Sindirim Sistemi

Sindirim Sistemi


SİNDİRİM:Büyük ve kompleks yapılı organik besinlerin kendilerini oluşturan monomerlere parçalanması ve hücre zarından geçebilecek hale getirilerek hücreye alınması olayına sindirim denir

Fiziksel sindirim,besinlerin dişler ve özel kaslar yardımıyla küçük parçalara ayrılmasını sağlarKimyasal sindirim,besinlerin enzimler yardımıyla yapıtaşlarına ayrılmasını sağlar

-Hücre İçi Sindirim:Hücre içine alınan besinlerin sitoplazmadaki besin kofulu içinde sindirilmesi olayıdırBu sindirim şekli genellikle hücrelerinde lizozom organeli bulunan canlılarda gerçekleştirilir

-Hücre Dışı Sindirim:Hücre dışında bulunan besinlerin üzerine sindirim enzimleri boşaltılarak besinlerin sindirimi sağlanır Sindirilmiş besinlerin hücre içerisine alınması ile gerçekleştirilirGenellikle çürükçül canlılarda,böcekçil bitkilerde gözlenir

TEK HÜCRELİ CANLILARDA SİNDİRİM
Küçük moleküller hücre zarından difüzyonla alınırken,büyük moleküllü yapılar fagositoz ve pinositoz ile hücre içerisine alınırHücre içerisinde lizozom organeli ile besin kofulu oluşturularak hücre içi sindirim gerçekleştirilmiş olurAmip,Öglena,Paramesyum gibi canlılarda bu şekilde gerçekleşir

Saprofit bakterilerde ve mantarlarda hücre dışı sindirim görülür

BİTKİLERDE SİNDİRİM

Bitkilerde özelleşmiş bir sindirim sistemi bulunmazGerekli olan besinler ya hemen üretilir veya depo edilmiş besinler hücre içinde sindirilirAncak böcekçil bitkilerde hücre dışı sindirim görülürAzotça fakir topraklarda yaşayan bu bitkiler ihtiyaçları olan azotu böceklerden sağlarlar

OMURGASIZ HAYVANLARDA SİNDİRİM

-Süngerlerde:Porlardan ve oskulum adı verilen açıklıklardan su ile giren besinler hücrelere fagositoz ve pinositoz ile alınır ve hücre içi sindirime uğrar

-Sölenterelerde:Tüp şeklinde,ağız ve anüs görevini yapan tek bir açıklığa sahip bir sindirim boşluğu bulunurBu canlılarda hücre içi,hücre dışı sindirim gözlenir

-Yassı Solucanlarda:Planarya ve tenya bu canlılar sınıfında yer alırTek açıklığa sahiptirlerPlanarya hücre içi ve hücre dışı sindirimi gerçekleştirirken,Tenya iç parazit canlı olduğundan sindirim sistemi gelişmemiştirBu nedenle sindirilmiş besinlerle beslenir

-Yuvarlak Solucanlarda:İlk kez bu canlılarda ağız ve anüs olmak üzere iki açıklık özelleşmiştirSindirim kanalı vücudu boydan boya kat eder

-Halkalı Solucanlarda:Sindirim sistemi ağız,yutak,yemek borusu,kursak,taşlık,düz bağırsak ve anüs adı verilen yapılardan oluşurKursakta besinler bir süre depolanırTaşlıkta sindirime yardımcı küçük taşlar bulunurBurada besinler öğütülür Mekanik sindirim gerçekleşirDaha sonra besinler düz bağırsağa geçerek enzimler ile kimyasal sindirime uğrar

-Eklem Bacaklılarda:Sindirim kanalı ağız,yutak,yemek borusu,kursak,taşlık(katı mide),orta bağırsak,arka bağırsak ve anüsten oluşur Tükrük bezleri ve sindirim enzimi salgılayan çekum sindirime yardımcı yapılardandır

-Yumuşakçalarda Sindirim:Mürekkep balıklarında çiğneyici,parçalayıcı ağız,Salyangozlarda ise radüla denilen dişli dil ve midede kristal çubuk adı verilen yapılar bulunurMideden salgılan sindirim enzimleriyle besinler sindirilirBuradan bağırsağa giden besinler emilime uğrar,artık maddeler ise anüsten dışarı atılırMekanik ve kimyasal sindirim gözlenir

-Derisi Dikenlilerde:Sindirim kanalı ağız yutak mide bağırsak ve anüsten oluşurDeniz kestanelerinin yutağında aristo feneri adı verilen çiğneyici dişler bulunurAristo feneri ağızdan çıkarak besinleri yakalarMekanik ve kimyasal sindirim gözlenir

OMURGALILARDA SİNDİRİM SİSTEMİ

-Balıklarda:Ağız yemek borusu,mide bağırsak ve kloaktan oluşurKaraciğer,pankreas salgılarını sindirim boşluğuna bırakırBağırsak yüzeyi çok geniştirBu bağırsağa valvalar bağırsak denir

-Kuşlarda: Sindirim kanalı ağız(gaga),yutak,yemek borusu,kursak,(bezli) mide, (kaslı=taşlık)mide, bağırsak ve kloaktan oluşurKaraciğer ve pankreas sindirime yardımcı organlardırSindirim artıkları,yumurta ve spermler kloaktan dışarı atılır

-Memelilerde:Etçil ve bazı otçul memelilerin mideleri tek gözlü iken geviş getiren otçul memelilerin mideleri dört bölümden oluşurBu bölümler sırasıyla işkembe,börkenek,kırkbayır ve şirdendirİşkembede bulunan simbiyotik bakterilerin salgıladığı selülaz enzimi ile besinlerin sindirimi başlarDaha sonra börkeneğe ve buradan da ağız gönderilirAğızda besinler çiğnenirBu olay geviş getirmedirbesinler tekrar yutulur,kırkbayır ve şirdene gelirSelülozun sindirimi devam ederŞirdenden sonra besinlerin emilimi bağırsakta gerçekleşirArtık maddeler anüs ile dışarı atılır

Geviş getiren hayvanların bağırsakları geviş getirmeyen hayvanların bağırsaklarından daha kısadır

İNSANDA SİNDİRİM SİSTEMİ

-Ağız-Yutak:İnsanda sindirim ağızda başlarAğızda sindirimi sağlayan organlar dişler,dil ve tükrük bezleridir

Dişler,taç boyun ve kök olmak üzere üç kısımdan oluşurDişin en sert ve dayanıklı kısmına mine denirDişler besinleri tutmaya,koparmaya,parçalamaya ve öğütmeye yarar

Dil,besinlerin ağız içerisinde dolaştırılmasında,yutağa gönderilmesinde ayrıca besinlerin tatlarının alınmasında ve konuşmada görev yapar

Tükürük Bezi,dil çene ve kulak altında olmak üzere üç çift bulunurDil altı tükrük bezinden mukus salgılanırMukus içerisinde Na,Ca iyonları,su ve glikoprotein bulunurÇene altı tükrük bezlerinden seröz salgılanırSeröz besinlerin çözünmesini ve tatlarının alınmasını sağlarKulak altı tükrük bezleri ise pityalin(amilaz) enzimi salgılar

-Yemek Borusu:Yutulan besinleri mideye iletilirBesinlerin mideye aktarılması peristaltik hareketlerle sağlanırDüz kaslardan oluşmuştur

-Mide:Mide iç çeperinde mide özsuyu salgılayan bezler bulunurMide özsuyunda Hidroklorik asit (HCl) ve pepsinojen bulunurHCl midede çok asitli bir ortam oluştururBu ortamın,mideye zarar vermesini mukus engellerMide kaslarının hareketiyle besinler mekanik sindirime uğrarken,mide özsuyu ve enzimler ile de kimyasal sindirim gerçekleşir

Pepsinojen(Pasif)+HCl----> Pepsin(Aktif)

Pepsin

Protein+H2O----------> Pepton(Polipeptit)

Lap(Renin)

Süt Proteinleri -----------> Kazein+H2O

Pepsin

Kazein+H2O----------> Polipeptit + Aminoasit

-İnce Bağırsak:Yaklaşık 7 ile 8 metre uzunluğundadırİlk 22 cm'i onikiparmak bağırsağı adını alırKoledok kanalı ile karaciğer safra salgısını,virsüng kanalı ile de pankreas sindirimle ilgili enzimlerini onikiparmak bağırsağındaki vater kabarcığına bırakırlar

İnce bağırsağın iç yüzeyinde villus adı verilen parmak şekilli çıkıntılar yer alırVilluslar bağırsak iç yüzeyini genişleterek emilim yüzeyini arttırılarEmilen besinler epitel hücreleri ile villus kılcallarına veya villus lenf kılcallarına verilir


-Karaciğerin Görevleri:

1Karaciğer safra sentezler ve koledok kanalı ile oniki parmak bağırsağına aktarır

2Zehirli olan amonyağı (NH3) daha az zehirli olan üreye ve zehirsiz olan ürik asite dönüştürür

3Kansızlık durumunda alyuvar üretir

4A,D,K vitaminlerini depo eder

5Zehirli ilaçları ve alkolü parçalar

6Proteinlerin gerktiğinde karbonhidrat ve yağa dönüşümünde görev alır

7Kan basıncını ve vücut sıcaklığını düzenler

8Fazla glikozu glikojene dönüştürerek depo eder

9Ömrünü tamamlamış alyuvarları kupfer hücreleriyle parçalar

10B12 vitamin üretir,kansızlığı önler

11Heparin ve Histamin salgılar

12Kana ,pıhtılaşmada görev alan protombin ve fibrinojen salgılar

13Lenf yapımını sağlayarak bağışıklıkta görev alır

14Akyuvar üretir

Karaciğer aort ve dalaktan temiz kan alırİnce bağırsakta emilen besinler, kana geçtikten sonra kapı toplar damarı ile karaciğere gelir


Pankreasın Görevleri:

Onikiparmak bağırsağına bağlı yaprak şeklinde bir organdırPankreas günde 1-1,5lt sindirim özsuyu salgılarÖzsuyun içerisinde amilaz,lipaz,tripsinojen bulunurBu sindirim enzimlerini onikiparmak bağırsağının vater kabarcığı denilen bölgesine boşaltırLangerhans adı verilen özel bölümünde alfa hücrelerinde glukagon,beta hücrelerinde insülin üretir ve kana salgılar


Kalın Bağırsak:

Kalın bağırsağın iç epitelinde villus bulunmaz,ancak mukus salgılayan goblet hücresi bulunur

Kalın bağırsakta simbiyotik yaşayan bakteriler B ve K vitamini sentezlerlerBurada su,mineral,B ve K vitaminleri emilirKalın bağırsakta fiziksel ve kimyasal sindirim olmaz


Anüs:

Oluşan sindirim artıkları anüsten atılır