ForumSinsi - 2006 Yılından Beri

Sindirim Sistemi

SİNDİRİM:Büyük ve kompleks yapılı organik besinlerin kendilerini oluşturan monomerlere parçalanması ve hücre zarından geçebilecek hale getirilerek hücreye alınması olayına sindirim denir

Fiziksel sindirim,besinlerin dişler ve özel kaslar yardımıyla küçük parçalara ayrılmasını sağlar.Kimyasal sindirim,besinlerin enzimler yardımıyla yapıtaşlarına ayrılmasını sağlar.

-Hücre İçi Sindirim:Hücre içine alınan besinlerin sitoplazmadaki besin kofulu içinde sindirilmesi olayıdır.Bu sindirim şekli genellikle hücrelerinde lizozom organeli bulunan canlılarda gerçekleştirilir.

-Hücre Dışı Sindirim:Hücre dışında bulunan besinlerin üzerine sindirim enzimleri boşaltılarak besinlerin sindirimi sağlanır. Sindirilmiş besinlerin hücre içerisine alınması ile gerçekleştirilir.Genellikle çürükçül canlılarda,böcekçil bitkilerde gözlenir.

TEK HÜCRELİ CANLILARDA SİNDİRİM
Küçük moleküller hücre zarından difüzyonla alınırken,büyük moleküllü yapılar fagositoz ve pinositoz ile hücre içerisine alınır.Hücre içerisinde lizozom organeli ile besin kofulu oluşturularak hücre içi sindirim gerçekleştirilmiş olur.Amip,Öglena,Paramesyum gibi canlılarda bu şekilde gerçekleşir.

Saprofit bakterilerde ve mantarlarda hücre dışı sindirim görülür.

BİTKİLERDE SİNDİRİM

Bitkilerde özelleşmiş bir sindirim sistemi bulunmaz.Gerekli olan besinler ya hemen üretilir veya depo edilmiş besinler hücre içinde sindirilir.Ancak böcekçil bitkilerde hücre dışı sindirim görülür.Azotça fakir topraklarda yaşayan bu bitkiler ihtiyaçları olan azotu böceklerden sağlarlar.

OMURGASIZ HAYVANLARDA SİNDİRİM

-Süngerlerde:Porlardan ve oskulum adı verilen açıklıklardan su ile giren besinler hücrelere fagositoz ve pinositoz ile alınır ve hücre içi sindirime uğrar.

-Sölenterelerde:Tüp şeklinde,ağız ve anüs görevini yapan tek bir açıklığa sahip bir sindirim boşluğu bulunur.Bu canlılarda hücre içi,hücre dışı sindirim gözlenir.

-Yassı Solucanlarda:Planarya ve tenya bu canlılar sınıfında yer alır.Tek açıklığa sahiptirler.Planarya hücre içi ve hücre dışı sindirimi gerçekleştirirken,Tenya iç parazit canlı olduğundan sindirim sistemi gelişmemiştir.Bu nedenle sindirilmiş besinlerle beslenir.

-Yuvarlak Solucanlarda:İlk kez bu canlılarda ağız ve anüs olmak üzere iki açıklık özelleşmiştir.Sindirim kanalı vücudu boydan boya kat eder.

-Halkalı Solucanlarda:Sindirim sistemi ağız,yutak,yemek borusu,kursak,taşlık,düz bağırsak ve anüs adı verilen yapılardan oluşur.Kursakta besinler bir süre depolanır.Taşlıkta sindirime yardımcı küçük taşlar bulunur.Burada besinler öğütülür. Mekanik sindirim gerçekleşir.Daha sonra besinler düz bağırsağa geçerek enzimler ile kimyasal sindirime uğrar.

-Eklem Bacaklılarda:Sindirim kanalı ağız,yutak,yemek borusu,kursak,taşlık(katı mide),orta bağırsak,arka bağırsak ve anüsten oluşur. Tükrük bezleri ve sindirim enzimi salgılayan çekum sindirime yardımcı yapılardandır.

-Yumuşakçalarda Sindirim:Mürekkep balıklarında çiğneyici,parçalayıcı ağız,Salyangozlarda ise radüla denilen dişli dil ve midede kristal çubuk adı verilen yapılar bulunur.Mideden salgılan sindirim enzimleriyle besinler sindirilir.Buradan bağırsağa giden besinler emilime uğrar,artık maddeler ise anüsten dışarı atılır.Mekanik ve kimyasal sindirim gözlenir.

-Derisi Dikenlilerde:Sindirim kanalı ağız yutak mide bağırsak ve anüsten oluşur.Deniz kestanelerinin yutağında aristo feneri adı verilen çiğneyici dişler bulunur.Aristo feneri ağızdan çıkarak besinleri yakalar.Mekanik ve kimyasal sindirim gözlenir.

OMURGALILARDA SİNDİRİM SİSTEMİ

-Balıklarda:Ağız yemek borusu,mide bağırsak ve kloaktan oluşur.Karaciğer,pankreas salgılarını sindirim boşluğuna bırakır.Bağırsak yüzeyi çok geniştir.Bu bağırsağa valvalar bağırsak denir.

-Kuşlarda: Sindirim kanalı ağız(gaga),yutak,yemek borusu,kursak,(bezli) mide, (kaslı=taşlık)mide, bağırsak ve kloaktan oluşur.Karaciğer ve pankreas sindirime yardımcı organlardır.Sindirim artıkları,yumurta ve spermler kloaktan dışarı atılır.

-Memelilerde:Etçil ve bazı otçul memelilerin mideleri tek gözlü iken geviş getiren otçul memelilerin mideleri dört bölümden oluşur.Bu bölümler sırasıyla işkembe,börkenek,kırkbayır ve şirdendir.İşkembede bulunan simbiyotik bakterilerin salgıladığı selülaz enzimi ile besinlerin sindirimi başlar.Daha sonra börkeneğe ve buradan da ağız gönderilir.Ağızda besinler çiğnenir.Bu olay geviş getirmedir.besinler tekrar yutulur,kırkbayır ve şirdene gelir.Selülozun sindirimi devam eder.Şirdenden sonra besinlerin emilimi bağırsakta gerçekleşir.Artık maddeler anüs ile dışarı atılır.

Geviş getiren hayvanların bağırsakları geviş getirmeyen hayvanların bağırsaklarından daha kısadır.

İNSANDA SİNDİRİM SİSTEMİ

-Ağız-Yutak:İnsanda sindirim ağızda başlar.Ağızda sindirimi sağlayan organlar dişler,dil ve tükrük bezleridir.

Dişler,taç boyun ve kök olmak üzere üç kısımdan oluşur.Dişin en sert ve dayanıklı kısmına mine denir.Dişler besinleri tutmaya,koparmaya,parçalamaya ve öğütmeye yarar.

Dil,besinlerin ağız içerisinde dolaştırılmasında,yutağa gönderilmesinde ayrıca besinlerin tatlarının alınmasında ve konuşmada görev yapar.

Tükürük Bezi,dil çene ve kulak altında olmak üzere üç çift bulunur.Dil altı tükrük bezinden mukus salgılanır.Mukus içerisinde Na,Ca iyonları,su ve glikoprotein bulunur.Çene altı tükrük bezlerinden seröz salgılanır.Seröz besinlerin çözünmesini ve tatlarının alınmasını sağlar.Kulak altı tükrük bezleri ise pityalin(amilaz) enzimi salgılar.

-Yemek Borusu:Yutulan besinleri mideye iletilir.Besinlerin mideye aktarılması peristaltik hareketlerle sağlanır.Düz kaslardan oluşmuştur.

-Mide:Mide iç çeperinde mide özsuyu salgılayan bezler bulunur.Mide özsuyunda Hidroklorik asit (HCl) ve pepsinojen bulunur.HCl midede çok asitli bir ortam oluşturur.Bu ortamın,mideye zarar vermesini mukus engeller.Mide kaslarının hareketiyle besinler mekanik sindirime uğrarken,mide özsuyu ve enzimler ile de kimyasal sindirim gerçekleşir.

Pepsinojen(Pasif)+HCl----> Pepsin(Aktif)

Pepsin

Protein+H2O----------> Pepton(Polipeptit)

Lap(Renin)

Süt Proteinleri -----------> Kazein+H2O

Pepsin

Kazein+H2O----------> Polipeptit + Aminoasit

-İnce Bağırsak:Yaklaşık 7 ile 8 metre uzunluğundadır.İlk 22 cm'i onikiparmak bağırsağı adını alır.Koledok kanalı ile karaciğer safra salgısını,virsüng kanalı ile de pankreas sindirimle ilgili enzimlerini onikiparmak bağırsağındaki vater kabarcığına bırakırlar.

İnce bağırsağın iç yüzeyinde villus adı verilen parmak şekilli çıkıntılar yer alır.Villuslar bağırsak iç yüzeyini genişleterek emilim yüzeyini arttırılar.Emilen besinler epitel hücreleri ile villus kılcallarına veya villus lenf kılcallarına verilir.

-Karaciğerin Görevleri:

1.Karaciğer safra sentezler ve koledok kanalı ile oniki parmak bağırsağına aktarır.

2.Zehirli olan amonyağı (NH3) daha az zehirli olan üreye ve zehirsiz olan ürik asite dönüştürür.

3.Kansızlık durumunda alyuvar üretir.

4.A,D,K vitaminlerini depo eder.

5.Zehirli ilaçları ve alkolü parçalar.

6.Proteinlerin gerktiğinde karbonhidrat ve yağa dönüşümünde görev alır.

7.Kan basıncını ve vücut sıcaklığını düzenler.

8.Fazla glikozu glikojene dönüştürerek depo eder.

9.Ömrünü tamamlamış alyuvarları kupfer hücreleriyle parçalar.

10.B12 vitamin üretir,kansızlığı önler.

11.Heparin ve Histamin salgılar.

12.Kana ,pıhtılaşmada görev alan protombin ve fibrinojen salgılar.

13.Lenf yapımını sağlayarak bağışıklıkta görev alır.

14.Akyuvar üretir.

Karaciğer aort ve dalaktan temiz kan alır.İnce bağırsakta emilen besinler, kana geçtikten sonra kapı toplar damarı ile karaciğere gelir.

Pankreasın Görevleri:

Onikiparmak bağırsağına bağlı yaprak şeklinde bir organdır.Pankreas günde 1-1,5lt sindirim özsuyu salgılar.Özsuyun içerisinde amilaz,lipaz,tripsinojen bulunur.Bu sindirim enzimlerini onikiparmak bağırsağının vater kabarcığı denilen bölgesine boşaltır.Langerhans adı verilen özel bölümünde alfa hücrelerinde glukagon,beta hücrelerinde insülin üretir ve kana salgılar.

Kalın Bağırsak:

Kalın bağırsağın iç epitelinde villus bulunmaz,ancak mukus salgılayan goblet hücresi bulunur.

Kalın bağırsakta simbiyotik yaşayan bakteriler B ve K vitamini sentezlerler.Burada su,mineral,B ve K vitaminleri emilir.Kalın bağırsakta fiziksel ve kimyasal sindirim olmaz.

Anüs:

Oluşan sindirim artıkları anüsten atılır.