İsmin Hal (Durum) Ekleri

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-28-2012

İsmin Hal (durum) Ekleri

Dil - İsim (Ad)

Adlar, cümlelerde görevlerine ve eylemle olan ilgile*rine göre beş şekilde bulunabilirler

1- YALIN DURUM: Adın ad durum eklerinden hiçbi*rini almadan, cümle içinde kullanılmasıdır

Yalın du*rumdaki adlar, çoğul ve iyelik eklerini alabilirler

Yalın durumdaki adlar, cümlede genellikle özne ya da belirtisiz nesne görevini üstlenir

ÖRNEK

Araba, yolun sağındaki direğe bindirdi (özne)

Sınıf, büyük bir gürültüyle boşaldı (özne)

Kendine güzel bir gömlek aldı (belirtisiz nesne)

Bu sabah çorba içmiştim (belirtisiz nesne)

2- BELİRTME DURUMU (-I, -i, -u, -ü) : "-i" ad durum eki alan adın eyleminden etkilendiği belirtilir

Belirt*me durumu ekini alan adlar, cümlede genellikle be*lirtili nesne görevini üstlenir

Yükleme yöneltilen neyi, kimi? sorularına yanıt verir

ÖRNEK

Bahçedeki çiçekleri tek tek topladı

Kapıyı büyük bir gürültüyle kapattı

Seni, sesini, gözlerinin rengini unutabilsem

Yatarken lambayı söndürdü

3- YÖNELME DURUMU: Yönelme durum eki alan sözcük, eylemin hangi tarafa yöneldiğini gösterir

Yönelme durumu ekini alan adlar, cümlede genellik*le dolaylı tümleç görevini üstlenir

Yükleme yönelti*len neye, kime, nereye? sorularına yanıt verir

ÖRNEK

Anahtar sesini duyunca kapıya baktı

Acı haberi alınca koltuğa çöktü

Her sabah çiçeğe su verirdi

Okuldan çıkınca doğru eve gitti

Butun parasını Ali'ye verdi

UYARI: Bazı durumlarda yönelme ekini alan adlar dolaylı tümleç değil, zarf tümleci görevini üstlenir

ÖRNEK Seneye görüşürüz (zarf tümleci)

4- BULUNMA DURUMU (-da, -de, -ta, -te): Kalma duru*mu ekini alan ad ya da ad görevli sözcükler eylemin nerede, kimde, neyde bulunduğunu gösterir

Kalma durum ekini alan sözcükler, cümlede genellik*le dolaylı tümleç görevini üstlenir

Yükleme yönelti*len neyde, kimde, nerede? sorularına yanıt verir

ÖRNEK Çeçekler pencerenin kenarında duruyordu

Anahtarını kaybettiği için kapıda kaldı

Edebiyat defterim Ayşe'de kalmış

Yemeklerde sıvı yağ kullanıyorum

UYARI: Bulunma durum ekini alan adlar, bazen do*laylı tümleç değil, zarf tümleci görevini üstlenir

ÖRNEK İlkbaharda çiçeler açar (zarf tümleci)

5- AYRILMA DURUMU (-dan, -den, -tan, -ten): Çıkma durum ekini alan ad ya da ad görevli sözcükler, cüm*lede genellikle ayrılma, uzaklaşma özelliği gösterir

Çıkma durumu ekini alan adlar cümlede genellikle dolaylı tümleç görevi üstlenir

Yükleme yöneltilen neyden, kimden, nereden? sorularına yanıt verir

ÖRNEK Biraz sonra okuldan gelir

Kavanozdan zeytin çıkardı ve masaya koydu

Patronla anlaşamadığı için işten ayrıldı

Topraktan geldik, toprağa gideceğiz

UYARI: Çıkma durum ekini alan bazı adlar, cümlede dolaylı tümleç değil, zarf tümleci görevini üstlenir

ÖRNEK
Utandığından gelemedi (zarf tümleci)

10-28-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	İsmin Hal (Durum) Ekleri İsmin Hal (durum) Ekleri Dil - İsim (Ad) Adlar, cümlelerde görevlerine ve eylemle olan ilgilerine göre beş şekilde bulunabilirler 1- YALIN DURUM: Adın ad durum eklerinden hiçbirini almadan, cümle içinde kullanılmasıdır Yalın durumdaki adlar, çoğul ve iyelik eklerini alabilirler Yalın durumdaki adlar, cümlede genellikle özne ya da belirtisiz nesne görevini üstlenir ÖRNEK Araba, yolun sağındaki direğe bindirdi (özne)Sınıf, büyük bir gürültüyle boşaldı (özne) Kendine güzel bir gömlek aldı (belirtisiz nesne) Bu sabah çorba içmiştim (belirtisiz nesne) 2- BELİRTME DURUMU (-I, -i, -u, -ü) : "-i" ad durum eki alan adın eyleminden etkilendiği belirtilir Belirtme durumu ekini alan adlar, cümlede genellikle belirtili nesne görevini üstlenir Yükleme yöneltilen neyi, kimi? sorularına yanıt verir ÖRNEK Bahçedeki çiçekleri tek tek topladı Kapıyı büyük bir gürültüyle kapattı Seni, sesini, gözlerinin rengini unutabilsem Yatarken lambayı söndürdü 3- YÖNELME DURUMU: Yönelme durum eki alan sözcük, eylemin hangi tarafa yöneldiğini gösterirYönelme durumu ekini alan adlar, cümlede genellikle dolaylı tümleç görevini üstlenir Yükleme yöneltilen neye, kime, nereye? sorularına yanıt verir ÖRNEK Anahtar sesini duyunca kapıya baktı Acı haberi alınca koltuğa çöktü Her sabah çiçeğe su verirdi Okuldan çıkınca doğru eve gitti Butun parasını Ali'ye verdi UYARI: Bazı durumlarda yönelme ekini alan adlar dolaylı tümleç değil, zarf tümleci görevini üstlenir ÖRNEK Seneye görüşürüz (zarf tümleci) 4- BULUNMA DURUMU (-da, -de, -ta, -te): Kalma durumu ekini alan ad ya da ad görevli sözcükler eylemin nerede, kimde, neyde bulunduğunu gösterirKalma durum ekini alan sözcükler, cümlede genellikle dolaylı tümleç görevini üstlenir Yükleme yöneltilen neyde, kimde, nerede? sorularına yanıt verir ÖRNEK Çeçekler pencerenin kenarında duruyordu Anahtarını kaybettiği için kapıda kaldı Edebiyat defterim Ayşe'de kalmışYemeklerde sıvı yağ kullanıyorum UYARI: Bulunma durum ekini alan adlar, bazen dolaylı tümleç değil, zarf tümleci görevini üstlenir ÖRNEK İlkbaharda çiçeler açar (zarf tümleci) 5- AYRILMA DURUMU (-dan, -den, -tan, -ten): Çıkma durum ekini alan ad ya da ad görevli sözcükler, cümlede genellikle ayrılma, uzaklaşma özelliği gösterirÇıkma durumu ekini alan adlar cümlede genellikle dolaylı tümleç görevi üstlenir Yükleme yöneltilen neyden, kimden, nereden? sorularına yanıt verir ÖRNEK Biraz sonra okuldan gelir Kavanozdan zeytin çıkardı ve masaya koydu Patronla anlaşamadığı için işten ayrıldı Topraktan geldik, toprağa gideceğiz UYARI: Çıkma durum ekini alan bazı adlar, cümlede dolaylı tümleç değil, zarf tümleci görevini üstlenir ÖRNEK Utandığından gelemedi (zarf tümleci)