Afrika

Magrip 11yüzyılda doğudan gelen Bedevi istilasına değin büyük ölçüde Berberi ülkesi olarak kaldıKayrevanda kurulan emirlik,önce Şam ya da Bağdat"taki halifeye bağlıyken,800"de bağımsız Aglebi hanedanının yönetimine geçtiBatı"da ise HzMuhammed "in soyundan gelen İdris,Fez kentini başkent edinerek 788"de İdrisi hanedanının egemenliğini başlattı900"lere gelindiğinde yörede islam egemenliği yerleşmiştiİslam devletlerinin kendi aralarında sürekli savaşması yüzünden bölgede kargaşa eksik olmuyordu909'da Agrebilerin yerini Şii Fatımiler aldıGözleri hep doğuda olan Fatımiler 972'de Zirileri Tunus'ta vasal olarak bırakıp başkentlerini Kahire'ye taşıdılarÇok geçmeden Ziriler bağımsızlıklarını ilan edince de yöreye Bedevileri yolladılarBedevi istilası İbn Haldun'un deyimiyle "bir çekirge sürüsü gibi" Magrip'i kapladıYerleşim merkezleri azaldı, kültür yaşamı hızla geriledi, zenginlikler yok oldu

Berberi hanedanları, 11 yüzyılda Magrip'in batısında yeni bir hanedan güçlenmeye başladıSahra'dan gelen Murabıtlar Fas'ı kısa sürede denetim altına alarak buradan İspanya'ya geçtilerOrta Magrip'te ise Hammadiler Zirilerden koparak Hıristiyanlara karşı hoşgörülü bir düzen kurdularMurabıtlar 100 yıl geçmeden güçsüz düşerek yerlerini Atlas Dağlarından gelen Muvahhidlere bıraktılarMuvahhidler, İspanya'da Hıristiyan ilerlemesini durdurdular, Hammadi ve Ziri etkinliğine son verdilerve 1159'da Sus'tan Trablusgarp'a kadar uzanan bir Magrip birliği kurdular

Fas'ta Muvahhidlerin yerini alan Meriniler eski yönetimbiçimini sürdürdülerCezayir'in batısında Abdülvadiler, Tunus'ta da Hafsiler, Osmanlılar gelene değin bölgede tutundularAma Muvahhidlerin silinmesinden sonra Magrip'in dışa karşı direnci azaldıBölgeye öteden beri göz diken Portekizliler Atlas Okyanusu, İspanyollar ise Akdeniz kıyılarında üsler kurdular

Osmanlılar Magrip'e ilk kez, Oruç Reis'in 1514'te Cezayir'de Çiçel'i ele geçirmesiyle ayak bastıÖnce Cezayir, 70 yıl sonra da Tunus Osmanlılara bağlandı1551'de Trablusgarp'ta da Osmanlılara bağlı yerleşmeler kurulduAma bu bağlılık daha çok biçimseldiBölge, 2Felipe İspanyası'nın ve Malta şövalyelerinin Akdeniz'deki korsanlık etkinliklerini dengeleyen, Osmanlılara bağlı bir korsanlık üssü olarak işlev görüyorduAvrupalılar arasındaki bölünme, Osmanlıların Afrika kuzeyindeki sularda 19 yüzyıl sonuna değin ağır basmasını sağladı

Merinilerin çökmesi üzerine Fas'ta, Sadiler adıyla bilinen ilk Şerifi hanedanı kurulduŞerifiler döneminde "cihad"ın ve İslamın canlandığı görüşü tarihsel verilere uymazŞerifilerin "cihad"ı, savunmaya yönelik olmuşturÖrneğin 1578'de iki Şerifi sultanının ve Portekiz kralının ölümüyle sonuçlanan Üç Kral Savaşı, Fas topraklarında geçmiştirİkinci Şerifi hanedanı olan Alevilerin (Filaliler) 17 yüzyıldan 20 yüzyıl ortalarına değin gelen tarihi sürekli bir gerileme gösterirAlevilerde merkezin ağırlığı hep kâğıt üstünde kalmış, gerçek iktidar kabile reisleriyle dinsel önderlerin elinde olmuştur

Fransa'nın 1830'da Cezayir kentini işgali, görünüşte "korsanlığı önleme"yi amaçlarAma asıl neden, Kral XCharles'ın halkın dikkatini Fransa içinden dışarıya çevirmek istemesidirUmmadıkları bir direnişle karşılaşan, kenti işgal edince de tüm ülkeyi kazandıklarını sanan Fransızlar, Cezayir'in fethini ancak 1847'de tamamlayabildilerbundan sonra Tunus ve Fas da aynı tehdit altına girdiAfrika'nın tümünün Avrupa devletlerince paylaşılmasına başlanmak üzereydi



Kaynak:AnaBritamnnica cilt 1 den frmsinsinet için derlenmiştir

SAHRA ve SUDANNeolitik gelişmenin Nil Vadisinde hızla yayılması İÖ 4 bin yıl sonlarında Mısır uygarlığını doğurduAma Sahra"nın güneyinde gelişme daha yavaştıGene de Mısır"la ticaret ilişkisi olan Nübyede bağımsız bir Sudan -Kuş Krallığı kurulduİÖ 8yüzyıl ortasında Kuş Krallığı Mısır"ı alarak 25sülaleyi kurduİÖ 7 yüzyılda Asurluların bu sülaleyi devirmesi üzerine Kuşlar Sudan"a Nil yöresine döndülerBurad Meroe,demir işçiliğinde bir merkez durumuna geldiYöre halkı,bir Bakır ya daTunç Dönemi yaşamadan taş aletlerden doğrudan demir aletlere geçtiMeroe uygarlığı da nüfus artışı ve çoğalan sürü hayvanlarının bitki örtüsünü tüketmesi yüzünden sona erdiMısır"ın Afrika dışı imparatorlukların bir parçası olmasıNil üstünde sürdürülen kuzey-güney ticaretini de olumsuz etkilediİS 350"de Aksum Sami Krallığının Meroe"yi talan etmesiyle Kuş bütünüyle çöktü

Daha batıda ise Sahra,göçebe Berberi kabileleri aracılığıyla Fenike ,Yunan,Roma ve Yahudi Uygarlıklarının etkisindeydiBerberi kabileleri sık sık çölü geçerek alışveriş amacıyla kıyıya iniyorduBu dönemde Sahra"yı boydan boya geçen iki yol vardıBunlar,Senegal,ve Nijer ırmaklarının kaynak sularına doğru uzanıyorduAlüviyal altın bakımından zengin olan yöreye Araplar daha sonra Vangara adını verdiler

İS 5yüzyılda Vangara"nın kuzeyinde büyük bir olasılıkla Libya"dan göçen Berberilerin kurduğu Gana Krallığı doğduBölgedeki Malinke ( Mandingo) klanları üzerinde egemenlik kuran Berberiler daha sonra yerli halkla karıştılarGana"nın sonraki kralları siyahtıAraplar 7yüzyılda Magrip"e geldiklerinde Gana "altın ülkesi " olarak ün kazanmıştıBunun nedeni yörede altın bulunmasından çok,Gana"nın başta altın olmak üzere çeşitli ürünlerin pazarlandığı bir merkez oluşuydu

Yörede devenin yaygınlaşması,göçebe Berberilerin hem hareketliliğini artırıyorhem de onları yerli çiftçilerin işlediği vahalara bağımlı olmaktan çıkarıyorduBu vahaların kuzey sınırı gerek Berberilerin saldırıları gerekse develerin ürüne verdiği zarar yüzünden daha da güneye kaydıÖte yandan 7- 11 yüzyıllar arasında Magrip"te Arap etkinliğinin artması da Berberileri güneye çektiBöylece Sahra ve Sudan bu dönem boyunca karmaşık nüfus hareketlerine tanık olduYalnız,5yüzyılda Hıristiyan olan Nübye"deki krallıklar farklı bir konumdaydıbunlar 14yüzyıla değin kararlılıklarını korudularSudan"ın başka yörelerinde ise çölden develeriyle göç eden Müslümanlar atlı kuvvetleri ve hiyerarşik toplum düzenleriyle yerleşik çiftçilere haraç ödetmeyi başardılarsonra da yerli halkla karıştılar

Bu dönemde Orta ve Batı Sudan"a biri Magrip öteki Nil ve Kızıldeniz kaynaklı iki nüfus akını olduBu iki hareket bugünkü Nijeryayı oluşturan bölgede birbiriyle kaynaştıÇad Gölünün kuzeyindeki Kanim ve batısındaki Bornu krallıklarını doğurdu

Batıdaki Gana Krallığı 11yüzyılda Sanhaca Berberiyle ve onları yönlendiren Murabıtlarla çatışmaya düştüSonunda 1076"da Gana Krallığı Murabıtların eline geçtiAma Murabıtlar öncelikle Magrip"le ilgilendikleri için Gana kısa sürede bağımsızlığını yeniden kazandıAncak Gana Krallığının eski gücü kalmamıştıTicaret canlılığını yitirmiş Murabıtların kuzeyden getirdiği hayvan sürüleri tarım alanlarına zarar vermiş,klanlar merkezden bağımsız davranır olmuştuBu kargaşa içinde Sundiata önderliğindeki bir Malinka grubu 1240"ta Gana Krallığı"nı yıkarak Mali İmparatorluğu"nu kurdu

Mali hükümdarlarının İslamı benimsemeleri ticari ve kültürel nüfuzlarını daha da artırdıKuzey Afrika ürünleri ve tuz karşılığında altın,kola cevizi,ve köle alışverişi yapılan Mali,Timbuktu,ve Gao ticaret merkezleri büyük önem kazandıTimbuktu İslam eğitim ve kültürünün merkezi olarak da ün yaptı15yüzyılda Mali İmparatorluğu gerilemeye başladıMaliye güç veren Batı Sahra ticaret yolu Fas"ın zayıflığı,ve Tunus"a ulaşan daha merkezi bir ticaret yolunun açılması yüzünden önemini yitirirken taht kavgaları da imparatorluğu askeri bakımından yıpratmıştıİmparatorluğun güçlü dönemlerinde boyun eğen ama yönetici Malinkelerle hiçbir bağları olmayan Songaylar doğuda bağımsızlıklarını ilan ettilerve Nijer Irmağının ( merkezi kervan yollarıyla kesişen ) ulaşıma elverişli orta kesimini denetimleri altına alarak Gao İmparatorluğunun temellerini attılar




Kaynak:AnaBritamnnica cilt 1 den frmsinsinet için derlenmiştir

Ancak Gaoların güçlü dönemi Malinkelerinkinden de kısa sürdüGaoların Sahra"daki tuz madenlerini denetlemesi,Sadi sultanlarının bütünlüğünü sağlayıp güçlendirdikleri Fas"ın tepkisini çekiyorduAyrıca Sahra ticaret yollarını elde tutmanın getireceği zenginliğe de göz diken Fas ateşli silahlarla donanmış küçük ama disiplinli bir orduyla 1950-91"de Songayları yenilgiye uğrattıFas"ın gücü de ancak bölgenin üç kentini,Gao ,Timbuktu ve Cenne"yi elinde tutmaya yetiyorduBölgede güçlü bir merkezi iktidar olmadıkça güneye altın çıkarılan ormanlara inmek ya da sürekli bir ekonomik kazanç elde etmek olanaksızdı

Portekiz ve Avrupalı rakipleri 15yüzyıldan sonra Afrika"nın batısına ulaşabilmek için Atlas Okyanusuna yöneldilerEskiden Gine"nin orman alanlarından kuzeye yönelen ticaret yolu,şimdi Atlas Okyanusu kıyısındaki Avrupa antrepolarına kayıyorduSahra ticaret yolunun kuzeydeki son durak noktası olan Magrip devletleri,Avrupa ve Akdeniz devletlerinin hesaplaşma alanına dönüştüBu ortamda Bornu güç kazanmaya başladı Malinke ve Songay baskısından kurtulan putatapar halkların saldırılarını da Bornu"nun güçlenmesiyle durdurabilen Hausa kent devletleri şimdi Sahra ticaret yollarının yeni merkezi oluyorayrıca Müslüman tüccarların daha güneye inebildikleri birer üs işlevini görüyorlardı

19yüzyılda yabancılar Afrika toprakları ve ticareti üzerinde baskı yapmaya başladılarFransızlar Senegal Irmağı dolaylarına yerleşirken İngilizler ,köle ticaretini kaldırmakla birlikte Nijerya -Altın Kıyısı hattında etkin oldularMısır"da Nil Sudanını hedef alan bir harekete girişti

Nijerya"da Fulaniler Hausalara karşı "cihad"açarak 1804"te Sokoto ,1810"da Gando devletlerini kurdularDaha batıdakiler de Bambara krallıklarını yıkarak 1863"te sınırları Senegal"deki Fransız üslerinden Timbuktu"ya kadar uzanan bir başka devlet oluşturdularSudan"da ise "Mehdi" adını alan Muhammed Ahmed 1881"de Nil yöresini İngiliz komutanların yönettiği Mısırlı işgalcilerden temizlediBu gelişmeler İngiliz ve Fransız etkisinin artmasıyla çelişiyordu1879"dan sonra Fransızlar Senegal"den yola çıkarak batıdaki yerli krallıkları ortadan kaldırdılar1890"lara gelindiğinde İngilterenin Mısır ve Uganda "daki çıkarları açısından yaşamsal önemi olan Yukarı Nil bölgesine uzanmışlardı


Kaynak:AnaBritamnnica cilt 1 den frmsinsinet için derlenmiştir

Gine yöresinde devletleşme sürecinin Sudan"dan gelen göçmenlerle başladığı sanılırBir söylenceye göre,genellikle,Pers kralı olarak tanımlanan Kisra,yandaşlarıyla birlikte Mısır"dan kaçarak Napata"ya gelmiş,oradan da batıya ilerlemiştirBu topluluğun Çad Gölünün batısında bir dizi devlet kurduğu söylenirBunlardan bazıları daha sonra Hausave Yoruba devletlerine dönüşmüş olabilirSöylenceye göre bu göç 7yüzyılda gerçekleşmiştirBaşka veriler de aynı yüzyılda gerçekleşmiştirBaşka verilerd eaynı yüzyılda Nil Sudanındaki Hıristiyan krallıklardan dışarıya göçler olduğunu göstermektedirYorubo söylenceleride Yoruba devletlerinin iki yerleşme dalgası sonucunda kurulduğundan söz ederBunlardan birincisigene Kisra göçüdürİkincisiyse İfe"deki yerleşmenin 10yüzyılda yayılarak Hausa topraklarına uzanmasıdır

Gerek söylenceler,gerekse başka kanıtlar Gine"nin doğusundaki krallıkların boş alanlara yönelik kitlesel yerleşmelerle değil,çok büyük olmayan göçmen grupların getirdikleri yeni düşünce ve tekniklerle eski kanbağı gruplarını siyasal birimler halinde örgütlenmesi sonucunda doğduğunu gösterirDaha batıda,bugünkü Gana"da ve Fildişi Kıyısının doğusunda Akan dili konuşan halklar için de bu geçerlidirBurada dış etki kuzeydoğudan Çad yöresinden değil,kuzey ve Kuzeybatıdaki Malinkelerden gelmişti14yüzyılda Bono ve Banda devletleri ticaret yoluyla zenginleşmeye başladı

Gine bölgesine kuzeybatıdan gelen göçün kaynağı,ticaretin eski Gana ve Mali krallıklarından bu yöne doğru yayılması olabilirKuzeydoğudan gelen göçlerde bir olasılıkla Orta Sudan"daki devletlerin doğmasına yol açan siyasal hareketlerin sonucudur15yüzyıldan sonra Gine kıyılarında Avrupa ticaret üslerinin kurulmasıyla Sudan etkisinin yerini Avrupa etkisi aldı

Kuzey Afrikalıların elindeki Sahra ticaret yollarını arkadan kuşatmayı amaçlayan Portekizliler,1445"e gelindiğinde deniz yoluyla Senegal Irmağı ağzına ulaşmışlardıArdından da Altın Kıyısı (sonradan Gana ) ve Benin"deki ticaret üsleri kurdularAma Altın Kıyısından Gabia"ya kadar uzanan kıyıyla ilgilenmedilerÇünkü burada yaşayan kanbağı gruplarının ancak kendilerine yetecek ölçüde yaptıkları üretim,ticari açıdan bir önem taşımıyordu
eki



Kaynak:AnaBritamnnica cilt 1 den frmsinsinet için derlenmiştir

Portekiz"in Batı Afrika deniz ticaretindeki tekeli Avrupa"lıların Amerika"daki tropik ve astropik bölgelerde kurduğu plantosyanlara köle sağlamakla uğraşan Felemenklilerce kırıldı17yüzyılın ikinci yarısında Felemenklilerin bu alandaki çıkarı,İngiliz ve Fransız çıkarlarıyla çatışmaya başladı19yüzyılda okyanusaşırı köle ticaretini durdurmak için çaba harcarken Senegal Irmağı yöresinde etkili olan Fransa"nın dışında Batı Afrika ticaretindeki en önemli güç İngiltere oldu

Avrupa"lıların siyasal gücü ticaret üslerinin bulunduğu kıyı şeridinden öteye geçmiyorduama ticaretin niteliği önemli sonuçlar doğuruyorduBatıdaki eski zengillik ve iktidar merkezleri artık önemlerini yitiriyor,onların yerini Avrupa ticaretinin etkisindeki kıyı yöreleri alıyorduYeni gelişen yöreleri elde tutma dürtüsü,Gine"de yeni devletlerin doğmasına yol açtı

Yoruba ülkesinin kıyı antreposu durumundaki Benin,16ve 17yüzyıllarda zenginleştitopraklarını genişlettiBenin"in çökmesi üzerine kuzeydeki Yoruba devletlerinden Oyo güneye indiOyo"nun batıda,Dahomey"deki rakibi ise Ada Krallığı idiDaha batıda,Accra"dan Ouidah"a kadar uzanan bir Akan devleti olan Akvamu yer alıyorduAkvamu"nun ömrü kısa sürdüyse de kazanılan deneyim sayesinde,küçük Akan devletleri bir Asanti birliği çatısı altında örgütlendiler18yüzyılın ikinci yarısına gelindiğinde Asantiler kendi ticaret gereksinmeleri için,kıyıdaki Avrupa üsleriyle doğrudan ilişkiye geçmişlerdi

Batı Afrika ticaretiyle ilgilenen Avrupa ülkeleri 19yüzyıl başlarında köle ticaretini yasakladılarBöylece 1870"lerin sonuna değin sürecek bir karışıklık dönemi başladıPek çok Avrupalı tüccar,köle ticaretinin yerini tutacak karlı bir iş bulamadıkları ya da köleciliği sürdürdüklerinde devriyelerle çalıştıkları için bölgeyi terkettilerAma Fransızlar ve İngilizler bölgede kaldıFransızların amacı Senegal"deki üslerini genişleterek Afrika"nın içlerine girebilmektiBazı İngiliz tüccarları da palmiye yağı işini,köle ticaretinin yerini tutabilecek kadar karlı görüyordu

Tüccarların keşif heyetleri ve misyonerlerde katıldıBunlar,İngiltere doğrudan müdahale etmediği sürece Afrika"nın batısının ne ticarete,ne Hıristiyanlığa ne de Batı uygarlığına barışçı biçimde açılabileceği görüşündeydilerHem kıyıdaki yerli devletler arasında çıkan huzursuzluklar hem da köle ticaretinin ve iç savaşın sürmesi bu görüşü desteklemek için kullanılıyorduİngiltere kıtaya doğrudan müdahaleye istekli değildiAma 1880"lerde Almanların Kamerun ve Togo"da koloni kurması Fransızların Senegal,Moritanya,Fransız Sudanı,Yukarı Volta,Nijer,Gine,Fildişi Kıyısı ve Dahomey"deki kolonilerden Fransız Batı Afrika"sını oluşturması İngilizleri harekete geçirdiSonuçta İngiltere de Gambia ve Sierra Leone"nin yanı sıra Altın Kıyısını ve Nijerya"yı ele geçirdi


Kaynak:AnaBritamnnica cilt 1 den frmsinsinet için derlenmiştir

ORTA AFRİKA

Kongo ormanlarında yaşayan pigmeler dışında Orta Afrika yerlileri Bantu dilleri konuşan siyahlardırKongo"daki Katanga bölgesinde güneye yayılan Bantular,Koikaileri ve Sanları ya özümsemiş ya da yerlerinden atmışlardırBantuların son yüzyıllarda kuzeye,Doğu Afrika"nın göller yöresine de yayıldığını gösteren kanıtlar vardırBu kadar geniş bir alanda hızla yerleşmeleri,kullandıkları Demir Çağı teknolojisinin yanı sıra,Güneybatı Asya kökenli muz ,yam,şekerkamışı,gibi tropik yörelerde yetiştirilmeye elverişli yeni ürünleri benimsemelerininde sonucudur

15yüzyıl sonuyla 16yüzyıl başlarında Portekizliler Kongo ve Mozambik"e ulaştıklarında iyi örgütlenmiş Bantu krallıklarıyla karşılaştılarSofala"nın ötesinde,Zambezi ve Limpopo ırmakları arasındaki yaylalarda buldukları Mwene Matapa Devleti"nin çok eski bir tarihi vardıBu bölgede bulunan ve kerpiç evleri korumak için yapıldığı anlaşılan taş duvar ( zimbabwe) kalıntılarının tarihi 1100"lere değin gitmektedir

Portekizliler bölgeye ulaştığında Mwene Matapa kültürü çöküş dönemindeydiBu kültür önce Zimbabveli Karanga ve Şona halklarının sonra da Mambo imparatorluğunu kuran Rozvilerin saldırısına uğradıMamboda ancak 1830"lardaki Angoni ve Şama olanağı bulduBantu halklarının Mwene Matapa"nın kuzeyinde kurduğu devletler arasında 15-16 yüzyıllarda gücünün doruğuna ulaşan Luba İmparatorluğu ,bunun güneybatısında 16-17 yüzyıllarda gelişen Lunda,18yüzyılda Kuzeybatı Zambia"da güç kazanan Kazembe ve Yukarı Zambezi"de en güçlü dönemini 19yüzyılda yaşayan Lozi krallıkları sayılabilir




Kaynak:AnaBritamnnica cilt 1 den frmsinsinet için derlenmiştir

Portekizliler,Aşağı Kongo ve Mozambik içlerindeki yerli hükümdarları Hıristiyanlaştırıp yasal haline getirerek buradaki ticareti denetlemeye çalıştılarama kalıcı bir başarı sağlayamadılarDoğuda altın ihracını ele geçirme girişimleri de başarısızlıkla sonuçlandıBunun üzerine Angola kıyılarını Brezilya"daki plantasyonlara köle taşımak için çıkış limanı olarak Mozambik çevresini de tarım amacıyla kullanmakla yetindiler

Orta Afrika 19yüzyılda,daha güneydeki Avrupa yerleşmelerinin genişlemesinden etkilenmeye başladıKarl MAUCH ,Thomas Baines ve Frederick Selous gibi gezginler 1860"tan başlayarak Zimbabve"yi ve bu yörenin altın yataklarını keşfettilerDavid Livingstone"un keşifleri (1855-73) daha geniş sonuçlar doğurduLivingstone Zengibarlı Arapların geliştirdiği ve portekizlilerin de desteklediği köle ticaretinin Orta Afrika"ya nasıl yıkım getirdiğini gördüLivingstone"a göre Orta Afrika ancak Avrupalı misyoner ve çiftçilerin örnek yerleşmeler kurmasıyla barbarlıktan kurtarabilirdiLivingstone"un gezileri Avrupa"da büyük ilgi uyandırdıve doğu kıyısındaki köle ticaretine karşı bir tepki doğurduLivingstone"dan esinlenen Henry Morton Stanley 1874-77 arasında düzenlendiği seferde Afrika"nın ortasına uzanan büyük Kongo suyolunu ortaya çıkardıBelçika kralı IILeopold Stanley "in gezi sonuçlarını iyi değerlendirerek Kongo Serbest Devletinin oluşmasını ve arkasından da 1884-85"te Berlin"de Batı Afrika Konferansının toplanmasını sağladıBöylece Orta Afrika"nın tarihinde sömürge dönemi açılmış oluyordu





Kaynak:AnaBritamnnica cilt 1 den frmsinsinet için derlenmiştir

GÜNEY AFRİKA

Limpopo ve Zambezi ırmakları arasındaki bölgede yaşayan Bantu halkları,15yüzyıl dolaylarında altın ve demir işletmeciliğiyle tarıma dayalı gelişmiş devletler kurmuşlardıNüfus baskısı da onları güneye ve doğuya doğru yayılmaya itti18yüzyıla gelindiğinde Bantular kıtanın verimli doğu kuyıları ile bazı iç bölgelere yerleşmişlerdi18yüzyıl ortalarında güneydeki Bantu halklarının günümüzdeki dört grubu biçimlendiBunlar,Transvaal"in kuzeyi ile Rodezya"nın güneyindeki Limbalar ve Bavendalar daha doğuya Aşağı Limpopo Vadisi ile Mozambik "in güneyinde tarımla uğraşan Tongalar ,Draken Dağlarının doğusundaki zengin kıyı ovasında Anguniler,batıda ise Sotholardı

Avrupa yayılmacılığı 17yüzyıla değin Afrika"nın güneyiyle ilgilenmemiştiAncak 17yüzyılın ilk yarısında Hollanda Doğu Hindistan Kumpanyası,Ümit Burnunu dolaşarak Doğu Hint Adalarına ulaşan daha kısa bir yol bulmak için girişimler başlattı1652"de gemilere gerekli yardım ve ikmali sağlamak üzere Ümit Burnunda bir üs kurulduArdından kumpanya ucuz tarım ürünü elde edebilmek için buraya bağımsız çiftçiler gönderdiAma Kap yöresine yerleşenler 18yüzyıl başlarında kendilerinden beklenen işleve tepki duymaya başladılarKumpanya sınırlı bir pazarda ürün fiyatlarını sabit tutuyor,yerli halkla daha karlı alışverişe girişilmesini önlüyorduYörede yerleşmiş olanları kumpanyaya bağlı tutabilmek için,bölgeye köle getirtmek gibi çeşitli yollara başvurulduOysa özellikle genç kuşak gözünü kıtanın içlerine çevirmiştiYasak olmasına karşın bunlar yerlilerle ticarete ve avlanmaya başladılarKendi toplumlarını oluşturma yoluna gittilerBu yarı göçebe çiftçiler ( trekboeren) daha sonra doğu ve kuzeydoğuya,dha iye yağmur alan yörelere yayıldı

Boerler,karşılarına çıkan Koikoi kabilelerini kolaylıkla sürdüler ya da etkisizleştirdiler1770"lerde Büyük Balık Irmağına ulaşmış ve ilk kez Bantularla ilişki kurmuşlardıAma Bantular Koikoilerden daha güçlü ve örgütlüydüAyrıca onlar da artan nüfusları ve çoğalan hayvanları için yeni topraklar arıyorduBu nedenle iki topluluk arasında çatışma çıkması kaçınılmazdı1779"da Kap Kolonisi"nin doğu sınırı boyunca Kap Sınır Savaşları patlak verdiDoğu Hindistan Kumpanyası bu dönemde bölgeye askeri yardımda bulunmaya hazır olmadığı gibi istekli de değildiSavunma amacıyla örgütlenen Boerler 1795"te bağımsız bir cumhuriyet kurdularFransa"yla savaş halinde olan İngiltere aynı yıl Felemenki işgal ettive Fransız savaş gemilerinin Ümit Burnundan dolaşımını engellemek amacıyla Kap"a el koyduKap daha sonra Batavya Cumhuriyet"ine geri verildiyse de,1814"te resmen İngiltere"ye geçti

İngilizler Kap"ı ele geçirdikten sonra yörede düzeni yerleştirmeye giriştilerBoerlerin Afrika yerlileriyle sürdüğü alışveriş ve toprak devirleri 1828"den sonra denetim altına alındıDış müdahale olmadan,başlarına buyruk yaşamak isteyen Boerler,yeni ve bağımsız yerleşmeler kurmak üzere 1836"da Highveld"e ve Natal"ın güneyine göç etmeye başladılarÖnlerine çıkan Bandebele topluluklarını kuzeye doğru sürdüler,Zulularla kanlı savaşlara giriştikten sonra 1839"da Natal Cumhuruyet"ini kurdularNatal"ın bağımsız bir hükümetçe denetlenmesini istemeyen ayrıca Boer yayılmasının sınır kabileleri üzerindeki olumsuz etkilerinden de korkan İngiltere 1843"te Natal"ı ilhak ettiAndries Pretorius"un önderliğindeki Boerler,Highveld"e çekildiİngiliz hükemeti 1852"de Transvaal ve Vaal -Oranj bölgesinde yerleşenlerin bağımsızlığını tanımayı kabul etti






Kaynak:AnaBritamnnica cilt 1 den frmsinsinet için derlenmiştir

Ancak,yeni yerleşmelerin sürmesi,ekonomik durgunluk,içindeki Boer devletlerini güç duruma sokuyorduVaal-Oranj bölgesindeki Oranj Bağımsız Devleti ile Basuto arasında çıkan çatışma 1871"de Basutoland"ın Kap Kolonisi"nce ilhakıyla sonuçlandıOranj Bağımsız Devleti"nin sahip çıktığı elmasça zengin Grigualand bölgesi de 1880"de Kap Kolonisine devredildiTransvaal Cumhuriyet"inin yerli kabilelerle girdiği sınır çatışmaları sonunda bu devlet de 1877"de İngilizlerce ilhak edildiİngilizlerin verdiği söze karşın iç özerkliği tanınmayan Tranvaal 1881"de ayaklandıDış politikasında ve Afrikalılarla ilişkilerinde İngiltere"ye bağlı olmak koşuluyla bağımsızlığını kazandı

1886"da Witwatersrand"da altın bulununca,Transvaal Güney Afrika"nın en zengin ülkesi haline geldi1890"da Güney Afrika daki elmas madenlerinden büyük bir servet yapmış olan Cecil Rhodes1890"da başkanlığa getirildiRhodes Güney Afrika"yı Muhafazakar Partinin de desteğiyle Kap Kolonisi önderliğinde Britanya"ya bağlı bir parlamenter demokrasiye dönüştürmeyi amaçlıyorduİngilizlerin devletlerini yok etmek istediğine inanan Trabsvaalliler savaşa hazırlandılarOranj Bağımsız Devletinde Transvaal"in yanında yer aldıBoerler Güney Afrika Savaşında önceleri bazı başarılar elde ettilerAma İngilterinin gönderdiği büyük ordu karşısında teslim oldular1902"de imzalanan Vereeniging Antlaşmasıyla birer İngiliz Kolonisine dönüşen Transvaal ve Oranj Bağımsız Devleti 1907"de özyönetime kavuştuKolonilerin siyasal önderleri 1909"da bir birlik tasarısı üzerinde anlaşmaya vardılarbu tasarı Güney Afrika Yasasıyla yürürlüğe girdiVarlıklarını hala koruyan Bantu bölgeleri Busutoland,Bechuahaland ve Svaziland ise İngiliz protektorasında kaldı





Kaynak:AnaBritamnnica cilt 1 den frmsinsinet için derlenmiştir

DOĞU AFRİKA

Doğu Afrika,İS 1yüzyıla ait bazı Yunan belgelerinde Arabistan"ın güneyi ile Afrika Boynuzunun güneyi arasında ticaret ilişkilerinin bulunduğu belirtilirİS 2yüzyılda yaşamış coğrafyacı Ptolemaios da bunu doğrular,ama ayrıntı vermezAfrika"nın doğu kıyılarında Roma ve Mısır paralarının bulunduğu savları da yeterince inandırıcı değildirBölgeye ilişkin daha sonraki belgeler ortaçağ Arap coğrafyacılarına aittirBu belgelerde de Afrikanın doğu kıyılarında Arap ticaret merkezlerinin varlığından söz edilirama gene ad verilmez

Bugünkü Tanzanya kıyısı açıklarındaki Zengibar Adası üstünde Arap kökenli bir İslam kültürüyle gelişen Kilva,13yüzyılda Afrika"nın doğusundaki bazı kıyı merkezlerinde güçlü hale geldi15yüzyılda en üsten dönemini yaşadıKilva"nın üstünlüğü Zimbabve"den gelen altını toplamasından ayrıca köle ve fildişi ticaretinde de etkili olmasından kaynaklanıyorduTicaret ilişkileri özellikle Arabistan ve Hindistan"ı kapsıyorduBu iki ülke de doğu kıyısının kültürel gelişimini etkiledi

15yüzyıl sonlarında Portekizlilerin Afrika nın doğu kıyılarına ulaşmasıyla Kilva"nın üstünlüğü sona erdiPortekizlilerin kıyıda kurdukları karakollara karşı girişilen direnişte Mombasa kenti öne çıktıEgemen gruplar arasındaki çekişmeler Portekizlilere karşı ortak bir davranışın oluşmasını önlüyorduHatta Portekizliler 1529"da Mambasa"ya saldırdıklarında bazı yerli gruplarıda onların yanında yer aldılar

Ama Portekizlilerin temel amacı Hint Okyanusu ticaretini ele geçirmektiDoğu kıyısındaki kısıtlı üretimi denetlemek için çok sayıda karakol kurmaya gerek yoktuBu nedenle Portekizliler kıyıda yönetimi sağlamak üzere çaba göstermedilerZamanla Mozambik"in kuzeyindeki kıyı merkezleri de önemlerini yitirdive Portekizliler yerli hükümdarlarında yardımıyla yöreyi Goadan yönetmekle yetindilerMombasa,1585"te bu kıyılara kadar inen Türk Kaptanı Mirali Bey"i Portekizlilerin karşısına çıkarmak istediMirali Bey 1589"da Mombasayı aldı ama karşı saldırıya geçen Portekizlilere yenik düştüPortekizlilerin yanında yer alan Zimba kabilesi Mombasa"yı yerle bir etti1587"de Kilva"yı da yağmalamış olan Zimbalar,Mombasa"dan sonra kuzeye dönerek Malindi"ye saldırdılarMalindi"ye yardıma gelen Segeju kabilesi onları yenilgiye uğrattıGiderek güçlenen Segejular 1592"de Mombasayı aldılarMalindi sultanı,önce başkent yaptığı Mombasayı daha sonra Portekizlilere verdi1592"de Portekizliler karakolları olan Fort Jesus"u inşa etmeye başladılar





Kaynak:AnaBritamnnica cilt 1 den frmsinsinet için derlenmiştir

Babası Portekizlilerin kışkırtmasıyla öldürülen Mombasa sultanı 1631"de bir ayaklanma başlattıKentten sürülmesine karşın Portekizlilere karşı başarıyla direndiMombasayı başka kentler de izlediAma Umman"dan gelen kuvvetlerin Mombasayı kuşatması Portekizliler için daha büyük bir tehlike doğurmuştuMombasa düşünce yöre Umman egemenliğine geçtib1728"de Portekizliler son bir girişimde bulundularMombasayı geri aldılarsa da ancak bir yıl ellerinde tutabildilerRumuva Irmağının kuzeyindeki egemenlikleri böylece sona erdi1741"de çıkan karışıklıklara kadar ülkede Umman egemenliği sürdüBu tarihte Mombasa olmak üzere kıyı kentleri Umman"dan ayrıldıklarını ilan ettilerKilva da Umman egemenliğini reddetti

Doğu kıyısını etkileyen bir başka güç de köle ticareti peşindeki Fransızlar olduFransızlar 1776"da Kilva sultanıyla anlaşma masasına oturdularBöylece canlanan köle ticareti 19yüzyılda çok büyük boyutlara ulaşacaktı1780"lerde kıyı şeridinde Umman"ın gücü yeniden arttıFransızlar ticaret ilişkilerini Umman sultanının temsilcileriyle yürüttülerUmmana bağlı kalan ve sultanın yeni merkezi olan Zengibar"ın önemi 1820"lerde
iyice arttı19yüzyıl başlarında köle ticaretine karşı gelişen kampanyaya İngiltere"nin de katılmasıyla Afrika"nın doğu kıyısında yeni gelişmeler olduZengibarda bulunanUmman Sultanı İngilizlerin baskısı üzerine köle ticaretini yalnız doğu kıyısıyla sınırlayan bir antlaşmayı kabullenmek zorunda kaldıAma Arapların tümü bu anlaşmaya karşıydıKıyılarda devriye gezen İngiliz gemileri köle ticaretinin engellenmesinde fazla etkili olamadıÖte yandan ,Amerikalılar,Almanlar ve Fransızlar Umman Sultanından bazı ayrıcalıklar elde ettiler1873"te İngilizler yeni sultanı Zengibar"da ve kıyı şeridinde köle ticaretini yasaklamaya zorladılar




Kaynak:AnaBritamnnica cilt 1 den frmsinsinet için derlenmiştir

AFRİKADA SÖMÜRGECİLİK DÖNEMİ

Avrupa 19yüzyılın son 20 yılına değin tropik Afrika"nın sömürgeleştirilmesine pek az ilgi gösterdiYalnızca Fransızlar Cezayir,İngilizler de Kap Kolonisi gibi iklimin Avrupa"lıların yerleşmesine olanak verdiği yörelerde üslenmişlerdiBunun dişındaki yerleşmeler kıyı şeritleriyle sınırlıydıÇünkü İngiltere dışında belli başlı bütün Avrupa devletleri,kalıcı bir yayılma siyaseti izlemelerini önleyen iç sorunlarla karşı karşıyaydılar

AFRİKANIN PAYLAŞILMASI

Büyük Avrupa devletleri,1870"lerin sonlarına iç sorunlarını çözmüş olarak ulaştılarFransa"ya karşı ezici bir zafer kazanarak Alsace Lorraine"in büyük bölümünü ele geçiren Almanya,düşmanınıyatıştırmak ve dikkatini başka yöne çekmek için onu Tunus"u almaya özendirdi1881"de Fransızlar Tunus"u ele geçirdilerBölgede çok sayıda İtalya"nın yerleşmiş olmasına karşın,Otto von Bismarck"ın Fransa"yı desteklemesi üzerine İtalya sessiz kaldı

Bu arada kağıt üzerinde Osmanlılara bağlı olan Mısır hıdivi İsmail Paşa,1876"da ülke maliyesinin başına getirilmiş olan İngiliz ve Fransız uzmanları 1879"da uzaklaştırılmıştıİngiltere ile Fransa İsmail Paşa"nın yerine oğlu Tevkit Paşa"nın hıdiv atanması için Osmanlılarla anlaştılarBunun üzerine Mısırlı subaylar Arabi Paşa önderliğinde milliyetçi bir ayaklanma başlattılarİngilterenin müdahalesiyle Arabi"nin kuvvetleri yenilgiye uğratıldıİngilizlerin Mısır"da bir koloni ya da protektora kurma niyeti yoktuBaşbakan Gladstone"a göre amaç "hıdivin otoritesini yeniden sağlamak" tıAma bu ancak,bir kuşak boyu süren çabalarla olabilirdiÖte yandan Mısır"ın İngilizlerin eline geçmesi Fransayı memnun etmemiştiYatırımları ve Süveyş Kanalı projesi nedeniyle Mısır"da çıkarları olan Fransa gereksindiği pazarlar için artık başka alanlarda elini daha çabuk tutacaktı







Kaynak:AnaBritamnnica cilt 1 den frmsinsinet için derlenmiştir

İngiltere 1882'de tropik Afrika'nın batı yakasındaki mevzileriyle ilgili önemli sorunlarla karşılaştıBelçika Kralı 2Leopold Kongo'da kişisel bir egemenlik alanı elde etmeyi tasarlıyorduFransızlar 1882'de kâşif Savorgnan de Brazza'yı yöreye gönderdiler ve Kongo Irmağı ağzının kuzey yakasını ele geçirerek buna karşılık verdilerBöylece Gabon kolonisinin temeli atılıyorduFransızlar bir yandan da İngiltere'nin ticaret bölgesi olan Nijer Irmağı üzerinde kendi tüccarlarını açıkça desteklemeye başladılar1884'te İngiltere ile Portekiz arasında bir antlaşma imzalandıBuna göre İngiltere, Portekizlilerin Kongo Irmağı ağzına ilişkin isteklerini kabulleniyor, karşılığında İngiliz tüccar ve misyonerleri için bu yöreye serbestçe girme hakkı elde ediliyordu

Bölgede doğrudan koloni kurma yanlısı olmayan Almanya, Fransa'yı yanına alarak Afrika'da İngilizlere karşı bir Alman-Fransız uyuşması peşindeydiBir Alman tüccarının Angra Peguena yöresinde hükümetinden koruma istemesi üzerine, Almanya İngiltere nezdinde girişimde bulunduİngiltere'nin, "meşru hakları"nı tehdit edecek girişim ve isteklere karşı olduğunu açıklaması üzerine öfkelenen Bismarck, 1884'te bölge üzerinde Alman protektorası ilan ettiYalnız kalan İngilizler, Portekiz'le aralarındaki anlaşmayı bir yana bırakarak Alman protektorasını tanıdılarDaha sonra Bismarck'ın Angra Pequena protektorasını Angola'dan Kap Kolonisi'ne uzanacak biçimde genişletmesi, Alman-Fransız dayanışmasının bir başka sonucu olduİki devlet, Kongo ve Nijer ırmakları üzerinde uluslararası bir denetim kurmak ve Afrika kıyılarının gelecekte nasıl paylaşılacağını belirlemek üzere İngiltere'yi Berlin'de bir konferansa davet ettiler1884'te başlayan Berlin Konferansı, Portekizlilerin Kongo yöresindekihak iddialarını reddettiİngiltere, konferanstan önce Nijer'deki Fransız tüccarlarını parayla susturduğu için, yöredek konumunu korumayı başardıBu arada Fransız-Alman dayanışması da sarsıntı geçiriyorduDurumdan yararlanan İngiltere, Nijer'i yönetme hakkını bu iki devlete kabul ettirdi

İngiliz konsolosları 19 yüzyıl boyunca Afrika'nın doğu kıyısındaki Zengibar'ı tüm kıyıyı denetleyecek bir konuma getirmeye çalıştılarKıtada Alman girişimlerinin artması üzerine bazı İngiliz bakanları Doğu Afrika'da bir İngiliz bakanları Doğu Afrika'da bir İngiliz protektorası kurulmasını önerdilerAma Başbakan Gladstone öneriyi benimsemediBu arada Karl Peters başkanlığında bir Alman kolonileştirme grubu bugünkü Tanzanya dolaylarından bazı antlaşmalar yapmayı başarmıştı1885'te Peters grubu Alman hükümetinin resmî korumasına alındıUluslararası koşullar Afrika'nın doğusunda İngilizler Almanya'ya direnmesine olanak tanımıyorduAlmanlar daha da doğuya ilerlediler ve sonunda Zengibar sultanının mülkleri, tümüyle Almanların istediği biçimde sınırlandı

İngilizlerin Afrika'nın doğusunda belirli bir konumu koruyabilmesi, özel girişimcilerin çabalarıyla gerçekleştiBunların başında İngiliz Hindistan Buharlı Gemi Şirketi başkanı olan Mackinnon'un çabalarıyla 1886'da Almanlarla, Afrika'nın doğusundaki nüfuz alanının nasıl paylaşılacağını belirleyen bir anlaşma imzalandıİngiliz ve Alman şirketleri arasında daha sonra Nil'in kaynaklarını denetlemeye yönelik yoğun bir yarışma başladıRekabet önceleri Sudan'ın Equatoria ilinde yoğunlaşmıştıHenry Morton Stanley'in seferiyle 1889'da İngiltere'nin bu yörede etkinlik kazanmasından sonra yarışma alanı Uganda'ya kaydı1890'da imzalanan bir İngiliz-Alman antlaşmasıyla Almanya 1886'da yerleştiği Witu'dan çekiliyor, Uganda'yı İngiliz nüfuz alanına bırakıyor, Zengibar'la yakındaki adalar üzerindeki İngiliz protektorasını tanıyorduBuna karşılık İngiltere de Kuzey Denizindeki Helgoland Adasını Almanya'ya bırakıyordu

Artık Nil'in kaynakları üzerinde İngiltere'nin tek rakibi İtalya'ydıEritre ve Somali'de yerleşmeler kuran İtalya, 1889'da İngiltere'yle, Somali'yi nüfuz bölgelerine ayıran bir antlaşma imzalandıİtalya,aynı yıl Etiyopya imparatoru 2 Menelik'le yaptığı Ucciali Antlaşması'na dayanarak bu ülkenin kendi protektorasına girdiğini öne sürdüBu antlaşma İtalya'ya Mavi Nil'in denetimini kazandıracaktıİngiltere 1891'de İtalya'nın savlarını kabul etti, ama onun Nil'e ulaşmasını engelleyecek sınırlar çizen bir anlaşma yapmayı da başardıİtalya, Nil'in kolları üzerinde barajlar kurarak ırmağın akış yönünü değiştirmekten kaçınmayı da kabul ediyorduBuna karşılık İngiltere, Zengibar sultanının Benadir kıyısını İtalya'ya bırakmasını sağlayacaktıBu bölge 1905'te İtalyan Somalisine katıldı

İngiliz-Alman antlaşması, Kamerun ve Togo'daki Alman kolonileri ile İngiliz toprakları arasındaki sınırı da belirliyor, Çad Gölü çevresinin paylaşılmasına ilişkin ipuçları içeriyorduFransızlar, İngiltere'nin Nijer ötesinde de ilerlemesinden ve kendilerinin Cezayir'le Senegal'i Gabon'a bağlamalarını önlemesinden korktularNijer bölgesinde etkin olan İngiliz Kraliyet Nijer Kumpanyası'nın doğu sınırları, Almanlarla yapılan anlaşmalarla belirlenmiştiAncak kumpanyanın batı yönündeki etkinliğini sınırlayacak bir anlaşma yoktuFransızlar , Dahomey'i ele geçirdikten sonra İngiliz Kumpanyası'nın batı yönünde hak iddia ettiği bölgeye asker yığmaya başladılar1898'de savaş tehlikesi doğdu; ama aynı yıl imzalanan bir antlaşmayla bunalım sona erdiBu antlaşma Nijer'in sınırlarını çiziyor, Afrika'nın batısındaki İngiliz ve Fransız kolonilerinin kıtanın içine yayılmasını ilkelere bağlıyordu

İngiliz-Fransız gerginliği bu kadarla kalmadıİngiltere, Fransızların Gabon'dan kalkarak Nil'e doğru yayılabileceğinden korkuyordu1894 Fransız-Alman anlaşmasıyla Kamerun'un sınırları, Fransızların bu yönde yayılmasını önlemeyecek biçimde düzenlendi İngiltere Bahrü'l-Gazal bölgesini Belçika kralı 2Leopold'a kiralayarak Fransızların Nil yolunu tıkadıFransızlar da Gabon'dan Nil'e doğru bir askeri birlik gönderdilerİtalyanların 1896'da Etiyopya'ya yenilmesi üzerine İngilizler de Sudan'ı yeniden işgale karar verdiKuzeyden gelen İngiliz kuvvetleri ile batıdan gelen Fransız birlikleri Fashhoda'da karşılaştıDiplomatik destek bulamayan Fransızlar geri çekildiler ve 1899'da İngilizlerle anlaşarak Nil Vadisinin dışında kalmayı kabul ettilerArtık İngiliz-Fransız sömürge çatışması sona ermiş, 1904 tarihli Entente Cordiale ile Avrupa devletleri arasında yeni bir ittifakın temeli oluşmuştu




Kaynak:AnaBritannica cilt 1 den frmsinsinet için derlenmiştir

Güneyin paylaşılmasını daha çok yerel etmenler,özellikle de İngilizlerle Boerler arasındaki çekişmeler belirlediİngiltere açısından temel sorun Boer Cumhuriyetlerine deniz çıkışı vermemek ,gene Boerlere ve 1884-85"te kıtanın güneybatısına yerleşen Almanlara karşın kuzeye yayılma yolunu açık tutabilmektiPortekizlilerin Angola ile Mozambik"i birleştiren hatta hak iddia etmeleri de İngilizlerin kuzey yolunu tıkayabilirdiİngilizler bir kez daha özel çıkarları harekete geçirdilerCecil Rhodes 1889"da İngiliz Afrika Kumpanyası için kraliyet beratı aldıve Mashonaland "da bir yerleşme kurmaya başladıKumpanya,Nyasaland protektorasının yönetimini de finanse etmeyi üstlendi1890-91 İngiliz portekiz sözleşmesiyle Mozambik sınırları saptanıncaya değin İngiltere ile Portekiz arasındaki çekişme sürüp gitti

Rhodes daha sonra Güney Afrika"yı bütünleştirmeye yöneldiTransvaal"de başlayacak bir ayaklanmaya yardım amacıyla 1902"de girişilen Jameson baskınının başarısızlıkla sonuçlanması bu çabalaır engellediAlmanlar Jameson baskınını İngilizlere karşı bir ittifak oluşturmak için kullanmaya çalıştılarAma Alman donanması Boerlere doğrudan yardım edebilecek kadar güçlü değildiAyrıca İngiliz diplomasisi Boerleri tek başlarına bırakmayı başardı1899-1902 Güney Afrika Savaşı,İngilterenin Transvaal ile Oranj Bağımsız Devleti üzerinde kesin denetim kurmasıyla sonuçlandı





Kaynak:AnaBritannica cilt 1 den frmsinsinet için derlenmiştir

Aralarındaki gerginliğin giderilmesinden sonra İngiltere ile Fransa birlikte davranmaya başladılar1904"te İngiltere ve İtalya,Fransa"nın Fas"taki üstünlüğünü tanıdılarBuna karşılık İtalya"da Trablusgarp"taki davranışında serbest olacaktıAlmanya Fas"la çok ilgilenmiyorduama İngiliz-Fransız ittifakının gücünü sınamak için Fas sorununu kullandı
Sonunda ittifak daha da güçlendiAlmanya-Kamerun"da bir Fransız bölgesinin kendisine teslimi karşılığında 1911"de Fransa"nın Fas"taki ayrıcalığını tanıdıFas 1912"de Fransız protektorasına dönüştüAynı yıl İspanyol bölgesi de kesin olarak belirlendi1911"de İtalyanlar Libya üzerinden haklarını kullanarak ülkeyi işgal ettilerIDünya Savaşı sırasında yürütülen yerel direniş hareketi,İtalyanların Libya"da tam bir denetim kurmasını engellediyse de İtalyanlar savaştan sonra da Libya"daki işgali sürdürdülerAma direnişi 1932"ye değin bütünüyle kıramadılar

1919 Versailles Barışı,Afrika Haritasını büyük ölçüde değiştirdiAlman kolonileri,İtilaf Devletleri arasında pay edildiIDünya Savaşından sonra Liberya ile birlikte bağımsızlığını koruyabilmiş tek Afrika ülkesi olan Etiyopya 1935"te İtalyan"ların istilasına uğradıİngilizlerle Fransızların ,İtalyanların isteklerini karşılama çabaları İngilterede muhalefetle karşılaştıMilletler Cemiyetinin İtalya"yı ekonomik yaptırımlarla durdurma girişimide sonuçsuz kalınca İtalyan 1936"da Etiyopya"nın işgalini tamamladı






Kaynak:AnaBritannica cilt 1 den frmsinsinet için derlenmiştir