Şiir Ve Gelenek Nedir ?

ŞİİR VE GELENEK

Bir toplumda kuşaktan kuşağa iletilen kültürel değerlere, alışkanlıklara bilgi, töre ve davranışlara gelenek denir Düğün geleneği,mevlid geleneği,bayram geleneği… gibi

Şiir geleneği daha önce yaşamış şairlerin eserleriyle oluşmuştur Geleneği oluşturan şairler arasında sanat anlayışı bakımından ilişki vardır Halk ve aydın, tarihi akış içerisinde kendi dilleriyle kendi şiir geleneklerini oluşturmuşlardır

Mesela Murat Çobanoğlu, geleneği Türk edebiyatının başlangıç tarihine dayanan halk edebiyatının bir temsilcisidir O, dörtlüklerle ve hece vezniyle şiir kozasını oluştururken içinde yaşadığı kültürel ortamın etkisiyle farklı kavramlara ve kelimelere yer vererek geleneğin içinde özgünleşmiştir

Türk edebiyatında üç şiir geleneği vardır:

1-Halk Şiiri Geleneği ve Özellikleri

Halkın içinden yetişmiş ve çoğu okur-yazar olmayan sanatçılar tarafından oluşturulmuştur

Şiirler, sade bir halk Türkçesiyle söylenmiştir

Nazım birimi olarak dörtlük kullanılmıştır

Hece vezni kullanılmıştır

Kafiyeye önem verilmiştir

Aşk, tabiat,tasavvuf,yiğitlik gibi konular işlenmiştir

Şiirler hazırlıksız olarak söylenmiştir

Genellikle yarım kafiye kullanılmıştır

Gelenek usta-çırak ilişkisiyle bugüne kadar gelmiştir

Koşma,semai,varsağı,destan,ila hi,nefes,mani,türkü gibi nazım şekilleri vardır

Halk şiiri geleneğinin en güçlü temsilcileri Karacaoğlan,Aşık Seyrani,Pir Sultan Abdal, Dadaloğlu,Yunus Emre, Kaygusuz Abdal, Erzurumlu Emrah,Gevheri’dir

Bu geleneğin son dönem temsilcileri arasında Aşık Veysel, Murat Çobanoğlu ,Aşık Reyhani, Aşık Şeref Taşlıova ve Aşık Mahzuni’nin önemli bir yeri vardır

2- Divan Şiiri Geleneği ve Özellikleri

Divan edebiyatı, saray ve çevresinde gelişen ve aydın zümreye hitap eden bir edebiyattır "Klasik Türk Edebiyatı" ismiyle de anılır

Bu döneme ait şairlerin, şiirlerini topladıkları "divan" adı verilen birer defterleri vardır Her şairin bir divanı olduğu için, divan edebiyatı ifadesi daha yaygındır

Divan şiirinin dilinde Arapça ve Farsça kelime ve tamlamalar sıkça görülür Bu dönemin Türkçesine "Osmanlı Türkçesi" denir

Nazım birimi beyittir

Aruz vezni kullanılmıştır

Şiirlerde aşk, tabiat, din, tasavvuf gibi genellikle ferdi konular işlenmiştir

Şiirlerde konu bütünlüğüne ve bütün güzelliğine değil, beyit güzelliğine yer verilmiştir Yani en güzel şiiri yazmak değil, en güzel beyti yazmak amaçlanmıştır

Kaside, gazel, mesnevi, murabba, terkib-i bend, rubai, şarkı gibi nazım şekilleri vardır

Gazel

Tahammül mülkünü yıktın Hulagu Han mısın kâfir

Aman dünyayı yaktın ateş-i sıızan mısın kâfir

Nedir bu gizli gizli ahlar çak-i giribanlar

Aceb bir şuha sende aşık-ı nalan mısın kâfir

Sana kimisi canım kimi cananım deyü söyler

Nesin sen doğru söyle can mısın canan mısın kâfir

Niçin sık sık bakarsın öyle mirat-ı mücellaya

Meğer sen dahi kendi hüsnüne hayran mısın kâfir

Nedim-i zarı bir kafir esir etmiş işitmiştim

Sen ol cellad-ı din ol düşmeni iman mısın kâfir

Nedim

Kelimeler: ateş-i suzan: yakıcı ateş, çak-i giriban yaka yırtmalar, şuh: sevgili, âşık-ı nalan: ağlayıp inleyen aşık, mirat-ı mücella: cilalı ayna, hüsn: güzellik, Nedim-i zar: dertli Nedim,

3- Modern Şiir Geleneği

Bu geleneğin özellikleri şunlardır:

·Bu şiir geleneğinde şiirde ölçünün, nazım biriminin ve kafiyenin şart olmadığı savunulmuş ve ölçüsüz ve kafiyesiz şiirlerin örnekleri verilmiştir

·Sanatlı söyleyişin yerine yalın ve tabiî söyleyiş benimsenmiştir

·Her türlü konu işlenmiştir

·Nazım birimi kullanılmamıştır

·Serbest şiir tarzı benimsenmiştir

·Şiirlerde sözcük dizilişi ve iç ahenk ön plandadır

ÖRNEK METİN: MODERN ŞİİR

ANLATAMIYORUM

Ağlasam sesimi duyar mısınız, Mısralarımda; Dokunabilir misiniz, Gözyaşlarıma, ellerinizle?

Bilmezdim şarkıların bu kadar güzel, Kelimelerinse kifayetsiz olduğunu Bu derde düşmeden önce

Bir yer var, biliyorum;

Her şeyi söylemek mümkün;

Epeyce yaklaşmışım, duyuyorum;

Anlatamıyorum

Orhan Veli KANIK