Pamuğun Özellikleri Ekimi Ve İşlenmesi

Pamuğun, ebegümecigiller familyasının Gossypium cinsinde yer alan birçok türü vardır

Anayurdu Güney Afrika, Endonezya ve And Dağları olan bu türlerin yabanilerinin, yani doğada kendiliğinden yetişenlerinin çokyıllık olmasına karşılık, tanmı yapılanlar biryıllık bitkilerdir

Yetiştirilen çeşide, toprak ve iklim koşullarına bağlı olarak boylan 12 metre arasında değişir

Pamuk bitkilerinin asma yaprağı gibi dilimli yapraklan ve beyaz, sarı ya da morumsu pembe iri çiçekleri vardır

Bazı türlerde taçyapraklann dibi mor lekelidir

Taçyapraklar döküldükten sonra gelişmeye başlayan pamuk meyveleri birkaç sert kapakçığın bitişerek kapanmasından oluşan bir kılıf biçimindedir

"Koza" denen bu meyvelerin içinde üzeri sanmsı beyaz liflerle kaplı tohumlar (çiğit) bulunur

Koza olgunlaşıp çatladığında içindeki lif yığını ortaya çıkar

Bu yüzden de, kozalann hepsinin birden çatladığı dönemlerde pamuk tarlalan karşıdan kar yığmlannı andınr

Bu tohumlu lif yumaklarına "kütlü" denir

Pamuk ekimi zaman açısından çeşitli bölgelere göre değişiklik gösterirse de, genellikle ortalama sıcaklığın 15°C olduğu martnisan aylannda yapılır

Ekildiğinde az ama sık yağışlı bir dönem gerekir

Buna karşılık hasat döneminde kesinlikle yağış istenmez Çünkü yağmurlarla ıslanan ürün kirlenip lekelenir

Pamuk ekildikten bir süre sonra, yani pamuk bitkileri yeni gelişmeye başlarken birbirine yakın olanlar sökülerek seyreltilir, böylece geride kalanlann topraktan yeterince besin alarak daha iyi gelişmesi sağlanır

Aynca, tarla yabancı otlardan arındınlır, hastalık ve zararlı böceklere karşı ilaçlama yapılır

Pamukta büyük zararlara yol açan böceklerin başında pamuk hortumluböceği ve pamuk yaprakkurdu gelir

Genellikle yaz sonuna ya da sonbahara rastlayan pamuk hasadı elle ya da makinelerle yapılır

Örneğin, ülkemizde pamuk hasadında makine kullanılmaz, onun yerine insan gücünden yararlanılır

Oldukça özen ve dikkat gerektiren hasat işlemi sırasında, kütlüler yaprak, çöp, koza kabuğu gibi bitki artıkları ile kanştınlmadan toplanır ve henüz olgunlaşmamış kozalar daha sonra toplanmak üzere örselenmeden bırakılır

Toplanan pamuklar taşıtlara yüklenip yakındaki çırçır fabrikalarına taşınır

Burada makinelerin yardımıyla çırçırlanarak tohumlardan aynlan lifler temizlenip kurutulduktan sonra preslerde sıkıştırılarak, yaklaşık 220 kilogramlık büyük balyalar haline getirilir ve satışa sunulur

İplik fabrikalarında balyalar açılır, pamuk lifleri temizlenip kabartılarak eğirilir ve ipliğe dönüştürülür

Eğirme işlemiyle ilgili ayrıntılı bilgiyi DOKUMACILIK maddesinde bulabilirsiniz



II Dünya Savaşı'na kadar pamuklu dokuma üretiminde dünyada ilk sırayı olan İngiltere günümüzde yerini Japonya'ya bırakmıştır

Tayvan ve Hong Kong gibi öbür bazı Uzakdoğu ülkelerinde de pamuklu dokuma sanayisi çok hızlı bir gelişme göstermiştir

ABD, Almanya Federal Cumhuriyeti, SSCB, Fransa, Hollanda ve Hindistan ise öbür önemli üreticilerdir

Ülkemizde ise, cumhuriyetin ilk yıllarında nerdeyse tek ve en önemli kuruluşlardan biri olan Milli Mensucat Fabrikası'nı daha sonra



Sümerbank'ın kurduğu dokuma fabrikaları izledi

Günümüzde, özel ya da devlet tarafından işletilen çok sayıdaki pamuklu dokuma fabrikası, başta Akdeniz Bölgesi olmak üzere Ege, Marmara ve İç Anadolu bölgelerinde toplanmıştır

Pamuklu dokumalar tezgâhtan çıkmış ham haliyle de değerlendirilmekle birlikte, daha çok, beyazlığını lekeleyen katışkıları gidermek için ağartılarak ya da çeşitli boyama işlemlerinden geçirilip renkli dokumalar haline dönüştürülerek kullanılır

Pamuk ya eğirilmeden önce, yani lif halindeyken ya eğirilip ipliğe dönüştürüldükten sonra ya da dokunduktan sonra boyanır

Ayrıca, düz kumaş üzerine çok renkli desenler basılarak "basma" tipi kumaşlar elde edilir

Genellikle, kırışmaması ya da parlak bir görünüm kazanması için pamuklu dokumalara yapay lifler de katılır

Pamuk yalnızca dokumacılıkta değil başka pek çok alanda da kullanılan değerli bir sanayi bitkisidir

İplik yapımına elverişli uzun lifler aynldıktan sonra tohumlann üzerinde çok kısa lifler kalır

Bu kalıntılar özel makinelerle temizlenerek "linter pamuğu" adıyla satışa sunulur

Linter pamuğu koltuk, yatak, yorgan ve yastık dolgusu olarak kullanıldığı gibi, aynı zamanda değerli bir selüloz kaynağıdır

Yapay ipek (reyon), selofan, patlayıcı madde, cila ve plastik üretiminde selüloz kullanılır (bak Selüloz)



Pamuk tohumlarından ise yağ çıkarılır

Bu yağ temizlenip kokusu giderildikten sonra ya sıvı halde ya da margarine dönüştürülerek yemeklik yağ olarak kullanılır

Ayrıca mum, sabun ve yer muşambası üretiminde yararlanılır

Tohumların yağı alındıktan sonra geriye kalan proteince zengin küspe ise hayvan yemi ya da gübre olarak değerlendirilir

Pamuk ipliğe nasıl dönüşüyor?

Sıkıştırılmış balyalar halindeki pamuk, iplik fabrikasına getirildiğinde hem lifleri birbirine dolaşmıştır, hem de tarladan toplanırken araya bitkinin parçaları karışmıştır Üstelik balyalardaki pamuğun cinsi aynı olsa bile kalitesi değişeceğinden, önce bütün balyaların birbirine karıştırılarak harmanlanması gerekir

Daha sonra pamuk yığınları, liflerin açılıp temizlenmesi için tek bir birim halinde birleştirilmiş çeşitli makinelerden geçirilir Bunlardan biri, dönen tokmaklarıyla pamuğu dövüp kabartarak dağınık yumaklar haline getiren ve liflerin arasındaki yabancı maddeleri temizleyen hallaç makinesidir Daha sonra tarak makinesine giren pamuk demetleri, her birinin yüzeyinde yüz binlerce incecik iğne bulunan döner silindirlerin arasından geçerek lif lif ayrılır ve tül inceliğinde gevşek bir örtüye dönüşür Ama bir sonraki makine bu lifleri dağınık ve gevşek bir biçimde birbirine yaklaştırarak 2 cm eninde bir pamuk şeridi haline getirir

Böylece temizlenip açılan lifler artık çekme ve bükme makinelerine gönderilmeye hazırdır Bu makinelerin ipliği nasıl eğirdiğini daha iyi anlayabilmek için iyice didilerek kabartıl*mış bir tutam pamuğu sol elinizle gevşekçe tutun Sağ elinizle bu tutamdan birkaç lif yakalayıp hafifçe çekerken bir yandan da lifleri parmaklarınızın arasında yuvarlayarak bükün Bu arada sol elinizle pamuğun yukarıdaki uca doğru ilerlemesine yardım ederseniz, bütün pamuk yumağının kesintisiz bir ipliğe dönüştüğünü görürsünüz

İplik çekme makinesi bu işlemi genellikle birkaç aşamada yapar Ama daha ilk aşamadan önce pamuk şeridindeki bütün liflerin aynı doğrultuya getirilmesi gerekir Bunun için, lifler, her biri bir öncekinden daha hızlı dönen birkaç silindir çiftinin arasından geçirilir Makineye beslenen pamuk bir yandan da tarak-lanırsa daha üstün nitelikli bir iplik elde edilir Bu hazırlık aşamasından sonra uygulanan çekme işleminin temeli de gene lifleri silindir*lerin arasından geçirmektir
Çekme makinesinden gelen lifler iyice uzayıp incelmiş olduğu için son çekme işleminde kopabilir Bunu önlemek için lifler hafifçe bükülerek fitil haline getirilir Eğirme makinelerinde gerçekleştirilen son çekme işleminde ipliğin iyi bükülmesi çok önemlidir; çünkü ipliğin sert ya da yumuşak, sağlam ya da dayanıksız olması gibi niteliklerini belirleyen büküm sayısıdır

Yün Eğirme Yün de hallaç makinelerinin döner tokmaklarıyla dövülüp açılır, sonra liflerin arasına gömülmüş kum, yağ ve kir parçacıklarını temizlemek için sabunlu sıcak suyla yıkanır Koyunların sürtündüğü bitkilerden gelen ve dikenleriyle liflere iyice tutunmuş olan pıtrakları temizlemek için de ayrı bir işlem uygulanır Daha sonra harmanlanan yünler iğneli silindirlerin arasından geçirilerek yeniden açılır Buraya kadar ortak olan işlemler bu aşamadan sonra işlenen yünün cinsine göre değişir Çünkü daha kısa ve düşük nitelikli yünlerden taranmamış yün ipliği, üstün nitelikli yünlerden de taranmış yün ipliği ya da kamgam yapılacaktır
Taranmamış yün ipliği üretiminde, harmanlamadan sonra taraklanan lifler pamuk ipliği gibi silindirlerin arasından çekilmez; doğrudan eğirme makinesine gönderilir ve burada hafifçe çekildikten sonra bükülerek dokuma ipliğine dönüştürülür

Taranmış yün ipliği üretiminde ise harmanlamadan sonra liflerin art arda birçok makineden geçerek işlenmesi gerekir Önce taraklanır, sonra lifleri paralel duruma getirmek, fitilleri biraz daha inceltmek ve iplik halinde eğirmek için birkaç kez çekilir Bu taraklama ve yinelenen çekme işlemleri nedeniyle kamgam ipliği çok sıkı ve pürüzsüz, lifleri de son derece düzgün, paralel ve birbirine yakındır Oysa taranmamış yün ipliği daha kaba ve gevşek, lifleri de daha karışıktır

Kozadan çözülen ipek liflerinin üstü tutkal gibi bir maddeyle kaplıdır Bu maddeyi gidererek lifleri yumuşatmak için önce kaynatmak gerekir Yıkanan ipek kurutulduktan sonra açılır, taraklanır ve temizlenir Taraklama sırasında lifler boylarına göre ayrılır Lifler ne kadar uzunsa eğirden ipliğin niteliği de o kadar iyi olur

Keten Eğirme Bitkinin gövdesindeki kaba lifler ıslatılıp soyulduktan sonra demetler halinde bağlanarak iplik fabrikasına gönderilir

Burada, öbür doğal liflere uygulanan taraklama, harmanlama, çekme ve bükme işlemleriyle iplik haline dönüştürülür

Çırçır fabrikalarıyla çevrili her yanımız)Kaç kişinin evine ekmek götürmesine sebep oluyor,daha tarlada iken başlıyor pamuk telaşı