İşletme Adına Düzenlenmeyen Gider Belgeleri Sorunu Ve Vergi Mevzuatı Karşısında Durumu

İşletme Adına Düzenlenmeyen Gider Belgeleri Sorunu Ve Vergi Mevzuatı Karşısında Durumu

i GİRİŞ

Giderleri doğrulayan belgelerin, bu giderleri muhasebe kayıtlarına alan işletmeler adına düzenlenmesi esas olmakla beraber ; uygulamada işletmeler tarafından gerçekleştirilen bazı giderlere ilişkin belgelerin özellikle elektrik, su tüketimleri ve telefon kullanımlarına ilişkin gider belgelerinin çeşitli nedenlerden dolayı işletmeler adına düzenlenemediği görülmektedir

Bu durum Maliye Bakanlığı Gelirler Genel Müdürlüğü’nün 2651997 tarih ve B97OGELO555501/21499 sayılı özelgesine konu olmuştur Söz konusu özelgede işletme adına düzenlenmeyen yukarıda belirtilen giderlere ilişkin belgelerin üzerinde yer alan katma değer vergisi (KDV)’nin indirim konusu yapılamayacağı belirtilmektedir
Adı geçen gider belgelerinin ilgili işletmeler adına düzenlenmemesinin nedeni olarak işletmeler tarafından (ki bu işletmelerin büyük bir çoğunluğu kiracı konumundaki işletmelerdir- İSKİ, TEDAŞ, ve TÜRK TELEKOM) gibi kuruluşlar nezdinde gerekli devir veya dönüşüm işlemlerini zamanında veya hemen yaptırmamalarından kaynaklanmaktadır
Söz konusu özelge gereği KDV’nin indirim konusu yapılamamasının sonucu olarak KDV’ye esas olan tutarını da işletme tarafından gider olarak kayıtlara alınmasını tartışmalı hale getirmektedir

Bu makale çalışmasında konu; ilgili vergi mevzuatı açısından ve muhasebenin temel kavramlarından “Tarafsızlık ve Belgelendirme Kavramı”na göre ele alınarak incelenmiş ve bir sonuca ulaşılmaya ve ilgili tarafların değişik bir açıdan konuya yaklaşmaları amaçlanmıştır

II VERGİ MEVZUATI AÇISINDAN
A- GELİR VE KURUMLAR VERGİSİ AÇISINDAN

Bir giderin kanuni defterlere gider olarak kaydedilebilmesi için bu giderin Gelir Vergisi Kanunu ‘nun 40 veya Kurumlar Vergisi Kanunu (KVK) ‘nun 14 Maddelerinde ya da GVK’nın 40/1 maddesi gereğince “ticari kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için yapılan genel giderler” niteliğinde olması yeterli görülmektedir
Yapılan bu açıklama doğrultusunda, eğer gider; objektif bir belgeye dayanıyorsa ve bu belgenin içeriği işletmenin ana ve tali faaliyetlerinin yürütülmesi için katlanılması zorunlu bir gider ise; ticari kazancın belirlenmesinde indirim konusu yapılması gerekmektedir

B- VERGİ USUL KANUNU (VUK) AÇISINDAN

VUK’nun “Vergi Kanunlarının Uygulanması ve İspat” başlıklı 3maddesinin bfıkrasında ispat kavramından vergilendirmede, vergiyi doğuran olay ve bu olaya ilişkin işlemlerin gerçek mahiyetinin esas alınacağı belirtilmektedir

Yine aynı fıkranın 2bendinde işlemlerin gerçek yönünün tespiti yemin dışında her türlü delille (örneğin belge ile), ispatlanabileceği belirtilmektedir
Bu hüküm ile de işlemin gerçek mahiyetinin ortaya konulmasında objektif bir belge ile işlem daha da somut hale getirilirse; böylece olay ispat edilmiş olacaktırBu hükme göre de eğer işletme işlerin gerçek mahiyetini ortaya koyabilirse ve bunu da objektif bir belge “fatura” ile belgelendirme; ispat yükümlülüğü yerine getirilmiş olacaktır

3 bendinde ise iktisadi, ticari ve teknik icaplara uymayan veya olayın özelliğine göre normal ve mutad olmayan bir durumun iddia edilmesi halinde de bunun ispat etme yükümlülüğünün iddia eden tarafa ait olduğu belirtilmektedir
Yine VUK’nun 227maddesinin 1fıkrasında “Bu kanunda aksine hüküm olmadıkça bu kanuna göre tutulan ve üçüncü şahıslarla olan münasebet ve muamelelere ait olan kayıtların tevsiki mecburidir” hükmü yer almaktadır

Madde hükmünden anlaşılacağı üzere işletmenin üçünçü kişilerle giriştiği ticari ilişkiler sonucunda oluşan işlemlerini belgelendirmesi zorunluluğu getirilmektedir Bu belgelendirmeden anlaşılması gereken de işletmeler tarafından gerçekleştirilen işlemlerin gerek VUK ve gerekse TTK ‘nda belirtilen objektif belgelere dayalı olmasıdır
Aynı maddenin 3fıkrasında da mevzuatta yer alan ve kullanımı zorunlu olan belgelerin, mevzuat gereği taşımaları zorunlu bilgileri taşımaları halinde vergi kanunları acısından geçerli bir belge olacakları da belirtilmiştir

Madde hükmü incelendiğinde asıl olan söz konusu giderleri gerçekleştiren işletmenin varlığının ve bu giderlerin bu işletme tarafından gerçekleştirilip gerçekleştirilmediğinin tespit edilmesidir Bu tespit işlemi belirli emarelerle de (örneğin; kira kontratının hangi tarih itibariyle ve kimin adına düzenlendiğinin belirlenmesi gibi) doğruluğunun ortaya konması halinde işlemin “gerçek mahiyeti” anlaşılacağından bu giderlerin kanunen kabul edilen gider olarak indiriminin kabul edilmesi gerekir

C- KATMA DEĞER VERGİSİ (KDV) KANUNU AÇISINDAN

3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 1/1maddesi gereğince Türkiye’de yapılan ticari, sınai, zirai ve serbest meslek faaliyeti çerçevesindeki teslim ve hizmetler Katma Değer Vergisi’ne tâbi tutulmuştur Yine aynı Kanun’un 29/1-a maddesine göre…kendilerine yapılan teslim ve hizmetler dolayısıyla hesaplanarak düzenlenen fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen katma değer vergisi…’nin mükelleflerin vergiye tâbi işlemler üzerinden hesaplanan katma değer vergisinden indirilebileceği hükmü yer almaktadır
Maliye Bakanlığı tarafından verilen özelgede KDV’nin indirim konusunun yapılmamasının gerekçesi VUK’nun 230maddesinde faturada bulunması gereken asgari bilgilerin eksik oluşu olarak gösterilmektedir

Faturada bulunması zorunlu olan asgari bilgiler VUK ‘nun 230maddesinde belirtilmiştir

1 Faturanın düzenlenme tarihi,seri ve sıra numarası
2 Faturayı düzenleyenin adı, varsa ticaret ünvanı, iş adresi , bağlı olduğu vergi dairesi ve hesap numarası;
3 Müşterinin adı, ticaret ünvanı, adresi, varsa hesap numarası;
4 Malın veya işin nevi, miktarı ve tutarı;
5 Satılan malların teslim tarihi ve irsaliye numarası;”
Madde de belirtilen müşteri kavramından doğrudan belgeye taraf olan kişi veya kurum olduğu anlaşılmaktadır Fakat müşteri kavramından mal veya hizmetten doğrudan yararlanan işletmenin algılanması ve aynı zamanda müşteri adresinin gözönünde bulundurulması halinde KDV’nin indirim konusu yapılması ve giderin de ticari kazançtan indirilebilecek gider olarak düşülmesi mümkün olabilir

Yine aynı Kanunun 30/d maddesi gereğince gelir ve kurumlar vergisi kanunlarına göre kazancın tespitinde indirimi kabul edilmeyen giderler dolayısıyla ödenen katma değer vergisinin mükelleflerin vergiye tâbi işlemleri üzerinden hesaplanan katma değer vergisinden indirilemeyeceği belirtilmektedir

Bu madde hükmünden anlaşılacağı üzere KDV’nin indirim konusu yapılamaması için giderlerin gerek Kurumlar Vergisi ve gerekse Gelir Vergisi Kanunu gereğince Kanunen Kabul Edilmeyen giderlere ilişkin olmaları gerekmektedir Oysa bu giderler uygulamada kazancın tespitinde indirim konusu yapılmaktadır İndirim konusu yapılmasını engelleyici bir hüküm olmadığı yukarıda VUK Madde 3’de belirtilen ilgili hükümlerinden de anlaşılmaktadır
KDVK md 34/1’de “Yurtiçinden sağlanan veya ithal olunan mal ve hizmetlere ait Katma Değer Vergisi, alış faturası veya benzeri vesikalar ve gümrük makbuzu üzerinden ayrıca gösterilmek ve bu vesikalar kanuni defterlere kaydedilmek şartıyla indirilebilir”hükmü ile indirimin müşteri tabiri kullanılmaksızın belgelendirilmesi halinde yapılabileceği öngörülmektedir

YrdDoçDr Doğan ARGUN
() MÜ İİBF İşletme Bölümü öğretim üyesi