Tohumların Dağılması

Tohumların Dağılması



Bir bitkinin ürettiği tohumlar doğrudan doğruya bitkinin dibine düşüp tümü birden oracıkta çimlenecek olsa, bu sıkışık ortamda güneş ışığının, havanın ve topraktan alınacak besinin yetersizliğinden ötürü içlerinden ancak birkaç tanesi yaşayabilir İşte bu yüzden bitkiler tohumlarım kendilerinden uzağa fırla-tabilmenin yollarını bulmuşlardır Örneğin, karahindiba, devedikeni gibi bazı bitkilerin bir ucunda yumuşak bir tüy demeti bulunan ince tohumları rüzgârlı havalarda aynı bir paraşüt gibi süzülüp uçuşarak çevreye yayılır Çam tohumlarının uçmayı sağlayan ince ve enli kanatlan, akçaağaç tohumlarının ise helikopter pervanesi gibi hızla dönerek ağaçtan uzaklaşmasına yarayan kâğıtsı kanatları vardır Bir tuzluğu andıran ve sallandıkça tepesindeki deliklerden çevreye küçük siyah tohumlar saçan gelincik meyvesi rüzgârdan değişik biçimde yararlanır Bezelye ve fasulye gibi bazı bitkiler ise başka bir fırlatma yöntemi bulmuştur Bunların tohumları tümüyle olgunlaştığında, kurumuş badıçları ansızın ikiye ayrılır ve bu hareket sırasında tohumlar dışarı fırlar




Doğada tohumların dağılmasında rol oynayan en önemli etkenlerden biri de hayvanlardır Örneğin, pıtrakta olduğu gibi bazı bitkilerin dikenli meyveleri hayvanların posatlarına ya da insanların giysilerine takılarak çok uzaklara taşınabilir Etli meyveler ise genellikle kuşlar tarafından yenir ve meyvelerin içindeki tohumlar kuşların dışkısıyla birlikte başka bir yerde dışarıya atılır Bunların dışında suda yüzerek yayılan tohumlar da vardır Bitkilerin tohumlarını dağıtabilmek için yararlandıkları bunca yönteme karşın üretilen tohumların pek azı çimlenebilmektedir Çünkü bir bölümü hayvanlar tarafından yenilip sindirilmekte, bazıları çimlenmeye uygun olmayan yerlere düşmekte ya da bir bölümü yeni bir bitki üretmeye olanak tanımayan oluşum bozukluklarına sahip olabilmektedir Bazı tohumlar ise zamanından önce çimlendiğinden, oluşan yeni bitkicik aşırı soğuk ya da sıcağın etkisiyle kuruyup ölmektedir




Ama, bitkiler o kadar çok tohum üretirler ki, içlerinden az da olsa bir bölümü mutlaka çimlenip gelişerek yeni bitkiler oluşturur Tohumların canlı kalma süreleri birbirinden farklıdır Örneğin kavak, söğüt ve karaağaç tohumları üretildikleri mevsim içinde çimlenmek zorundadır, çünkü ertesi mevsimde canlılığını yitirir Buna karşılık bazı tohumlar çimlenmeden önce bir dinlenme sürecine gereksinim duyar Eski tohumlar genellikle zor çimlenir ve zayıf fideler oluşturur Çok iyi kurutulmuş ve iyi koşullarda saklanmış tohumlar uzun süre canlı kalabilirse de, yüzyıllar öncesinden kalma antik mezarlarda bulunan tohumların hâlâ çimlenebilme yeteneğini koruduğu söylentisi doğru değildir Bazı bitkilerin tohumları aşırı sıcak ya da soğukta kalsa bile çimlenebilme yeteneğini yitirmez Avustralya'da orman yangınlarından sonra çimlenip yeşeren akasya tohumları ya da donduktan sonra daha çabuk ve kolay çim-lenebilen Alpler'e özgü bazı centiyan ve çançi-çeği türlerinin tohumları bu duruma iyi birer örnektir (bak ÇİMLENME)