem dizgesini çözümlemek için birkaç değişik denklem çözümleme algoritması bulunur

Çözümü tanımlama

Eğer çözüm kümesi sonsuz değilse, genellikle bu küme olarak ve küme notasyonu kullanarak ifade edilir Örneğin 2, 3, 4 olan çözüm kümesi {2,3,4} olrak yazılır

Eğer sonsuz sayıda çözüm bulunuyorsa bunu küme olarak ve küme notasyonu kullanarak ifade etmek çok güç olur Tipik olarak değişkenlerden bazıları bağımsız (veya özgür veya parametre) olarak kabul edilirler ve herhangi bir değer alabilirler Geride kalan değişkenler bağımsız değişkenlerin değerlerine bağlı olurlar

Örneğin şu dizgeye ele alalım:

Bu dizge için çözüm kümesi şu denklemeler ile ifade edilebilir:

Burada x3 bağımsız değişkendir; x1 ve x2 değişkenleri x3ye bağlıdırlar Çözüm kümesinde bulunan herhangi nokta önce x3 için herhangi bir değer seçmekle ve sonra da x1 ve x2 için bu seçilen değere tekabül eden değerleri hesaplama şeklinde ortaya çıkartılır

Her bir bağımsız değişken çözüm kümesine bir serbestlik derecesi verir ve serbestlik derecesi sayısı çözüm kümesinin boyutuna eşittir Örneğin, yukarıda verilen denklemin çözüm kümesi bir doğru olur; çünkü çözüm kümesi üzerinde bulunan tek bir nokta x3 parametre değişkenin değerini şahsi seçime bağlı olarak belirlemek suretiyle ortaya çıkartılır Daha yüksek düzenli sonsuz sayıda çözüm bir düzlemi veya yüksek boyutlu hiperdüzlemi tanımlayabilir

Bağımsız değişkenler için değişik seçim değerleri, aynı çözüm kümesinin değişik tanımlarını oratay çıkarabilir Örneğin yukarıda verilen denklemlerin çözümü alternatif olarak şöyle değişik şekilde tanımlanabilir:

Burada x1 bağımsız değişken ve x2 ve x3 bağlı değişkenlerdir

Değişkenlerin arkaarkaya eliminasyonu

Bir doğrusal denklemler dizgesine çözüm kümesi bulmak için en basit yöntem değişkenlerin tekere teker arkaarkaya elimine edilmesidir Bu çözüm yöntemi şöyle tanımlanabilir:

Birinci denklemdeki tek bir değişkeni (eşit işaretinin solunda) diğer değişkenler ve sabitle (sağda) ifade edilmesini sağlayınız
Bu değişken için birinci denkelmeden bulunan ifadeyi dizgenin diğer denklemelerinde bulunan ifadeleri içindeki o değişken yerine konulur ve böylece yeni bir denklemler dizgesi bulunur ve bu dizgede bir önce dizgeden bir değişken eksik olur
Bu yeni dizgeye aynı yöntemi uygulayınız, Böylece tekrar bir değişken eksik yeni bir dizge bulunuz
Bu yöntemi arkaarkaya uygulayınız ve son bulunan dizge tek bir doğrusal denklem olana kadar bir yöntemi uygulamaya devam ediniz
Bu son tek değişkenli denklemi çözünüz ve bu son değişkenin çözüm değerini bulunuz
Bu değeri diğer bir öneceki dizgede geriye koyup bir diğer değişkenin çözüm değerini bulun Bu geriye koyup çözmeyi tüm değişkenler için çözüm bulana kadar tekrarlayınız

Örneğin şu 3 değişkenli (x, y ve z) doğrusal denklemeler dizgesini ele alalım :

Birinci deklemi x için çözelim ve şu ifadeyi elde ederiz;
x = 5 + 2z − 3y
Bu x için ifadeyi ikinci ve üçüncü doğrusal denkleme koyup bunları basitleştirelim ve şu iki değişkenli (y ve z) iki denklem bulunuruz:

Bu yeni iki değişkenli iki denklemli dizgenin birinci denklemini y için çözelim ve şu ifadeyi elde ederiz
y = 2 + 3z,
Bunu yeni dizgedeki ikinci denkleme koyalım y için çözünce şu ifade elde edilir:
y = 2 + 3z
Bunu ikinci denkleme y için koyarsak
z = 2
ifadesini elde ederiz Şimdi sadece z ifadeli tek doğrusal denklem dizge elimizde kalmıştır ve bu da z için şu çözümü verir:
z = 2

Arkaarkaya tek değişken eliminasyonu ile sonuçlar bulmuştuk:

Şimdi z = 2 çözümünü ikinci denkelem koyarsak y çözümü olarak y = 8
elde ederiz; ve z = 2 ile y = 8 çözümlerini birinci denkleme koyarsak
x = −15
olarak x çözümü bulunur

Böylece, çözüm kümesi olarak tek bir nokta olan (x, y, z) = (−15, 8, 2) elde edilmiş olmaktadır

Cramer kuralı

Bu kural 1750'de "Introduction à l'analyse des lignes courbes algébriques (Cebirsel eğrilerinin analizine giriş)" adlı eserinde bu teoremi açıklayan Gabriel Cramer (1704–1752) anısına isimlendirilmiştir

Cramer kuralı aynı sayıda değişken ile denklem bulunan doğrusal denklem dizgesinin çözüm kümesini bulmak için kullanılabilen bir ifade ortaya çıkaran bir doğrusal cebir teoremidir Bu teorem kullanılarak çözüm tek ve tek bir çözüm kümesi bulunan doğrusal denklem dizgesi için geçerlidir Bu halde her bir değişken için çözüm iki kare determinantın oranı olarak verilir; bu oranda pay katsayılar matrisinden o değişkene karşıt sütununun, denklemin sağ-tarafında olan sabitler vektörü ile ikame edilmesiyle elde edilen kare matrisin determinantı ve payda ise katsayılar kare matrisi determinantıdır

Genel olarak açıklamak için aynı sayıda (n) değişkenli ve denklemli bir doğrusal denklemler dizgesinin şu matris ifadesini ele alalım:

Burada A matrisi (nxn) seviyeli sonsuz değeri olmayan bir determinanti bulunan bir "katsayılar (kare) matrisi";

seviyeli bir "degiskenler (sutun) vektoru"; ve
seviyeli bir "sabitler (sutun) vektoru" olur

xideğişkeni çözümü için Cramer Teoremi şöyle ifade edilir:

Burada Ai matrisi A kare matrisinin i'inci sütununun yerine b sütun matrisinin konulmuş olduğu matrisdir

İki değişkenli iki doğrusal denklemli dizge örneği

Bu örnekte, determinantların içinde hangi elemanlar bulunduğunun hemen anlaşılması içcin, katsayılar "mavi" renkli; bilinmeyenler "siyah" renkli ve katsayılar "yeşil" renkli yazılmıştır

Üç değişkenli üç doğrusal denklemli dizge örneği

Diğer yöntemler

Homojen dizgeler

Tanımlama

Bir doğrusal denklemler dizgesinde sabitlerin hepsi 0 iselr, bu doğrsusal denklemler dizgesi homojen dizge olarak tanımlanır:

Matris ifadesiyle bir genel homojen dizge şöyle ifade edilir:

Burada
A : (mxn) düzenli katsayılar matrisi;
x : (n)-sıralı değişkenler vektörü veya sütun-matrisi ve ;
0 : (m)-siralı sıfır vektör veya 0 girdili sütun-matris ;
olur

Çözüm kümesi

Her homojen dizgenin en aşağı bir tane çözümü vardır; bu her değişkenin 0'a eşit olduğu çözüm kümesidir Bu çözüme sıfır çözümü veya önemsiz (trivial) çözüm adı verilir

Homoojen dizgelerin önemli olan şu diğer nitelikleri de bulunur:

Eğer u ve v homojen dizgenin iki çözüm vektörü iseler;

u + v
vektörler toplamı da homojen dizgenin bir çözümü olur

Eğer u bir homojen dizgenin bir çözümünü ifade etmekte ise ve z herhangi bir skaler değer ise; o zaman

ru
vektör çarpımı da homojen dizgenin bir çözümüdür

Bu çözüm kümesi nitelikleri, Rn nin bir Euclid-tipi altuzayı için gerekli nitelikler ile tıpatıp aynıdır Özellikle, bir homojen dizgenin çözüm kümesi buna tekabül eden A matrisinin sıfır uzayı ile aynıdır