Tepedelenli Ali Paşa

Tepedelenli Ali Paşa





Ali Paşa (1744-1822), Balkan Yarımadası'nın güneyinde bağımsız bir yönetim kurmaya çalışmış, bu yüzden merkezle çatışmaya düşmüş, sonunda da idam edilmiştir Tepedelen ayanından Veli Paşa'nın oğludur Gençliği bölgedeki ayanlar arasında süren mücadelelerle, çete savaşlarıyla geçti 1784'te Delvine mutasarrıfı oldu 1785'te bu görevine Yanya mutasarrıflığı da eklendi Kısa süre sonra Tırhala mutasarrıflığı ve derbendler (geçit yerleri) başbuğluğuna getirildi

1787-92 arasında Osmanlı-Avusturya ve Osmanlı-Rus savaşlarında yararlık gösterdi Bir yandan da çeşitli ayaklanmaları bastırdı Savaştan sonra Yanya ve Tırhala'daki denetimini Mora Yanmadası'na kadar yayması ve gücünü kullanarak oğullarını çeşitli görevlere getirmesi yöredeki ayanların ve merkezde bazı çevrelerin tepkisine yol açtı Buna karşılık, 1797'de Fransızlar'ın eline geçen Preveze' yi geri alınca III Selim tarafından vezirlikle ödüllendirildi (1798) Ali Paşa bundan sonra daha bağımsız hareket etmeye başladı Bölgedeki ayaklanmaları kendi adına da olsa bastırması devletin işine geldiğinden, 1802'de Rumeli beylerbeyliğine atandı



Ama Rumeli'deki ayanların çoğu bu atamaya tepki gösterince 1803'te bu görevden alındı Ali Paşa buna karşın gücünü korudu 1807'de oğlunu Mora valiliğine getirtmeyi başardı, kendisi de yeniden Tırhala mutasarrıfı ve derbendler başbuğu oldu Elinde tuttuğu bölgeyi başına buyruk biçimde yönetmeyi sürdüren Ali Paşa egemenliğini Arnavutluk içlerine kadar yaymayı başardı Bir yandan da 1809-12 Osmanlı-Rus Savaşı'na asker göndererek devletle iyi ilişkilerini korumaya çalıştı

Ama yeni padişah II Mahmud'un ayanların gücünü kırmaya ve merkezi yönetimi egemen kılmaya yönelik siyaseti, sonunda Ali Paşa'yı da devletle karşı karşıya getirdi II Mahmud 1820'de Ali Paşa'yı bütün resmi görevlerinden aldı ve Yanya'ya çekilmesini istedi Ali Paşa bir yandan devlete bağlılığını bildirirken, bir yandan da savunma hazırlıklarına girişti Mora, Sırbistan, Eflâk ve Boğdan gibi karışıklık içindeki bölgelerde ayaklanmalar çıkartmaya çalışarak devleti başka sorunlarla uğraştırmak istedi




II Mahmud bunu fark edince Hurşid Paşa komutasındaki bir o rduyu Yanya'ya gönderdi Osmanlı ordusu iki yıl kadar süren kuşatma sonunda Yanya'yı ele geçirdi İdam edilmeyeceği sözü verilen Ali Paşa bir manastıra çekildi Ama Osmanlı ordusu manastın da kuşattı ve Ali Paşa yakalanarak idam edildi Ali Paşa'nın öldürülmesi bölgede devlet egemenliğini biçimsel olarak yeniden kurmuş, ama ayaklanma hazırlığı içindeki toplulukların harekete geçmeleri için de uygun ortam yaratmıştır

Tepedenli Ali Paşa

TEPEDELENLI ALI PASA Yer : Yunanistan / Yanya (Ioannina) Sehri

Mekan : Yanya (Ioannina) Golunde bulunan Pandeleimon Manastiri / Ali Pasa Muzesi
Atina’ya 440 km mesafede Yunanistan’in Arnavutluk-Makedonya sinirina yakin bolgesindeki Yanya / Ioannina sehrinde Yanya Golunde bulunan Ali Pasa Muzesi (Pandeleimon Manastiri) (Ali Pasha of Tepedelen)

Ali Pasa Muzesinde, Ali Pasa’nin kesik kafasinin Sultan II Mahmud’a getirilisini tasvir eden bir resim

Tepedelenli Ali Pasa’nin kisa bir hayat hikayesi,

Tepedelenli Ali Pasa (Ali Pasha of Tepedelen)Osmanli valilerinden 1744 yilinda Yanya’da (Ioannina) dogdu Dedeleri Arnavutluk’ta muhtelif vazifelerde taninmis olup, babasi Tepedelen mutesellimi Veli Pasadir Kucuk yasta babasi vefat ettiginden gencligi mucadelelerle gecti Kurd Ahmed ve Kaplan Pasalara hizmet edip, himayelerine girdi Kaplan Pasaya damat oldu Yanya, Delvina ve Tirhala mutasarrifliklariyla Derbentler-Basbuglugu gibi vazifelerde kendini tanitti Ogullari Muhtar, Veli Veliyuddin ve Salih Pasalar, cesitli vazifelerle Kuzey Arnavutluk’la Yunanistan’a hakim olunca buralar Tepedelenli ailesinin malikanesi haline geldi

Osmanli-Rusya-Avusturya Savasinda 1787’de Avusturya cephesinde Pancova Harekatina katildi Sirbistan’da cikan isyani bastirmada hizmetleri oldu Rus cephesinde de savasti Rutbesi 1795’te mirmiranliga yukseldi Yanya bolgesindeki yerli halkin cikardigi isyanlarin bastirilmasinda, Napolyon’un Misir’a saldirisi sirasinda Fransizlarla yaptiklari mucadelelerde zaferler kazandi 1798’de Preveze yakininda Fransizlari bozguna ugratinca kendisine Sultan III Selim Han tarafindan vezirlik verildi Rumeli valisi olarak dagli eskiyanin cezalandirilmasi icin bir sene kadar bu vazifede bulundu On dokuzuncu yuzyilin basinda Osmanli Devletiyle Ingiltere, Fransa ve Rusya arasindaki siyasi olaylardan da istifade ederek Makedonya bolgesinin en guclu adami haline geldi Bu bolgenin taninmis valilerinden Ibrahim Pasayi hileyle getirterek, olunceye kadar Yanya’da hapsetti Oglunu yerine gondererek Arnavutluk’un Toskalik bolgesinde hakimiyet kurdurdu

Ali Pasanin Arnavutluk’ta ve hakim oldugu yerlerdeki tutumu, hadiseleri istismar etmesi, onu devlet içinde devlet gibi hareket ettiriyordu Mora ahalisinin ve Rumlarin ayaklanarak devletin basina yeni bir gaile açilmasini istemeyen Sultan Mahmud Han, Tepedelenli Ali Pasanin yasli olmasini dusunerek uzerine gitmiyordu

Ancak, Ingilizlerle gizli muhaberelerde bulunan Nisanci Halet Efendinin çevirdigi entrikalar uzerine, Ali Pasa ve ogullari memuriyetlerinin bir kismindan azledildiler Fakat dinlemedikleri için, uzerlerine karadan ve denizden kuvvet gonderildi Yanya kalesinde bir sene 4 ay 25 gun muhasaradan sonra, serasker Hursid Pasanin, hayatina dokunulmayacagina dair teminat vermesi uzerine Ali Pasa, Yanya Golundeki Pandeleimon Manastirina çekildi Hursid Pasanin yazili bildirisini kabul etmeyen, kindar Halet Efendi, idam fermanini birkaç kisiyle gonderdi Bunun uzerine kendisini mudafaa eden Tepedelenli, kursunla vurularak olduruldu (1822)

Tepedelenli Ali Pasanin olumuyle Rumlar, uzerlerindeki en buyuk tehlike ve baskidan kurtulmus oldular Etniki Eterya da bunu firsat bilerek isyanin baslama zamaninin geldigine kanaat getirip harekete geçti Boylece Eflak-Bogdan ve Mora’da yillarca surecek olan Rum isyani baslamis oldu